Հարգելի Պարոն Նախագահ,

Ինձ համար մեծ պատիվ է այն, որ Դուք պատասխանեցիք իմ նամակին: Ճիշտն ասած, ես չէի սպասում, որ Դուք կպատասխանեք’ նկատի ունենալով իմ կողմից արտահայտված խիստ քննադատությունը: Այն փաստը, որ Դուք պատասխանեցիք, շատ ոգևորող է:

Հարգելով Ձեզ, թույլ տվեք նկատել, որ Դուք հստակորեն չպատասխանեցիք իմ հարցերին և չանդրադարձաք իմ նախկին նամակում բարձրացրած խնդիրներին:

Կարծում եմ, որ Դուք մեծ աշխատանք եք կատարել Հայաստանի սահմանները ապահովելու գործում Ղարաբաղյան պատերազմից առաջացած չափազանց զգայուն և բարդ իրավիճակում: Եթե հիշում եք, ես գնահատել եմ Ձեր ջանքերն այդ հարցում մեր անձնական հանդիպման ժամանակ:

Այնուհանդերձ, անվտանգությունը հարկավոր չէ վերածել քավության նոխազի մեր հայրենիքում ուշադրությունը անհավասարությունից և անարդարությունից շեղելու նպատակով: ԱՄՆ-ի Հանրապետականները այն արել են բազմաթիվ ընտրությունների ժամանակ և այժմ ոչ ոք այլևս դրան չի հավատում:

Ես նույնպես պատասխանատվություն եմ զգում ապագա սերունդներին թողնելիք ժառանգության համար: Այդ պատճառով եմ արտահայտվում և անտարբեր չեմ Հայաստանի (Թեղուտ) հանքարդյունաբերության և շրջապատի աղտոտվածության հարցերի նկատմամբ:

Քաղաքացիները Հայաստանում բողոքում են ընտրությունների արդյունքների և քաղաքականության մեջ առկա անարդարությունների դեմ: Խնդրում եմ, լսեք նրանց բողոքները: Լսեք դասադուլ հայտարարած ուսանողներին և մի թողեք ուսումնական հաստատություններին կամ ոստիկաններին լռեցնել նրանց ձայները ի վնաս ժողովրդավարության: Նրանք Հայաստանի ապագան են:

Կաշառակերություն, անարդարություն, արտագաղթ և կեղծված ընտրություններ: Սրանք այն արատներն են, որոնք դատարկել են մեր երկիրը իր քաղաքացիներից’ ավելին, քան ականները և ռումբերը: Դուք ի՞նչ եք պատրաստվում անելու այն շտկելու համար: Պատրաստվում եք արդյո՞ք համակարգը բարեփոխել:

Հարգելի Պարոն Նախագահ, խնդրում եմ հաստատել օրենքի իշխանություն մեկ ընդ միշտ, որպեսզի մարդիկ իրենց հարգված զգան օրենքի և դատարանների կողմից:
Հայաստանի Սահմանադրությունը և օրենքները լավն են: Նրանց իրագործումն է պակասում: Մենք հոգնել ենք լսելով այն ներդնողների մասին, ովքեր հեռանում են Հայաստանից թալանված, հոգնել ենք լսել անձնական շահերի համար քաղաքական ճնշումների մասին, քաղաքական շահեր հետապնդելով լրատվական միջոցներին ենթարկեցնելու մասին, դատարաններում անարդարության մասին և այլն և այլն:

Շատերը կարծում են, թե քաղաքական մշակույթը փոխելու համար սերնդափոխություն է հարկավոր’ կաշառակերությունից և բռնությունից ձերբազատվելու համար: Դուք կարող եք այն իրագործել հիմա:

Ձեր նամակում, Դուք ընդունեցիք, որ փոփոխություն հարկավոր է և, կարծեմ, առաջարկեցիք, որ մտադրված եք լուրջ քայլեր ձեռնարկել այդ հարցում, որպեսզի մենք ստիպված չլինենք ևս 20 տարի սպասել այդ ազատությանը հասնելու համար:
Դրա համար Ձեր ժողովուրդը հավերժ Ձեզ երախտապարտ կլինի, Սերժ:

Արդարադատ ազգը հզոր ազգ է, ազգ որը կարող է հպարտանալ ոչ միայն իր անցյալով, այլ նաև իր ներկայով:

Համաձայն եմ, որ բոլորս պետք է աշխատենք միասին Հայաստանի լավագույն ապագայի համար:

Շնորհակալ եմ հորս ուղղված ջերմ ցանկությունների համար: Ես նույնպես մաղթում եմ սեր և լավագույն մաղթանքներս Ձեր ընտանիքին և հուսով եմ ապագայում հանդիպել Ձեր թոռնիկ Սերժին:

Խաղաղություն:

«Ինձ հարցնում են` ինչպես եմ ես վերաբերվում ուսանողների մի խմբի` դասադուլ անելու մտադրությանը, ես դարձյալ կփորձեմ ձևակերպել իմ վերաբերմունքը: Եթե 10, 100 կամ 1000 ուսանողներ ցանկանում են մասնակցել քաղաքական կամ քաղաքացիական պրոցեսին, դա նորմալ է, դա նունիսկ խրախուսելի է: Նրանք դժգոհ են ընտրությունների` պաշտոնապես հայտարարված արդյունքներից, ուսման որակից, դասախոսների կաշառակերություններից, ցածր մտավոր մակարդակից, նրանց հետամնացությունից, տգիտությունից` իրենց իրավունքն է բողոքել դրա դեմ, խաղաղ ցույցեր կազմակերպել օրենքով նախատեսված ցանկացած վայրում: Եթե նրանք ցանկանում են դա անել դասի ժամանակ, ապա դարձյալ խնդիր չպիտի լինի, մեզ մոտ կրեդիտային համակարգ է [կամ, համենայնդեպս, պիտի լինի], պարտադիր չէ` նստես դասերին, հանձնեցիր` կստանաս, չհանձնեցիր` հաջողություն: Այն ռեկտորներն ու դեկանները, որոնք դեմ գնալով օրենքին ու բանականությանը` փորձում են երիտասարդների այդ գործունեությանը խոչընդոտել, ուսանողներին կողպել բուհերում և այլն` պատճառաբանելով, որ բուհերում քաղաքական գործունեությունը արգելված է, թող այդ խնդիրներով մտահոգվեն այն ժամանակ, երբ իրենց «վերևից» հրահանգում են իշխանության միջոցառումներին «գլխաքանակ» ապահովել, ինչը նրանք իրականացնում են «փողկապավոր» ՀՀԿ-ական «կոմսոմոլների»` այսպես կոչված, ուսխորհուրդների միջոցով:
Բայց եթե չի կարելի մարդկանց կամքի վրա բռնանալ` ստիպելով նրանց գնալ իշխանության միջոցառումներին, ապա չի կարելի բոլոր ուսանողների վզին փաթաթել նաև ընդդիմադիր գործունեությունը: Ենթադրենք, ուսանողների X խումբը ցանկանում է կազմակերպել հանրահավաք կամ երթ: Շատ լավ է` կանաչ ճանապարհ: Սակայն այդ խումբն իրավունք չունի շանտաժելու ուսանողների Y խմբին, որը ցանկանում է մասնակցել դասերին, թե` դուք, մնացողներդ, ծախված եք իշխանություններին, չեք ուզում պայքարել արդար Հայաստանի համար և կողմ եք ընտրությունները կեղծելուն: Բացի նրանից, որ նման շանտաժից բոլշևիզմի հոտ է գալիս, դա կարող է առաջացնել հակառակ ռեակցիան և լարել երիտասարդներին իրար դեմ: Ոչ ոք չի ապացուցել, որ այն ուսանողը, որը հանրահավաքի է գնում դասերից հետո, ավելի վատ քաղաքացի է, քան նրանք, ովքեր գնում են դասերի հաշվին: Կամ նա, ով բարձր է գոռում հանրահավաքի ժամանակ, ավելի հուժկու է պայքարում արդարության համար, քան նա, ով լուռ է կանգնած:
Մի խոսքով` մարդկանց պետք է տրվի հանգիստ ընտրելու իրավունք` առանց բարոյական ճնշում գործադրելու: Սովորաբար այդ ճնշումը բացատրվում է նրանով, որ «մենք պետք է պայքարենք միասնաբար». «ով հայ ժողովուրդ…» և այլն: Այդ ամենն, իհարկե, գեղեցիկ է հնչում, բայց, որպես կանոն, «միասնավարը» առօրյա լեզվով նշանակում է` «իմ ուզածով»: Միասնական են միայն Սահմանադրությունն ու Օրենքը: Մնացածը կարող են տարբեր լինել:

Առավոտ

Տարոն Մակարյանը ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու է։ Ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի Ռադիոֆիզիկայի ֆակուլտետը, ապա ուսանել է նույն ֆակուլտետի մագիստրատուրայում և ասպիրանտուրայում։ Վերջինիս զուգընթաց սովորել և ավարտել է Գերմանիայի Ուլմ քաղաքի համալսարանի միջազգային մագիստրատուրան՝ Advanced Materials մասնագիտությամբ։ Ներկայում հյուր–հետազոտող է Միացյալ Թագավորության Քեմբրիջի համալսարանում։

Գիտությունից դուրս, ունի նաև այլ հետաքրքրություններ ու նախասիրություններ։ Սիրում է զբաղվել սպորտով, քայլարշավներով և հեծանվարշավներով, նկարչությամբ, պարերով։ Սիրած ասույթն է՝ «եթե սրտանց ուզում ես ինչ–որ բան անել, ապա արա՛»։ Վերջինս մեկնաբանելու համար ժպտալով լռում է։

Հետևում է երիտասարդ գիտնականներին ներկայացնող հոդվածներին և նկատում, որ բոլորն էլ նշում են առկա խնդիրների մասին, բայց հիմնականում լուծումներ չեն առաջարկում… «Ես, շատ դեպքերում, ճշմարտությունը բացահայտելու համար, կամ «թագավորը մերկ է» ասելու պատճառով, մոտ եմ եղել խորը անկման։ Սովորաբար նեղ արահետներով եմ քայլում, որի մի կողմը անդունդ է, և համարում եմ դա իմ բնավորության վատ գծերից մեկը։ Այնուամենայնիվ, երբեմն կյանքը դրանով է գեղեցիկ. իսկ մարդիկ չեն փոխվում, նույնիսկ մեծանալով»։

Տարոնի աշխատանքները վերաբերել են նանոմասնիկների օպտիկական հատկությունների տեսական և փորձարարական ուսումնասիրությանը։ Բնականաբար, փորձարարական աշխատանքները ԵՊՀ–ում չի կատարել` համապատասխան տեխնիկական հնարավորությունների բացակայության անկհայտ պատճառով։ Այժմ նաև զբաղվում է ածխածնի նանոխողովակների անտառների, ինչպես նաև գրաֆենի փորձարարական ստացմամբ և հետազոտմամբ։ Ստացած արդյունքները ներկայացրել է Բրյուսելում` SPIE-2010, Բելգրադում` ISCOM-07, ՀՀ ԳԱԱ Ֆիզիկակական հետազոտությունների ինստիտուտում` LP-2010 գիտաժողովներում։ Ունի մոտ 10 արտասահմանյան հղում իր աշխատանքներին։

Տարոն, ի՞նչ միջազգային գիտական համագործակցություններում եք ընդգրկված Դուք, ձեր խումբը, լաբորատորիան։ Ինչպիսի՞ն են համագործակցության արդյունավետությունն ու օգտակարությունը։

ԵՊՀ «Ենթամիլիմետրային ալիքների լաբորատորիայի» որոշ գիտաշխատողներ կապեր ունեն նորվեգական,  ճապոնական, կորեական, գերմանական լաբորատորիաների հետ։ Դա նրանց օգնում է ժամանակ առ ժամանակ մեկնել գործուղումների՝ հրավիրող կողմի հաշվին, ինչպես նաև՝ միացյալ ուժերով տպագրել հոդվածներ։

Ինքս ունեմ գիտական կապեր Միացյալ Թագավորության Քեմբրիջի համալսարանի, ինչպես նաև Գերմանիայի Ուլմի համալսարանի հետ։ Վերջինիս և իմ ասպիրանտական ղեկավարների հետ համատեղ դիմել եմ գերմանական «Ֆոլկսվագեն» հիմնադրամին՝ գիտական հետազոտություններ իրականացնելու նպատակով, և արդեն ինն ամիս է, ինչ սպասում ենք պատասխանի։

Ի՞նչ գիտական մրցանակներ և դրամաշնրհներ եք ստացել, որքանո՞վ են դրանք կարևոր։

Ամենակարևորն իմ կյանքում եղել է գերմանական դրամաշնորհը (Deutsche akademische Austauschdienst – DAAD), որով կարողացել եմ երկու տարի սովորել Գերմանիայում։

ՀՀ ԿԳՆ Գիտպետկոմի դրամաշնորհի միջոցով ԵՊՀ–ի լաբորատորիայի համար համակարգիչ եմ ձեռք բերել։ Իսկ ՀՀ նախագահի մրցանակի միջոցով  (SYNOPSYS ARMENIA-ի կազմակերպմամբ, որպես լավագույն ասպիրանտ ՏՏ ոլորտում, երկրորդ կարգ, 750$) ատամներս եմ բուժել։

Ձեր աշխատանքներում քանի համահեղինակ է ընդգրկված, և ո՞րքան մասն է դրանցում Ձեր անձնական ներդրումը։

Համահեղինակների ընդհանուր թիվը չորսն է։ Իմ անձնական ներդրումը մյուսներից հիմնականում մեծ է, քանի որ 90% հոդվածներում առաջինը հեղինակը ես եմ։

Մրցանակաբաշխություններում ո՞րն առավել կարևորել՝ տպագրությունների քանա՞կ, թե՞ հղումների թիվ։

