Եվրամիությունը երկու տարի ժամկետով քաղաքացիական բնույթի դիտորդական առաքելություն կուղարկի Հայաստան։ Երեւանը հայտարարում է, որ Եվրամիության նախորդ՝ 2-ամսյա առաքելությունը Ադրբեջանի հետ սահմանային հատվածներում զսպող դեր է խաղացել եւ որոշակի չափով Ադրբեջանին հետ է պահել Հայաստանի տարածք նորից ներխուժելուց, այդ պատճառով էլ հայկական կողմը դիմել է, որպեսզի Եվրամիությունը նոր եւ ավելի երկարաժամկետ առաքելություն ուղարկի Հայաստան։ Ռուսաստանը, սակայն, կոշտ է արձագանքել՝ հայտարարելով, որ ԵՄ-ի՝ դիտորդներ ուղարկելու նպատակը ոչ թե խաղաղությանը նպաստելն է, այլ Ռուսաստանի դեմ աշխարհաքաղաքական պայքարը սրելը:

Հայկ Սահակյանը վերլուծել է, թե ինչ դեր կարող են խաղալ ԵՄ դիտորդներն Ադրբեջանի հնարավոր հարձակումները կանխելու հարցում, ո՞րն է դիտորդներ ուղարկելու՝ Եվրամիության գլխավոր շարժառիթը, ի՞նչ կապ ունի սա Հայաստան-Ադրբեջան խաղաղության պայմանագրի կնքման եւ Ռուսաստանի ազդեցության թուլացման հետ:

Արդյո՞ք ԵՄ դիտորդների ներկայությունն Ադրբեջանին հետ կպահի Հայաստանի վրա հարձակվելուց, ինչու՞ Ադրբեջանի վրա ավելի հզոր ճնշում միջազգային հանրությունը չի գործադրում, որպեսզի դադարեցվի Արցախի շրջափակումը, արդյո՞ք Արևմուտքը կարող է եւ պատրաստ է անվտանգության երաշխիքներ տրամադրել Հայաստանին եւ նման երաշխիքներ ապահովել արցախահայության համար, եթե Արցախի հետագա կարգավիճակը Արեւմուտքում դիտարկվում է Ադրբեջանի կազմում: Այս եւ այլ հարցերի շուրջ դիտեք հարցազրույցները գերմանացի քաղաքագետ Ալեքսանդր Ռարի եւ միջազգայնագետ Սուրեն Սարգսյանի հետ:

Թշնամական պետությունները օգտվեցին այն հանգամանքից, որ տեղի ունեցած ուժգին երկրաշարժից հետո փրկարարական ծառայություններն զբաղված են, և ԱԹՍ-ներով հարվածներ հասցրին Իրանի ռազմավարական օբյեկտներին։ Այս մասին «Փաստինֆո»— ի հետ զրույցում ասաց իրանագետ Գարիկ Միսակյանը՝ մեկնաբանելով նախօրեին Իրանում տեղի ունեցած իրադարձությունները։

Նրա կարծիքով՝ վարկածը, թե երկրաշարժը հետևանք էր այդ հարվածների, այնքան էլ իրատեսական չէ․ կատարվածի շուրջ բարձրացված աղմուկը ԱԹՍ հարվածներին հաջորդած մեդիագրոհի հետևանք է։
«Ոչ այնքան ուժեղ գրոհները բավականին լուրջ ներկայացվեցին՝ ընդհուպ մինչև ռազմական օպերացիայի սկսման փորձ Իրանի դեմ, բայց կարելի է ասել, որ նախկինում էլ ավելի հաջողված հարվածներ են եղել Իրանի դեմ»,- նշեց Միսակյանը՝ հավելելով, որ դատելով ամեն ինչից կարելի է ենթադրել՝ հարվածների հետևում Իսրայելն է կանգնած։

Չնայած լարվածության աճին՝ իրանագետը գրեթե բացառում է երկու երկրների միջև լայնածավալ ռազմական գործողությունների հնարավորությունը։ Նրա խոսքով՝ գործնականում նման պատերազմի նախադրյալ չկա և ոչ էլ հնարավորություն, իսկ միմյանց ռազմավարական լուրջ օբյեկտներին լուրջ վնասներ հասցնելու պրակտիկան Իրանի և Իսրայելի պարագայում նոր երևույթ չէ։

«Չեմ կարծում, որ սա կարող է Իրանի դեմ ռազմական լուրջ էսկալացիայի հանգեցնել, դա գրեթե բացառված է։ Համենայնդեպս, այս փուլում չկան պետություններ, որոնք ցանկանան իրենց հողը տրամադրել Իրանին հարվածելու համար, իսկ Իսրայելին պետք է Իրանին սահմանակից որևէ պետություն, որը կհամաձայնի դառնալ հարթակ այդ հարվածների համար։ Հասկանալի է, որ ավելի շուտ պայքարի թեժացման փուլ է գնում․ Իրան-Իսրայել մշտական պայքարի փուլում որոշակի թեժացումներ միշտ էլ եղել են»,- ընդգծեց իրանագետը։

