Ինչպես ավելի վաղ նշել էինք, թե ոստիկանությունը Վստրեչի Ապերին ընդառաջ է գնացել, և մահվան ելքով վրաերթի մեղավոր է համարվել ոչ թե 27 ամյա Արման Վարդանյանը,որը կատարել էր վրաերթը, այլ նրա եղբայր՝ Կարենը, որն ուղիղ 10 տարով փոքր է եղբորից: Մենք եզրակացրել էինք, որ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ անչափահասների նկատմամբ շատ ավելի մեղմ պատիժ է սահմանվում, Վստրեչի Ապերի եղբոր տղային չեն պատժի ու այդպես էլ եղավ: Վստրեչի Ապերին ընդառա՞ջ են գնացել | Arm Version

Ինչպես shamshyan. com-ին հայտնում է Գագիկ Շամշյանը, որպես խափանման միջոց, 16-ամյա Կարեն Վարդանյանը հանձնվել է  ծնողների հսկողությանը:

Հիշեցնենք, որ մարտի 7-ին, Երևան քաղաքի Արցախի փողոցի բնակիչ 16-ամյա Կարեն Վարդանյանը մեղայականով ներկայացել էր և հայտնել էր, որ մարտի 3 ին՝ ժամը 19:30-ի սահմաններում, Տիգրան Մեծի թիվ 76 շենքի դիմաց վրաերթը կատարել է ինքը` իր կողմից վարած «Բենթլի» մակնիշի՝ 77 RA 777 համարանիշի ավտոմեքենայով:

Ու քանի որ վարորդական իրավունքի վկայական չի ունեցել և տեղի ունեցած վրաերթից վախեցել էր, հեռացել է վրաերթի վայրից, իսկ դեպքի վայր ժամանած ոստիկաններին 27-ամյա Արման Վարդանյանը հայտնել էր, որ «Բենթլի»-ն վարել է ինքը:

Վրաերթի հետևանքով մահացել էր Երևան քաղաքի Նոր Արեշի 41-րդ փողոցի բնակիչ, 50-ամյա Ավետիս Արզումանյանը:

Թեև Տերյանին սովոր ենք ընկալել՝ որպես աշնա՛ն երգիչ, բայց Գարունը այնքան ծաղիկ է վառել, գարունը այնպես պայծառ է կրկին… ու արդեն ո՜րերորդ գարունն է՝ կրկին հիշել ենք Տերյանին, կրկին՝ կյանքի ու սիրո նոր սպասումով ենք լցվել.

Գարո՜ւն, ամեն տեղ նոր կյանք ես վառել,

Իմ սրտում էլ ես թևերըդ փռել,

Ւմ հոգում էլ ես հրդեհել նոր սեր։

Ուզում եմ մեկին քնքշորեն սիրել, Ուզում եմ անուշ փայփայել մեկին — սա էլ է արդարացված, քանի որ

Վահան Տերյանն ասաց – ավա՜ղ, ինչու դրի սրտիս կապանք,

Քանի՜ սերեր, քանի՜ հուրեր զուր հանգցրի – հազա՜ր ափսոս…

Ինչո՞ւ միայն գարունն ու աշունը… Վերջին ամիսներին տարբեր՝ լավ ու վատ առիթներ եղան՝ հիշելու Տերյանին (ում, թեև, երբեք էլ չէինք մոռացել): Ու վերհանվեցին փաստեր՝ կապված նրա մահվան հետ (թեև Տերյանն անմահ է): Բանաստեղծի թոռան՝ Գրիգոր Էմին-Տերյանի միջոցով «ջրի երես դուրս եկավ» ու սկսեց շրջանառվել Տերյանի գրական ժառանգության հետ կապված  մի պատմություն, ըստ որի՝ «Տերյանի ձեռագրերը նրա այրիից՝ Անահիտ Տերյանից, զենքի սպառնալիքով խլել է այն ժամանակվա կարկառուն չեկիստ Պողոս Մակինցյանը՝ պետականացնելու պատրվակով և… սեփականացրել է»: (Սեփականացրե՜լ. ի՜նչ ծանոթ պատմություն. Պտտվիր, պտտվիր, կարուսել, Ես քո երգը վաղուց եմ լսել…) Ու որ այսօր էլ դրանք գտնվում են նրա դստեր տանը, և նա չի համաձայնում վաճառել կամ հրապարակել ձեռագրերը՝ թեև կատարվել են նրա բոլոր պահանջները: Ու որ մեր ազգային գոհարները սեփականությունն են մի ընտանիքի, որը դրանց դիտում է՝ որպես փողի անսպառ աղբյուրի: Մեծ բանաստեղծի ժառանգները վրդովված ու վիրավորված են  (թեև վրդովված ու վիրավորված ենք բոլորս):

Երբ Վահան տերյանն ասաց՝

Արածներիդ համար երբեք չես ասելու՝ ախ ու ափսոս,-

Չարածներիդ համար պիտի ասես՝ ափսո՜ս, հազա՜ր ափսոս…

դժվար թե կարծեր, որ այս տողերն ամեն մեկն ի՛ր կերպ է մեկնաբանելու. ահա թե ոնց են դա հասկացել Մակինցյանենք: Տերյանն ասաց սա մեկ դար առաջ։ Որոշներն ի շահ իրենց ընկալեցին, թեև, օրինակ, «Տաշիր» բարեգործական հիմնադրամն էլ ի՛ր ձևով կատարեց մեծ բանաստեղծի «պատգամը» և, արդարացի լինելով, պիտի ասել, որ՝ գեղեցի՜կ ձևով. նա վերցրեց ու տպագրեց  Վահան Տերյանի «Ընտիրը»։ Երկու տասնամյակ է արդեն, որ մեր դասականների նոր հրատարակություններ համարյա չկան։ Հիմնադրամը տպագրեց Տերյանի բանաստեղծությունների ընտրանին՝ անվճար օրինակներ տրամադրվելով Ջավախքի, Հայաստանի, Արցախի գրադարաններին, բանասիրական ֆակուլտետներ ունեցող բուհերին: Այս քայլով նա միաժամանակ և՛ իր ձևով կատարեց պոետի պատգամը՝ հետագայում «չարածների համար ախ ու ափսոսից» խուսափելու, և՛ իրականացրեց այն հատուկենտ քայլերից մեկը, որոնք պիտի ապացուցեն՝ մեր քաղաքին «Գրքի համաշխարհային մայրաքաղաք» կոչելու իրավացիությունը։ Ասում են, որ Կարապետյան եղբայրները չեն սահմանափակվելու սրանով. ձեռնարկած մի շարք նման գործեր ունեն, և որ ծրագիրը շարունակվելու է։ Ըստ  հիմնադրամի գրասենյակի ղեկավար Արտակ Ճաղարյանի՝ Կարապետյանները շատ են կարևորում մեր համազգային արժեքների փայփայումը, փոխանցումը սերունդներին և վերջիններիս դաստիարակումը այդ արժեքների, այդ թվում՝ գրականության միջոցով:

Ինչ խոսք. այսօր մենք ունենք ժամանակակից պոետներ, որոնց՝ հայհոյախառն լեզվով, անհասկանալի ասելիքով ու տարօրինակ հանգավորումով բանաստեղծությունները քննադատելու ճանապարհը նախօրոք փակել է մեծ գրականագետ Պարույր Սևակը՝ իրենից հետո եկող սերնդի մասին ասելով՝ «Կգան նորերը, որոնք կըմբոստանան ընդհանուր դարձած մտաեղանակի դեմ և, խոսելով նորի, արդիականի անունից կպահանջեն իրենցը: Նրանց կշվացնեն, նրանց բանաստեղծ չեն համարի, նրանց բերանը կփակեն գուցեև ի՛մ անունով, նրանց գործերը կհամարեն չոր—խելոք – «ինչ ուզում ես ասա, բայց ո՛չ բանաստեղծություն» — «օրիգինալության մարմաջ» և այլն, բայց ճիշտ կլինեն նրա՛նք։ Ես այսօրվանից էլ նրանց կողմն եմ կանգնած, ես նրանց հետ եմ, ես օրհնում եմ նրանց ճանապարհը»։

Կարդում ենք ժամանակակից շատ պոետների՝ հիմնականում ստանալով կա՛մ ոչ մի տպավորություն, կա՛մ տհաճ զգացողություն, փակում ու կողք ենք դնում՝ երկրորդ անգամ դրան չանդրադառնալու հաստատ համոզմունքով։ Ու ստիպված մտածում, որ ոչ թե բանաստեղծությունն է վատը, այլ մե՛նք ընդունակ չենք հասկանալու դրա խորությունը, քանի որ Պարույր Սևակն իրեն հաջարդող սերնդի մասին ասել էր…