Իմ կարծիքով, ստացած հղումների թիվը և հոդվածների թիվը պետք է հաշվի առնել միաժամանակ, սակայն հոդվածների թիվն ավելի կարևոր է։ Օրինակ, Չինաստանում բոլոր գիտնականները ստանում են խրախուսավճար պետության կողմից՝ ցանկացած արտասահմանյան ամսագրում ցանկացած հրատարակության համար։ Կարևոր է նաև ամսագրի ազդեցության գործակիցը՝ Nature կամ Science ամսագրերում մեկ հոդվածը արժե մի քանի հոդված՝ միջին ամսագրում։ Նաև կարևոր է h-index գաղափարը, արժե հաշվի առնել այն՝ հատկապես ավելի մեծահասակ գիտնականների աշխատանքները գնահատելու համար։

Ինչպե՞ս եք վերաբերում տարատեսակ մրցանակներին ու խրախուսական մրցանակաբաշխություններին, որոնք վերջին երկու տարվա ընթացքում սկսեցին իրականացվել մասնավոր հիմնադրամների կողմից։

Նմանատիպ խղճուկ մրցանակաբաշխություններն ավելի շատ օգնում են դրանց իրականացնողներին, քան ստացողներին։ Բաշխողները հավաքում են քաղաքական դիվիդենտներ, իսկ ստացողները այդպես էլ թերֆինանսավորված են մնում։ Ավելի լավ կլիներ, եթե սա հասկանային բաշխելու ունակ այլ հասարակական գործիչներ կամ բիզնեսմեններ. այդ դեպքում միգուցե գիտնականներն իրենց առօրյայի մեջ գոնե ֆինանսական փոփոխություն կզգային։ Համենայն դեպս, քանի դեռ պետությունը գիտության նկատմամբ վերաբերմունքի կտրուկ և արմատական փոփոխություն չի կատարել, որակական բարելավումներ սպասելը միամտություն է։

Կարո՞ղ եք թվարկել Հայաստանում երիտասարդ գիտնականների առջև ծառացած հիմնական խնդիրները։

Խնդիր թիվ 1. նվաստացուցիչ աշխատավարձ, ապա`

2. բյուրոկրատական բարդություններ՝ ԽՍՀՄ մեթոդական համակարգով աշխատող թղթաբանական գործընթացներում, որոնք ծառանում են դրամաշնորհների դիմելիս

3. գիտական հետազոտությունների համար նյութեր կամ սարքավորում ՀՀ տարածք ներկրելիս, նույնիսկ եթե այն ձեռք է բերվել արտասահմանյան դրամաշնորհի միջոցով, մաքսային տուրքի առկայություն

4. գիտությամբ չզբաղվող, արտասահմանյան համագործակցություն չփնտրող ղեկավարություն

5. կարծրացած կամ «ազգայնական» մտածելակերպով ղեկավարություն

6. ադմինիստրատիվ ոլորտում չափից ավելի շատ աշխատողներ։

Որո՞նք եք համարում Հայաստանում գիտության թերֆինանսավորման պատճառները։ Եվ ի՞նչ անել՝ վիճակը շտկելու համար։

ՀՀ ցանկացած պետական համակարգում առկա է զգալի թերֆինանսավորում, և դա այդպես է ստացվել՝ խորհրդային համակարգը ժառանգելու և դրանից ազատվել չկարողանալու պատճառով։

Միգուցե հնարավոր կլիներ որոշ չափով բարձրացնել գիտության ֆինանսավորումը՝ բյուջեում որոշ անհրատապ ծախսերից (օրինակ՝ շինարարության ոլորտում) ազատվելու և փոխատեղումներ անելու շնորհիվ։ Սակայն իշխանությունները դրան պատրաստ չեն։ Այն, որ այդ նույն բյուջեն կարելի էր լցնել ստվերային տնտեսությունից ազատվելու միջոցով, չեմ քննարկում, քանի որ արդեն այդ մասին շատ է խոսվել։ Սակայն, այդուհանդերձ, նման բարելավումները դժվար թե բերեն որակական փոփոխություններ գիտության ֆինանսավորման համար, քանի որ լուրջ արդունքներ ակնկալելու համար անհրաժեշտ է ներկայիս ֆինանսավորումը առնվազն տասնապատկել։

Խնդիրը կարելի է լուծել շատ պարզ՝ հետևել արդեն այդ փուլն անցած պետությունների օրինակին։ Մանրամասնեմ. անհրաժեշտ է կամք՝ շատ երկարաժամկետ ներդնում իրականացնելու համար, որպեսզի գիտության մեջ կատարված ներդրումը, ստացված արդյունքից հետո, տեղափոխվի արտադրություն՝ լինի դա ռազմական կամ քաղաքացիական ոլորտում։

Իսկ հասարակության շատ հատվածներ, ներառյալ պատգամավորներ և այլ չինովնիկներ, դեռ այն հին խորհրդային կարծիքին են, որ գիտությունը փողաբեր չէ։ Մինչդեռ գիտությունը վաղուց արդեն լավ բիզնես է՝ հարուստ ֆիրմաների և պետությունների համար։

Ինչպե՞ս եք վերաբերում երիտասարդ գիտնականների կողմից իրենց խնդիրների բարձրաձայնմանը վիրտուալ կամ իրական հարթակներում։ Կարծիքներ կան, որ իսկական գիտնականը նա է, ով զբաղվում է միայն գիտությամբ՝ առանց հողեղեն-նյութական բաներին ուշադրություն դարձնելու, որ գիտնականը դադարում է գիտնական լինել այն պահից, երբ սկսում է մտածել իր գործով վաստակելու մասին։ Ի՞նչ կասեք…

Այս հարցի վերջին նախադասությունը ևս ԽՍՀՄ–իստական մտածելակերպի արդյունք է։ Աշխարհը վաղուց կապիտալիստական է դարձել, և մարդիկ մտածում են փող վաստակելու կամ ավելի լավ ապրելու մասին, և դա հնարավոր են դարձնում իրենց ջանքերի միջոցով՝ նույնիսկ եթե այդ ջանքերը կոչվում են «զբաղվել գիտությամբ»։

Գիտնականը գիտությամբ զբաղվելուց բացի պետք է կարողանա նաև գրել առաջարկ–նախագիծ, ինչը կորոշի նրա գիտական կարիերան։ Այդ նախագծից ստացված գումարը պետք է բավարարի նրան և նրա ընտանիքին՝ նորմալ ապրելու համար, և նա այլ աղբյուրներ կամ համագործակցություն փնտրել կարող է միայն, եթե շատ զբաղված չէ։

Իսկ երիտասարդների կողմից այս բարձրաձայնումը մահացող գիտության վերջին ճիչն է, ես դրան լավ եմ վերաբերվում, սակայն իրատես լինելով՝ առայժմ մեծ հույսեր դրա հետ չեմ կապում։

Կա՞, տարածվա՞ծ է գիտական աշխարհում կոռուպցիան։ Դուք անձնապես տուժե՞լ եք դրանից։

Ես կոռուպցիայի չեմ դիմել և կոռուպցիայից չեմ տուժել՝ ինքս հաղթահարել եմ իմ առջև ծառացած խնդիրները։ ԵՊՀ ֆիզիկայի և ռադիոֆիզիկայի ֆակուլտետներում կոռուպցիան պրոբլեմ չէ, և այն հիմնականում բացակայում է։