Միսակյանը գրեթե բացառում է նաև այն հանգամանքը, որ հարձակումը կարող է իսրայելաադրբեջանական գործակցության հետևանք լինել՝ հաշվի առնելով Թեհրանում ադրբեջանական դեսպանատան վրա հարձակման փաստը։ Թեև, ըստ նրա, Արևելյան Ատրպատականի հատվածներում հարվածներ հասցնելը հնարավոր է ու ավելի հեշտ է հիմնականում Ադրբեջանի տարածքից։

«Իրանի սոցցանցային տիրույթում արդեն կան տեղեկություններ, որ Ադրբեջանը կարող էր այս լարվածության ֆոնին բազաները տրամադրել հարձակումների համար։ Իսրայելը Ադրբեջանին թվացյալ ռազմական օգնություն ցուցաբերելու խոստումներով կարող է և որոշակի հակաիրանական գործողությունների հրահրել։ Ադրբեջանում պետք է հասկանան, որ չեն կարողանա այդ ծրագիրն իրականացնել, իրանակում այն կործանարար կլինի իրենց համար»,- շեշտեց Միսակյանը։

Ով էլ լինի Իրանի վրա հարձակվողը՝ անպատասխան չի մնա, իսկ եթե պաշտոնական Թեհրանում պարզեն, որ հարձակման հարթակ տրամադրողը կամ տրամադրողներից մեկը Ադրբեջանն է, համարժեք գործողությունները չեն ուշանա․ իրանագետը հուշում է՝ Իրանի պարագայում բավականին դժվար է այդ գործողությունների ժամկետներն ու մասշտաբները կանխատեսելը։

Ամերիկան Ադրբեջանի դեմ երբեք պատժամիջոց չի կիրառելու, որովհետեւ Ադրբեջանն ԱՄՆ-ի համար ոչ պակաս կարեւոր երկիր է, քան Հայաստանը, եթե ոչ ավելի կարեւոր: Այս մասին NEWS.am-ի հետ զրույցում նշեց միջազգայնագետ Սուրեն Սարգսյանը:

«Մի մոռացել պետքարտուղարության այն հայտարարությունը, որ եթե Իրան-Ադրբեջան ռազմական բախում լինի, ապա ԱՄՆ-ն Ադրբեջանի կողքին են կանգնելու: Այսինքն Իրանին պատերազմական գործողությունների մեջ ներքաշելու լավագույն միջոցներից մեկը դիտարկվում է  Ադրբեջանը: Այնպես որ սա մեծ խաղի ընդամենը մեկ բաղադրիչն է: Այնպես որ Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոց չեն կիրառի: Ի դեպ, Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոց կիրառվել է, 10 տարի գործել է 907-րդ բանաձեւը, որը հենց պատժամիջոց է եղել եւ հենց Լեռնային Ղարաբաղի համար:

ԱՄՆ-ն Ադրբեջանին օգնություն տրամադրում է բացառապես անվտանգային տեսակի: Այսինքն ոչ թե ռազմական, այլ անվտանգային օգնություն: Դրա նպատակը Իրանի հետ ծովային սահմանի պաշտպանությունն է: վերջին 2-3 տարիներին, որ Ադրբեջանին շուրջ 100 մլն դոլարի օգնություն է տրամադրվել, դա չի տրամադրվել Հայաստանի դեմ, տրամադրվել է Իրանի դեմ»,-ասաց նա:

Սուրեն Սարգսյանը նաեւ նկատեց, որ ԱՄՆ-ն մինչեւ պատժամիջոցներին հասնելը շատ լուրջ դիվանագիտական գործիքներ ունի, որ կարող են կիրառվել. «Դեռեւս այդ գործիքներն ԱՄՆ-ն չի սպառել, եւ համարյա զրոյական հվանականություն կա, որ ինչ-որ ձեւով Ադրբեջանի նկատմամբ կկիրառվեն ինչ-ինչ պատժամիջոցներ»,-համոզմունք հայտնեց միջազգայնագետը:

Կորպուսի հրամկազմի թերացումներ են եղել, նրանք հեռացվել են պաշտոններից: Այս մասին Եռաբլուրում լրագրողների հետ զրույցում ասաց ԵԿՄ նախագահ Սասուն Միքայելյանը՝ անդրադառնալով ՀՀ ՊՆ N զորամասի ինժեներասակրավորական վաշտի կացարանում բռնկված հրդեհին, որի հետևանքով զոհվեց 15 զինծառայող:

«Անմիջական հրամանատարն է մեղավոր հրդեհի համար: Կորպուսից մինչև հրամանատար պետք է հետևողական լինեն»,- ասաց նա և բացառեց թշնամու գործոնը:

Միքայելյանը նշեց, որ մոտ 5000 երկրապահ այս պահին գտնվում է ՀՀ զինված ուժերի մարտական դիրքերում:

«Մեր բանակն այդքան էլ մարտունակ չէ: Թող ոչ մեկ չկասկածի, որ կարող է նոր պատերազմ լինել: Ես մեր բանակի կողքին եմ կանգնած: Թերացումների համար բոլորը պետք է պատասխան տան»,- ասաց նա:

Անդրադառնալով Լաչինի միջանցքում ստեղծված իրադրությանն ու Արցախի շրջափակմանը՝ Միքայելյանը նշեց.