Բայց Սևակն իր նախորդողի մասին էլ է ասել, և դա արդեն ապագայի պոետի մասին մոտավոր գուշակություն չէ, այլ հաստատուն, ձևավորված կարծիք… Այն, որ  Տերյանը «Հանդիպել է քեզ պատանության շեմին, ուղեկցել ամբողջ երիտասարդությունդ և այնուհետև դարձել մշտական բարեկամդ… Սերդ ես խոստովանել` նրա՛ լեզվով, կարոտդ թեթևացրել` նրա՛ բառերով, թախծել ես` նա՛ քեզ հետ, երջանկությունդ ու բերկրանքդ է խոսել նրա բերանով: Նրա մտքերն ու խոհերը, ապրումներն ու հույզերը գիտես անգիր…»։

Կան պոետներ, որոնց հայտնությունն ընդունում են և՛ ժամանակակիցները, և՛ հաջորդուհաջորդ սերունդները։ Նրանց տողերը, ինչպես ազնիվ մետաղը, չեն ժանգոտվում ժամանակի մեջ, նրանց հույզերը չեն հնանում՝ անգամ համակարգչա–ռոբոտային դարում, նրանց խոսքերը չեն մաշվում, այլ շատ ընթերցվելուց մաշվում են նրանց ժողավածուները…

Եվ այսպես՝ Կարապետյան եղբայրները կարևորել են Տերյանի ժողովածուի վերահրատարակումը։ Եվ ի՜նչ ուրախալի է, որ գտնվում են նվիրյալներ։ Ուրեմն՝ գորշ կազմով ու անձրևոտ տերևներով, չափազա՜նց հարազատ ու մաշված «Երկեր»-ընտրանու կողքին մենք արդեն ունենք ճերմա՜կ ու, ճերմակի մեջ՝ Տերյանի ուրվագծով, նոր, բայց արդեն հարազատ «Ընտիրը», որը մենք միանգամից սիրով ընդունեցինք. ճիշտ այնպես, ինչպես նախորդ դարասկզբին ընդունվեց «Մթնշաղի անուրջները»։

Հ.Գ.

Աշնանը կայացավ Տերյանի ճերմակ ընտրանու շնորհանդեսը։ Այն, բնականաբար, անցավ լավ, բնականաբար, ոչինչ չէր մոռացվել ու ոչ ոք չէր մոռացվել. հրավիրվածները մարդիկ էին՝ այս կամ այն կերպ կապ ունեցող Տերյանի ու նրա պոեզիայի հետ։ Հնչեցին մեծարման խոսքեր՝ պոետի հասցեին, շնորհակալական՝ Կարապետյան եղբայրների, հնչեցին տերյանական խոսքերով երգեր ու բանաստեղծական տողեր, եղավ հյուրասիրություն, դատարկվեցին բաժակներ… բայց ես չեմ ուզում երկար թվարկել այն ամենը, ինչը, բնական է, որ պիտի լիներ, այլ ուզում եմ կանգ առնել մեկ այլ, շա՜տ ավելի ուշագրավ կետի վրա. դա այն է, որ`

Վահան Տերյանն ասաց…

 Մանե Հակոբյան

Համոզված է անվանի նկարիչ Հակոբ Հակոբյանը

Վերջերս լրացավ ժողովրդական նկարիչ Հակոբ Հակոբյանի ծննդյան 85-ամյակը, մրցանակների ու կոչումների, առավել ևս փառքի պակաս՝ վարպետը չունի: Նրա տաղանդն էլ ուղիղ համեմատական է քաղաքացիական կեցվածքին: 1962-ին Եգիպտոսից հայրենադարձված արվեստագետը եկավ ու սիրահարվեց Հայաստանին, իր անհուն սիրով էլ դիմակայեց անգամ խորհրդային ռեժիմի անտանելիությանը: Ու հիմա էլ շարունակում է ոչ միայն ստեղծագործել, այլև մորմոքվել սեփական ժողովրդի ցավերով:

«Առավոտը» սիրված արվեստագետից հետաքրքրվեց՝ ի՞նչ կարծիքի է ԿԳ նախարարության հայտնի նախաձեռնության՝ Հայաստանում օտարալեզու կրթություն իրականացնող կրթօջախների վերաբացման մասին: «Իսկապես լավ չեմ գիտեր՝ ի՞նչ հարաբերություններ կան մարդկանց մեջ, ովքե՞ր են, որ աս գործերն անում են, գրեթե ալ չեմ հետաքրքրված, որովհետև մտածում եմ՝ հիմա մեր երկրին մեջ այնքան բաներ են արվում, որ պետք չէ արվին… Եվ մի տեսակ, ընդհանուր առմամբ, մեր երկրում կտրված է կապը ժողովրդի և պետության միջև… Նախ ինձի համար ես փորձում եմ հասկանալ՝ ի՞նչ է կատարվում: Կկարծեմ, որ ամենաարժեքավոր բանը, որ ստեղծել է մեր ժողովուրդը, ուրիշը չի տվել իրեն, մեր լեզուն է: Դա բացարձակ արժեք է, և եթե մենք մեր լեզուն չենք սովորում, դադարում ենք հայ ըլլալուց: Միևնույն ժամանակ, մտածում եմ՝ եթե դու ունիս մի կտոր հող, դա քո հայրենիքդ է: Որքան պահել ես, որքան մնացել է, դա ուրիշ հարց է, բայց ահավասիկ գտնում եմ, որ այդ երկու շատ կարևոր հոգևոր արժեքները անփոխարինելի պետք է ըլլային մեր ժողովրդի համար: Դժբախտաբար, վիճակն անպես է, որ այսօր լեզուն ալ փոխարինելի է: Այսինքն, մարդը ասում է՝ ինչո՞ւ հայերեն խոսիմ, կրնամ անգլերեն խոսիլ, եթե հարցը մարդկային հարաբերության մասին է, հայերենով երկու միլիոն մարդ է խոսում աշխարհի վրա, իսկ անգլերենով՝ կես միլիարդ … Եվ եթե դուն ուզում ես հայերեն խոսիլ, այս երկու միլիոն մարդու մեջ պետք է գտնվիս, ոչ թե դուրս՝ դրանից: Այսինքն, եթե դուն հայերեն լեզվով պիտի ապրիս, խոսիս, ուրիշ տարբերակ չկա՝ պիտի քու հայրենիքիդ մեջ ըլլաս, ու եթե հայրենիքի մեջ չես, այդ լեզուն արժեք չունի, որովհետև չես կարող հետդ հայերենը տանել Ամերիկա և այնտեղ օգտագործել: Ո՞ւմ հետ պիտի օգտագործես կամ ինչպե՞ս: Փաստորեն, ստացվում է, ամենակարևոր ազգային հատկանիշը՝ լեզուն, այդքան հեշտությամբ կարող ենք կորցնել, գրեթե այնպես, ինչպես արտերկրում: Օրինակ՝ Ֆրանսիայում, ուր ապրել եմ երկու տարի, պատահել եմ ընտանիքներ, ուր ծնողները խոսում էին հայրենիքից բերված լեզվով, իսկ նոր սերունդը՝ ֆրանսերեն: Պատկերացրե՛ք, ընտանիքի մեջ իրարու հարաբերվելու վիճակը… Լեզուն, որ ամենակարևոր զրահն էր մեր ինքնապաշտպանության, լեզուն, որ դարերու ընթացքին մեզ պահել ու պաշտպանել է, այսօր բերին-դարձրին խոցելի ու դյուրաբեկ, այդպես է նաև հայրենիքը…»,- փաստում է նկարիչը և հավելում, որ նման իրավիճակի արդյունքում, մարդիկ հիասթափված մտածում են՝ անիմաստ է հետաքրքրվելը, պայքարելը, խոսելը:

Հակոբ Հակոբյանը օտարալեզու կրթության անցնելու նախաձեռնությունը դիտարկում է հայ ժողովրդի ողջ պատմության համատեքստում, գտնելով, որ դա Հայոց եղեռնի շարունակությունն է. «Ժամանակին հայրենիքի համար մարդիկ իրենց կյանքն էին տալիս, զոհվում, արյուն թափում… Այսօր առավոտյան կարող ես Երևանում նախաճաշել, գիշերը՝ Նյու Յորքի Բրոդվեյում ման գալ: Մարդը հեշտությամբ օդանավը նստում է և հազարավոր կիլոմետրեր հեռու սկսում է ապրիլ… Ավելի խորքային նայելով հարցերուն, գտնում եմ, որ սա 20-րդ դարու Եղեռնի շարունակությունն է: Թուրքերը հաջողեցան իրագործել իրենց ծրագիրը, 2 միլիոն մարդ տեղահան արեցին իրենց հողերեն, մեկուկես միլիոնը կոտորեցին, մնացած կես միլիոնը ցրեցին աշխարհով մեկ: Մենք ընդհանրապես ցեղասպանության հարցը անդադար կապում ենք թուրքերու հետ… ճիշտ է, թուրքերը ցեղասպանությունը կազմակերպեցին, բայց իրենց՝ Օսմանյան կայսրության սահմաններու մեջ, մենք բոլորովին հաշվի չենք առնում այլ՝ անբնական կամ անարդարացի կամ չպատճառաբանված մահերը մեր ժողովրդի, չէ՞ որ դրանք ևս ցեղասպանություն են… Ռուս նշանավոր պետական գործիչ մը ժամանակին հայտարարել է՝ Հայաստան առանց հայերու… Ռուսներն իբրև մեծ պետություն և ժողովուրդ, միշտ էլ նույն ձևով վերաբերվել են փոքր ժողովուրդներուն, իրենց պետք չէ այդ փոքր ժողովուրդը… Օրինակի համար պատերազմ է գալիս, անունը դնում են Հայրենական, 300000 հայ տղամարդ գնում-զոհվում է… Եղբայր, այդ պատերազմը Հայրենական է անունը, բայց մեզի հետ որևէ կապ չունի, այսինքն՝ ռուսները իրենց կայսրությունը պահելու համար գնում-կռվում են, ատիկա իրենց գործն է: Էս մեր փոքր ժողովրդի 300000 տղամարդ հավաքում-տանում կոտորում ես, սրա անունը ցեղասպանություն չդնեմ, ի՞նչ դնեմ: Թուրքերը հայերուն պատերազմի չտարին, զենքերը վերցրին, տարին-սպանեցին, ռուսները զենք տվին, ասեցին՝ պաշտպանում ենք մեր հայրենիքը, մինչդեռ այս պատերազմը որևէ կապ չուներ մերին հետ, այդքան տղամարդ ոչնչացավ, և ահավասիկ ցեղասպանության շարունակությունը… Փաստորեն, Արևելահայաստանի մեջ ալ եղավ ցեղասպանություն, այլ իմաստով՝ օրինակ, 37 թիվն էլ… Ռուսները հավանաբար մտածեցին՝ ինչ չափով ցեղասպանություն եղել է՝ հերիք է, հիմա էլ լեզվի միջոցավ կարող ենք ոչնչացնել, դրա համար Սովետի ժամանակ լավագույն դպրոցները ռուսերեն դպրոցներն էին, հատուկ ուշադրություն էին դարձվում ռուսերեն դպրոցներու բարեկարգ վիճակին, ուսուցիչներին և արդեն հայոց մեջ ստեղծվել էր մտայնությունը, թե ռուսական դպրոցը ավելի լավ կրթություն է տալիս հայ մարդուն»: Մեր զրուցակիցը չի համակերպվում նաև այն մտքի հետ, որ անկախության տարիներին 2 միլիոն մարդ հեռացավ Հայաստանից. «Դա կնշանակի՝ երկու միլիոն հայ վերջնականապես բաժանվեցավ հայ ժողովրդից, գնաց Ամերիկա, Ֆրանսիա կամ Ռուսաստան, իրենց զավակները չեն վերադառնա, ուրեմն դարձյալ եղեռնը շարունակվում է հայ ժողովրդի համար, որովհետև երկու միլիոն ասում ենք, տասնյակ հազարը Ղարաբաղում մեռան, 300000 Ադրբեջանի հայ ժողովուրդը իր հողերեն տեղահան եղավ… Էս եղածի նոր դրսևորումն է հարձակումը հայոց լեզվի վրա: Չէ՞ որ՝ եթե լեզուն փոխեցիր, ինքնաբերաբար հեռանում ես երկրից»,- նեղսրտում է արվեստագետը: Եվ հավելում, որ հիմա լեզվի հարցը դարձել է հայրենասիրություն խաղալու էժանագին միջոց, մինչդեռ այդ թեմայով բանավիճողները պարտավոր էին ավելի շատ մտահոգվել զանազան պատճառներով հայրենիքից հեռացողների մասին. «Ինչո՞ւ չենք մտածում, որ մարդիկ թողնում-գնում են ամեն տարի, ինչո՞ւ չենք բողոքում, ցույց չենք անում, որովհետև սա երևացող է, կարելի է սրա մասին խոսիլ, հայրենասիրություն խաղալ… Ճիշտ է, ես չեմ ընդունում, որ մարդիկ թողնում-գնում են, մյուս կողմից էլ մտածում ես, որ հոգևոր հենարաններն այնքա՜ն դյուրաբեկ են ու խախուտ, որ մարդուն չես կարող ասել՝ ո՞նց ես լեզուդ մոռանում, ո՞նց ես երկիրդ թողնում: Մարդն էլ ասում է՝ երկրագունդը մեկն է, սահմաններս ո՞րն են, ես կգնամ այնտեղ, որտեղ աշխատանքս կգնահատվի, կապրեմ, ընտանիքս կպահեմ: Լեզուդ ալ ինձ ի՞նչ պիտի տա»:

Ինչ վերաբերում է այն փաստին, որ այսօր բուհեր դիմած դիմորդները օտար լեզուների քննություններից բարձրագույն միավորներ են վաստակում, մինչդեռ հայերենի պարագայում հազիվ են նվազագույնի շեմը հաղթահարում, Հ. Հակոբյանն ասում է. «Տխուր է, բայց փաստ է… Որևէ մեկն իրավունք չունի պարտադրելու մյուսին, թե որ լեզվով ապրի: Ուրիշ հարց է, որ պետություն մը, որ պետություն կոչվելու իրավունք ունի, կարող է իր երկրի կարգ ու կանոնի համար ըսել, որ օրենք է՝ այս երկրի պետական լեզուն ֆրանսերենն է, անգլերենը կամ հայերենը: Բայց դժբախտաբար, մեր պետությունն այնքան խեղճուկրակ ու թույլ է, որ մարդիկ հանգիստ գլխով գնում-կտրվում են հայերենից, բայց ամեն ինչ անում են՝ ռուսերենից ու անգլերենից չկտրվին»: Արվեստագետը մտածում է, որ ամեն դեպքում իրականությունը պետք է տեսնել այնպես, ինչպես այն կա ու երբեք չմոռանալ, որ «այս փոքր երկիրը՝ փոքր ազգությամբ, թշնամիներով է շրջապատված, գոնե մենք իրար միս չուտեինք, իրար պաշտպանեինք, մեր երկիր զորացնեինք, կարգուկանոն լիներ, ու վիճակից դուրս գալու լուծում փնտրեինք»:

Իսկ կո՞ղմ է Հակոբ Հակոբյանը ավանդական ուղղագրության վերադարձին: Ասում է՝ նման քննարկումների մի ժամանակ հետևում էր Հայաստանից դուրս, նույնիսկ Փարիզի «Յառաջ» թերթի համար այդ թեմայով մի հոդված է գրել: Նա նշում է, որ ոմանք այդ հարցին ուրիշ թեքում են տալիս, ասում են՝ ուղղագրությունների տարբերությունը բերում է Հայաստանի հայերի ու սփյուռքայերի միջև անջրպետի: Վարպետը այլ կարծիքի է. «Այդպես դատել հարցը՝ բոլորովին ճիշտ չէ, որովհետև Սփյուռքում հայերը ավանդական ուղղագրությամբ էին շարադրում մտքերը, բայց իրար հետ լավ կռվում էին, պառակտված էին, Հայաստանին մեջ ալ նոր ուղղագրությամբ՝ էլի պառակտված են»: Փաստում է, որ ժամանակին այդ հարցով զբաղվել են այնպիսի անվանի մտավորականներ, ինչպիսիք են՝ Աբեղյանը, Մակինցյանը, Մալխասյանն ու Աճառյանը: «Ես այս համոզումը ունիմ՝ մի բան, որ քանդվում է, հետո գրեթե անկարելի է լինում կարգի բերել, շտկել»: Բայց մյուս կողմից էլ, նրա խոսքով, նոր դեկրետի հարկ չկա, եթե մի քանի հազար հայ մտավորականներ հավաքվեն, կոնկրետ ծրագրով ու առաջարկով ներկայանան պետությանը, վերջինս չի կարող անտարբերության մատնել նախաձեռնությունը: Նկարչի համոզմամբ, ամեն ինչի հաջողելու գրավականը համախմբվելն է, կամք դրսևորելու, պատասխանատվություն վերցնելու առաջամարտիկն էլ՝ մտավորականությունը. «Օրինակ, եթե մի քանի 1000 հայ ուսուցիչներ սովորին այդ ուղղագրությունը, ասեն՝ մենք պատրաստ ենք, մենք սովորեցինք լեզուն, կարող ենք սովորեցնել, սա ահավասիկ ծրագիրն է, մեզի համար կենաց ու մահու հարց, պետությունը չի կարողանա առարկիլ: Պետությունը գիտակցելով, որ պրոբլեմներ ունի իր առաջը լուծելու, այնուհանդերձ՝ չի կարող մերժիլ… Թե չէ մենք այսքան հարվածներ ստացել ենք կյանքին մեջ, էլի ենք ստանում, փոքր ենք եղել, իսկ փոքրին կոխոտում-անցնում են, հիմա նորից շարունակում ենք ամեն ինչ անել, որ փոքր մնանք: Չե՛ն սիրում իրենց երկիրը հայրենակիցները, Հայաստան չե՛ն սիրում, ամենապարզ ապացույցն այն է, որ, օրինակ, Աստծո տված մաքուր ջուրի ամենամեծ ավազանը Միջին Արևելքում՝ Սևանա լիճը, աղտոտում են, փչացնում, անտառները կտրում… Ասում ենք՝ մեր երկիրը աղքատ է հանքերով, բայց չէ՞ որ ամենաթանկարժեք հանքը ունինք՝ մաքուր ջուրը… Ահավասիկ, եթե այդ գիտակցությունը ունինք, ուրեմն ինչի՞ մասին է խոսքը: Նույնիսկ մեծ պետությունները կործանվում են, իսկ փոքր ժողովրդի համար նման բաները մահացու կարող են լինել… Եվ մենք ումի՞ց ենք գանգատվում, ո՞ւմ ենք մեղադրում մեր վիճակի համար: Չէ՞ որ ցեղասպանությունը կա՛ և եղել է, բայց կա՛ նաև ինքնասպանությունը»:

Հ.Գ. Գոհար Հակոբյանը վարպետի հետ զրուցել է 2010 թվականի մայիսի 28-ին

Առավոտ.am

Ինչպես նախկինում տեղեկացրել էինք՝ մարտի 3-ին, ժամը 19.30-ին, «Բենթլի» մակնիշի ավտոմեքենան Երևանի Տիգրան Մեծի պողոտայի թիվ 76 շենքի մոտ բախվել էր «Նիսսան» մակնիշի ավտոմեքենայի, որի ընթացքում նույն վայրում «Կրայսլեր» մակնիշի ավտոմեքենան վրաերթի էր ենթարկել անձը չպարզված 55-60 տարեկան տղամարդու, որը մարմնական վնասվածքներով «Էրեբունի» բժշկական կենտրոն տեղափոխվելու ճանապարհին գիտակցության չգալով մահացել էր:

Ոստիկանության լրատվական ծառայությունից հայտնում են, որ մարտի 5-ին ոստիկանները պարզել էին մահացու պատահարին զոհ գնացած տղամարդու ինքնությունը՝ 1963 թ. ծնված Ավետիս Արզումանյան:
Մարտի 7-ին, ժամը 19.40-ին, մեղայականով ոստիկանության ճանապարհատրանսպորտային հանցագործությունների քննության բաժին է ներկայացել 1996 թ. ծնված Կարեն Վ.-ն՝ հայտարարելով, որ նշված վրաերթը կատարել է ինքը` իր կողմից վարած «Բենթլի» մակնիշի ավտոմեքենայով:
Քննությունը շարունակվում է:

Երեկ, 89 տարեկան հասակում մահացել է Հայաստանի ժողովրդական գեղանկարիչ, ՀՀ պետական մրցանակի դափնեկիր, Ս. Մեսրոպ Մաշտոց, Հայ եկեղեցու Ս.Սահակ և Ս. Մեսրոպ շքանշանակիր Հակոբ Հակոբյանը:

Հակոբ Հակոբյանը ծնվել է 1923թ. Ալեքսանդրիայում (Եգիպտոս)։ Ուսանել է Կիպրոսի Մելգոնյան վարժարանում։ Մասնագիտական կրթությունը ստացել է Կահիրեի գեղարվեստի (1944-48) և Փարիզի Գրան Շոմիե ակադեմիաներում (1952-54)։ Հայրենիքում նրա մասին տեղեկացվել են մամուլից և այն նկարներից, որ նա 1960 թվականին ընծայել էր Հայաստանի պետական պատկերասրահին։ Մասնակցել է Երիտասաարդության և ուսանողների համաշխարհային IV փառատոնին (1953, Բուխարեստ, 2-րդ մրցանակ), արդի եգիպտական արվեստի (1958, Մոսկվա, Լենինգրադ) ցուցահանդեսներին, Ալեքսանդրիայի բիենալներին (1959, 1961)։ 1962-ին ընտանիքով հայրենադարձել է Հայաստան։

Հակոբյանը իր ստեղծագործական առաջին շրջանում ստեղծել է նատյուրմորտներ, որտեղ շեշտված են տխրության ու առանձնության զգացմունքները. «Կինը խոհանոցում», «Սխտորներ», «Վիշտ», «Դերձակը» գործերը այդ ստեղծագործական ժամանակահատվածի լավագույն օրինակներն են ։ Օտարության մեջ ապրելու տարիներին Հակոբյանը հիմնականում նկարել է թեմատիկ նկարներ, ուր յուրահատուկ ուժով ու նրբությամբ ընդանրացրել է հայրենիքից հեռու ապրող իր հետեղեռնյան սերնդակիցների հոգեվիճակը։ Բնանկարների ենթատեքստում շոշափելի են անհանգիստ ժամանակից բխող լարվածության ու տագնապի զգացմունքները, որոնք ակնհայտ են «Նեյտրոնային ռումբին՝ ոչ», «Սումգայիթ» կտավներում և «Ընտանիք» քանդակում։

«Ազատություն» ռադիոկայանի ֆեյսբուքյան ասուլիսի հյուրը պետք է լիներ երգչուհի և ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության պատգամավոր Շուշան Պետրոսյանը: Սակայն այսօր «Ազատություն» ռադիոկայանն իր ֆեյսբուքյան էջում գրեց, որ պատգամավորը  հրաժարվել է մասնակցել ասուլիսին.

«Երբևէ այսպիսի դեպք չէինք ունեցել, որ հյուրը վերջին պահին հրաժարվեր: Մեր այսօրվա հյուրը՝ Շուշան Պետրոսյանը վերջին պահին հրաժարվեց ֆեյսբուքյան ասուլիսին ներկա գտնվելուց: Թեպետ նախապես ստացել էինք նրա համաձայնությունը: Ձեր հարցերը, փաստորեն, մնացին անպատասխան: Հարգելի՛ օգտատերեր, հայցում ենք ձեր ներողամտությունը»:

Երգչուհին պարզաբանել է, թե «վատառողջ է ու հոգեպես կոտրված»:

Ստորև Ձեզ ենք ներկայացնում մի քանի հարցեր, որոնք օգտատերերն ուղղել էին ԱԺ պատգամավորին, և որոնք այդպես էլ մնացել են անպատասխան.

Ավագ Միզոյան. «Ռոբերտ Քոչարյանի , Սերժ Սարգսյանի և հհկ-ի իշխանության 15 տարիների ընթացքում շարունակվել է մեր երկրի վայրի թալանը՝ ընդերքից մինչև նախակրթարանի մանկան կարագը, հարուստները էլ ավելի էն հարստացել՝ աղքատները ավելի աղքատացել, այդ տարիների ընթացքում երկիրը լքել է մի քանի հարյուր հազար մարդ կեղծվել էն ընտրությունները՝ տեղի է ունեցել մարտի 1 , որի մեղավորները ցայսօր պատժված չեն: Այս ամենով հանդերձ դուք համարում էք որ հհկ-ն և նրա նախագահ Սերժ Սարգսյանը հայրենասեր էն և ծառայում էն հայրենիքի՞ն»:

Վահագն Մինասյան. «Եթե հանրությունը ահանջի «Ձ» եզանից վայր դնել պատգամավորական մանդատը` «Ձ»եր ծառայությունները ժողովրդին մատուցելու համար, կգնա՞ք արդյոք այդ քայլին»:

Լիլի Լուսինյան. «Երկու հարց ունեմ.

Մի բանի եմ ականատես եղել, որի մասին ուզում եմ հարցնել:

Մարտի 1-ին՝ ժամը 12:00-ի կողմերում, մի խումբ կանայք հավաքվեցին Թումանյան-Մաշտոց խաչմերուկում, ու վանկարկում էին

«Լևոն, Լևոն»: նրանց վրա հարձակվեցին դիմակավոր ոստիկանների մի խումբ եվ սկսեցին ծեծել: Նրանց մեջ կար մեկն առանց դիմակի: Արմանը՝ ձեր ամուսինը:

Հարց. կասե՞ք՝ արդյոք նա լավ ամուսին է

2-րդ Կայանալո՞ւ է արդյոք Ձեր համերգը Գյումրի քաղաքում»:

Անուշիկ Ավետյան. «Հարգելի Շուշան Պետրոսյան,ըստ parliamentmonitoring.am կայքի տվյալների` ԱԺ աշնանային նստաշրջանի ընթացքում 90 անգամ կողմ եք քվարկել օրինագծերին և ընդամենը 1 անգամ դեմ` ՀՅԴ-ի` նվազագույն աշխատավարձի օրինագծին: Ոչ մի անգամ հանդես չեք եկել ելույթով կամ հարցով: Ոչ մի օրենսդրական նախաձեռնությամբ հանդես չեք եկել ամբողջ աշնանային նստաշրջանի ընթացքում: Հարցս հետևյալն է` որն է ձեր գործունեության նպատակը ԱԺ-ում:
Տեղադրում եմ հղումը, ասելիքս հիմնավորելու համար:
http://parliamentmonitoring.am/deputies.html»:

Լյուդմիլա Միլա. «ՀՀԿապաշտության բեռի ներքո դուք վաղուց հեռացել եք և արվեստից և ժողովրդից, քանի որ արվեստը ծնվում է ժողովրդի սիրո ու ցավի ստեղծագործ բարձրաձայնումից, իսկ առանց դրա ամեն ինչ դառնում է հերթապահ մաս…. վճարվող արտադրանք..
Ինչ եք կարծում, դա էր ձեր ժողովրդին ,,ծառայելու,, նրա հոգսերը կիսելու մղումը, որով արդարացրիք ԱԺ ձեր մուտքը…
Անկեղծ եղեք ձեր պատասխանի մեջ, քանի որ, ժողովուրդն է ձեզ հիմա լսում, այլ ոչ ՀՀԿ-ն…»:
Մնացած հարցերը՝ «Ազատություն» ռադիոկայանի ֆեյսբուքյան ասուլիսի էջում:

Երբ ինչ-որ մի տեքստ եմ գրում [թեկուզ նույնիսկ FB-ում], և մտքիս գալիս է ինչ-որ թունդ բառ, որով պիտի բնութագրեմ այս կամ այն անձնավորությանը, ես մի պահ կանգ եմ առնում և այդ բառը փոխարինում եմ դրա ավելի թույլ հոմանիշով: Դրանից հետո, երբ ես կրկին վերընթերցում եմ այդ տեքստը՝ թողարկելուց կամ ուղարկելուց առաջ, ես կրկին անդրադառնում եմ նման բառերին և հնարավորության դեպքում դարձյալ մեղմացնում եմ դրանք: Որովհետև իմ նպատակը որևէ մեկին «կպցնելը», «քսելը», «բարոյապես ոչնչացնելը» չէ, դա ինձ հաճույէ չի պատճառում, դրանով ես չեմ ինքնահաստատվում: Ոչ էլ ցանկանում եմ ինչ-որ մի «դրոշ պարզել» կամ ստիպել մարդկանց կիսել իմ տեսակետները: Ես ուզում եմ հասկանալ, թե ինչ է տեղի ունենում մեր շուրջը, ինչ են մտածում մեզ շրջապատող մարդիկ, և առաջարկել բոլորին` ինձ հետ միասին խորհել այդ ամենի մասին: Իհարկե, ես ինքս շատ հեռու եմ իմ երազած հավասարակշռությունից ու երբեմն զայրանում եմ, երբ ոչ ադեկվատ մարդիկ փորձում են իմ վզին փաթաթել իրենց ճշմարտությունը, բայց այդ «փրփրելու» պահը շատ կարճ է տևում, և շատ արագ գալիս է գիտակցությունը, որ չի կարելի «ինքնաթունավորվել» բացասական էմոցիաներով, չի կարելի բացարձակացնել սեփական նեղվածությունը: Իհարկե, զուսպ և բարեկիրթ լինելը քաղաքական կատեգորիա չէ, և շատ հնարավոր է, որ քաղաքական պայքարը ենթադրում է իրար «բարոյապես ոչնչացնելը»: Բայց ո՞վ ասաց, որ բոլորը պետք է մասնակցեն այդ պայքարին և իրենց լուման ներդնեն՝ իրար «անարգանքի սյունին գամելու» ազգափրկիչ գործին:
Հարց է առաջանում` ի՞նչ կապ ունի այս ամենը մարտի 8-ի հետ: Ամենաանմիջական: Այն բառերը, որոնք մեր մտքին են գալիս ինչ-որ մեկին «կպցնելու» համար, պետք է երկու անգամ «մեղմանան» ցանկացած դեպքում: Բայց դրանք պետք է չորս անգամ մեղմանան, երբ խոսքը կանանց մասին է: Մոտ 20 տարի ես հանդես եմ գալիս նման կոչով, և 20 տարի քաղաքականացված մարդիկ, հատկապես, որքան էլ տարօրինակ լինի, կանայք, ի պատասխան այդ կոչի` պնդում են, որ այն կանայք, որոնց իրենք հայհոյում են և անձնապես վիրավորում են, իրավունք չունեն կին կոչվելու: Այսինքն` կանայք [կամ տղամարդիկ] իրենց վրա վերցնում են դատավորի դերը և կարծում են, որ կարող են որոշել, թե ով կարող է կին կոչվել, իսկ ով` ոչ:Երբեմն նաև բերվում է «սեռերի իրավահավասարության» մասին թեզը` իբր, եթե կարելի է հայհոյել տղամարդկանց, ապա ինչո՞ւ նույնը չի կարելի անել կանանց հանդեպ: Բայց այդ թեզը կեղծ է, այն չի դիմանում ոչ մի քննադատության: Դա ճիշտ կլիներ, եթե մենք` տղամարդիկ, կանանց հետ հավասար հիմունքներով շարունակեինք մարդկային ցեղը, եթե մենք ցավեր կրեինք և տանջվեինք դրա համար: Բայց, համաձայնեք, մեր «տանջանքը» այս հարցերում շատ ավելի թեթև է: Մի խոսքով` ես շարունակում եմ մնալ իմ կարծիքին: Եթե ավելի պարզ ձևակերպենք, կանանց չի կարելի վիրավորել, որովհետև մեզ բոլորիս Կին և Մայր է լույս աշխարհ բերել:

Առավոտ

Վռամ Մուղնեցյանը ֆիզմաթ. գիտությունների թեկնածու է (պաշտպանել է 2008 թ.-ին), աշխատում է Երևանի պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետում՝ որպես գիտաշխատող: Թեկնածուական ատենախոսության վերնագիրն է` «Կիսահաղորդչային նանոառուցվածքների էլեկտրոնային և օպտիկական հատկությունների վրա փոխադարձ դիֆուզիայի և արտաքին դաշտերի ազդեցության տեսական ուսումնասիրություն»։

Իրեն գիտնական չի համարում, քանի որ «գիտության ինչ-ինչ հարցերի շուրջ ուսումնասիրություններ կատարել, դեռևս չի նշանակում՝ լինել գիտնական: Գիտության մեջ ինձ գրավող բազմաթիվ հանգամանքներից կնշեմ համամարդկայնությունը, ազնվությունը և նորը բացահայտելու հաճույքը»:

Նախասիրություններից նշում է լավ երաժշտությունը, զբոսանքը, գրականությունը խոհարարական ինքնագործունեությունը «և այն ամենը ինչը մեր կյանքին գեղեցկություն է ավելացնում»։

Վռամ, ի՞նչ գիտական խնդիրների վրա եք աշխատել։

Իմ կատարած գիտական աշխատանքների մասին կարելի է պատկերացում կազմել՝ ելնելով իմ հոդվածների ցանկից, որոնցից հիմնականները կարելի է գտնել համացանցում (տես օր. www.adsabs.harvard.edu): Աշխատանքները վերաբերում են կիսահաղորդչային նանոկառուցվածքների ֆիզիկական հատկությունների ուսումնասիրմանը: Այս կառուցվածքներն արդեն լայնորեն կիրառվում են թե՛ բժշկությունում, թե՛ ռազմական և տիեզերական տեխնիկայում, թե՛ ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաներում և թե՛ պարզապես կենցաղում:

Միջազգային գիտական համագործակցություններից ի՞նչ կնշեք։

Մեր գիտական խումբը համագործակցում է մի քանի արտասահմանյան խմբերի ներկայացուցիչների հետ, որոնց շարքում կան մեր բնագավառում հայտնի գիտնականներ:

Իսկ ինչպե՞ս եք գնահատում ներքին համագործակցության մակարդակը։

Ներքին համագործակցությունը բավարար մակարդակի չէ, բայց դրա պատճառները հիմնականում օբյեկտիվ են, օրինակ՝ ֆինանսավորման պակասը, ինչն արգելակում է գիտական մեծ ծրագրերի նախաձեռնումը:

Ի՞նչ գիտական մրցանակներ և դրամաշնրհներ եք ստացել, որքանո՞վ են դրանք կարևոր։

Ներկայում իրականացնում ենք ԳՊԿ-ի կողմից շնորհված «Երիտասարդ գիտնականների աջակցության ծրագիր–2011»-ը: Այս ծրագրերի կարևորությունը կախված է դրանց ուղղվածությունից և փորձաքննության անաչառության աստիճանից:

Ձեր աշխատանքներում քանի՞ համահեղինակ է ընդգրկված, և ո՞րքան մասն է դրանցում Ձեր անձնական ներդրումը։

1-3 համահեղինակ: Դժվար է կոնկրետ գնահատական տալ ամեն մի համահեղինակի կատարած աշխատանքին, սակայն կարող եմ հաստատ ասել, որ մեր խմբում ամեն համահեղինակ ունի իր ուրույն ներդրումը գիտական այս կամ այն աշխատանքում:

Որո՞նք են Հայաստանում գիտության թերֆինանսավորման պատճառները։

Պատճառը, ամենայն հավանականությամբ, մեր երկրի ոչ ժողովրդավարական լինելու մեջ շահագրգիռ օտարերկրյա ուժերն են և դրանց կողմից սատարվող դրածոները, ովքեր զբաղեցնում են ամենաբարձր պաշտոններ: Արդյունքում ունենք ժողովրդավարության ցածր աստիճան, ոչ մրցակցային, հիմնականում ներմուծման վրա հիմնված, հետևաբար և ոչ գիտելիքահեն տնտեսություն: Լուծումն իհարկե ժողովրդավարության աստիճանի բարձրացումն է և տնտեսության իրական ազատականացումը։ Չնայած, իրականացման եղանակները չգիտեմ 🙂

Ի՞նչ կասեք մրցանակների ու խրախուսական մրցանակաբաշխությունների մասին։

Մրցանակները կդառնան գիտության զարգացումը խթանող հանգամանք, եթե դրանք խրախուսեն գիտության այնպիսի ոլորտներ, որոնց բերած օգուտի մասին կխոսեն նախապես կատարված խորը վերլուծությունները և որոնց մեջ կատարված կլինեն լուրջ ներդրումներ: Հակառակ դեպքում, այդ մրցանակների օգուտը միայն գիտության մասին խոսելու առիթ լինելն է:

Գիտական աշխատանքների լիարժեք գնահատականի համար ինչի՞ն առավելություն տալ՝ տպագրությունների քանակի՞ն, թե՞ հղումների թվին։

Ընդամենը կասեմ, որ հղումներն ավելի լավ են խոսում գիտնականի կատարած աշխատանքի որակի մասին:

Ինչպե՞ս կվերաբերվեք այն բանին, եթե մրցանակաբաշխություններում կիրառվի տպագրությունների ամսագրերի նորմավորված ազդեցության գործակիցը՝ ըստ բնագավառնեի, այսինքն` ազդեցության գործակիցը բաժանվի տվյալ բնագավառի առավելագույն ազդեցության գործակիցի վրա։

Լավ առաջարկ է, քանի որ տարբեր բնագավառներում ազդեցության գործակիցները տարբեր կերպ են ձևավորվում: Սակայն ազդեցության գործակիցը դեռևս շատ քիչ է՝ լուրջ հետևություններ կատարելու համար:

Փորձարարները բողոքում են, որ կիրառվող չափորոշիչներն անհավասար պայմանների մեջ են դնում տեսաբաններին և փորձարարներին, ու քանի որ մեզ մոտ նյութական բազան շատ վատ վիճակում է, ապա շահում են տեսաբանները։ Ի՞նչ կասեք այդ մասին։

Փորձարարական աշխատանքներին տրվող դրամաշնորհը պետք է այնքան գումար նախատեսի, որ փորձարարական խումբը կարողանա անհրաժեշտ սարքավորումներ ձեռք բերել: Երևի, դրամաշնորհի բյուջեն բոլորի համար նույնը չպետք է լինի: Բացի այդ, ես կարծում եմ, որ հատկապես փորձարարական գիտությունը միայն դրամաշնորհներով հնարավոր չէ զարգացնել: Այստեղ պետք է որոշակի ուղղություններ ընտրել ու մեծ ներդրումներ անել այդ ուղղությունների մեջ, հրավիրել լավագույն մասնագետների և այլն:

Ինչպե՞ս գնահատել կոլաբարացիաների շրջանակներում կատարված աշխատանքները։ h-ինդեսքն այս դեպքում օգտակա՞ր է։

Չեմ կարող պատասխանել: h-ինդեքսը երևի ամենալավ բանն է, ինչ ունենք ձեռքի տակ, սակայն դա էլ շատ հեռու է իդեալական լինելուց:

Գիտության ոլորտի զարգացման ի՞նչ ուղիներ եք տեսնում։

Ըստ երևույթին՝ գիտության կոմերցիալիզացիա արտասահմանում աշխատող հայ գիտնականների և տնտեսագետների ներգրավմամբ (հայերին կարելի է ներգրավել ավելի քիչ ծախսերով), երկարաժամկետ ներդրումներ: Ճիշտ քաղաքականություն իրականացնելու դեպքում, համոզված եմ, որ արտասահմանում աշխատող հազարավոր հայ գիտնականներ կվերադառնան հայրենիք:

Ինչպե՞ս եք վերաբերվում գիտնականների կողմից իրենց խնդիրների բարձրաձայնմանը։

Գիտությունն է մարդու համար, և ոչ թե մարդը գիտության 🙂 Մեր երկրին անհրաժեշտ են ոչ թե միայն էնտուզիաստներ, այլև լուրջ գիտական դպրոցներ, որոնց զարգացումը ենթադրում է լուրջ ֆինանսական ներդրումներ:

Վերջին տարիներին դրական միտումներ տեսնո՞ւմ եք։

Ցավոք, ներկայում իշխանությունների և գործարարների կողմից կատարվող քայլերն, ըստ իս, ավելի նման են ինքնագովազդի, քան սրտացավ վերաբերմունքի: Թե՛ պետությունը, և թե՛ իրենց գիտությանը սատարող հռչակած մեր գործարարները պատրաստ չեն՝ երկարաժամկետ ներդրումներ անելու գիտության մեջ:

Գիտական աշխարհում կա՞ կոռուպցիա։

Չեմ կարծում, որ այս խնդիրը լայն տարածում ունի: Գոնե մեր գիտական խմբում նույնիսկ դրա հոտը չկա: Համենայնդեպս, եթե կա այսպիսի խնդիր, ապա այն ավելի գլոբալ խնդիրների ածանցյալ է և ինքնըստինքյան կվերանա, երբ Հայաստանում սկսեն կոնկրետ վճարել կոնկրետ աշխատանքի դիմաց:

Իսկ գենդերային խնդի՞ր։  

Կարծում եմ՝ գիտությունն այն ոլորտն է, որտեղ այս խնդիրը նվազագույն չափով է արտահայտված:

Ինչպե՞ս եք վերաբերում հետթեկնածուական կարգավիճակի (PostDoc)  համակարգի Հայաստանում ներդնելուն։

Ոչ թե այդ համակարգը պետք է ներդնել արհեստականորեն կամ արագորեն, այլ պետք է ստեղծել այնպիսի պայմաններ (օրինակ, ինչպես սիրում են թմբկահարել մեր բարձրաստիճան պաշտոնյաները՝ գիտելիքահեն տնտեսություն), որոնցում կսկսեն հայտնվել այնպիսի գիտական կենտրոններ, որոնց հարկավոր կլինեն “PostDoc” կատարող եռանդով լի երիտասարդներ:

Հայաստանո՞ւմ եք պատկերացնում Ձեր մասնագիտական հետագա աճը, թե՞ արտասահմանում։

Հայաստանում՝ արտասահմանի հետ անմիջական համագործակցության պայմաններում:

Ձեր մաղթանքնե՞րը՝  հայկական գիտական հանրությանը։

Նորաթուխ թեկնածուներին, ովքեր առաջարկում են իրենց «միակ ճիշտ» լուծումները՝ գիտության զարգացման հարցում, կմաղթեի՝ դուրս գալ գիտնականի բարդույթից: Իսկ մյուսներին կմաղթեի վճռականություն, էնտուզիազմ և Հայաստանում լիարժեք գիտական կյանքով ապրելու հնարավորություն:

Մանե Հակոբյան

Տիգրան Դադալյանը Երևանի պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետի ասպիրանտ է (օպտիկայի ամբիոն), ներգրավված է 2011 թվականից իրականցվող Գիտության պետական կոմիտեի թեմատիկ դրամաշնորհում, որն ավարտվում է 2013 թ.-ի մարտին: Հետազոտությունները վերաբերում են հեղուկ բյուրեղների օպտիկային:

Սիրում է հետազոտել տարբեր երևույթներ, «իսկ գիտնական լինելը դա անելու ամենալավ հնարավորությունն է»: Սիրում է կարդալ, լուսանկարչություն, արշավներ, թղթա- և մետաղադրամների հավաքածու է կազմում, սիրում է ֆիլմեր դիտել:

Խոհափիլիսոփայական կամ խրատական ասույթներ չի առանձնացնում, քանի որ դրանք շատ են և, իրավիճակից կախված, տարբեր. «Սակայն սիրում եմ մեջբերել որոշ նախադասություններ՝ ֆիլմերից կամ այլ աղբյուրներից, որոնք դիպուկ են հնչում տվյալ պահին, օրինակ, երբ նմուշն է կոտրվում կամ փորձի ընթացքում ինչ-որ բան այնպես չի գնում, ասում եմ՝ «Մենք տեսանք, թե ինչպես պետք չէր այս գործն անել» կամ «Մի քանի րոպե առաջ սա լավ միտք էր թվում»,  “мало, слишком мало”, “много, слишком много” և այլն»։ 🙂

Կյանքում, մասնագիտական կարիերայում շրջադարձային պահեր դեռևս չի առանձնացնում. «հուսամ՝ դեռ առջևում են»:

Թե կոնկրետ ի՞նչ գիտական խնդիրների վրա է աշխատել անցյալում և աշխատում ներկա պահին, ընդհանրապես ինչպիսի՞ հաջողություններ ունի հարցի վերաբերյալ պատմում է, որ հիմնականում զբաղվել է հեղուկ բյուրեղների հետազոտությամբ` ֆիզմաթ. գիտ. դոկտոր, պրոֆեսոր Ռոման Ալավերդյանի ղեկավարությամբ:

Բակալավրիատում և մագիստրատուրայում ուսումնասիրել է վերակողմնորոշումային ալիքների տարածումը նեմատիկ հեղուկ բյուրեղներում: Ասպիրանտուրայում ուսումնասիրում է մաքուր կամ ներկանյութերով հարստացված քիրալ ֆոտոնիկ կառուցվածքների հատկությունները: Հետազոտությունների արդյունքները ներկայացվել են մի շարք գիտական հոդվածներում և միջազգային գիտաժողովների աշխատանքների հավաքածուներում:

2012 թվականին մասնակցել է Լազերային Ֆիզիկա 2012 (Աշտարակ, Հայաստան), ELOPTO-2012 (Գենտ, Բելգիա), Optics&Photonics-2012 (Սան Դիեգո, ԱՄՆ) գիտաժողովներին. «Այդ գիտաժողովների ընթացքում տարբեր քննարկումներ եղան և հետաքրքիր մտքեր արտահայտվեցին տարբեր երկրների գիտնականների կողմից՝ ինչպես ներկայացված արդյունքները մեկնաբանելու, այնպես էլ` նոր փորձեր իրականացնելու համար»:

Գիտական մրցանակներ ու դրամաշնորհներ. 2011 թ.-ին Աշտարակում կայացած Լազերային Ֆիզիկա 2011 գիտաժողովին իր ներկայացրած աշխատանքը ճանաչվել է՝ «Լավագույն երիտասարդական աշխատանք», 2012–ին NFSAT-ի կողմից ստացել է դրամաշնորհ՝ Սան Դիեգոյում կայացած Optics and Photonics գիտաժողովին մասնակցելու համար, ստացել է նաև SPIE  traveling author grant, որը տրամադրել էր  Newport կազմակերպությունը՝ գիտաժողովին մասնակցելու համար: Վերջերս աարժանացել է Գիտպետկոմի` «Ասպիրանտների հետազոտությունների աջակցության ծրագիր-2012» մրցույթի դրամաշնորհին, որը ֆինանսավորվելու է «Բարեպաշտ սերունդ» հիմնադրամի կողմից. «Այսպիսի դրամաշնորհները շատ կարևոր են երիտասարդ գիտնականների համար, քանի որ հնարավորություն են ընձեռում՝ իրականացնել հետազոտություններ և արդյունքները քննարկել արտասահմանյան գործընկերների հետ: Իհարկե, ցանկալի կլիներ, որ այս ծրագրի ֆինանսավորումը ժամանակի ընթացքում ավելանար՝ ներգրավելով ավելի շատ երիտասարդ գիտնականների»:

Կարծում է, որ Հայաստանում գիտության ֆինանսավորման ակնկալիքները չպետք է կապված լինեն միայն կառավարության հետ, թեև վերջինս ամեն կերպ պետք է խրախուսի գիտնականների աշխատանքը։ Գտնում է, որ ճիշտ կլիներ, եթե հետազոտություններ իրականացնելիս ավելի շատ ուշադրություն դարձվեր տվյալ աշխատանքի կիրառական կողմի և ժամանակի պահանջի վրա.  «Ֆինանսավորում կարելի է ակնկալել նաև արտադրանք թողարկող կազամկերպություններից, որոնք, կարծում եմ, կֆինանսավորեն կիրառական, օգտակար, հեռանկարային գաղափարներ ու հետազոտություններ, որոնք հնարավոր է վերածել սարքերի, ծրագրերի, կամ որոնք կնպաստեն արդեն գոյություն ունեցող սարքերի աշխատանքի բարելավմանը, կամ հնարավորություն կտան սկսել գիտատար արտադրություն: Դրան զուգահեռ, կարելի է նաև հիմնարար հետազոտություններ իրականացնել»:

Հասարակաության կողմից գիտության չկարևորելը, ըստ Տիգրանի, «այլ հարց է և կվերանա, եթե գիտությունը լրջորեն մասսայականացվի (PR արվի) և բավարար ֆինանսավորում ստանա: Լավ կլիներ, եթե հասարակությանը հասկանալի, իսկ ավելի լավ է՝ տեսանելի դարձվեն գիտության ձեռքբերումները (վերջիվերջո բարդ սահմանումների հետևում թաքնվում են բավականին գեղեցիկ ու երբեմն պատկերավոր երևույթներ)` այդ դեպքում կմեծանա հետաքրքրությունը, կներգրավվեն ավելի շատ մարդիկ, կլինեն նոր և օգտակար մտքեր, առաջարկներ»:

Մրցանակներին ու խրախուսական մրցանակաբաշխություններին վերաբերում է լավ. «Հաճելի է , որ այդպիսի մրցանակներ կան, բայց նրանք չեն կարող լրջորեն փոխել իրավիճակը: Դրանք առավել արդյունավետ կլինեն, եթե արվեն պարբերաբար և հաճախակի, իսկ ավելի լավ է` լինեն աշխատավարձի տեսքով: Ինչ վերաբերում է «Հայկյան» մրցույթներին, լավ տեղյակ չեմ, բայց, կախված նրանից, թե ինչն է գնահատվում տվյալ մրցանակաբաշխությամբ, պետք է օգտագործվեն համապատասխան չափանիշներ: Եթե գնահատվում է հոդվածների թիվը, ապա դա մի բան է, եթե  աշխատանքի գիտական արժեքն ու նշանակությունը, ապա դա այլ դեպք է, քանի որ միշտ չէ, որ հաջողվում է փորձարարական աշխատանքները հրատարակել բարձր ազդեցության գործակից ունեցող ամսագրերում և պատճառը միշտ չէ, որ հոդվածի գիտական նշանակության հետ է կապված»:

Թե ինչպես գնահատել տեսական և փորձարարական աշխատանքները, որպեսզի պայմաններն ավելի ընդունելի դառնան, դժվարանում է միանշանակ պատասխան տալ։ Անշուշտ կարևոր է, որ գնահատվեն  թե՛ մեկը,  թե՛ մյուսը, և արդարացի չէ գերադասել մեկը մյուսից: Գիտությունը մնում է գիտություն, անկախ նրանից՝ տեսականորեն է ստացվել արդյունքը, թե փորձով: Չափանիշներն էլ անխուսափելիորեն նույնն են. «Ինձ թվում է՝ պետք է ուղղակի առանձնացնել և իրարից անկախ քննարկել՝ կարևորելով նշանակությունը ինչ-որ կոնկրետ բանի տեսակետից, օրինակ՝ արտադրության, օգտակարության, տնտեսության մեջ նշանակության և այլն»:

Հայաստանում երիտասարդ գիտնականների առջև ծառացած հիմնական՝ շատերի կողմից բարձրաձայնած խնդիրներին (ինչպիսիք են՝ ֆինանսավորման պակասը, հայրենիքում հեռանկար չտեսնելը) ավելացնում է ևս մեկը՝ ժամանակի ոչ արդյունավետ օգտագործումը: Գտնում է, որ հատկապես սուր է զգացվում տարբեր օղակների վատ աշխատանքը, կամ գործընթացների վատ մշակվածությունը. «Նույն ասպիրանտուրայի օրինակով կարելի է ասել, որ շատ դժվար է իրականացնել լավ հետազոտություններ, եթե ժամանակի կեսից ավելին ուղղակի ծախսում ես այլ գործընթացների վրա, սպասում ես, մինչև պատվիրված սարքերը կբերեն, կամ կվերանորոգվեն, ուսումդ համատեղում ես այլ աշխատանքի հետ  և այլն»:

Գիտնականների կողմից իրենց խնդիրների բարձրաձայնմանը, վիրտուալ կամ իրական հարթակներում, դրական գնահատական է տալիս։ Կարծում է, որ  գիտության, ինչպես նաև այլ բնագավառներում առկա խնդիրների մասին պետք է բարձրաձայնել բոլոր հնարավոր տարբերակներով՝ մինչև խնդիրների լուծում ստանալը կամ իրավիճակի բարելավումը. «Մի կողմից, գիտնականը պետք է զբաղվի գիտությամբ, բայց մյուս կողմից չի կարելի նրան «մեկուսացնել», քանի որ գիտնականի գիտելիքը, հմտությունները և փորձը պետք է հաշվի առնվեն և օգտագործվեն: Երիտասարդ գիտնականը, ցավոք, հաճախ նաև մի շարք խնդիրների և դժվարությունների է հանդիպում, որոնք այդքան էլ կապված չեն գիտության հետ»:

Դրական միտումներ, գիտության կազմակերպման ու խրախուսման հարցում, վերջին տարիներին «նշմարվում են, հուսով եմ՝ ժամանակի ընթացքում օգտակար բարեփոխումների արագությունը կմեծանա»:

Գիտության բնագավառում կոռուպցիայի դեքպերի ականտես չի եղել, գենդերային խնդիր նույնպես, կարծում է, որ չկա:

Արտասահմանում աշխատելու փորձ չունի, ուղղակի այցելել է մի քանի լաբորատորիաներ:  Կարծում է, որ Հայաստանում և դրսում գիտական աշխատանքով զբաղվելու հարցում տարբերություններն առանձնապես մեծ չեն, քանի որ, ինչպես մեզ մոտ, այնպես էլ՝ արտասահմանում, մարդիկ նվիրումով կատարում են իրենց աշխատանքը: Համարում է, որ տարբերությունն արդյունավետության մեջ է. արտասահամանում լաբորատորիաները հագեցած են, և գիտնականները համեմատաբար լավ են վարձատրվում, հետևաբար, նվիրումն ավելի մեծ է և աշխատանքն` ավելի արդյունավետ. «Անգլիայում, մի լաբորատորիայի (որը հագեցած էր գերժամանակակից սարքավորումով) աշխատող ասպիրանտն ասաց, որ իր գալու օրն այդ սենյակը դատարկ էր: Ինքն ուղղակի ցուցակով նշել է, թե ինչ սարքերի անհրաժեշտություն ունի: Իսկ մեզ մոտ ստիպված ես լինում հետազոտությունդ սկսել չափիչ սարքի նախագծումից կամ, ավելի բախտավորների դեպքում, արտասահմանում քո (լաբորատորիայի) ունեցած հնարավորությունների սահմաններում այդ սարքը գտնելուց, գինը պայմանավորվելուց և սպասելուց, թե երբ կբերեն: Արդյունքներն այս դեպքում, բնականաբար, ուշանում են»:

-Տիգրան, և վերջին՝ «ավանդական» հարցերը՝ երկարաժամկետ տեսլականով՝ Հայաստանո՞ւմ եք պատկերացնում Ձեր ապագան ու մասնագիտական հետագա աճը, թե՞ արտասահմանում։ Նաև, ի՞նչ կկամենայիք մաղթել երիտասարդ գիտնականներին ու ընդհանրապես գիտական հանրությանը։

—Այդ ուղղությամբ դեռ մտածում եմ: Իմ կարծիքով, գիտությամբ կարելի է զբաղվել ամեն տեղ. սարքեր կարելի է գնել, կոլաբորացիաներ ստեղծել, արդյունքներ ստանալ կարելի է նաև Հայաստանում: Բայց դրան պետք է նպաստի մթնոլորտն ու վերաբերմունքը գիտության նակատմամբ: Ցավոք, հիմա ֆինանսավորման հարցերը թույլ չեն տալիս՝ լիակատար համոզմունքով ասել, որ միայն Հայաստանում եմ տեսնում իմ մասնագիտական հետագա աճը: Սակայն ցանկությունս մեծ է՝ այս գործը շարունակել մեր երկրում, որտեղ ամեն բան շատ ավելի հետաքրքիր զարգացումներ է ստանում: Կապրենք, կտեսնենք: Իսկ գիտական հանրությանը կցանկանայի մաղթել հաջողություններ, նոր գաղափարներ, արդյունքներ, համագործակցություններ, բոլոր գիտական և «ոչ գիտական» խնդիրների բարեհաջող լուծում:

Մանե Հակոբյան

Շուշան Պետրոսյանը հնարավոր է թանկ վճարի «Կենտրոն» ՀԸ եթերում` «Հայկական ուրբաթ» հաղորդաշարի ժամանակ հնչեցրած խոսքերի համար: Մարտի 13-ին Գյումրիում կայանալիք նրա ջազային համերգի ժամանակ, ՀՀԿ-ական պատգամավոր-երգչուհուն անակնկալ է սպասվում, հնարավոր է` «խիյարի» տեսքով: Հաղորդաշարի ժամանակ Պետրոսյանը, գյումրեցիներին նկատի ունենալով, ասել է, թե ազնիվ չէ` 5000 դրամ վերցնել և ընտրել այլ թեկնածուի: Եվ հիմա Գյումրու մի խումբ բնակիչներ ինքնաբուխ ակցիայի են պատրաստվում, որում ընդգրկվել են հիմնականում նախագահական ընտրությունները բոյկոտող գյումրեցի ուսանողներ, ովքեր վերջին օրերին այլ ակցիաներ էին անում Հայաստանի երկրորդ քաղաքում: Նրանցից մեկը` Արսեն Վարդանյանը «ՀԺ»-ի հետ զրույցում ասել է. «Միանշանակ է, որ լինելու է` սառը (նկատի ունի երգչուհուն դիմավորելը-խմբ.), կշռադատված վերաբերմունք, օճառներ ու «խիյարներ» էլ հնարավոր է նվիրենք, բայց դա հավանաբար կլինի այն դեպքում, երբ ամեն ինչ հասնի դրան, այսինքն՝ պաշտոնական ոչ մի արձագանք չլինի, քանի որ մամուլից տեղեկացել ենք, որ երգչուհին ասել է` լավ էլ կայանալու է համերգը»:

Հայկական ժամանակ