«Ես ցանկանում եմ ընդգրկվել «Մեթադոնային փոխարինող բուժման» ծրագրի մեջ, պարտավորվելով բուժման ողջ ընթացքում առանց բժշկի նշանակման չօգտագործել որեւէ թմրամիջոց կամ հոգեմետ նյութ:
Ես գիտակցում եւ ընդունում եմ, որ ինձ մոտ ախտորոշվել է «ափիոնային թմրամոլություն», եւ այդ բուժումը նախատեսում է օգնել ինձ` մեղմացնելու ափիոնատիպ նյութերի գործածումից առաջացած առողջական խնդիրները եւ նպաստել ուղեկցող հոգեբանական եւ սոցիալական դժվարությունների հաղթահարմանը:»

Էսպիսի պայմանագիր է ստորագրում է թմրամոլը` (ես կասեմ` «նարկոման»), ու առաջին քայլն անում ստվերից դուրս գալու եւ իր պրոբլեմները կիսելու նարկոլոգի հետ: Մեթադոնը սինթետիկ, ագոնիստ ափիոնատիպ թմրամիջոց է, մորֆինի նմանակը, որն ունի երկարատեւ ազդեցություն, եւ կարող է հանդիսանալ հերոինի եւ այլ ափիոնային թմրամիջոցների փոխարինող: Մեթադոնային փոխարինող բուժումն առաջին անգամ կիրառվել է 50-ականներին Կանադայում, ապա լայն տարածում գտել աշխարհով մեկ:

«Թմրամիջոցների և թմրամոլության մոնիտորինգի եվրոպական կենտրոնի» (EMCDDA) տվյալների համաձայն, եւրոպայում մեթադոնային բուժման ծրագրի մեջ են ավելի քան կես միլիոն նարկոմաններ: Գոյություն ունեն մեթադոնային բուժման կողմնակիցներ եւ հակառակորդներ. երկու տեսակետն էլ, ըստ իս, ընդունելի է:

Հակառակորդներն ասում են, որ մեթադոնը չի վերացնում նարկոտիկից կախվածությունը, այլ, մի ազդող նոյւթից` հերոինից, դեզոմորֆինից, մորֆինից եւ ուրիշ ափոիանային խմբի նարկոտիկներից վերափոխում է մեթադոնային կախվածության, եւ դա ամենեւին էլ էն արդյունքը չի, որ պետք է սպասել: Բացի այդ մեթադոնային զրկանքի համախտանիշն ավելի երկար է տեւում եւ ավելի դժվար է մարդուն «լոմկայից» հանելը: Դա է պատճառը, որ մի շարք երկրներում, նաեւ Ռուսաստանում մեթադոնային թերապիայի հակառակորդները շատ են, եւ այն ընդգրկված չի պետության կողմից ֆինանսավորվող ծրագրերի ցանկի մեջ: Սակայն, մեթադոնն ընդունելով հաբի տեսքով, նարկոմանը զրկվում է իր տարիներով մշակված արարողակարգի ներերակային ներարկումից եւ չի ստանում այսպես ասած «պրիխոդ եւ կայֆ», որն էլ կազմում է հոգեբանական կախվածության առյուծի բաժինը: Մեթադոնի հաբն իր ազդեցությունը պահպանում է բավականին երկար ժամանակ` 24 — 36 ժամ եւ իր պիկին է հասնում ընդունելուց 5 ժամ հետո, ու աստիճանաբար ներծծվում է արյան մեջ, ասպիսիով նարկոմանին պահելով որոշակի ստաբիլ ֆիզիկական վիճակում, բայց առանց էյֆորիայի: Այս դեպքում նաեւ բացառվում են ներերակային ճանապարհով փոխանցվող ՄԻԱՎ եւ Հեպատիտ C վաստակելու շանսերը:

Մեր երկրում ծրագիրը գործում է 2009թ. Հեկտեմբերի 8-ից, որը ֆինասավորվում էր SOROS հիմնադրամի, ներկայումս` GLOBAL ֆոնդի կողմից, եւ գործում է ԱՆ «Հոգեբուժական բժշկական կենտրոն» ՓԲԸ-ի` կարճ ասած Աղի Հանքի մեր նարկոդիսպանսերի առաջին հարկում: «Տարբեր երկներում մեթադոնային ծրագրի մեջ ընդգրկելու չափանիշները տարբեր են` կախված մենթալիտետից, սոցիալական վիճակից, նույնիսկ աշխարհագրական դիրքից ու մարդկանց քաղաքակրթվածությյան մակարդակից: Եթե Ավստրայում, կամ եւրոպական մեկ այլ երկրում բավական է ներկայանալ ու ասել, որ դու ունես ափիոնային կախվածություն, եւ ստանալ մեթադոնի քո բաժնեչափը, ապա Հայաստանում կամ ԱՊՀ մյուս երկրներում վիճակն այլ է», -ասում է, «Մեթադոնային փոխարինող բուժման» ծրագրի բժիշկ-նարկոլոգ Սուրեն Նազինյանը:

Եթե գալիս է 20 տարեկան տղա եւ ասում, որ ինքը նարկոման է եւ ուզում է մեթադոն ստանալ, մենք նրան մերժում ենք, քանի որ նա չունի երկարատեւ ստաժ, հետեւաբար եւ “ծանր” կախվածություն: Նա կարող է դետոքսիակացիա անցնել եւ սկսել նորմալ ապրել, նրա օրգանիզմը կարող է վերականգնվել ու վերադառնալ բնական էնդորֆիններ արտադրելու իր ռիթմին: Բայց եթե դիմողը 20-30 տարվա ստաժ ունեցող նարկոման է, որի աճուկը վիրահատված է, որը բազմիցս անցել է դետոքսիկացիա, դիմել է զանազան միջոցների իր կախվածությունից ազատվելու համար եւ ապարդյուն է անցել, ապա մենք նրան, մեթադոնային փոխարինող բուժման համաձայնագիրը ստորագրելուց հետո, ընդգրկում ենք ծրագրի մեջ»:

Այժմ ծրագրի մեջ են տարբեր մասնագիտությունների, տարբեր սոցիալական խմբերի, 1983-1945թթ ծնված 75 մարդ: Մարդիկ են որոնք դժբախտություն են ունեցել այդ սարսափելի կախվածության գերին դառնալ:Հիմնական խումբը 90-ականներին 18-25 տարեկան եղած պացիենտներն են , որ էդ տարիներին չեն ունեցել զբաղմունք, եւ ափիոնային հումքն էլ բավականին էժան է եղել: Մեծ մասը «ստաժն» ավելացրել է Ռուսաստանում եւ վերադարձել Հայաստան արդեն այնպիսի ուժեղ կախվածությամբ, որ որեւէ բուժում արդյունավետ չէր կարող լինել: 75 բուժվողներից 72-ն ունեն Հեպատիտ C, 6 մարդ ՄԻԱՎ վարակակիր է:

Զ.Մ.- 56 տարեկան, ստաժը` 20-ից ավել, ունի բարձրագույն կրթություն, երկար տարիներ ապրել է Ռուսաստանում, ունի ընտանիք: Կիրթ, ինտելլիգենտ մարդ է, շատ հաճելի եւ էրուդիցայով օժտված զրուցակից, ցիտում է փիլիսոփաներին:

— Ես գոհ եմ, որ գոյություն ունի այս ծրագիրը, որ ես այլընտրանք ունեմ` ֆիզիկապես չտանջվելով, դադարել քրեորեն պատժելի գործողություններ կատարել, այ նախկինում ինձ գոյատեւելու համար անհրաժեշտ դեղն առնելուց ստիպված էի գնալ դրան: Այժմ ես խնդիր չունեմ փող հայթայթելու, ծրագրի մեջ մտնելուց հետո ձեռք եմ բերել հարազատներիս վստահությունն ու ինձ լիարժեք մարդ եմ զգում, եթե առողջությունս էլ լավ լինի, ես երջանիկ կլինեմ:

Ժ.Դ.- 38 տարեկան, կախվածությունը` 10 տարուց ավել, ունի բարձրագույն կրթություն, տեսքից երբեք չես ասի, որ նարկոման է:
— Բացի նրանից, որ այս ծրագիրը լուծում է մի շարք սոցիալական, հոգեբանական, առողջական խնդիրներ, այն ինձ թույլ տվեց կախվածությունից ազատագրվելու այսքան տարիների ապարդյուն փորձերից հետո ազատ մարդ զգալ: Հիմա ես նորմալ մարդ եմ, որն ընդամենը ինչ-որ դեղորայքի ֆիզոլոգական պահանջ ունի, եւ դրա հետ մեկտեղ, ես այլեւս չունեմ հերոինի կամ «չերնյաշկայի» պահանջ, եթե հենց հիմա մի բուռ դիմացս դրված լինի, կթափեմ կոյուղի, ազնիվ խոսք:

Ինչպես ամեն բան, էս ծրագիրն էլ ունի իր թերթությունները, որոնք փորձում են շտկել.

1. հիվանդներից պարբերաբար վերցնում են անալիզներ ստուգելու համար, թե արդյո՞ք մարդը չի խախտել պայմանագին ու դրսում ընդունել մեկ այլ նարկոտիկ: Այդ դեպքում նրանք հեռացվում են ծրագրից: Փաստորեն մարդը մի անգամ խախտելով կանոնակարգը նորից վերադարձվում է իր հին կյանքին ու պրոբլեմներին :

2. Մեթադոն ստանալու համար պետք է ամեն օր հասնել Աղի Հանք, որը բավականին հեռու է շատերի բնակավայրից եւ ծախսերի հետ է կապված: դեղն ընդունում են տեղում, բուժքրոջ ներկայությամբ` հաբը գցում են տաք ջրով բաժակի մեջ եւ խմում, ապա ստորագրում ու դուրս գալիս կաբինետից. էս կերպ բացառելով մեթադոնի հաստատությունից դուրս բերելն ու ներերակային ընդունումը «կայֆ» ստանալու նպատակով, ինչպես նաեւ հնարավոր վաճառքը կամ փոխանակումն ասենք` դեզոմորֆինի հետ:

3.Եթե մարդն ուզում է մեկնել քաղաքից, նա չի կարող ստանալ իրեն հասանելիք մեթադոնը բացակայած օրերի համար, հետեւաբար` զրկվում է ազատ տեղաշարժվելու հնարավորությունից:

4. Չկան փոխադարձ համաձայնություններ այլ երկրների նմանատիպ ծրագրերի հետ, որպեսզի մեր քաղաքացին, ասենք` Վրաստանում կարողանա ստանալ իր մեթադոնը, եւ հակառակը:

Այնումենայնիվ, ե’ւ բժիշկները, ե’ւ հիվանդներն ասում են, որ էս ծրագիրն իր ողջ թերություններով հանդերձ հնարավորություն է տալիս մարդուն մնալ որոշակի կայուն հոգեբանական վիճակում, լինել աշխատունակ, զերծ մնալ կրիմինալից, չունենալ բռնվելու վախ, եւ որ ամենակարեւորն է, բժշկի կողմից օպտիմալ բաժնեչափը որոշելուց հետո, ժամանակի ընթացքում հնարավորություն հսկողության տակ մնալով մեթադոնի ընդունման քանակը քչացնել: Նրանք հավատում են, որ կգա մի օր, երբ իրենք լիովին կազատվեն կախվածությունից:

Լուսինե Վայաչյան

«Mars Express» եվրոպական տիեզերական զոնդը, որն աշխատում է Մարս մոլորակի (հայերեն` Հրատ) ուղեծրի վրա, եզակի խառնարան է լուսանկարել, որն ունի հսկա ոտնահետքի տեսք:
Խառնարանի նման ձևը շատ տարօրինակ է: Մարսի մակերևույթին գտնվող գրեթե բոլոր խառնարանները, որոնք առաջացել են աստերոիդների և մետեորիտների (երկնաքար) բախումներից, սովորաբար շրջանաձև են լինում:

Դա բացատրվում է նրանով, որ մոլորակի մակերեսին ընկած երկնաքարերը «փորում»են մակերեսը և հսկայական փոսեր առաջացնում:

Ոտքնահետքի տեսք ունեցող խառնարանն ունի 10-25 կմ լայնություն և 78 կմ երկարություն:

Եվրոպական տիեզերական կոմիտեի գիտնականների կարծիքով, խառնարանն առաջացել է Մարսի և երկնաքարի բախումից` շատ փոքր անկյան տակ: Դրանից բացի, տիեզերական զոնդը նմանատիպ մի քանի փոքր խառնարաններ է ֆիքսել, որոնք հարյուր միլիոնավոր տարիներ առաջ են ձևավորվել:

Այսօր ԱԺ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Վարդան Այվազյանը, որին վերագրվում են ոչ միայն լուրջ բիզնեսներ, այլև հանքերի սեփականություն, կեսբերան խոստովանեց, որ որոշ բիզնեսներում ընդամենը փայատեր է։ Հետո ինքն իրեն հերքեց, թե չի պատրաստվում իր ունեցած բիզնեսը տեղափոխել Վրաստան

։

«Դե’ հիմա ես ինչ գիտեմ, եթե ուրիշ Այվազյան Վարդան կա, որն իրա բիզնեսը տեղափոխել է, կարող ա թերթը դրա մասին ա գրել։ Ես հստակ հայտարարում եմ՝ ես իմ բիզնեսը… Ես նախ` բիզնեսով չեմ զբաղվում, ես Ազգային ժողովի հանձնաժողովի նախագահ եմ։ Էն բիզնեսը, որում ես փայատեր եմ, զբաղվում է մետաղական գործիքների արտադրությամբ, պողպատաձուլությամբ և գտնվում է Հայաստանի Հանրապետությունում՝ քաղաք Չարենցավանում։ Իմ տունս ընդեղ է, ես ընդեղ էլ շարունակելու եմ իմ բիզնեսը։ Ես գողտուկ որևէ բան էսքան ժամանակ արած կա՞մ», — չքմեղացավ Այվազյանը։ Նա ասաց,որ Հայաստանից հեռանալու մտադրություն չունի. «Ինչքան էլ ես ինձ լավ զգամ, Հայաստանից դուրս լավ չեմ զգա»։

Նա հիշեցրեց, որ Վրաստանն իր ծննդավայրն է. « Գնում-գալիս եմ, հասկանում ե՞ք։ Իսկ եթե չի կարելի գնալ-գալ, ասեք՝ չի կարելի»: Բիզնեսն ընդլայնելու և Հայաստանին զուգահեռ այլ երկրում ծավալելու վերաբերյալ հարցին ևս Այվազյանը պատասխան ուներ. «Իմ բիզնեսը ոչ մի տեղ չեմ տեղափոխել, որովհետև հասույթներն էնքան շատ չեն, որ սկսեմ ծավալվել։ Եթե հնարավորություն լինի` կծավալվեմ»։

ՀՅԴ պատգամավոր Ռուզան Առաքելյանը կառավարության հետ այսօրվա հարց ու պատասխանի ժամանակ հարց բարձրացրեց գազի գնի հնարավոր թանկացման վերաբերյալ`նշելով, որ այսօր իսկ ոչ քիչ թվով ընտանիքներ դժվարանում են վճարել գազի վարձավճարը և արդեն աստիճանաբար անցնում են փայտ կամ քարածուխ վառելուն:

Պատգամավորին հետաքրքրում էր, թե ինչպե՞ս են ավարտվել ռուսական կողմի հետ բանակցությունները, որոնք, համաձայն Էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարար Արմեն Մովսիսյանի` դեռ անցած նստաշրջանի ընթացքում հաղորդած տեղեկության, պետք է որ արդեն ավարտված լինեին:

Նախարարը ասաց ,որ իրոք, իրենց հաշվարկներով բանակցությունները պետք է դեռ հունվարի վերջին ավարտվեին, սակայն չեն ավարտվել, դրա համար էլ դեռ չի կարող ասել, թե ինչ է սպասվում գազի գնի հետ կապված:

Ըստ նախարարի, բանակցություններն, ամենայն հավանականությամբ, կավարտվեն փետրվարի վերջին:

Դրանց վերջնական արդյունքի վերաբերյալ, Արմեն Մովսիսյանը հավատացրեց, թե հայկական կողմն ամեն ինչ անում է գազի գնի թանկացում թույլ չտալու համար. որ դրա համար օր ու գիշեր բանակցություններ են տարվում, սակայն, պարզվում է, Հայաստանը որոշել է որպես լրացուցիչ տարբերակ, օգտագործել նաև տարածաշրջանային տարբեր սխեմաները` այդ ճանապարհով ևս մեղմելով գազի թանկացումը:

Տարածաշրջանային հայտնի սխեմաներից ամենահայտնին և ցանկալին «Նաբուկո»-ն էր: Այն, որ հայկական կողմը հույսը դրել է «Նաբուկոյի» վրա, խոսում է նրա մասին, որ ՀՀ-ին իսկապես ծանր վիճակի մեջ են դրել և հիմա մեզ այլ բան չի մնում, քան փրփուրներից կախվելը:

Իսկ որ «Նաբուկոն» իսկապես փրփուրներով լեցուն է, վկայում է արդեն մի քանի տարի դրանում ընդգրկվելու Հայաստանի ապարդյուն փորձերն ու զուր ճիգերը:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԿԵՍՈՅԱՆ

ՀՀ-ում սոցիալական վիճակը աղետալի է համարվում, Եգիպտոսում սոցիալական վիճակը հեղափոխության պատճառ դարձավ: Կառավարող կուսակցության մոտ Եգիպտոսի սցենարի կրկնության մտավախություն չկա՞ :

— Պարո’ն Աբրահամյան, Եգիպտոսում տեղի ունեցող հեղափոխության ալիքը հնարավոր է, որ տեղափոխվի Հայաստան` կապված ներկա սոցիալական վիճակի հետ` գնաճ. ժողովուրդը էլ չի ձգում :

— Այսօրվա կոալիցիոն իշխանություններն ամեն ինչ անում են և պետք է ավելի կազմակերպված անեն, որպեսզի բոլոր տեսակի խնդիրները, որ այսօր առկա են` և’ սոցիալական, և’ տնտեսական, շատ կազմակերպված, հանդուրժող ձևով հաղթահարենք: Յուրաքանչյուր ընտանիքում էլ, յուրաքանչյուր պետությունում էլ կա խնդիր, որտե՞ղ չկա խնդիր, բայց, իմ կարծիքով, մեզ մոտ նման խնդիր ես դեռ չեմ տեսնում:

-Բայց, պարոն Աբրահամյան, սոցիալական խնդիրներն իսկապես ավելանում են, շուտով գազն էլ է թանկանալու, ինչպե՞ս եք վերաբերվում դրան:

— Ես լրագրողներից շատ շնորհակալ կլինեմ, որ ամեն ինչ շատ ճիշտ նկատեն, Դուք ենթադրություններով եք խոսում` գազի գնաճ և այլն. ես խոսում եմ այսօրվա իրականության մասին: Ես գտնում եմ, որ որևէ սոցիալական լարվածություն չկա, ուղղակի կա համաշխարհային ֆինանսական-տնտեսական ճգնաժամ: Մեր կառավարությունը, Ազգային ժողովը, կոալիցիոն քաղաքական ուժերը, հանրապետության նախագահի գլխավորությամբ, ամեն ինչ անում են, որպեսզի այդ դժվարությունները մեղմեն, և կարող եմ ասել, որ այս 2-3 տարվա ընթացքում ոչ մի սոցիալական ծրագիր չի կրճատվել:

— Պարո’ն Աբրահամյան, սոցիալական ներկա վիճակի հետ կապված… Դուք ասացիք` տնտեսական ճգնաժամ է, բայց ձեր կուսակցության ձևավորած կառավարությունից հայտնել էին, որ ճգնաժամը մեզ մոտ վաղուց ավարտվել է:

— Մեր կուսակցությունը բազմադեմ է, և կան տարբեր կարծիքներ:

— Այսինքն, Դուք համամիտ չե՞ք Տիգրան Սարգսյանի ղեկավարած կառավարության այդ տեսակետին:

— Իսկ Դուք իմ տեղը ինչու՞ եք որոշում կայացնում:

— Նո’ր ասացիք:

— Ի՞նչ ասացի: Ասացի` մեր կուսակցությունը բազմադեմ է, բազմակարծություն կա, մենք իրավունք ունենք բոլորս մեր կարծիքները հայտնելու: Դա ժողովրդավարության տեսակետի կողմից էլ շատ ճիշտ է:

Լուսինե Կեսոյան