«Ինձ չի թվում, որ Լաչինի միջանցքն առանց ռուսների է փակվել: Ինչի որ նրանք ուզեն, չեն բացի՞: Կարևոր եմ համարում, որ ուրիշ խաղաղապահներ էլ մտնեն, որովհետև այս խաղաղապահները միակողմանի գործողություններ են անում՝ ի վնաս մեզ»:

Հայաստանի նախկին արտգործնախարար, Միավորված ազգերի կազմակերպությունում (ՄԱԿ) 2014-2018թթ․ Հայաստանի մշտական ներկայացուցիչ Զոհրաբ Մնացականյանը հոդված է հրապարակել «Newsweek» պարբերականում՝ անդրադառնալով Ադրբեջանի կողմից Արցախը Հայաստանին ու արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհի՝ Լաչինի միջանցքի արգելափակմանը և այս հարցում ՄԱԿ-ի անբավարար արձագանքին։

 
«Արմենպրես»—ը ներկայացնում է «Որքան օգտակար է ՄԱԿ-ը, եթե այն չի պաշտպանում իր հիմնարար սկզբունքները» խորագիրը կրող հոդվածը՝ մասնակի կրճատումներով․

 
«Միավորված ազգերի կազմակերպությունը, որն իր հիմնադրման պահին ներառում էր 51 անկախ պետություն, այժմ վերածվել է 193 անդամ միավորող կառույցի, ինչը մեծ քայլ է ինքնորոշման համար: Սակայն երբեմն այն, իր կաթվածահարության և անգործության պատճառով, ակամա վավերացրել է էթնիկ փոքրամասնություններին հալածող ավտորիտար պետությունները: 

 
Այս պահին հենց դա է տեղի ունենում Լեռնային Ղարաբաղում, որը հայ բնակչության կողմից կոչվում է Արցախ: ՄԱԿ անտարբերությունը մոտ մեկ ամիս 120 հազար մարդուն արգելափակելու առնչությամբ ազդակ կդառնա այն մասին, որ այս կառույցը մի կողմ է նետել իր գոյության իմաստը: 

Ի վերջո, ՄԱԿ-ի հիմնարար նպատակն է աջակցել բոլոր ժողովուրդների՝ իրենց կամքը խաղաղ պայմաններում արտահայտելու իրավունքին։ Շատ բազմէթնիկ ազգեր հենց այդպես էլ արել են՝ ապրելով ներդաշնակության և ժողովրդավարության մեջ: Սակայն մյուսները, հաճախ հենվելով «պատմության» խեղված տարբերակների վրա, կառուցել են խտրականության, անհանդուրժողականության և բռնության միջավայր: Եթե ՄԱԿ-ը լուրջ է վերաբերում ազատությունը խթանելու և բռնությունը կանխելու իր պարտականությանը, ապա այն չի կարող թույլ տալ ճնշել ազատությունը միայն այն պատճառով, որ դա տեղի է ունենում անդամ պետության սահմաններում:

1990-ականներին և 2000-ականների սկզբին Սերբիայից Սլոբոդան Միլոշևիչը, Ինդոնեզիայից Բ.Ջ. Հաբիբին և Սուդանից Օմար ալ-Բաշիրը բոլորն օգտագործել են իրենց երկրների՝ ՄԱԿ-ում ինքնիշխան պետության կարգավիճակը, այսպես կոչված, «ինքնիշխանության հաստ վարագույրը»՝ անպատիժ գործելու համար:

Այս առաջնորդները հակադարձում էին ապացուցված փաստերին՝ հավաստիացնելով ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարին և միջազգային հանրությանը, որ իրենց երկրներում ամեն ինչ լավ է: Գործողությունները կանխարգելելու նպատակով նրանք առաջ քաշեցին նեղ շահեր՝ այդպիսով մանիպուլացնելով ՄԱԿ անդամ պետություններին, այդ թվում՝ Անվտանգության խորհրդի հինգ մշտական անդամներին: Մյուսները հետևեցին նրանց օրինակին։ Նման բռնակալների համար ՄԱԿ-ը երբեմն ծառայել է որպես ակամա վահան մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների համար: Կոսովոյի, Արևելյան Թիմորի և Դարֆուրի ժողովուրդների համար, ի թիվս այլոց, դա հանգեցրեց զանգվածային ողբերգության:

Տասնամյակներ շարունակ Արցախի ժողովուրդը պայքարել է ազատության համար՝ ընդդեմ Ադրբեջանի բռնապետության, որն իր տանիքի ներքո մարդու իրավունքների ոտնահարման և ճնշումների ապշեցուցիչ ցուցանիշներ ունի: Միևնույն ժամանակ, Արցախը ցուցադրել է ժողովրդավարական ձևով ինքնակառավարվելու կարողություն՝ մարդկանց իրավունքների և ազատությունների նկատմամբ լիակատար հարգանքով:

Բաքվի ավտոկրատներն արձագանքեցին՝ պարբերաբար մանիպուլացնելով ինչպես ՄԱԿ-ի անդամներին միջազգային մակարդակով, այնպես էլ՝ իրենց սեփական ժողովրդին՝ երկրի ներսից: Նրանք քարոզչությունն օգտագործել են հայերի՝ որպես թշնամու կերպարը ստեղծելու համար՝ այդպիսով հանգեցնելով միջազգային անգործության և նույնիսկ որոշակի աջակցության իրենց տոտալիտար ռեժիմին:

2020 թվականին Արցախի դեմ ագրեսիայի վերսկսումից ի վեր հազարավոր հայեր սպանվել և խեղվել են, իսկ տասնյակ հազարները՝ բռնի տեղահանվել։ Այժմ՝ դեկտեմբերի 12-ից մինչ օրս, Արցախը շրջափակված է։ Կանայք, երեխաները և տարեցները հայտնվել են թակարդում՝ առանց սննդի, դեղորայքի և այլ հիմնական պարագաների այս սառնամանիքին։ Տեղի են ունեցել գազի և էլեկտրաէներգիայի ընդհատումներ: Այս ամենը հանգեցրել է իրական հումանիտար ճգնաժամի։

Ադրբեջանի մոտ անպատժելիության զգացումը և դրա հետևանք հանդիսացող ռազմական գործողությունները, որոնք արձանագրվել են նաև ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարանի կողմից, հավանական շատ ավելի վատ զարգացման նախադրյալներ են: Վտանգներն ավելի են մեծանում Արցախում միջազգային աչքի ու ականջի բացակայության պայմաններում։ Ցեղասպանության կանխարգելման ցանցը զգուշացրել է, որ դա «էթնիկ զտումների և հայերին Արցախից դուրս մղելու» փորձ է։

Դեռևս 1990-ականներին ՄԱԿ-ի նախկին գլխավոր քարտուղար Քոֆի Անանը դրսևորեց խիզախություն և վճռականություն՝ ուժով համոզելով միջազգային հանրությանը վճռականորեն գործելու ծայրահեղ տառապանքի և բռնության պայմաններում: Նա պնդել է մարդկային անվտանգության և ժողովրդի պաշտպանության գերակայությունը, ում անունից էլ գրվել է ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը։ 

«Ինքնիշխանության խիստ ավանդական պատկերացումներն այլևս չեն կարող լիարժեքորեն արձագանքել ամենուրեք ժողովուրդների՝ իրենց հիմնարար ազատություններին հասնելու ձգտումներին», — 1999 թվականի սեպտեմբերին ասել է նա ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում:

Այդ ժամանակից ի վեր ՄԱԿ-ը վերափոխվել է՝ ստեղծելով պաշտպանության և կանխարգելման հնարավորությունների մշակված համակարգ՝ վաղ նախազգուշացումից և գործողություններից մինչև կանխարգելիչ դիվանագիտություն, խաղաղության հաստատում և խաղաղապահություն: Հայաստանը հետևողականորեն նպաստել է այդ նախաձեռնությանը, մասնավորապես՝ ցեղասպանության կանխարգելման ջանքերին:

Արցախում վատթարացող իրադրությունը վերահաս հումանիտար աղետի և բռնության վաղ նախազգուշացման դասական օրինակ է: Եթե արձագանքման քայլեր չձեռնարկվեն, ապա որն է ՄԱԿ բարեփոխման իմաստը: «Both-sidesism»-ը՝ կեղծ, սակայն երկու կողմերին դիվանագիտորեն մեղադրող դիրքորոշումը, և նեղ ու հակասական շահերի խառնաշփոթը ոչինչ չեն անում Արցախի ժողովրդի համար: Ավելին, դրանք սարսափելի ուղերձ են ուղարկում մարդկանց ամենուր և կանաչ լույս են տալիս բռնակալներին:

Որպես ՄԱԿ-ում Հայաստանի նախկին դեսպան՝ ես ցավում եմ տեղի ունեցող իրադարձությունների, ինչպես նաև մտահոգված եմ կազմակերպության վստահելիության և ապագայի առնչությամբ:

Եկել է ՄԱԿ-ի առաջնորդության ժամանակը, այլապես տուժածները կգան այն եզրակացության, որ կառույցի հանձնառությունները սին են: Նման դավաճանությունը, բարբարոսությանը հետ նմանօրինակ համակերպումը վրդովեցուցիչ կլինի: Արցախի ժողովուրդն արժանի է նույն ինքնորոշման և պառակտումներից ազատ կյանքի, ինչ բոլորս։

ՄԱԿ-ը պետք է սա հասկանա, քանի դեռ ուշ չէ»:

Թեհրանում Բաքվի բարբարոսական վարչախմբի դեսպանատուն կոչեցյալի նկատմամբ այսօր իրականացված զինված գործողության արդյունքում պարզ են դառնում մի քանի ուշագրավ հանգամանքներ։ Այս մասին թելեգրամում գրել է իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը․