Արտասահմանում «կոռուպցիա» ասվածի մի տեսակը վաղուց օրինականացվել է՝ «երաշխավորական նամակ» անվան տակ, որը ինչ–որ կերպ ըմբռնելի է։

Տեսնո՞ւմ եք վերջին տարիներին դրական միտումներ՝ մեր երկրում գիտության կազմակերպման ու խրախուսման հարցում պետական և ոչ պետական կառույցների մոտեցումների ու գործողությունների մեջ։

Ոչ-պետական կառույցները գիտության նկատմամբ իրենց վերաբերմունքը հաստատ չեն լավացրել, քանի որ դա նրանց անմիջական շահերից չի բխում։

Ինչ վերաբերում է պետությանը` տեսնում եմ ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական միտումներ։ Բացասականներից են՝ կրթական համակարգում «Բոլոնիայի բարեփոխումները», որոնք խեղաթյուրված տեսքով են կիրառվում, և դեռ մեծ հարց է` արդյո՞ք դրանք իրականում դրական բարեփոխում են, թե՞ ոչ։ Իսկ այլ «բարեփոխումներն» իրականացվում են հիմնականում փոքր թվով «գիտնականների» հետ որոշակի քննարկումներից հետո, ինչից շահում են միայն այդ մարդիկ։ Դրա վառ օրինակն է CANDLE նախագիծը։ Վերջինս, անարդիականության ու անմրցունակության պատճառով, դատապարտված է անհաջողության, մինչդեռ կարելի էր այդ նույն ներդրումներով բարելավել Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտի էլեկտրոնային արագացուցիչը, կամ զարգացնել ավելի խոստումնալից ճյուղեր։ Ընդհանուր առմամբ, պետության վերաբերմունքը գիտության նկատմամբ քայքայիչ–արհամարհական է։

Պետության կողմից տեսնում եմ նաև մոտեցումների մեջ դրական միտումներ՝ իշխանությունները կարծես թե հասկանում են, որ գիտությունը թերֆինանսավորված է…

Ի՞նչ հիմնական տարբերություններ կթվարկեք Հայաստանում և դրսում գիտական աշխատանքով զբաղվելու հարցում։

Զարգացած երկրներում գիտնականները զբաղվում են իրենց գործով և ապրում են բարեկեցիկ։

Ինչպե՞ս եք գնահատում ներքին համագործակցության մակարդակը Հայաստանում գործող գիտնականների, գիտական խմբերի միջև։ Արդյո՞ք ավելի սերտ համագործակցությունը հնարավորություն չի տա՝ ավելի մեծ ծրագրեր ձեռնարկելու և ավելի լուրջ ուժերով հանդես գալու՝ միջազգային դրամաշնորհների դիմելիս։

Եթե մեծ ֆինանսավորում լիներ, սերտ համագործակցությունն իմաստ կունենար։ Առայժմ գիտնականները հազիվ իրենց գլխի ճարն են տեսնում։ Իսկ եվրոպացիները մեծ խմբերով դիմելն առանձնապես չեն խրախուսում, քանի որ նրանց ֆինանսավորելու նպատակը Հայաստանում գիտությունը բարձր մակարդակի հասցնելը չէ, այլ գիտնականներին իրենց երկրում նվազագույն ծախսերով պահելով՝ դրանից առավելագույնս շահելը։

Հայ գիտնականները, իհարկե, կարող են ավելի մեծ ծրագրեր ձեռնարկել և ավելի շատ հաջողությունների հասնել ՀՀ–ում միմյանց հետ համագործակցելու միջոցով, բայց ոչ թե արտասահմանյան դրամաշնորհի դիմելու համար, այլ տեղական։ Եվ դրան պետք է աջակցի ինչպես պետությունը, հատկապես Պաշտպանության նախարարությունը, այնպես էլ շահագրգիռ անհատ ձեռներեցները և կազմակերպությունները։ Մեր միակ փրկությունը միասնականության մեջ է։

Զրուցեցինք հետագա պլաններից։ Կարևոր է համարում հետթեկնածուական PostDoc կարգավիճակի ներդրումը Հայաստանում. արձագանքը դրան վերաբերող հարցիս կարճ էր ու հստակ՝ «շատ պարտադի՛ր է»։

Ի մի բերելով` Հայաստանո՞ւմ եք պատկերացնում Ձեր մասնագիտական հետագա աճը, թե՞ արտասահմանում։

Այսօր տեսնում եմ, ցավոք, ո՛չ Հայաստանում…

Մանե Հակոբյան

Վաղը, չորեքշաբթի, փետրւարի 27-ի առաւօտեան թեհրանահայ համայնքի պահանջատէր ժողովրդի զաւակները համախմբւելու են թուրքական դեսպանատան առջեւ (Ֆերդոսի պողոտայ)` բողոքելու նոյն երկրի տարածաշրջանային եւ մասնաւորապէս սիրիական տագնապում ցուցաբերած դաւադիր քաղաքականութեան  եւ դրանից բխող` ոչ-հայանպաստ հետեւանքների դէմ:

Թէպէտ Թուրքիան սկզբից ձեւացրել է, թէ սիրիական տագնապում հետամուտ է եղել այսպէս ասած` <արաբական գարնան> հոլովոյթում Ասադի դէմ հակառեժիմ գործընթացների, բայց եւ այնպէս` որեւէ արդարացում չի կարող քողարկել թուրքական բուն նպատակը` գաղափարա-քաղաքական միտումներով <նէոօսմանիզմը> գովազդել-քարոզելու հանգամանքը: Աւելին` թուրքական դաւերի կենսագործման ճամբին <Ալ Ղայիդա>-կան եւ նմանատիպ վարկաբեկւած գործօնների առկայութիւնը սաղմի մէջ իսկ յօդս է ցնդեցնում թուրքական հերթական լարախաղաց քայլերը, որոնք մշտապէս ի վնաս են գործել անմիջական հարեւանների շահերին ու առհասարակ` շրջանային խաղաղութեանն ու կայունութեանը:

Հայկական գործօնի եւ տւեալ դէպքում` սիրիական արդէն երկամեայ տագնապի արդիւնքում սիրիահայ ծաղկուն համայնքի խիստ անմխիթար ու ծանրակշիռ իրավիճակը հաստատապէս հետեւանքն է միեւնոյն` թուրքական տարածաշրջանային ընդհանուր քաղաքականութեան, որտեղ սիրիացի տուժող ժողովրդից անմասն չի մնում նաեւ ու մանաւանդ սիրիահայ գաղթօջախը:

Ահաւասիկ, ինչպէս ողջ հայաշխարհի ցաւակից ու պահանջատէր հայորդիներ, իրանահայ զաւակները եւս ամէն պատճառ ու հիմք ունեն առանց այն էլ ցեղասպան Թուրքիային բողոքի ցոյցերով յիշեցնել-զգուշացնելու իր` մասնաւորապէս հայութեան իւրաքանչիւր բեկորի կամ հատւածի ուղղակի թէ անուղղակի վնաս պատճառելու մասին:

Բողոքի ու արդար պահանջատիրութեան այս իրաւունքը յարգելով, ահա ԻԻՀ համապատասխան մարմինների ընդառաջմամբ ու համայնքիս ազգային մարմինների համադրական ջանքերով, թեհրանահայութիւնը ինչպէս միշտ` կուռ եւ քաղաքակիրթ կեցւածքով համախմբւելու է Թուրքիայի դեսպանատան առջեւ, իր գերազանցապէս բարոյական ու քաղաքական ձայնակցութիւն-նեցուկը ցուցաբերելու սիրիահայ մեր քաջակորով հայրենակիցներին

<ԱԼԻՔ> ՕՐԱԹԵՐԹԻ ԳԼԽԱՒՈՐ

ԽՄԲԱԳԻՐ ԴԵՐԵՆԻԿ ՄԵԼԻՔԵԱՆ

Նախկին փոխոստիկանապետ Ռոբերտ Մելքոնյանը ֆեյսբուքի իր էջում գրել է.

«Արամ Հարությունյան, Արման Մելիքյան, Անդրիաս Ղուկասյան, էպոսագետ եւ այլք… Հերիք է ձեզ ծաղրածուի տեղ դնեք, արժանապատվություն ունեցեք… Գոնե սպասեք` կրկեսի շենքը կառուցվի, նոր մտեք ձեր դերի մեջ:
Հիմա էլ արդյունքները չեք ճանաչում, գնահատականներ եք տալիս, կոչ եք անում լինել միասնական… Եղբայր, ձեր ամենօրյա ասուլիսների, հացադուլի, տիեզերքում սավառնելու փոխարեն միանայիք իրար, ո՞վ էր ձեզ խանգարում… Հիմա կանգնել, հետին խելքով լոլո եք կարդում…
Բավ է, հաջորդ հանդիպումը կրկեսում` մենք՝ հանդիսատես, դուք՝ արենայում…»:

Վաղը՝ փետրվարի 27-ին, ժամը՝ 12.00-ին, ՎԱՐԿԱԾ ակումբի հյուրն է հոգեբան Սամվել Խուդոյանը:

Թեման՝ Ի՞նչ է ուզում ժողովուրդը, և ինչի՞ է նա պատրաստ:

Երգիչ Սերժ Թանգյանը նամակ է հղել նախագահ Սերժ Սարգսյանին, որում ասվում է.

«Հարգելի՛ պարոն Նախագահ,

Շնորհավորում եմ Ձեր հաղթանակի առթիվ: Հաղթանակ նշանակում է ստանալ ձայների մեծամասնությունը, իհարկե՝ ժողովրդավարության դեպքում: Հիմնվելով բազմաթիվ ՀԿ-ների արձանագրած կեղծարարությունների վրա, անկախ ԵԱՀԿ զեկույցից, գիտականորեն անհնար է թվում, նույնիսկ Ձեզ համար, պարոն Նախագահ, իմանալ, թե արդյոք ստացե՞լ եք ձայների մեծամասնությունը, թե՞ ոչ:

Բավական ծիծաղելի է ստացվում, այնպես չէ՞, որ Դուք՝ Հայաստանի Նախագահը, ներքուստ լիովին համոզված չեք, թե Դո՛ւք եք ժողովրդի ընտրած ղեկավարը: Անձնապես ես կվրդովվեի նման պարագայում: Եթե ես ուզենայի ղեկավարել իմ ժողովրդին, ես շատ կուզենայի, որ նրանք ինքնուրույն կատարեն այդ ընտրությունը:

Այլապես ես կտիրեի Հայաստանին և կկոչեի ինձ Հայաստանի Գլխավոր Մարզպետ կամ Դիկտատոր դե յուրե կամ որևէ այլ ինքնակոչ ածականներ՝ ըստ իմ այդ օրվա քմահաճույքի: Միգուցե ձեր կուսակցությունը հսկողությունից դո՞ւրս է եկել և օլիգարխների խավիարը վերջացել է, ու նրանք ցանկանում են, որ լավ ժամանակները չվերջանա՞ն: Ինչևէ՝ ժամանակն է փոփոխության: Ազնվորե՞ն եք հաղթել, թե՞ ոչ, ինչ որ կերպով Դուք այժմ նորից Նախագահ եք:

Ի՞նչ է դա նշանակում Ձեզ համար: Այո, Արցախը կարևոր է բոլորիս համար, և պետք է պայքարենք այնտեղ բնակվող մեր եղբայրների համար: Բայց ես նկատի ունեմ թե ինչպե՞ս եք պատրաստվում հայերի շահերը պաշտպանել Հայաստանում և աշխարհում: Ինչպե՞ս եք պատրաստվում երկիրը հանել այս տնտեսական, սոցիալական և քաղաքական ճգնաժամից: Օբաման թեկուզ հույս է խոստանում՝ չնայած որ հիասթափեցրել է բոլորիս:

Տարիներ առաջ ես արշավանք սկսեցի՝ խնդրելով նախագահ Օբամային հետևել իր խոստումին և ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը: Դուք երդվել եք պահպանել Հայաստանի սահմանադրությունը, պաշտպանել երկիրը արտաքին և ներքին թշնամուց;

Նրանք, ովքեր գողանում են ընտրությունները ժողովրդից, համարվում են ներքին թշնամիներ և պետք է պատժվեն: Ձեր պարտքը պետք է լինի այն ի կատար ածել, եթե նույնիսկ, ոմանց համար այն կեղծավորություն թվա: Դուք նաև պետք է նկատի ունենաք խորհրդարանի լուծարումը և լինեք այն առաջին հայ ռեֆորմիստ նախագահը, որը անում է ամեն ինչ համոզվելու համար, որ ապագա ընտրություններն արդար և ներկայացուցչական լինեն:

Սերժ, նրանք ովքեր ինձ գիտեն, գիտեն նաև, որ ես անարդարություն հանդուրժել չեմ կարող: Բազմաթիվ սփյուռքահայերի նման՝ ես միշտ վարանել եմ Ձեր իշխանությունը քննադատելուց ուղղակիորեն և հրապարակայնորեն: Բայց այն փաստը, որ ժողովրդի անհամար բազմությունը տառապում է ձեր իշխանության տակ կաշառակերության և անարդարության պատճառով, կշեռքի նժարները խախտում է բոլորիս համար: Դուք պետք է սա իմանաք:

Հայաստանը անհապաղ կարիք ունի oրենքի իշխանության առավել, քան որևէ այլ բանի: Ոչ մեկը չի կարող լինել oրենքից բարձր:

Դուք կարող եք այն իրագործել հիմա, անձնական oրինակով և նախագահական հրովարտակով: Միացե՛ք մեզ, Սերժ: Ոգևորե՛ք մեզ:

Խնդրում եմ՝ ընդունե՛ք այս կոչը»:

Շնորհակալ եմ ժամանակ տրամադրելու համար,

Խաղաղություն:

Սերժ Թանգյան

ՀՀ ԳԱԱ Կենսաքիմիայի ինստիտուտի ավագ լաբորանտ Աննա Գյուլխանդանյանը 2011 թ.-ից սովորում է նույն ինստիտուտի հեռակա ասպիրանտուրայում։ Ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի կենսաբանության ֆակուլտետը: «Կենսաբանություն» մասնագիտությամբ մագիստրոս է` «Գենետիկա և բջջային կենսաբանություն» մասնագիտացմամբ, մագիստրոսական ավարտական աշխատանքը կատարել է գենետիկայի և բջջային կենսաբանության ամբիոնում:

Աննան աշխատում է լինել ակտիվ քաղաքացի և վարել աշխույժ ապրելակերպ…: Բացի ռուսերեն և անգլերեն օտար լեզուներից, գերազանց տիրապետում է նաև ֆրանսերեն լեզվին, աշխատում է «Կազա» շվեյցարական Մարդասիրական հիմնադրամի «Էսպաս» կենտրոնում` որպես ֆրանսախոսների ակումբի պատասխանատու: Անչափ սիրում և հետաքրքրվում է գեղասահքով, հաճախում է սահադաշտ, զբաղվում է ֆիտնեսով, պարով, սիրում է նաև սեղանի թենիս խաղալ։ Ազատ ժամանակն անցկացնում է ընկերների հետ: Մանուկ հասակում հաճախել է ջութակի դասերի. «Նվագել եմ Սայաթ-Նովայի անվան երաժշտական դպրոցի ջութակահարների համույթում»:

Այնուամենայնիվ, առաջին տեղում են բնական գիտությունները, որոնցով հերաքրքրվել է դեռ մանկուց: Դպրոցում ավելի նախընտրել է բնական գիտությունները ներկայացնող առարկաները (ֆիզիկա, մաթեմատիկա, կենսաբանություն), քան հումանիտար առարկաները` պատմություն, աշխարհագրություն և այլն: Ավարտել է ԵՊՀ-ին առընթեր Ա. Շահինյանի անվան Ֆիզիկամաթեմատիկական հատուկ դպրոցը: Դպրոցական տարիներին շատ էր սիրում ֆիզիկան և ուզում էր դառնալ ֆիզիկոս…: Սակայն հետաքրքրվում էր նաև կենսաբանությամբ, հատկապես հետաքրքիր էր մոլեկուլային մակարդակը` կյանքի ծագումը, ժառանգականության սկզբունքը, հիվանդությունների առաջացման պատճառները և դրանց բուժման մեխանիզմները: Այդպիսով, որոշեց համատեղել ֆիզիկան և կենսաբանությունը՝ ընդունվելով ԵՊՀ-ի կենսաբանության ֆակուլտետի «Կենսաֆիզիկա» բաժանմունքը:

Բակալավրական ավարտական աշխատանքը նվիրված էր արյան սպիտակուցների հետ պորֆիրինների փոխազդեցության հետազոտությանը: Այն ուղղված էր ուռուցքների ֆոտոդինամիկ թերապիայում կիրառվող պատրաստուկների` պորֆիրինների, սպեկտրալ հատկությունների ուսումնասիրությանը և արյան մեջ փոխադրիչ սպիտակուցների հետ դրանց փոխազդեցության հետազոտությանը:

Մասնագիտական առումով շրջադարձային էր մագիստրատուրայում մասնագիտության փոփոխությունը, երբ Կենսաֆիզիկայի անբիոնից փոխադրվեց Գենտիկայի և բջջային կենսաբանության ամբիոն. «Քանզի կարելի է ասել, որ հենց այդ ժամանակ իրականում սկսվեց իմ գիտական գործունեությունը»:

Մագիստրոսական թեզը վերնագրված է «Նոր պորֆիրինների ցիտոտոքսիկության և ֆոտոտոքսիկության ուսումնասիրությունը in vitro պայմաններում»։ Աշխատանքը նվիրված էր օնկոլոգիական հիվանդությունների բուժման ժամանակակից մեթոդներից մեկի` ուռուցքների ֆոտոդինամիկ թերապիայի համար արդյունավետ պատրաստուկների որոնմանը: Աշխատանքի նպատակն էր` ուսումնասիրել կատիոնային պորֆիրինների սպեկտրալ հատկությունները և դրանց կործանարար հնարավորության արդյունավետությունը քաղցկեղի բջիջների տարբեր կուլտուրաների վրա. ինչպես HeLa (արգանդի վզիկի քաղցկեղի էպիթելի բջիջներ)` բջիջների միաշերտ դասական կուլտուրայի վրա, այնպես էլ K-562 (խրոնիկ միելոիդ լեյկոզի լիմֆոբլաստների)` մարդու բջիջների սուսպենզիոն կուլտուրայի վրա:

Ներկա պահին շարունակում է ուսումնասիրել պորֆիրինները` որպես հակաբակտերիալ պատրաստուկներ, նրանց կապումը տարբեր նանոմասնիկների հետ և այդ նանոկոմպոզիտների ազդեցությունը հակաբիոտիկների դեմ կայուն մանրէների տարբեր շտամների ապաակտիվացման վրա: Ունի տպագրված 7 աշխատանք, այդ թվում 4-ը` արտասահմանյան գիտաժողովների աշխատանքների ժողովածուներում: Աշխատանքներում սովորաբար ընդգրկված են լինում 3-5 համահեղինակ. «Բարձր մակարդակի աշխատանք կատարելու համար և լավ արդյունքներ ունենալու համար անհնար է գործը անել միայնակ»:

Տվյալ պահին ներգրավված է 2 դրամաշնորհների աշխատանքներում (հայ-բելառուսական և ANSEF։ Վերջերս հաղթել է նաև «Ասպիրանտների հետազոտությունների աջակցության ծրագիր-2012» մրցույթում, ստացել դրամաշնորհ: Վերջին նախագծի ղեկավարն է։ Հայ-բելառուսական համագործակցության շրջանակներում գործուղվել է Բելառուսի ԳԱԱ Ֆիզիկայի ինստիտուտ, մասնակցել է համատեղ փորձերում` կանսաինժեներիայի բնագավառում: Կենսաինժեներիայի գիտական խումբը, որտեղ աշխատում է Աննան, համագործակցում է մի շարք արտասահմանյան առաջատար կենտրոնների հետ, այդ թվում՝ Ֆրանսիայի Նանտի Համալսարանի կենսատեխնոլոգիայի լաբորատորիայի, Գերմանիայի Մաքս Պլանկ մոլեկուլային կենսաբանության ինսրիտուտի, Մոսկվայի պետական համալսարանի Ֆիզիկաքիմիական կենսաբանության ինստիտուտի, Մոսկվայի քիմֆիզիկայի ինստուտի, Սարատովի Համալսարանի և մի շարք այլ կենտրոնների հետ:

Համարում  է, որ միջազգային համագործակցությունը նպաստում է` ընդգրկվել համատեղ դրամաշնորհներում, կատարել համատեղ աշխատանքներ և ներկայացնել դրանք բարձր միջազգային ազդեցության գործակից ունեցող ամսագրերում: Ներքին համագործակցություն նույնպես ունի մեծ նշանակություն, հնարավորություն է տալիս օգտվել այլ լաբորատորիաներում առկա ժամանակակից սարքերից, կատարել բարձր մակարդակի համատեղ փերձեր: Դա կարևոր է, սակայն՝ անբավարար, քանի որ, ցավոք սրտի, այդպիսի ժամանակակից սարքավորումներով հագեցած լաբորատորիաները եզակի են Հայաստանում:

Զրուցեցինք նաև Հայաստանում գիտության վիճակի, առկա հիմնական հարցերի ու խնդիրների մասին։

-Գիտությունը Հայաստանում պարզապես չի գնահատվում: Պատճառները շատ են և տարատեսակ: Երբեմն այն հարցին, թե՝ ինչո՞վ ես զբաղվում, եթե պատասխանես` գիտությամբ, ապա պարզապես ապշեցնող արձագանքի կհանդիպես. “Հայաստանում ի՞նչ գիտություն… ու՞մ է պետք… Բա հետո ի՞նչ ես անելու… ոչ մի ապագա չկա Հայաստանում գիտնականների համար… Դե ինչքա՞ն պիտի լինի որ քո ստացած աշխատավարձը…”: Ասես` անես մի գործ, որը չի հարգվում և ոչ ոքի պետք էլ չէ, ասես` մեր երկրում անիմաստ մի բանով զբաղվես: Հայաստանում ավելի պահանջված և գնահատված են հումանիտար մասնագիտությունները: Ինքս մի քանի անգամ կանգնել եմ երկընտրանքի առաջ, մտածել եմ թողնել գիտությունը, աշխատել ուրիշ բնագավառում, բայց դեռ կարողանում եմ ինքս ինձ հույս տալ և համոզել, որ մոտ ապագայում մի բան կփոխվի, և գիտության վիճակը կլավանա Հայաստանում: Բայց համոզված չեմ, որ ունակ եմ անվերջ սպասել այդ օրվան…

Թերֆինանսավորման գլխավոր պատճառներից մեկը պետության բյուջեից անբավարար միջոցներ տրամադրելն է, և կարծում եմ, որ պետք է սկսել հենց այդտեղից:

Մրցանակներն ու խրախուսական մրցանակաբաշխություններն, իհարկե, մեծ խթան են հանդիսանում մեզ համար, մոտիվացնում են հետագա գիտական գործունեությանը: Կարծում եմ` դրանք անհրաժեշտ են, բայց ո՛չ բավարար: Դա ժամանակավոր և ոչ կայուն խրախուսող ձեռքբերում է: Այդպիսի մրցանակների ու մրցանակաբաշխությունների ավելացումն, իհարկե, լավ է, դրանք անշուշտ ազդում են Հայաստանում գիտության ընդհանուր վիճակի լավացման վրա: Բայց միայն այդ տիպի աջակցմամբ հարցը չի լուծվի: Գիտնականը պետք է ունենա բավարար չափով կայուն եկամուտ: Եվ դրանով պետք է զբաղվեն առաջին հերթին պետական կառույցները:

Չափանիշների վեաբերյալ։ Կարծում եմ, կիրառվող երկու չափանիշներն էլ շատ կարևոր են` և՛ ազդեցության գործակից ունեցող ամսագրերում տպագրությունների քանակը, և՛ հոդվածների հղումների թիվը: Ուստի, մրցանակաբաշխություններն օբյեկտիվորեն անցկացնելու համար երկու չափանիշներն էլ պետք է հաշվի առնել միաժամանակ: Առհասարակ, «Լավագույն երիտասարդական գիտական նվաճում» անվանակարգի հաղթողին որոշելու համար, կարևորագույն չափանիշ է հանդիսանում աշխատանքի արդիականությունը, թե որքանով է տվյալ աշխատանքն արդիական մեր օրերում, և որքանով այն կարող է կիրառելի լինել՝ ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ արտասահմանում:

Այս պարագայում միայն մեկ չափանիշ հաշվի առնելը չի կարող օբյեկտիվ լինել: Աշխատանքը կարող է տպագրված լինել որոշակի ազդեցության գործակից ունեցող ամսագրում, բայց հղումներ չունենա, կամ ունենա մի քանիսը, ուստի նշանակում է, որ աշխատանքը այդքան էլ արդիական չէ: Առանց ազդեցության գործակցի ամսագրում տպագրված, բայց լավ և արդիական աշխատանքն, այնուամենայնիվ, հղումներ կունենա: Դրա համար կարևոր է հաշվի առնել հղումների քանակը: Սակայն, քանի որ բարձր ազդեցության գործակից ունեցող ամսագրերում տպագրվող աշխատանքները ավելի շատ են կարդացվում և ավելի կիրառելի են, ուստի և ավելի հաճախ են հղվում, հետևաբար` կարևոր է հաշվի առնել նաև ազդեցության գործակից ունեցող ամսագրերում տպագրությունների քանակը:

Փորձարարների և տեսաբանների հարցը։ Իրականում այդ խնդիրը առկա է գիտական բոլոր ոլորտներում: Փորձարարների համար շատ կարևոր են արտասահմանյան, ինչպես նաև ներպետական համագործակցությունները, քանի որ լուրջ աշխատանք միայնակ չես անի, ուղղակի անհնար է: Իսկ ստեղծել կապեր արտասահմանյան խոշոր կենտրոնների հետ, այդքան էլ հեշտ չէ: Մինչդեռ տեսաբանների համար այդ համագործակցությունները այդքան էլ անհրաժեշտ պայման չեն: Ուստի, նրանց համար լուրջ աշխատանք ունենալն ավելի հեշտ է դառնում. ունես մտքեր, խելք, հետաքրքիր գաղափարներ` կարող ես լավ աշխատանք ներկայացնել: Որպեսզի պայմաններն ավելի ընդունելի դառնան, կարելի է, օրինակ, մրցանակաբաշխություններում տեղերն առանձին բաշխել, այսինքն, առանձին մրցույթ անցկացնել տեսաբանների համար, և առանձին` փորձարարների համար, ասել է, թե` առանձին տեղեր հատկացնել փորձարարների և տեսաբանների համար:

Երիտասարդ գիտնականների խնդիրները։ Ցածր աշխատավարձ, սարքավորումների պակաս, աշխատելու անբարենպաստ պայմաններ և այլն` ո՞րը թվարկես 🙁 Կարծում եմ, այս բոլորը վերացնելու համար կպահանջվի բավականին երկար ժամանակ…

Պայքարելը։ Կարծում եմ` կարևոր է։ Պե՛տք է պայքարել՝ գիտության ոլորտում առկա բազմաթիվ խնդիրների լուծման համար, քանզի, ի վերջո, բոլորս էլ ուզում ենք, որ մեր երկիրը զարգանա և առաջընթաց ապրի: Պայքարը ելնում է ոչ միայն սեփական շահերից, այլ նաև պետական և, ինչ-որ տեղ, հայրենասիրական շահերից: Ինչո՞ւ պետք է իր երկրի քաղաքացին հեռանա հայրենիքից, որտեղ ծնվել ու մեծացել է, գնա օտար երկիր, եթե համապատասխան պայմանների առկայության դեպքում գիտնականը կարող է մնալ իր հայրենիքում, զբաղվել իր գործով, ապահովել իր ընտանիքի բարեկեցությունը, և իր հաջողությունները օգտագործել և ներդնել իր իսկ երկրի զարգացման համար: Դրա համար էլ պայքարում են՝ դեռ չկորցնելով հավատը, որ կհասնեն որևիցե արդյունքի, և մի օր մենք էլ կլինենք գիտության ոլորտում զարգացած երկիր:

Իհարկե գիտնականի միակ գործը չի կարող լինել բացառապես գիտությամբ զբաղվելը՝ առանց նյութականի մասին մտածելու: Առանց նյութականի, վերջիվերջո, ապրելն ու գոյատևելն ուղղակի անհնար է:

Գիտությամբ զբաղվելու ցանկություն երիտասարդի մոտ պետք է առաջացնել ուսման վաղ փուլերում: Ցավոք, մեր ԲՈՒՀ-երը ամենևին համալրված չեն նոր ու ժամանակակից սարքավորումներով, և ուսանողը գրեթե երբեք հնարավորություն չունի՝ գործնականորեն փորձելու այն, ինչը պարզապես սովորում է տեսականորեն: Բնականաբար, այդպես լավ մասնագետ չես դառնա: Գիտության մեջ շատ կարևոր է գործնական պրակտիկան, բայց ինչպե՞ս դա իրագործել, եթե չկան համապատասխան պայմաններ, սարքավորումներ և նյութեր: Տեսական գիտելիքներ ունենալը շատ կարևոր է և անհրաժեշտ, բայց բավարար չէ: Կարծում եմ` շատ կարևոր է գիտահետազոտական ինստիտուտներում և ԲՈՒՀ-երում բարենպաստ պայմաններ ստեղծելը՝ գիտության զարգացման համար: Պետությունը պե՛տք է մեծացնի գիտությանը և կրթությանը տրամադրող բյուջեն:

Բարեբախտաբար, ես իմ ոլորտում մինչ օրս այդքան էլ չեմ տուժել կոռուպցիայից, չնայած չեմ կարող ասել, որ այն բացարձակապես բացակայում է: Իմ աշխատանքը երբեք չի շահագործել իմ մինչ օրս ունեցած ղեկավարից ոչ ոք:

Սեռը, ըստ իս, զգալի խնդիր չի հանդիսանում Հայաստանում և խոչընդոտներ չի առաջացնում՝ հաջողված կարիերա ստեղծելու ճանապարհին, մանավանդ՝ գիտության ոլորտում: Ունես խելք, մի քիչ էլ ճարպիկ ես, ուրեմն՝ կարող ես հաջողությունների հասնել:

PostDoc համակարգը ներկա պահին Հայաստանում ներդնել ուղղակի անհնար է, քանի որ բացակայում են համապատասխան միջազգային մակարդակի գիտական կենտրոններ: Իրականում, դա շատ կարևոր աստիճան է երիտասարդ գիտնականի համար, և այն կնպաստի գիտնականի ինտեգրմանը միջազգային գիտական համակարգին:

Արտասահմանում դեռ չեմ աշխատել: Կուզենայի ավելի շատ մասնակցել արտասահմանյան գիտաժողովներին և դպրոցներին, քանզի շատ եմ կարևորում արտասահմանյան մասնագետների և գիտնականների հետ շփումը, գիտական փորձի ձեռքբերումն ու փոխանակումը և միջազգային հայտնի կենտրոնների հետ կապերի ստեղծումը: Կուզենայի դառնալ այնպիսի մասնագետ, որ հետագայում կարողանայի օգուտ տալ իմ երկրին:

Ցավոք, ներկայում լավ պոտենցիալ ունեցող շատ երիտասարդ մասնագետներ աշխատում են Հայաստանում չմնալ և արտագաղթում են երկրից՝ ցանկանալով աշխատել գիտության համար ավելի նպաստավոր պայմաններում, նոր սարքավորումներով հագեցած հայտնի կենտրոններում, լինել ավելի պահանջված և լավ վարձատրվող մասնագետ:

Ափսոս է, որ երկիրը կորցնում է այդպիսի երիտասարդների, որովհետև հարց է առաջանում՝ իսկ ովքե՞ր են լինելու Հայաստանի ապագան, ովքե՞ր են դասավանդելու է՛լ ավելի երիտասարդ սերնդին… Չ՞է որ գիտության նվաճումներով է հզոր երկիրը…

Երիտասարդ գիտնականներին ու, ընդհանրապես, գիտական հանրությանը մաղթում եմ համբերություն, հույս, հավատ, նորանոր նվաճումներ գիտական ոլորտում: Ինչպես նաև՝ առողջություն, սեր և բարություն:

Զրուցեց Մանե Հակոբյանը

Երևանի նախկին փոխոստիկանապետ Ռոբերտ Մելքոնյանը ֆեյսբուքի իր էջում գրել է.

«Ոսանողներին ուզում են հերթական օգտագործվողը սարքել…Ըստ իմ տվյալների դասադուլի մասին լուրերը լրիվ ապատեղեկատվություն է եւ որոշ լրատվամիջոցներ եւ օգտատերեր ուղղակի հրահրում են, փորձում դասադուլ կազմակերպել, չհասկանալով դրա հետեւանքների մասին: Մի խումբ մարդիկ՝ ընդ որում մեծ մասը ոչ ուսանողներ, մոտենում են ԲՈՒՀ-երին հրահրում, փորձում դասադուլ կազմակերպել, հրահրում, սադրում են միջադեպեր… Ամոթ է, մի օգտագործեք ուսանողներին, նրանց մի խառնեք քաղաքական խաղերին, մի ձախողեք նորմալ դասընթացները, խելքի եկեք…»։

Երևանի պետական համալսարանի կենտրոնական շենքի դիմաց բազմաթիվ ուսանողներ դասադուլ են հայտարարել. նրանք պահանջում ենք անվավեր ճանաչել կեղծված ընտրությունները և անցկացնել նոր ընտրություններ։

Ուսանողների խոսքով, իրենք չեն խանգարում  դասապրոցեսը, քանի բարձրախոսով հայտարարություններ անում են միայն դասամիջոցներին:

Ակտիվիստներն իրենց ձեռքում ունեն «Բարև», «Ոտքի բոլորը», «Բարև դասադուլ», «Բարև արդարություն», «Ոչ ասացեք կոռուպցիային», «Մեր ձայները չեն վաճառվում», «Վերջ կեղծ ընտրություններին» և այլ գրություններով ցուցապաստառներ:

Ուսանողները ԵՊՀ-ից շարժվել են դեպի Երևանի պետական տնտեսագիտական համալսարան, ապա՝ Երևանի պետական բժշկական համալսարանում, այստեղ, ինչպես նաև մյուսա համալսարանների առաջ խոչընդոտներ են առաջացել՝ դռները փակ են բողոքի ակցիայի մասնակիցների առաջ: Այնուամենայնիվ, բողոքող ուսանողների թիվն ավելանում է՝ անցնելով հազարը:

ԵՊՀ (սև) մասնաշենքի  դռները փակ չէին.  ևս մի քանի ուսանողներ միացել են դասադուլին:

Այս պահին նրանք երթով շարժվել են դեպի Ագրարարային համալսարան։