«Նախ՝ հարձակումն իրականացրած անձն ատրպատականցի է և պարսկերեն խոսում է ատրպատականյան թյուրքերերենին բնորոշ ակնհայտ առոգանությամբ, ինչը ևս մեկ անգամ ցույց է տալիս, թե Բաքվի քարոզչամեքենայի այն «պնդումը», որ իբր «30 միլիոն ադրբեջանցիներ Իրանում սպասում են Բաքվի բռնապետի հրամանին այս երկիրը կործանելու համար» հերթական լկտի սուտն է։ Իրականում ատրպատականցիները Իրանի պետականակերտ էթնիկական խմբերից են և իրանցի այլ ազգությունների հետ միասին պատրաստ են կործանելու հենց Ադրբեջան կոչվող արհեստածին կազմավորումը։

Երկրորդը՝ պարզ է, որ Թեհրանում Բաքվի բարբարոսական վարչախմբի դեսպանատուն կոչեցյալն իրականում հակաիրանականության կատարյալ որջ է՝ ընդ որում, այնքան հանդուգն, որ փաստացիորեն առևանգել է հարձակումն իրականացրած իրանի քաղաքացու կնոջը։ Դա է փաստում նաև հենց Ադրբեջանից բերված անվտանգության աշխատակիցների բավական մեծ քանակը, որոնցից մեկը ոչնչացվել, իսկ երկուսը միայն վիրավորվել են գործողության ընթացքում, հակառակ դեպքում՝ միայն դիվանագիտական գործառույթ իրականացմանը միտված որևէ ներկայացուցչություն կարիք չի ունենում նման մեծաթիվ բերովի անվտանգության աշխատակիցների։

Եվ երրորդը՝ Բաքվում, ի վերջո, պետք։ Է հասկանան, որ Իրանի նման, պատկերավոր ասած, մերձավորարևելյան առյուծի պոչի հետ խաղալը անհետևանք չի մնում և չի մնալու, հետևաբար Բաքվից հենց այժմ էլ հորդող թշնամական հերթական հիստերիան արժանանալու է իրանական անզուգաչափ արձագանքի Բաքվի բռնապետական վարչախմբի համար բոլորովին անսպասելի վայրում և ժամանակահատվածում»։

Թեհրանում Բաքվի բարբարոսական վարչախմբի դեսպանատուն կոչեցյալի նկատմամբ այսօր իրականացված զինված գործողության արդյունքում պարզ են դառնում մի քանի ուշագրավ հանգամանքներ։ Այս մասին թելեգրամում գրել է իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը․

«Նախ՝ հարձակումն իրականացրած անձն ատրպատականցի է և պարսկերեն խոսում է ատրպատականյան թյուրքերերենին բնորոշ ակնհայտ առոգանությամբ, ինչը ևս մեկ անգամ ցույց է տալիս, թե Բաքվի քարոզչամեքենայի այն «պնդումը», որ իբր «30 միլիոն ադրբեջանցիներ Իրանում սպասում են Բաքվի բռնապետի հրամանին այս երկիրը կործանելու համար» հերթական լկտի սուտն է։ Իրականում ատրպատականցիները Իրանի պետականակերտ էթնիկական խմբերից են և իրանցի այլ ազգությունների հետ միասին պատրաստ են կործանելու հենց Ադրբեջան կոչվող արհեստածին կազմավորումը։

Երկրորդը՝ պարզ է, որ Թեհրանում Բաքվի բարբարոսական վարչախմբի դեսպանատուն կոչեցյալն իրականում հակաիրանականության կատարյալ որջ է՝ ընդ որում, այնքան հանդուգն, որ փաստացիորեն առևանգել է հարձակումն իրականացրած իրանի քաղաքացու կնոջը։ Դա է փաստում նաև հենց Ադրբեջանից բերված անվտանգության աշխատակիցների բավական մեծ քանակը, որոնցից մեկը ոչնչացվել, իսկ երկուսը միայն վիրավորվել են գործողության ընթացքում, հակառակ դեպքում՝ միայն դիվանագիտական գործառույթ իրականացմանը միտված որևէ ներկայացուցչություն կարիք չի ունենում նման մեծաթիվ բերովի անվտանգության աշխատակիցների։

Եվ երրորդը՝ Բաքվում, ի վերջո, պետք։ Է հասկանան, որ Իրանի նման, պատկերավոր ասած, մերձավորարևելյան առյուծի պոչի հետ խաղալը անհետևանք չի մնում և չի մնալու, հետևաբար Բաքվից հենց այժմ էլ հորդող թշնամական հերթական հիստերիան արժանանալու է իրանական անզուգաչափ արձագանքի Բաքվի բռնապետական վարչախմբի համար բոլորովին անսպասելի վայրում և ժամանակահատվածում»։

Արցախում 120 հազար հայեր գոյատևման պայքար են մղում զրոյից ցածր ջերմաստիճանի պայմաններում, առանց ջերմության, սննդի և դեղորայքի՝ բնապահպաններ ձևացող էկո-ահաբեկիչների կողմից Լաչինի միջանցքի շրջափակման պատճառով: Սակայն, Ադրբեջանը չի խուսափելու իր մարդու իրավունքների լուրջ խախտումներից՝ առանց բարձր գին վճարելու։

Ադրբեջանը ծաղրի առարկա է դարձել ամբողջ աշխարհում։ Գրեթե բոլոր կառավարությունները, բացի Էրդողանի բռնապետությունից, դատապարտել են Արցախի անմարդկային շրջափակումը։

Միջազգային կազմակերպությունները, ինչպիսիք են ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը, Եվրախորհրդարանը, Եվրոպայի խորհուրդը, Եվրամիությունը և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը, քննադատել են Ադրբեջանի կառավարությանը՝ Արցախի Հանրապետության բնակչությանը շրջափակելու համար։

Աշխարհի հազարավոր թերթեր և հեռուստաընկերություններ խիստ հարձակման են ենթարկել Ադրբեջանը։

Բազմաթիվ քաղաքական գործիչներ, հայտնի անձնավորություններ և խորհրդարաններ կոչ են արել Ադրբեջանին անհապաղ ապաշրջափակել Լաչինի միջանցքը։
Այսպիսով, միլիարդավոր դոլարները, որոնք Ադրբեջանը որպես կաշառք վճարել է Եվրոպայում և ամբողջ աշխարհում դրական գովազդ ստանալու համար, վատնվել է:
Միջազգային իրավունքի անթիվ խախտումներից հետո բոլորը տեղեկացել են Ադրբեջանի բռնապետական վարչակարգի մասին։

Այսուհետև ոչ մի երկիր Հայաստանին չի հորդորի խաղաղության պայմանագիր կնքել Ադրբեջանի հետ՝ հաշվի առնելով նրա ցեղասպանական գործողությունները։ Բացի ժողովրդի բացահայտ սպանությունից, ՄԱԿ-ը ցեղասպանությունը սահմանում է նաև որպես «միտումնավոր ստեղծում խմբի կենսապայմաններ, որոնք հաշվարկված են դրա ամբողջական կամ մասնակի ֆիզիկական ոչնչացման համար»։

Ցանկացած հակամարտության երկու կողմերը պետք է ձգտեն խաղաղության։ Երբ Ադրբեջանը վճռել է կործանել Արցախն ու Հայաստանը, ինչպե՞ս կարող է որևէ մեկն ակնկալել խաղաղ համակեցություն նման մարդասպան հարևանի հետ:

Նախագահ Ալիևը վարկաբեկեց իր իսկ պնդումը, որ արցախահայերը կարող են երջանիկ ապրել ադրբեջանական իշխանության ներքո, ինչպես Ադրբեջանի մնացած բոլոր քաղաքացիները։ Քանի որ ադրբեջանցիներն իրենք իսկ զրկված են իրենց տարրական իրավունքներից, ինչպե՞ս կարող է արցախահայությունը օգտվել որևէ իրավունքից։ Արցախահայերի համար անհնար է ապրել Ադրբեջանում, որի իշխանությունը սովի է մատնում իր «ապագա» քաղաքացիներին։
Ալիևը չի թաքցնում իր նենգ մտադրությունը։ Նա պարբերաբար հայատյաց հայտարարություններ է անում՝ պնդելով, որ Արցախից բացի, ամբողջ Հայաստանի Հանրապետությունն է պատմական Ադրբեջան։ Իհարկե, սա ծիծաղելի հայտարարություն է, քանի որ Հայաստանը գոյություն ունի հազարավոր տարիներ, իսկ Ադրբեջանը հազիվ հարյուր տարեկանն անց է:

Ադրբեջանցի կեղծ բնապահպանները երբեք չեն բողոքել սեփական երկրում օդի խիստ աղտոտվածության դեմ։ Նրանք նաև անտեսեցին ադրբեջանական զինուժի կողմից միջազգայնորեն արգելված սպիտակ ֆոսֆորի օգտագործումը 2020 թվականի պատերազմի ժամանակ, որը ոչնչացրեց անտառները, մարդկանց և այլ արարածներ Արցախում:
Այսպես կոչված ադրբեջանցի ցուցարարներից շատերը, որոնք արգելափակել են Լաչինի միջանցքը, ադրբեջանցի զինվորականներ են: Ոչ մի ադրբեջանցի իրավունք չունի մուտք գործել Արցախի բռնազավթված տարածքներ առանց Ադրբեջանի կառավարության թույլտվության։ Հատկապես ծիծաղելի է ադրբեջանցի կին ցուցարարը, որը ջրաքիսի վերարկու հագած, ներկայանում էր որպես բնապահպան…

Միևնույն ժամանակ, Ադրբեջանի կառավարությունը շարունակում էր հերքել, որ ադրբեջանցիները շրջափակել են Լաչինի միջանցքը՝ ցուցադրելով տեսագրությունները Միջազգային Կարմիր Խաչի մի քանի մեքենաների և ռուս խաղաղապահների բեռնատարների, որոնք անցնում են միջանցքով։ Պաշարների փոքր քանակությունը, որը թույլատրվում է բերել Արցախ, չնչին տոկոսն է նախկինում Հայաստանից Արցախ օրական առաքվող 400 տոննա պաշարների մեջ։

Արցախի անփորձ ղեկավարները թույլ տվեցին աններելի սխալներ՝ վնասելով իրենց սեփական շահերին։ Արցախի կառավարությունն անխոհեմ որոշում կայացրեց փակել իրենց հանքերը՝ ի պատասխան դրանք ստուգելու ադրբեջանական պահանջների։ Այսպիսով, Արցախի կառավարությունը զրկվեց այս հանքերից ստացած հարկային մեծ եկամուտներից և արցախցի հարյուրավոր հանքագործների թողեց առանց աշխատանքի ու եկամուտների։ Ավելին, փոխանակ Ադրբեջանին ասելու, որ իրենք գործ չունեն Արցախի հանքերի հետ, Արցախի կառավարությունը հայտարարեց, որ թույլ կտա միջազգային տեսուչներին գալ և ստուգել հանքերը։

Արցախի բարձրաստիճան պաշտոնյայի թույլ տված մյուս սխալը նրա հայտարարությունն էր, թե հայ ավազակները փող են աշխատում՝ օգտագործելով Լաչինի միջանցքը շրջանցող կողմնակի ճանապարհները՝ մաքսանենգությամբ մարդկանց ու ապրանքներ տեղափոխելու Արցախ և այնտեղից դուրս բերելու համար։ Այս անտեղի հայտարարությունն անմիջապես տարածվեց ադրբեջանական լրատվամիջոցներով, որոնք հրապարակեցին Արցախ հասնելու այլընտրանքային երթուղու քարտեզը՝ սպառնալով ռմբակոծել այդ ճանապարհը և աշխարհին ասելով, որ Արցախի շրջափակում չկա։

Բացի Ադրբեջանից, Լաչինի միջանցքի շրջափակման համար մեղավոր է նաև Ռուսաստանը, քանի որ նա է պատասխանատու միջանցքը բաց պահելու համար՝ համաձայն 2020 թվականի պատերազմի ավարտին Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի ստորագրած համաձայնագրի։ Ռուս խաղաղապահները չպետք է թույլ տային, որ ադրբեջանական խուժանը հասներ միջանցք, ուր մնաց փակեր այն։ Ավելին, 120 հազար արցախահայերը դանդաղ սովամահ լինելու փոխարեն պետք է բռնի ուժով հեռացնեին ադրբեջանական ամբոխին ու բացեին միջանցքը։
Շրջափակման պատասխանատվության իր բաժինն ունի Հայաստանի իշխանությունը։ Արցախի ղեկավարներին ասելով, որ իրենց վեճը լուծելու համար ուղղակիորեն գործ ունենան Ադրբեջանի հետ, Հայաստանի ղեկավարները լվացել են իրենց ձեռքերը Արցախից՝ Արցախին միայնակ թողնելով դիմակայելու ադրբեջանական հզոր թշնամուն, թեև Հայաստանը բազմիցս հայտարարել է, որ ինքն է Արցախի անվտանգության երաշխավորը։

Ի վերջո, սփյուռքահայ համայնքները, խաղաղ ցույցեր անելու փոխարեն, պետք է շրջապատեն Ադրբեջանի հյուպատոսություններն ու դեսպանատներն ամբողջ աշխարհում՝ թույլ չտալով ադրբեջանցիներին ելումուտ անել այդ շենքեր, ինչպես որ նրանք են արգելափակել Լաչինի միջանցքը։

Հարութ Սասունյան
«Կալիֆորնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ
www.TheCaliforniaCourier.com
Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի

Արցախի շուրջ տեղի ունեցող գործընթացներն արտահայտվում են Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի նկատմամբ տարածքային հավակնություններով եւ Արցախի նկատմամբ ագրեսիայով: Արցախում Ադրբեջանի այլատյացության եւ ռազմատենչ հայտարարությունների համատեքստում ֆիզիկական գոյության խնդիր կա: 44-օրյա պատերազմն ու Լաչինի միջանցքի փակումը եւս մեկ անգամ ապացուցում են, որ արցախահայերը որեւէ կերպ չեն կարող ապրել Ադրբեջանի կազմում. այս մասին խոսել է ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանը Բազմակուսակցական ժողովրդավարության նիդերլանդական ինստիտուտի ծրագրերի եւ գիտելիքի հարցերով տնօրեն Վուտեր Դոլի եւ ծրագրի ավագ խորհրդական Ռիմ Յուդեի հետ հանդիպմանը: Հյուրերի խնդրանքով պատգամավորը նախ անդրադարձել է Արցախում տիրող իրադրությանը, Լաչինի միջանցքի փակման հետեւանքով ստեղծված հումանիտար ճգնաժամին:

«Արցախի հարցը տարածքային խնդիր չէ, այլ այնտեղ հարյուրամյակներ ապրող հայերի ինքնորոշման իրացման հարցն է, որը բխում է միջազգային իրավունքից: Այնտեղ ապրող մարդիկ իրենց ճակատագիրը տնօրինելու իրավունք ունեն»,- ասել է Տիգրան Աբրահամյանը:

Նշենք, որ Բազմակուսակցական ժողովրդավարության նիդերլանդական ինստիտուտը նախատեսում է Հայաստանում իրականացնել «Քաղաքական կուսակցությունները՝ հանուն ներառական ժողովրդավարության» ծրագիրը: Վուտեր Դոլը նշել է, որ այցի նպատակն է ուսումնասիրել եւ պարզել, թե մեր երկրում իրենց ծրագրերն իրականացնելու ինչ հնարավորություններ կան: Հյուրերը ներկայացրել են ծրագրի նպատակը, հիմնադրույթներն ու սկզբունքները, ժողովրդավարական մշակույթ ձեւավորելու իրենց տեսլականը:

Տիգրան Աբրահամյանն իր հերթին մանրամասնել է իրենց կուսակցության (ՀՀԿ) անցած ուղին, միջազգային գործընկերների հետ գործակցության առանցքը եւ ծրագրի շրջանակում համագործակցության պատրաստակամություն է հայտնել:

Կողմերը փոխգործակցության հեռանկարներն ու կոնկրետ ուղղություններն առաջիկայում քննարկելու պայմանավորվածություն են ձեռք բերել:

Zham.am-ը գրում է․

Թուրք փորձագետների կանխատեսումները Թուրքիայի արտգործնախարար Մևլութ Չավուշօղլուի այցի արդյունքների մասով Վաշինգտոն, գրեթե լիովին հաստատվեցին, Թուրքիայի ԱԳ նախարարին գրեթե ոչ մի հարցում չհաջողվեց դրական արդյունք ստանալ ամերիկացիների հետ բանակցություններում, բացառությամբ մեկից:

Նախ հիշեցնենք, որ մինչ այդ այցը Չսվուշօղլուն հայտարարում էր, որ ուներ նպատակ Վաշինգտոնին առաջարկել մի շարք խնդիրների շուրջ լուրջ քննարկումներ անցկացնելու վերաբերյալ:

Դրանք էին՝

-Շվեդիայի և Ֆինլանդիայի՝ ՆԱՏՕ-ին միանալու Թուրքիայի համաձայնության պայմանները

-Արևելյան Միջերկրական ծովում Անկարայի և Աթենքի հարաբերությունների խնդիրները

-սիրիական կարգավորման հարցերը` Թուրքիան ահաբեկչական համարվող կառույցների (քրդական) հետ ԱՄՆ համագործակցության համատեքստում

-հակասություններ Անկարայի կողմից ռուսական С-400-ների գնման շուրջ

-ամերիկյան F-16 կործանիչների հնարավոր մատակարարումները Թուրքիա

-հարաբերություններ Իրանի հետ

-ուկրաինական ճգնաժամը

-քաղաքականությունը Կովկասում

և վերջապես Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հնարավոր այցի նախապատրաստումը Վաշինգտոն մինչ Թուրքիայում անցկացվելիք ընտրությունները:

Ըստ թուրք փորձագետների, Չավուշօղլուին չի հաջողվել ոչ մի հարցում հասնել համաձայնության ամերիկացիների հետ, բացառությամբ մեկի: Շվեդիայի և Ֆինլյանդիայի մասով ամերիկացիները, փաստացի, դեղին քարտ են ցույց տվել Թուրքիայի ԱԳ նախարարին, թուրք-հունական ճգնաժամի մասով բացահայտորեն հայտարարել են, որ աջակցում են Աթենքին, Սիրիայի մասով նշել են, որ շարունակելու են աջակցել քրդերին, C-400 հռթիռների մասով նշել են, որ Թուրքիան խախտում է ՆԱՏՕ-ում ընդունված խաղի կանոնները, Ֆ-16 կործանիչների մասով նշել են, դեռ կքննարկեն Թուրքիային տրամադրելու խնդիրը, քանի որ Կոնգրեսում Թուրքիան ունի թշնամիներ և միայն հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների մասով են եկել ընդհանուր հայտարարի, այն էլ այն պատճառով, որ այսօրվա Հայաստանի ղեկավարը՝ Նիկոլ Փաշինյանն է, ով, փաստացի, համաձայնել է Թուրքիայի գրեթե բոլոր նախապայմանների հետ: Այս հարցում էլ Չավուշօղլուին հաջողվել է համոզել ամերիկացիներին բացառապես այն բանի պատճառով, որ Փաշինյանի հետ համաձայնեցված խաղաթղթերով է հանդես եկել:

Վերջապես Չավուշօղլուին չի հաջողվել համոզել ամերիկացիներին, որ Էրդողանը մինչ ընտրությունների անցկացումը այցելի Վաշինգտոն:

Իսկ դա նշանակում է, որ գալիք ընտրություններում, ամերիկացիները միանշանակորեն աջակցելու են Էրդողանի հակառակորդին: Ինչն իր հերթին նշանակում է, որ Թուրքիայում գալիք ընտրություններից հետո այդ երկրում հաստատվելու է լուրջ քաղաքական ճգնաժամ:

Թե ինչու Էրդողանին չի հաջողվելու արդար ձևով հաղթել, կխոսենք մեր մյուս վերլուծության մեջ:

Փաստացի, կարող ենք արձանագրել, որ Էրդողանը մի քանի ամիս անց դառնալու է Արևմուտքի կողմից մերժված գործիչ, քանզի անկասկած ընտրություններում, կեղծիքներով է վերընտրվելու, և փորձելու է շարունակել կառավարել երկիրը, հենվելով պանթուրքիստական գաղափարների շահարկման վրա:

Սա է իրականությունը: