Քաղաքական գործիչներից մեկը «Առավոտին» տված հարցազրույցում խիստ բացասաբար էր արտահայտվել Պարույր Հայրիկյանի մասին: Զարմանալի զուգադիպությամբ` վատ կապի կամ տեխնիկական այլ պատճառով այդ նյութը տեղ հասավ ուշացումով և հունվարի 31-ի երեկոյան չհայտնվեց մեր կայքում: «Աստծո աջն է»,- նման դեպքերում ասում է ԱԻՄ նախագահը: Եթե այդ նյութը հրապարակվեր մահափորձի գիշերը, Հայրիկյանը չէր նեղանա` նա այս 18 տարում երբեք չի նեղացել իր մասին «Աոավոտում» բազմաթիվ բացասական հրապարակումներից և հակառակը` մշտապես իր գոհունակությունն էր հայտնում այն դեպքերում, երբ որևէ հոդվածի հետ համաձայն էր: Պարզապես, եթե նյութը տեղադրվեր մեր կայքում, ես ինձ վատ կզգայի:

Անկախ բոլոր տեսակի քաղաքական նախասիրություններից և գաղափարական տարբերություններից` ես կողմնակից եմ մարդկային մոտեցումների: Ես լավ չեմ հասկանում, օրինակ, թե ինչու է հացադուլ անում Անդրիաս Ղուկասյանը, բայց մեծ տհաճություն եմ զգում, երբ նրա հացադուլը սկսում են ծաղրել և դրա վերաբերյալ ցինիկ կատակներ են անում: Մարդը կամավոր զրկանքներ է կրում` հանուն ինչ-ինչ նպատակների` դա պետք է հարգել: Հայրիկյանի դեպքում համաձայն չեմ այն պնդումների հետ, թե այդ ամենը շոու է, ամեն ինչ սարքած է, պարզապես նախագահի թեկնածուն իր PR-ն է անում, վարկանիշ է բարձրացնում և այլն: Իհարկե, մարդիկ հակված են ոչ մի բանի չհավատալու ու ամեն տեղ ինչ-որ խաբեություն են տեսնում: Բայց տվյալ դեպքում կարելի է մաղթել՝ թող Հայրիկյանի չուզողները երբեք այդպիսի PR-ի հնարավորություն չունենան:

Չեմ կարող ընդունել այն հեռու գնացող «քաղաքագիտական» վարկածները, որոնք ծնվում են այդ ահաբեկչության ազդեցության տակ: Դրանց հեղինակներին իբր հայտնի են արդեն այն երկրները և դրանց հատուկ ծառայությունները, որոնք պատվիրել են հանցագործությունը: Դա ինձ հիշեցրեց այն իրավիճակը, որը ստեղծվել էր «Հոկտեմբերի 27-ից» հետո, երբ ռուսներն այդ ոճրագործությունը ուզում էին գցել Արևմուտքի, իսկ Արևմուտքը` ռուսների վրա: Այդպիսի պատասխանատու հայտարարությունների համար պետք են ինչ-որ հիմքեր, որոնք Հայրիկյանի մահափորձի դեպքում առայժմ չեն նշվում:

Վերջապես` ինձ դուր չի գալիս «արմատական ընդդիմադիր» այն մոտեցումը, որը կարելի է ձևակերպել այսպես. «Կեցցե՛ն ահաբեկիչները, նրանք խափանեցին հանգիստ ընտրություններ անցկացնելու իշխանությունների դավադիր ծրագրերը»: Չեմ կարծում, որ մարդու կյանքի դեմ ոտնձգությունը պետք է նման հրճվանքի առիթ դառնա՝ անկախ նրանից, թե ինչպիսի քաղաքական հետևանքների այն կբերի:

Պարույր Հայրիկյանը իմ թեկնածուն չէ, և ես չեմ պատրաստվում նրան ձայն տալ: Բայց այդ մարդու տոկունությունը` իր ողջ կյանքի ընթացքում, մեծ հարգանքի է արժանի:
Պինդ կացեք, պարոն Հայրիկյան:

Առավոտ

Արփինե Փիլոյանը ֆիզիկոս է: Այն հարցին, թե որտեղ է աշխատում, նա հումորով ու միաժամանակ դառնությամբ պատասխանեց՝ վճարովի ծառայություններ եմ մատուցում Երևանի պետական համալսարանում, զավեշտալի՛ փաստ, որ իմացա վերջերս, շուտով դրանից էլ կզրկվեմ: Զբաղվում է տեսական ֆիզիկայով: Իր ըմբռնմամբ՝ դեռ հաջողություններ չունի, թերևս վերջին ընդունված շատ բովանդակ հոդվածն է, բայց դեռ վաղ է համարում գնահատական տալ, չնայած վստահ է՝ շուտով այն մեծ արձագանք է ստանալու: Այն ազնիվ ու երկար ժամանակում կատարված աշխատանքի արդյունք է, հիմնարար հոդված է, որի վրա տեսություն է կառուցվելու:

Իր ամենամեծ առավելությունը համարում է համառությունը, նաև այն հանգամանքը, որ աշխատել է ֆիզիկայի տարբեր ասպարեզներում, դրա համար զոհել շատ ավելի հոդվածներ ունենալու հնարավորությունը, բայց փոխարենը այսօր ինքնուրույն է, քանի որ գիտելիքները նեղ չեն, ու շատ նոր ու օրիգինալ մտահղացումներ շուտով պիտի կյանքի կոչի: Որոշներն էլ խենթ են. ստիպված է սպասել՝ ճիշտ պահին իրագործելու:

Աշխատանքները ներկայացրել է International Symposium — The Modern Physics of Compact Stars, Yerevan, Armenia, September 17-2; Invisible Universe International conference, Paris, 29^th June to 3^rd July, 2009; “Astrophysics and Cosmology after Gamow: Recent Progress and new Horizons”, 4^th Gamow International conference in Odessa; 9^th Gamow Summer school “Astronomy and Beyond: Cosmology, Radioastronomy, High Energy Physics and Astrobiology”, Odessa-Ukraine, 17-23 August, 2009; COSPAR 2010, 38^th Scientific assembly, 18-25 July, Bremen, Gremany; COSPAR 2010, 39^th Scientific assembly, 14-22 July, Mysore, India. Վերջին գիտաժողովում ներկայացրել է երեք աշխատանք:

Թե ինչ միջազգային գիտական համագործակցություններում է ընդգրկված հարցին պատասխանում է, որ փաստացի ընդգրկված չէ ոչ մի միջազգային խմբում, բայց համագործակցում է Հեյդելբերգի համալսարանի երկու խմբերի հետ: Բրազիլիայի Սան Պաուլո քաղաքի հրաշալի մի պրոֆեսորի հետ գրած մեկ հոդված արդեն ընդունվել է՝ ֆիզիկայի ասպարեզում լավագույն տաս պարբերականներից մեկում, մեկ աշխատանք էլ շուտով կավարտվի:

Արփինեն պատրաստվում է կազմակերպել անվանի մի գիտնականի դասախոսությունները Հայաստանում: Այդ ծրագիրը կֆինանսավորի Գերմանիան. «հույս ունեմ՝ արհեստական խնդիրներ չեն լինի, թեև հույսս մեծ չէ… »։

Նա վստահ է, որ համագործակցելու է այս խմբերի հետ՝ իր գիտական ողջ կյանքում, ու դա նրա համար ամենամեծ ձեռքբերումն է, նաև սկիզբն իր գիտական ուղու:

-Արփինե, ի՞նչ գիտական մրցանակներ և դրամաշնրհներ եք ստացել, որքանո՞վ են դրանք կարևոր։

—Ես հիմնականում չեմ դիմել մրցանակների, քանի որ դեռևս չեմ համարում, որ ինչ-որ լուրջ գործ եմ արել: Դրամաշնորհներից կառանձնացնեմ այս տարվա երկու ամսով իմ՝ Հեյդելբերգ այցելության հնարավորությունն ընձեռած դրամաշնորհը: Ստացել ենք նաև ԳՊԿ-ի դրամաշնորհ, բայց …

—Ձեր աշխատանքներում քանի՞ համահեղինակ է ընդգրկված և որքա՞ն մասն է դրանցում Ձեր անձնական ներդրումը:

-Իմ աշխատանքներում երեքից-չորս համահեղինակ են, ես կատարել եմ աշխատանքի մեծ մասը կամ կեսը: Պատահել է, որ երկու տարի աշխատել եմ ու տեղյակ չեմ եղել՝ ո՞վ է տպագրել, ո՞ւմ անունով… էական էլ չէ, քանի որ դա որակական առումով ինձ համար լուրջ արդյունք չէր. պարզապես թվային համակարգչային հաշվարկ:

Արփինեն գտնում է, որ հոդվածում կարևորն արված աշխատանքի ծավալը չէ, այլ միտքը: Թերահավատորեն է վերաբերում այն բանին, որ ուսանողը կարող է համահեղինակ լինել ազդեցության գործակից ունեցող պարբերականներում հրապարակված հոդվածներում, քանի որ մեկ-երկու հավասարում լուծելը գյուտ չէ, որ տպագրվի. երբ ուսանողը կկարողանա միտք առաջարկել, գիտական ինտուիցիա ունենալ, միայն այդ ժամանակ նա հասուն գիտնական կլինի, ինքնուրույն կլինի, ինչին պետք է ձգտի երիտասարդը: Այնուհետ նա կարող է սեփական խումբ ունենալ, որևէ ճյուղ զարգացնել: Կարծում է, որ շատ դեպքերում երիտասարդ գիտնականի հոդված ունենալն ավելի շուտ հաջողության արդյունք է, քան տաղանդի:

Հարցիս, թե մրցանակաբաշխությունների արդյունքներն ամփոփելիս՝ որպես հիմք ընդունել ազդեցության գործակից ունեցող կամ գիտական շտեմարաններում ինդեքսավորվող ամսագրերում տպագրությունների քանա՞կը, թե՞ հղումների թիվը, Արփինեն պատասխանեց, որ երկուսն էլ կարևոր են: Նա կարծում է, որ եթե տարվա կտրվածքով է մրցանակը, հղումներ դեռևս քիչ կլինեն, ու անհնար է գնահատել՝ ինչպիսին է աշխատանքը, այդ դեպքում ճիշտ է քանակը հաշվի առնել, հղումների քանակը խիստ կախված է տպագրումից հետո անցած ժամանակից: Բայց հնարավոր է նաև՝ հզոր աշխատանք է կատարվել ու տպագրվել է ոչ նշանակալից ամսագրում կամ անգամ միայն արխիվում է: Նման աշխատանքների արժեքը շատ տարիներ հետո է երևում: Մեծագույն գիտնականներն անգամ նման հարցերում սխալվել են: Գիտության մեջ չկան անվիճելի չափանիշներ, ու այն անկանխատեսելի է:

-Ձեր կարծիքով, որո՞նք են Հայաստանում գիտության թերարժևորման պատճառները՝ հասարակության կողմից գիտությունը չհասկանա՞լը արժեհամակարգի խեղման պատճառով, պետական օղակների վատ աշխատա՞նքը, թե՞ այլ բան։ Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչ պետք է անել՝ վիճակը շտկելու համար։

—Անկեղծ ասած, չգիտեմ, երևի մեզ գիտություն պետք չէ… Հասարակությունը գիտությունը կարևորում է, պետությո՛ւնն է մեզ ստորացնում: Ու չինովնիկը, ղեկավարները։ Օրինակ, եթե անգամ որևէ նախագիծ է ֆինանսավորվում պետության կողմից, ասենք՝ մեկ դրամով, հարյուր հոգի վարձատրվում են, որ որոշեն, թե ում տան այդ մեկ դրամը, հետո երկու հարյուր հոգի վճարվում են, որ հանկարծ այդ մեկ դրամը չծախսեն այսինչ բանի համար, մի հարյուրն էլ զբաղված են նրանով, որ այնքան ժամանակը վատնեն, հանկարծ գործ չանեն, բայց հետո ասեն՝ տեսա՞ք… Մի հարյուր հոգի էլ, որ ուղղակի ստորացնեն… Այս ամենը տեսնելով՝ դժվար է հավատալ, որ ֆինանսներն են պատճառը. չէ՞ որ այդքան գումար է ծախսվում անիմաստ աշխատողների վրա, ովքեր ոչնչով գիտության հետ կապ չունեն:

Գիտության թերֆինանսավորման հետ կապված հարցի շուրջ Արփինեն ավելի կտրուկ է՝ «ինչպես հասկանալ, որ ֆինանսական աղքատության պատճառով երկիրը սեփական գիտնականին միջին աշխատավարձից քիչ է վարձատրում և նույն պահին միջազգային հսկա մրցանակ է սահմանում: Ես անկեղծորեն չեմ հասկանում, չեմ հասկանում՝ ով ում դեմ է պայքարում, ով ում բարեկամն է և ով ում թշնամին»:

Նա ասում է, որ Հայաստանում գիտնականի մնալը մեծ զոհաբերություն է, հերոսությո՛ւն, հատկապես երիտասարդների համար, ի վերջո գնում են, շուտով, երբ ոչ ոք այլևս չի մնա այստեղ, կհասկանանք…

Արփինեն տարօրինակ է համարում այն, որ մեր պատկառելի գիտնականները չունեն դպրոց: Դա կնշանակեր բյուրեղացման կենտրոն, ուր կգային աշխարհի բոլոր ծայրերից՝ ոչ թե ձևական, այլ իրական համագործակցության՝ երկար ժամանակով: Մենք անհատական գիտություն ենք անում, երբ դրսում հարցնում են՝ այս թեմայով զբաղվող դուք քանի՞ հոգանոց խումբ ունեք, պատասխան չկա, խմբերը կազմվում են մի-երկու տարով:

Ըստ Արփինեի՝ գիտաժողովներից բացի անհրաժեշտ են պարբերական այցելություններ արտասահմանից. «քանի անգամ փորձել եմ հյուր հրավիրել՝ անգամ իրենց ֆինանսներով, հասկացել եմ, որ պետք է գնամ, անհատական հազար մարդու հետ խոսեմ, կազմակերպեմ, այնինչ ես չեմ կարող ժամանակի վատնման նման շռայլություն թույլ տալ, նման ծրագրերին պետական մոտեցում է պետք»: Նա մի հստակ առաջարկ ունի՝ կապված Վ. Համբարձումյանի անվան մրցանակը տալու պայմանների հետ. եթե իրոք հանճարեղ գիտնական է պարգևատրվում, թող այդ գումարով Հայաստանում պայմաններ ապահովվեն, որ նա ամեն տարի գոնե երկու-երեք ամիս աշխատի մեր գիտնականների կողքին՝ շփվի մեր ուսանողների հետ, երիտասարդ գիտնականների հետ, այդ ժամանակ մեր բոլոր հարցերի պատասխաններն ինքնստինքյան կգտնվեն: Արփինեն վստահ է, որ այս դեպքում գիտնականը կհասկացնի, թե իր աշխատանքի համար ինչ է պետք ու ինչ պիտի պահանջեն գիտնականները: Իսկ չգիտնականները հաստատ կթաքնեվեն: Սրան ֆիզիկոսները բյուրեղացման կենտրոնի կարևորություն են ասում, գուցե նաև՝ ֆիլտր:

Մրցանակներին ու խրախուսական մրցանակաբաշխություններին վերաբերում է դրական: Համարում է, որ եթե ոչինչ չկա, դա լավագույնն է, լավ եղանակ է՝ փոքր մոդելով ցույց տալու պակասը, ասել՝ մենք դեռ այստեղ ենք: Բայց գիտությունն սկզբունքային, շարունակական, հաստատուն քայլերի կարիք ունի, ոչ թե բարեգործության: Մի կարևոր հանգամանք ևս՝ նա, ով վճարում է, ինքն է տնօրինում արդյունքը, եթե պետությունը գիտության համար չի վճարում, նա այդ գիտության հետ ոչ մի կապ չունի, միայն կարող է հեռվից հիանալ, իսկ մեր գիտությունը սնվում է օգնության ֆոնդերից, արտասահմանից, այն մերը չէ անգամ Հայաստանում: Հայաստանը գիտության համար այսօր միայն ցրման կենտրոններ ունի, այնինչ բյուրեղացման կենտրոններ են հարկավոր:

—Կարո՞ղ եք թվարկել Հայաստանում երիտասարդ գիտնականների առջև ծառացած հիմնական խնդիրներն ու ասել, թե ինչպե՞ս եք տեսնում դրանց լուծման ճանապարհները։

—Երիտասարդ գիտնականը դեռ չունի արած հստակ աշխատանքներ՝ ինքնուրույն լինելու համար, առողջ միջավայրի դեպքում նա ավելի արագ ինքնուրույն կլինի: Այսպիսով՝ «երիտասարդ գիտնական» հասկացողություն չի կարող լինել, քանի դեռ քեզ նեցուկ չեն, քանի դեռ մտածում ես՝ վաղն ինչ է լինելու, և դա ոչ թե քո աշխատանքից է կախված, այլ բոլորս էլ գիտենք, թե ինչից… հայ երիտասարդի առաջ հսկա խնդիրներ են կանգնած մեր երկրում, ու եթե ցանկանում ես գիտությամբ զբաղվել, պիտի բանկում աշխատես, մաքսատանը, ծրագրավորում անես, կողքից էլ գիտությամբ զբաղվես կամ էլ սովամահ լինես: Լուծման ճանապարհները՝ գիտության դերի կարևորության գիտակցումը՝ պետական մակարդակով, դրանք լուծելու նպատակ, ցանկություն, արտասահմանում մեր ունեցած հզոր գիտական ռեսուրսի օգտագործում, նաև այն, որ տարիքով գիտնականները երիտասարդ գիտնականին որպես վտանգ չդիտեն, չանեն ամեն ինչ, որ նա դուրս գնա երկրից կամ այլ աշխատանք գտնի:

-Ինչպե՞ս եք վերաբերում երիտասարդ գիտնականների կողմից իրենց խնդիրների բարձրաձայնմանը ֆեյսբուքում և այլ վիրտուալ կամ իրական հարթակներում։ Արդյո՞ք գիտնականի միակ գործը չպետք է լինի բացառապես գիտությամբ զբաղվելը, արդյո՞ք իսկական գիտնականը միայն գիտությամբ զբաղվողը չէ ՝ առանց նյութական բաներին ուշադրություն դարձնելու, արդյոք գիտնականը չի՞ դադարում գիտնական լինել այն պահից, երբ սկսում է մտածել՝ իր գործով վաստակելու մասին։

-Հրաշալի է, քամահրանք կա այս հարցի մեջ: Գիտնականը նույնպես ֆիզիկական հատկություններով օժտված աշխարհիկ մարդ է, ունի ընտանիք կամ ցանկություն՝ ունենալու, կարիք՝ սնվելու ու արժանի՝ լավագույնս ապրելու, և եթե նա արարում է իր երկրի ու աշխարհի համար, նույն երկիրն ու աշխարհը պարտավոր են ապահովել նրան: Այն, ինչ անում է գիտնականը, ուրիշ ոչ ոք չի կարող անել, իսկ այն, ինչ անում է ցանկացած մեկ այլ մասնագիտության տեր մարդ, գիտնականը կարճ ժամանակում կսովորի:

Արդյոք տեսնու՞մ է Արփինեն դրական միտումներ՝ վերջին տարիներին մեր երկրում գիտության կազմակերպման ու խրախուսման հարցում: Նա ասում է, որ դեռ նոր է մտնում գիտություն՝ որպես գիտնական, համեմատություն անել չի կարող, իր համար այս պահին միակ լավն այն է, որ ավելի վատ չի կարող լինել, քան կա: Բայց շատ կարևոր բան է փոխվել. այսօր մենք խոսում ենք ազդեցության գործակցի մասին, իսկ ընդամենը երկու տարի առաջ քչերն էին լսել դա: Պետական մոտեցում գիտության հանդեպ չի տեսնում, այլ միայն նկարչություն: Գիտության պետական կոմիտեն ամենասրտացավ ու մտահոգ պետական կառույցն է, գոնե միայն այն պատճառով , որ նրանում նույն ճանապարհն անցած գիտնականներն են ու քաջ գիտակցում են խնդիրները: Արփինեն վստահ է, որ ջանք չեն խնայում՝ դրանք լուծելու համար…

Բայց այդ դեպքում ինչո՞ւ ենք դոփում տեղում….ամենամեծ սխալը այդ փորձերի ժամանակավորությունն է, ոչ մի հիմնական բան չի արվում: Եթե գիտությունը լիներ երկիրը զարգացնելու խթան, գիտությունը կզարգանար՝ պետությունն ավելի լավ գիտի, թե ինչպես: Ինչ վերաբերում է խրախուսումներին, դրանք ժամանակավոր են ու չեն կարող գիտությանը մոտալուտ կործանումից փրկել:

-Ինչքա՞ն ժամանակ եք աշխատել արտասահմանում, որտե՞ղ։ Ի՞նչ հիմնական տարբերություններ կթվարկեք Հայաստանում և դրսում՝ գիտական աշխատանքով զբաղվելու հարցում։

 —Աշխատել եմ երկու ամիս Գերմանիայում, այնտեղ ես աշխատում էի, չէի վազում ու ստորանում համալսարանի կամ ինստիտուտի բազմազան բաժանմունքներում, ինձ ոչ ոք չէր խանգարում: Շատ հսկա տարբերություն կար այնտեղ աշխատելու և Հայաստանում աշխատելու միջև. ես երկու ամսում տեսա, հանդիպեցի, զրուցեցի, դասախոսություններ լսեցի ոլորտի հսկաների կողմից, ամեն օր նոր միտք էր առաջանում, նոր աշխատանքի սկիզբ էր դրվում, մարդիկ հյուր էին գալիս, մեկ շաբաթում հոդված ավարտում ու գնում: Մի հրաշալի բան կար, որ մենք չունենք ու դեռ երկար տարիներ չենք ունենա. երբ գիտնական էր այցելում քաղաք, դա մեծ իրադարձություն էր, որի մասին քաղաքում վկայում էին ցուցանակները, հայտարարությունները, իսկ Երևանում բոլորս էլ գիտենք՝ ովքեր են այդ ցուցանակների վրա: Իսկ եթե Նոբելյան մրցանակակիր է գալիս Հայաստան, հազիվ մի ելույթ՝ նեղ շրջանակներում, ուր մնաց նրա հետ շփվի չնչին երիտասարդ գիտնականը, այնինչ նա է, որ պիտի ոգևորվեր, հարցեր ուղղեր, տեսներ՝ ինչպիսին է գիտնականը:

-Ինչպե՞ս եք գնահատում ներքին համագործակցության մակարդակը Հայաստանում գործող գիտնականների, գիտական խմբերի միջև։ Արդյո՞ք ավելի սերտ համագործակցությունը հնարավորություն չի տա՝ ավելի մեծ ծրագրեր ձեռնարկելու և այդ դեպքում` ավելի լուրջ ուժերով հանդես գալու՝ միջազգային դրամաշնորհների դիմելիս։

—Չկա նման բան, որ գնահատեմ, մենք իրար լավագույն դեպքում կարող ենք չվնասել:

—Հայաստանո՞ւմ եք պատկերացնում անձամբ  Ձեր մասնագիտական հետագա աճը, ապագան, թե՞ արտասահմանում։

-Ես բոլորովին չեմ պատկերացնում ինձ Հայաստանում, մինչև վերջերս վստահ էի, որ Հայաստանում պիտի աշխատեմ, ես մերժել եմ շատ հրավերներ ու ափսոսում եմ, որ հույսս այդքան մեծ էր…

Մանե Հակոբյան

Ֆեյսբուքի օգտատեր Հրանտ Տէր-Աբրահամեանը իր էջում գրել է.

Ճշտեմ նախորդ գրառումս: Ինձ համար էս պահին բոլորը բաժանվում են «կարմիրների» ու «սևերի»:

1. Կարիմիր են բոլոր նրանք, ովքեր առաջ չեն ընկնում վարկածներ առաջ քաշելու գործում, և որևէ բան միանշանակ չեն պնդում:

2. Սեև են կամ սևերի կողմից ուղորդվող կարմիրներ են բոլոր նրանք, ովքեր ա. միանշանակ վստահ են, որ Հայրիկյանի դեմ մահափորձը քաղաքական աստառ ուներ, և բ. բացառված են համարում վարկածներից որևէ մեկը, թեկուզ առաջին հայացքից անհավանական թվացողը: Կարծում եմ, որ այս պահին, երբ իսկի նորմալ քննություն չի սկսվել, որևէ ազնիվ մարդ չի կարող միանշանակ ինչ որ բան պնդել, եթե չունի ինչ որ սուպեր-պուպեր ինֆորմացիա: Ուրեմն ենթադրեմ որ սևերի մի մասը կամ ա. Գիտի մի բան, բայց չի ասում, էդ դեպքում պարզ չի, ինչու չի ասում, կամ բ. մասնակից ա ինչ որ սադրանքի, կամ գ. առիթից օգտվում ա և իրավիճակը շահարկում ա: Ավելի ուշ կկազմեմ սևերի ցուցակ:

Մինչ հանրությունը քաղաքական սև ուժեր է փնտրում ՀՀ նախագահի թեկնածու Պարույր Հայրիկյանի մահափորձի հետևում, նրա շարքային քաղաքացի հարևանը անզոր ջանքեր է գործադրում Պարույր Հայրիկյանի դեմ կենցաղային պայքարում:

Բալասան Սաֆոյանն արդեն մեկուկես տարի է, որ դատական հայց է ներկայացրել ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի և Պարույր Հայրիկյանի` սեփականության իրավունքի խախտումները վերացնելու պահանջով, որը մինչ օրս չի կատարվել: Բալասան Սաֆոյանը քաղաքական գործիչ-հարևանից պահանջում է քանդել Տպագրիչների փողոցի 9-րդ շենքի 8-րդ մուտքի 2-րդ հարկի թիվ 103 հասցեում գտնվող անօրինական կառույցները և հարթակը բերել նախկին վիճակին:

Գործը քննվում է Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների առաջին ատյանի դատարանում` Արայիկ Մելքումյանի նախագահությամբ, որը հայցի ապահովման միջոց կիրառելով` արգելել է Հայրիկյանին` որևէ գործողություն կատարել անօրինական կառույցների նկատմամբ:

Հ.Գ. Հետաքրքիր է` նախագահի աթոռի համար պայքարող, իրեն իրավապաշտպան համարող թեկնածուն, մինչ  անօրինական կառույցները սարքելը ունեցե՞լ է հարևանների գրավոր համաձայնությունը, թե՞ քաղաքապետարանն ուղղակի նրան ճանաչելով՝ որպես քաղաքական գործիչ, արհամարհել է հարևանների կարծիքները և աչք  փակել անօրինության վրա:

Այսինքն, մի բան, ինչը չի արել օրինակ՝ շարքային քաղաքացի, Երևանի բնակիչ Ջիվան Միքայելյանի դեպքում. նա 2010-ին սահմանամերձ զորամասերից մեկի մարտական հենակետում սպանված 6 զինծառայողներից մեկի` Կարո Այվազյանի պապիկն է, որը բողոքում էր իշխանությունից` իր թոռնիկին անօրինական ձևով բանակ տանելու, որից հետո հինգ համածառայակիցների սպանությունն ու «ինքնասպանությունը» նրա  վրա բարդելու համար:

Դեպքից հետո, երբ թոշակառու Ջ. Միքայելյանը փորձել էր իր տան տանիքը վերանորոգել, նրան վարչական տույժի էին ենթարկել կրկնակի անգամ (ընդհանուր` մոտ 3 մլն. դրամի). սկզբում` Արաբկիրի վարչական շրջանի ղեկավարությունը, հետո` Երևանի քաղաքապետարանը:

Է. Մ.

Նախկին արտգործնախարար, ԲՀԿ պատգամավոր Վարդան Օսկանյանը ֆեյսբուքի իր էջում գրել է.

«Քիչ առաջ ԲՀԿ իմ գործընկերների հետ այցելեցի Պարույր Հայրիկյանին: Մենք հիվանդանոցում եղանք այն պահին, երբ նրան դուրս էին բերում վիրահատարանից: Նա դեռ չէր զարթնել, և հնարավոր չեղավ խոսք փոխանակել հետը:

Բժիշկներն ասացին, որ ամեն ինչ բարեհաջող է ընթացել, Հայրիկյանի կյանքին վտանգ չի սպառնում:

Պարույր Հայրիկյանին մաղթում եմ հնարավորինս արագ ապաքինում:

Կատարվածը, իհարկե, զարհուրելի և դատապարտելի է: Հայաստանը թեկուզ մի փոքր սիրող մարդը իրեն նման բան թույլ չէր տա, որովհետև դա առաջին հերթին վնասում է ազգի ու երկրի հեղինակությանը:

Հանցագործության վարկածներից խոսելիս պետք է զգույշ լինել և սպասել, որ իրավապահ մարմիններն իրենց աշխատանքը կատարեն:

Երիտասարդ գիտնականի ամբիոն

Վարդան Մամիկոնյանը կենսաբանական գիտությունների թեկնածու է, նեղ մասնագիտացմամբ` կենսաքիմիկոս: Աշխատում է ՀՀ ԳԱԱ Օրգանական և դեղագործական քիմիայի գիտատեխնոլոգիական կենտրոնում: Այս պահին հիմնական գործունեությունը ծավալում է խաղողի կորիզներից կենսաբանորեն ակտիվ սննդային հավելումներ ստանալու և դրանք շրջանառության մեջ մտցնելու ուղղությամբ։ Համարում է, որ ինքն ավելի շուտ գիտությանն ու գիտնականին մոտ կանգնած երիտասարդ է, քան «գիտնական», քանի որ հաճախ են իր գիտական հետաքրքրություններն ու դրանց զարգացման հեռանկարներն իրենց տեղը զիջում այլ գործերի, մասնավորապես, տուրիզմին և լեռնագնացությանը: Այդ վերջին երկուսը այն նվազագույնն են, որոնք  հնարավորություն են տալիս՝ գործել ՀՀ—ում, ասել է թե` ապահովում են աշխատավարձով և, իր խոսքով, արդյունքում չի փնտրում աշխատանք արտերկրում:

Ծնվել և այժմ էլ ապրում է Արարատի մարզի Վերին Արտաշատ գյուղում: Փոքրուց զբաղվել է զանազան սպորտատեսակներով` շախմատ, ֆուտբոլ, բասկետբոլ, մի քանի մարտարվեստներ, ընբշամարտ: Տարիքի հետ, թեպետ նախասիրությունները փոփոխվել են, սակայն միշտ էլ առաջին տեղում է մնացել շախմատը:

Վարդանը պատմում է, որ միշտ մեծ հաճույքով մասնակցում է խաղողագործության և գինեգործության հետ առնչվող աշխատանքներին, որոնք հանդիսանում են  ընտանիքի հիմնական եկամուտի աղբյուրը: Իսկ վերջին 10 տարիներին նա մեծ տեղ է հատկացնում լեռնագնացությունը. «միայն ժամանակ առ ժամանակ լեռներում շրջելու շնորհիվ է, որ կարողանում եմ օրերով լարված աշխատել համակարգչի առաջ կամ լաբորատորիայում: Լեռնագնացությունը մասամբ վերածվել է նաև եկամտի աղբյուրի` կազմակերպում եմ լեռնային շրջայցեր տուրիստների համար»: Ասում է, որ հենց տուրիզմի հետ կապված հեռանկարներն են, որ թույլ են տալիս իրեն՝ մնալ և աշխատել գիտության բնագավառում՝ առանց աշխատավարձի։

Որպես շրձադարձային պահ կյանքում՝ նշում է առաջին լեռ բարձրանալը. «լեռներից հետո ինձ համար դժվարություններ չկան»։ Հատկանշական է համարում առաջին լաբորատորիան` «Դեղ» գործակալության փորձագիտական լաբորատորիան, որը հագեցած է ժամանակակից սարքավորումներով: Ասպիրանտական տարիների հետազոտությունները հիմնականում նվիրված են խաղողի կորիզներում առկա հակաօքսիդանտային բաղադրիչների ակտիվության ուսումնասիրմանը: Ատենախոսությունը նվիրված է այդ ակտիվ բաղադրիչների կիրառությանը՝ լյարդի ցիռոզի ժամանակ: «Մի բան պարզ էր` ինչպես նշվում է նաև գրականության մեջ` խաղողի կորիզները շատ հարուստ են հակաօքսիդանտային բաղադրիչներով, մեր մեթոդները թույլ են տալիս՝ այդ հատկություններն ուսումնասիրել բազմաթիվ տեսանկյուններից և անջատել ու կիրառել այդ բաղադրիչները բժշկության մեջ»: Այժմ աշխատում են՝ դրանցից կենսաբանորեն ակտիվ սննդային հավելումներ ստանալու ուղղությամբ:

Ինչ վերաբերում է գիտական հետաքրքրություններին, ապա, իր խոսքով, հայտնվել են փակուղում. թունավորման եղանակով առաջացվող լյարդի ցիռոզը կապված է օրգանիզմի վերարտադրողական համակարգի խախտումների հետ, քանի որ լյարդը մարդու օրգանիզմում ամենաուժեղ վերարտադրվող օրգանն է։ 2/3-ի հեռացման պայմաններում անգամ, լյարդը կարող է լիովին վերականգնվել: Խաղողի կորիզների կիրառությունը, որպես սննդային հավելումներ, թույլ է տալիս խուսափել լյարդի ցիռոզի առաջացումից: Այդ տեսնակյունից շատ հատաքրքիր և օգտակար կլիներ հետազոտությունները խորացնել՝ ուսումնասիրելով այս գործոնների ազդեցությունը վերարտադրողական, վերականգնողական համակարգի վրա, ինչը, ցավոք, ՀՀ-ում իրականացնելն անհնար է:

–Վարդան, ի՞նչ միջազգային գիտաժողովներում ու այլ գիտական ֆորումներում եք ներկայացրել Ձեր աշխատանքները, ի՞նչ կարգի հղումներ կան Ձեր աշխատանքներին, և ընդհանրապես, ինչպիսի՞ արձագանքներ են դրանք ստացել։

–Իմ մասնակցությամբ կատարված աշխատանքները ներկայացվել են բազմաթիվ գիտաժողովներում՝ ինչպես ՀՀ-ում, այնպես էլ Նյու-Յորքում, Փարիզում, Բեռլինում, Դուբայում, Մոսկվայում և այլուր: 2012 թվականի ընթացքում զեկույցներով հանդես եմ եկել Շվեյցարիայի մայրաքաղաք Բեռնում կայացած մի միջազգային խոշոր գիտաժողովում և երկու միջազգային գիտաժողովներում՝ Ս. Պետերբուրգում: Մեր լաբորատորիայից ներկայացված աշխատանքներն ամենուր հետաքրքրություն են առաջացնում, սակայն, չնայած դրան, լուրջ դժվարություն է ներկայացնում հոդվածների տպագրումը միջազգային հեղինակավոր պարբերականներում, քանի որ մեր լաբորատորիայում կիրառվող սարքավորումները չեն համապատասխանում ժամանակակից ստանդարտներին: Ուստի, չունեմ միջազգային կազմակերպությունների կողմից բարձր գնահատականի արժանացած, ազդեցության գործակից ունեցող պարբերականներում տպագրված և ոչ մի աշխատանք, հետևաբար նաև «հղումներ» և «արձագանքներ»:  Ստացել եմ անվանական կրթաթոշակ ՌԴ հայ ձեռներեցների կողմից հիմնադրված «Կրթության, գիտության և առողջապահության զարգացման» բարեգործական հիմնադրամի կողմից:

Թե ինչ միջազգային գիտական համագործակցություններում է ընդգրկված Վարդանը, ինչպիսի՞ն է դրանց արդյունավետությունն ու օգտակարությունը հարցերին պատասխանում է, որ իրենց լաբորատորիան ունի միջազգային կապեր՝ բազմաթիվ լաբորատորիաների և գիտական կազմակերպությունների հետ: Սակայն գործուն համագործակցություն առայժմ չունեն. առաջադրված համատեղ թեմաներն առայժմ չեն ստացել անհրաժեշտ ֆինանսական աջակցություն։ Թեև դրանք միջազգային կազմակերպությունների կողմից ստացել են դրական գնահատականներ, սակայն ֆինանսների սղության պատճառով հետաձգվել և մինչ այսօր սպասում են հնարավոր ֆինանսավորման: Իսկ ահա ՀՀ ԳՊԿ-ին ներկայացված թեման, որն առնչվում է ՀՀ առողջապահության համար խիստ արդիական և հրատապ հարցի, այն է` համալրում դեղակայուն տուբերկուլյոզի դեմ տարվող պայքարում, և որը ստացել էր գրավոր հավանություն 12 միջազգային հեղինակավոր կազմակերպությունների կողմից (ԱՄՆ, Կանադա, Գերմանիա, Մեծ Բրիտանիա, Ճապոնիա), անհասկանալի պայտճառներով չի ստացել ֆինանսավորում: Այնուամենայնիվ, Վարդանը լավատես է և կարծում է, որ հեռանկարները շատ են և թե՛ ինքը, թե՛ իրենց լաբորատորիան անպայմանորեն կկարողանան համատեղ աշխատանքներ կատարել Եվրոպական առաջատար լաբորատորիաների հետ:

Վերջին մի քանի տարում լաբորատորիայի, հետևաբար նաև՝ իր, դրամաշնորհներ չստանալու հանգամանքը կապում է սուբյեկտիվ գործոնի հետ և այդ տեսանկյունից խիստ կարևորում «Գիտական և գիտատեխնիկական փորձաքննության մասին» օրենքի ընդունման անհրաժեշտությունը: Ասում է, որ ամբողջ աշխարհում գիտության ֆինանսավորման բեռի մեծ մասն ընկնում է դրամաշնորհների վրա, ինչը շատ ճիշտ է, քանի որ այս կերպ ստեղծվում է մրցակցություն լաբորատորիաների միջև և ստիպում դրանց գործել առավել արդյունավետ: ՀՀ-ում այսօր, բյուջեյից ֆինանսավորման այս պայմաններում, առանց դրամաշնորհների մրցունակ գիտության հնարավոր չէ պատկերացնել: Գտնում է, որ մեր գիտնականներն այսօր իսկական սխրանք են գործում, սակայն փաստ է, որ գիտությունը Հայաստանում կործանարար տեմպերով հետաճ է ապրում:

– Ձեր աշխատանքներում քանի՞ համահեղինակ է ընդգրկված և որքա՞ն մասն է դրանցում Ձեր անձնական ներդրումը։

–Իմ աշխատանքներում համահեղինակները բազմաթիվ են, քանի որ համատեղ աշխատանք եմ կատարել ՀՀ մի շարք այլ լաբորատորիաների հետ: Այդ աշխատանքներում դժվար է որևէ մեկին առանձնացել. փորձերին հիմնականում մասնակցում են մի խումբ գիտաշխատողներ:

Հայաստանում գիտության թերֆինանսավորման հետ կապված՝ Վարդանը կարծում է, որ միանշանակ` գիտությունն այն հիմնական գործոնն է, որը զարգացնում է աշխարհը, սակայն ո՛չ Հայաստանը։ Հասարակությունը լավ չի պատկերացնում գիտության իրական դերը: Գիտության զարգացումը տվյալ երկրի համար ապահովում է նաև որակյալ կրթություն, ասել է թե` լավ մասնագետներ: Հետևաբար, հող է նախապատրաստում ներդրումների համար: ՀՀ քաղաքացին չի նկատում, որ գիտության զարգացված լինելու պայմաններում աշխատուժի արտահոսքի տեսանկյունից անգամ, առավել ձեռնտու պայմաններում ենք հայտնվում` «խոպանչիների» մեջ ավելի մեծ տոկոս կկազմեն մասնագետները: Գիտության ֆինանսավորման կտրուկ կրճատումը՝ ՀՆԱ 5.5%-ից մինչև 0.24%, պայմանավորված էր բանակ ստեղծելու հրատապությամբ: Այժմ այդ խնդիրը չկա, հիմա արդեն հարկավոր են երկարաժամկետ և հստակ զարգացման ծրագրեր՝ յուրաքանչյուր ոլորտում: Զարգացման տնտեսագիտական ուղին կարելի է պատկերացնել հետևյալ կերպ. նորույթ-տեխնոլոգիաներ-արտադրություն: Ակնհայտ է, որ ոչ ոք նորույթը չի մատուցելու սկուտեղի վրա, այն հարկավոր է ստանալ գիտության շնորհիվ:

–Կարո՞ղ եք թվարկել Հայաստանում երիտասարդ գիտնականների առջև ծառացած հիմնական խնդիրները և ասել, թե որոնք են դրանց լուծման ճանապարհները։

–Թերևս չի կարելի առանձնացնել երիտասարդ գիտնականի խնդիրները ավագ սերնդի խնդիրներից: Նշեմ մի քանիսը` անբացատրելի ցածր աշխատավարձ, ժամանակակից սարքավորումների և անհրաժեշտ նյութերի բացակայություն, հեռանկարների բացակայություն և այլն: Անձամբ մասնակցել եմ ՊԳՖԱ–ի բազմաթիվ քննարկումների, հանդիպումների և այլն: Ֆեյսբուքյան այդ էջում ավելի քան 30 կետերով մանրամասն ներկայացված են մեխանիզմներ, որոնք առաջարկում ենք կիրառել այդ խնդիրների լուծման համար:

Տեսնո՞ւմ է արդյոք վերջին տարիներին դրական միտումներ՝ մեր երկրում գիտության կազմակերպման ու խրախուսման հարցում պետական և ոչ պետական կառույցների մոտեցումների ու գործողությունների մեջ հարցին պատասխանում է, որ որևէ լուրջ դրական միտում չի տեսնում` այդ բոլորն ուղղակի «շեղող հնարքներ» են և միտված են միայն մեկ բանի` այս ընտրությունները նույնպես հաջողությամբ անցնելուն:

–Ինչպե՞ս եք վերաբերում երիտասարդ գիտնականների կողմից իրենց խնդիրների բարձրաձայնմանը ֆեյսբուքում և այլ վիրտուալ կամ իրական հարթակներում։ Արդյո՞ք գիտնականի միակ գործը չպետք է լինի բացառապես գիտությամբ զբաղվելը։ Ու արդյո՞ք իսկական գիտնականը միայն գիտությամբ զբաղվողը չէ՝ առանց հողեղեն-նյութական բաներին ուշադրություն դարձնելու։ Գիտնականը չի՞ դադարում գիտնական լինել այն պահին, երբ սկսում է մտածել իր գործով վաստակելու մասին։

–Իսկ ո՞վ է ասել որ գիտնականն իրեն պարտավորված է համարում լինել «իսկական գիտնական»: Իմ անունից կարող եմ ասել, որ շատ կցանկանայի ժամանակիս մեծ մասը տրամադրել գիտությանը, սակայն, որպես շարքային քաղաքացի, ես պարտավորված եմ զգում նաև բարձրաձայնել՝ ինչպես իմ, ինձ հետ «նույն նավակում գտնվողների», այնպես էլ ամբողջ հանրության առաջ ծառացած խնդիրների մասին`պահանջելով այդ խնդիրների նկատմամբ արդարացի վերաբերմունք և առաջարկելով լուծման տարբերակներ: Ցավալի է, երբ գիտնականը ստիպված է այդքան արժեքավոր ժամանակը տրամադրել այլ խնդիրների: Սակայն, մյուս կողմից, կասկածում եմ, թե մեկ ուրիշը կկարողանա այդ գործն անել ավելի բարձր մակարդակով: Ուստի, եթե «դանակը հասել է ոսկորին», ուրեմն հե՛նց գիտնականը պետք է զբաղվի այդ հարցերով:

Հայաստանո՞ւմ է արդյոք պատկերացնում իր մասնագիտական հետագա աճն ու  ապագան, թե՞ արտասահմանում, պատասխանում է, որ այժմ բանակցությունների մեջ է Լյովենի Համալսարանի երկու լաբորատորիաների հետ: Իր նպատակը մեկն է` վերապատրաստվել և վերադառնալ Հայաստան: Նրանք, իհարկե, դեմ չեն, սակայն մի դեպքում պահանջվում են զգալի ֆինանսական ներդրումներ՝ Կենտրոնում սարքավորումներով զինված նոր լաբորատորիա հիմնելու համար, իսկ մյուս դեպքում կազմակերպությունը հայտնել է իր պատրաստակամությունը՝ ներդնելու նորագույն սարքավորումներ, սակայն խնդիրներ կան թույլատրություն ստանալու հարցում:

–Այնուամենայնիվ, Վարդան, գնա՞լ, թե՞ մնալ։

–Դժվար է լինել լավատես. մեր կառավարությունը կարծես իր քայքայիչ գործունեությունը դադարեցնելու մտադրություն չունի: Եթե էական փոփոխություններ չլինեն, ապա հավանաբար ժամանակի ընթացքում կթողնեմ գիտությունը: Հայաստանը լքելու և այս դաժան օլիգարխներին թողնելու մտադրություն չունեմ:

 Մանե Հակոբյան

Գիտությամբ զբաղվելը Ռոմանի ամենամեծ հետաքրքրությունն է, հոբբին, նաև՝ վաստակի աղբյուրը: Նրա խոսքով՝ «Բոլորս էլ գիտենք, որ ներկայումս Հայաստանում գիտությունը, մեղմ ասած, ամենահարմար զբաղմունքը չէ՝ վաստակելու համար: Երբ վիճակը շատ էր վատանում, սկսում էի լրջորեն մտածել աշխատանքս փոխելու մասին, բայց երբեք չեմ լքել գիտությունը որևէ պատրվակով, քանի որ գիտեի, որ վերադարձը դժվար կլինի, միգուցե` անհնար»: Նրան կանխող մյուս հանգամանքն այն է եղել, որ իր դուրս գալով՝ գիտության տվյալ ոլորտը Հայաստանում կմնար «անտեր», իսկ արարքն այդ դեպքում եսասիրություն կլիներ:
Գիտական հետազոտությունների որևէ ոլորտ ընտրելիս երբեք ուշադրություն չի դարձրել՝ որքանով է վերջինիս նշանակությունը գործնական և որոշակի ոլորտում ակտիվ հետազոտությունները շարունակում է՝ մինչև հարցերի պատասխանները գտնելը, որից հետո հետաքրքրությունը զգալիորեն մարում է և առաջ է գալիս նոր բան սովորելու ու ուսումնասիրելու կարիք: Մասնագիտական կյանքն առանց նորությունների չի պատկերացնում:

2008 թ.-ից սկսած մասնակցել է միջազգային գիտաժողովների` ժամանակ և ֆինանսական աջակցություն գտնելու հնարավորություններին համապատասխան: Ամենակարևոր գիտաժողովները, որոնց մասնակցել է, նա համարում է Պալեոէթնոբուսաբանության միջազգային աշխատախմբի գիտաժողովներն են (Conference of the International Work Group for Palaeoethnobotany), որոնք տեղի են ունենում 3-4 տարին մեկ անգամ պարբերականությամբ և համախմբում են այդ ոլորտում աշխատող աշխարհի մասշտաբով լավագույն մասնագետներին:

Կովկասի սահմաններից դուրս մասնակցել է նաև հետևյալ գիտաժողովներին. 77th Annual Meeting of the Society for American Archaeology, Memphis, Tennessee, USA, 18-22 April, 2012; 2nd International Workshop on Archeology of European Mountain Landscapes. Maison de la Recherche – Toulouse 2 University, France, 8-11 Oct. 2009; New methods and results of the pluridisciplinary research of the cultural heritage. Slobozia, Romania, 6-8th Nov. 2008:

Հայաստանում և առավել ևս՝ դրսում միշտ կարևորվել են Ռոմանի կատարած աշխատանքները, քանի որ այս ոլորտում կատարված մասնագիտական հետազոտությունները շատ չեն, և Կովկասի, որը բույսերի մշակության կարևորագույն կենտրոններից մեկն է, նախապատմության այս կարևոր ասպեկտի մասին մեր ունեցած գիտելիքները շատ սահմանափակ են: Ոլորտի առաջատար բոլոր մասնագետները հետևում են նրա աշխատանքներին և պարտադիր կերպով հղում են մեր տարածաշրջանի հետ և բույսերի որոշակի խմբերի հետ առնչվող բոլոր աշխատանքներում: «Կարևորագույներից կնշեի «Բույսերի ընտելացումը Հին Աշխարհում» («Domestication of Plants in the Old World») գիրքը (հրատ. 2012 թ., հեղինակներ` D. Zohary, M. Hopf և E. Weiss) մեր ոլորտի «ավետարանը»` կարևորագույն աշխատություն, որով սովորում են և որով ծանոթանում են Հին Աշխարհում բուսական տնտեսության և մշակույթի վերաբերյալ մարդկության ներկայիս գիտելիքներին»: Ցավով նշում է, որ, մինչև իր մասնագիտական գործունեությունը, Հայաստանը որևէ կերպ արտահայտված չի եղել այդ առանցքային նշանակության աշխատանքում:
–Ձեր աշխատանքներում քանի՞ համահեղինակ է ընդգրկված, և որքա՞ն մասն է դրանցում Ձեր անձնական ներդրումը։

–Այս հարցին մասնավոր պատասխաններ տալը շատ ծավալուն կլինի, քանի որ 40-ից ավել աշխատանքներ ունեմ: Ասեմ, որ հիմնականում երկու տիպի հրատարակումներ ունեմ. 1) իմ մասնագիտական ոլորտի աշխատանքներ, որտեղ միայն ես եմ հեղինակ կամ գլխավոր հեղինակն եմ և որտեղ աշխատանքը գլխավորապես իմ կողմից է կատարված, և 2) ավելի ընդհանուր ու ընդգրկուն աշխատանքներ, որտեղ տվյալ լայնածավալ և բազմակողմանի հետազոտությունում մասնակցություն ունեցած բոլոր մասնագետները, ներառյալ ես, ներկայացված են՝ որպես հեղինակներ: Այս երկրորդ դեպքում իմ մասնակցության աստիճանը տարբեր է` մի քանի նախադասությունից մինչև մի քանի էջ: Այդ ընդհանուր բնույթի հոդվածներում իմ կողմից նույնիսկ մի քանի նախադասությունով ներդրում ունենալու պարագայում վերջիններս կարևոր և անփոխարինելի ինֆորմացիա են տալիս:

–Ի՞նչ գիտական դրամաշնորհներ և մրցանակներ եք ստացել։

–Ունեցել եմ անհատական երկու փոքր դրամաշնորհներ Project Discovery-ի (ԱՄՆ) կողմից: 2011-2012 թթ. եղել եմ Ֆուլբրայթ ծրագրի հետազոտող (Fulbright Visiting Scholar) ԱՄՆ-ում: Առայժմ միայն մեկ մրցանակ ունեմ` «Ծառուկյան» հիմանդրամի կողմից տրված խրախուսավճար` ազդեցության գործակից ունեցող միջազգային հեղինակավոր պարբերականներում տպագրված աշխատանքների համար:
Թե որ չափանիշն է ավելի ճիշտ արտացոլում գիտական աշխատանքի արժեքը՝ ազդեցության գործակից ունեցող կամ գիտական շտեմարաններում ինդեքսավորվող ամսագրերում տպագրությունների քանա՞կը, թե՞ հղումների թիվը, խնդրի հարցում իր կարծիքը որոշակի է` հղումների թիվը ավելի կարևոր չափանիշ է, քանի որ դա արտահայտում է կատարված աշխատանքի կարևորությունը, այլ մասնագետների հետաքրքրվածությունը տվյալ աշխատանքով և իհարկե որակը, եթե իհարկե չեն հղում, որպեսզի ասեն, օրինակ, որ այդ աշխատանքի արդյունքները սխալ են:
Կարծում է, որ հետագա տարիներին մրցանակների թեկնածուներից արժե նաև պահանջել միջազգային հեղինակություն վայելող մասնագետների կողմից երաշխավորագիր ներկայացնել: Սակայն սա պակաս օբյեկտիվ չափանիշ է, քան հղումների քանակությունը։ Բացի այդ, անհարաժեշտ է համարում նաև աշխատանքների գնահատումն իրականացնել ըստ բնագավառների։ «Ընդհանրապես, տարբեր ոլորտների մասնագետներին և իրենց կատարած աշխատանքները գնահատելու համար միևնույն չափանիշները կամ արժեքները օգտագործելը համարում եմ սխալ և կուզենայի այս թեմային առանձին անդրադառնալ»:
Վերջին շրջանում Հայաստանում իրականացված և իրականացվող մրցանակաբաշխություններին և խրախուսական միջոցառումներին շատ դրականորեն է վերաբերվում. համարում է, որ մեծ գործ է արվում: Այդ միջոցառումները իհարկե ոչ մի հարցի արմատական լուծում դեռևս չեն տվել, բայց, զարգացնելու և շարունակական լինելու դեպքում, տարիների ընթացքում շատ բաներ կփոխեն՝ թե՛ հասարակության կողմից գիտնականների նկատմամբ հարգալից և արժևորող վերաբերմունք ձևավորելու և թե՛ հենց գիտնականների սեփական անձը և իրենց կատարած աշխատանքը արժևորելու և գնահատելու առումներով:
Ռոմանի համոզմամբ՝ մարդիկ պետք է տեսնեն, որ կառավարությունը արժևորում է գիտնականներին` գոնե նորմալ աշխատավարձ վճարելով, գիտական ծրագրերի իրականացման համար դրամաշնորհներ, խրախուսավճարներ և մրցանակներ տալով և մեծարելով: Գոնե մեկ տասնամյակ նման ռազմավարություն իրականացնելու դեպքում հասարակության վերաբերմունքը զգալիորեն խփոխվի գիտության նկատմամբ, և այդ ամենը կշարունակվի` արդեն առանց կողմնակի դրդման, իսկ գիտությունն էլ իր հերթին զարգացում կապրի և հասարակությանը կապահովի անհրաժեշտ գիտական արդյունքով:
Թվարկելով Հայաստանում երիտասարդ գիտնականների առջև ծառացած խնդիրները, որպես հիմնական խնդիր, որը վերաբերվում է բոլոր երիտասարդ գիտնականներին, առանձնացնում է անգամ գոյատևելու համար անբավարար, ցածր աշխատավարձը, որը թույլ չի տալիս լիարժեք կերպով կենտրոնանալ գիտական աշխատանքի վրա: Կան նաև հետևյալ հարցերը, որոնք, սակայն, հնարավոր է, որ բոլորին չեն վերաբերվում:

1) Միջազգային չափանիշներին համապատասխան հետազոտություններ անելու համար անհրաժեշտ միջոցների և միջավայրի բացակայություն:

2) Որոշ ավագ սերնդի գիտնականների կողմից երիտասարդների մասնագիտական աճը ճնշելու հակվածությունը:

3) Ղեկավարության կողմից երբեմն տեղ գտնող խտրական վերաբերմունքը, երբ հարցը վերաբերվում է ավագ և երիտասարդ մասնագետներին:

Ինչ վերաբերվում է երիտասարդ գիտնականների կողմից ֆեյսբուքում և այլ վիրտուալ կամ իրական հարթակներում իրենց խնդիրների բարձրաձայնմանը, դրան դրական է վերաբերվում և համարում, որ դեռ ավելի շուտ էր պետք սկսել դրանով զբաղվել: Երիտասարդների այդ ակտիվությունը ինքնանպատակ չի, ծայրահեղ վատ վիճակն է, որ երիտասարդ գիտնականներին դրդել է՝ տարբեր հարթակներում բարձրաձայնել իրենց խնդիրները, և կառավարությունից պահանջել դրանց լուծում կամ գոնե օգնություն՝ դրանք լուծելու համար: «Թող ես սխալվելիս լինեմ, բայց կարծում եմ, որ եթե երիտասարդ գիտնականների խնդիրները չբարձրաձայնվեին, մենք դեռ շատ երկար տարիներ կառավարության կողմից որևէ ուշադրության չէինք արժանանա: Հիմա նկատում եմ մի փոքր ուշադրություն և շարժ: Հույսով եմ այն շարունակական կլինի և անընդհատ կավելանա»,– ասում է նա։

–Նշանակում է՝ վերջին տարիներին տեսնո՞ւմ եք դրական միտումներ՝ մեր երկրում գիտության կազմակերպման ու խրախուսման հարցում պետական և ոչ պետական կառույցների մոտեցումների ու գործողությունների մեջ։

–Իհարկե, վերջին տարիներին տեսնում եմ դրական միտումներ։ Գիտեմ, որ դրանք հիմնականում «Պահանջում ենք գիտության ֆինանսավորման ավելացում» ֆեյսբուքյան նախեռնության ներկայացուցիչների ակտիվ աշխատանքի և բանակցությունների շնորհիվ են իրականացել: Բարձր եմ գնահատում այս նախաձեռնության հեղինակների աշխատանքը, նրանք կարողացան կայծ հանդիսանալ մյուսների համար, խոսել պրոբլեմների մասին և ունենալ որոշ արդյունքներ, երբ մյուսները լռում էին և չէին գործում` համարելով, որ դա անարդյունավետ և անհույս գործ է:
Արտերկրում աշխատել է 2008 թ.-ից, հիմնականում կարճ ժամանակահատվածներով, ամենատևականը՝ ինն ամիս, իսկ գումարայինում` շուրջ մեկուկես-երկու տարի: Եղել է ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի, Գերմանիայի և Ռումինիայի երկու տասնյակից ավել համալսարաններում և գիտահետազոտական հիմնարկներում: «Առաջ ամեն անգամ արտերկրի որևէ գիտական հիմնարկությունում հայտնվելիս՝ շոկ էի ապրում իրենց վերաբերմունքից և տրամադրած աշխատանքային պայմաններից, ռեսուրսներից և իհարկե վարձատրությունից: Հայաստանում սովոր էի ինքս իմ համար ստեղծել աշխատանքային միջոցներ և պայմաններ, աշխատել ամենաաներևակայելի պայմաններում՝ որպես աշխատանքային գործիքներ օգտագործել ձեռքի տակ եղած ամեն ինչ»,– պատմում է Ռոմանը:

–Երկարաժամկետ տեսլականով՝ Հայաստանո՞ւմ եք պատկերացնում անձամբ Ձեր մասնագիտական հետագա աճը, ապագան, թե՞ արտասահմանում։

–Իմ մասնագիտական աշխատանքի կարիքը Հայաստանում կա: Եթե իմ նման մի քանի հոգի էլ լինեին` աշխատելու նյութ կլիներ: Սակայն աշխատանքային պայմաններ չկան և աշխատանքն էլ նորմալ չի վարձատրվում: Կարելի էր անգամ Հայաստանում հնակենսաբանական հետազոտություններով զբաղվող գիտահետազոտական ինստիտուտ հիմնել, ինչպես Վրաստանում ունեն՝ դեռևս խորհրդային ժամանակներից: Սակայն ներկայում անգամ հասարակ լաբորատորիա ստեղծելու համար աջակցություն չունեմ, և այս իրավիճակն ինձ հաճախ մտորումների մեջ է գցում…

Մանե Հակոբյան

Երբ իմ տան դուռը զանգում են բարետես երիտասարդներ` շքեղ կազմված մի քանի գիրք ձեռքներին և ասում են` «մենք ուզում ենբ ձեզ հետ զրուցել», ես ուղղակի փակում եմ դուռը, որովհետև ոչ ժամանակ, ոչ էլ ցանկություն ունեմ լսելու աղանդավորների բարբաջանքները: Ենթադրում եմ, որ հայաստանցիներից շատերն են այդպես վարվում: Բայց եթե այս օրերին մեր տուն են գալիս ինչ-որ մարդիկ, ներկայանում են թաղապետարանից, համատիրությունից և էլի ինչ-որ մի հիմնարկից ու սկսում են հարցեր տալ ընտրությունների վերաբերյալ կամ, ավելի վատ` հավաքում են անձնագրային տվյալներ, ինչո՞ւ նույնը չենք անում: Նրանք բնակարան ներխուժելու և մեզ հարցեր տալու ճիշտ նույն իրավասություններն ունեն, ինչ որ «Եհովայի վկաները»: Բայց ոչ` այստեղ մեր մեջ նստած է խորհրդային ժամանակներից մնացած գենետիկ վախը պետական մարմնի, «օրգանի» հանդեպ: Եթե «օրգանը» գալիս է և մեզնից տվյալներ է ուզում, ուրեմն դա վերևներում համաձայնեցված է և անհրաժեշտ: Դե, եկեք, ուրեմն, այդ «օրգանի» մարդուն չդիմադրենք` ո՞վ գիտի` ինչ է գլխներիս սարքելու, և նրա պահանջները կատարենք: Ու բնակիչները խելոք-խելոք պատմում են նրան` գնալո՞ւ են ընտրությունների, թե՞ ոչ, ո՞ւմ են քվեարկելու, ինչպես նաև հանում են «սերվանտներից» իրենց անձնագրերն ու թելադրում տվյալները: Հետո այդ մարդկանց մի մասը զանգում է լրատվամիջոցների խմբագրություններ, կուսակցություններ, հ/կ-ներ և բողոքում է, թե իշխանությունն իրենցից տվյալներ է հավաքում, բայց ավելացնում` հանկարծ մեր անունները չգրեք` քաշվելու ենք:
Այդ վախերն ունեն զուտ «իներցիոն» բնույթ ու ոչ մի բանով հիմնավորված չեն: Ահազանգելն, իհարկե, ճիշտ է, բայց նախ` մի վախեցեք ասել ձեր անունը և հասցեն, երկրորդ` ահազանգելուց առաջ վերցրեք այս «օրգանի» մարդու կամ տիկնոջ թևքից և քաղաքավարի ուղեկցեք մինչև ձեր տան դուռը: Հաջորդ անգամ բնակչի դուռը զանգելուց առաջ նա երեք րոպե կմտածի: Իսկ եթե մի քանի քաղաքացի նրան այդպես ուղեկցի, նա կզեկուցի իր «շեֆերին», որ նախընտրական այս «աշխատանքը» ինքը չի կարող կատարել: Ի դեպ, մերժելով այդ «բանագնացներին»` կարող եք վկայակոչել Սերժ Սարգսյանի կենտրոնական ընտրական շտաբի երեկվա հայտարարությունը, որտեղ «խստորեն դատապարտվում է» անձնական տվյալներ հավաքելու ցանկացած նախաձեռնություն:
Խնդիրը բարդանում է, իհարկե, երբ այդ արատավոր, եթե չասեմ` հանցագործ նախաձեռնությամբ հանդես է գալիս պետական կամ մասնավոր հիմնարկի ղեկավարը: Պարզ է, որ այս դեպքում աշխատակիցները կախվածության մեջ են իրենց տնօրենից [սեփականատիրոջից] և կդժվարանան արհամարհել նրա ապօրինի «հրահանգները»: Այ, այստեղ իսկապես որոշակի խիզախություն է պետք. ոչ թե գալ տուն և խոհանոցում դժգոհել իշխանությանը «սապոնվող» շեֆից, այլ միասնաբար դիմադրել նրան` դիմելով թե´ լրատվամիջոցներին և հասարակական կառույցներին, թե´ դատական ատյաններին: Այդ դեպքում իշխանությանը հաճոյանալու այդ «աշխատաոճը» չի դրսևորվի նաև տնօրենների մակարդակով:

Առավոտ

Հունվարի 27-ին «Մոսկվա» կինոթատրոնում կայացավ Հրաչ Քեշիշյանի նկարած «Գարեգին Նժդեհ» ֆիլմի «փակ» դիտումը, իսկ հունվարի 28-ին՝ պրեմիերան, որը, ինչպես նշեց ռեժիսորը, նվիրված էր հայոց բանակի ազգային տոնին: Այսօրվանից այն կինոէկրանին է: Ֆիլմում նկարահանվել են Արտաշես Ալեքսանյանը, Շանթ Հովհաննիսյանը, Խորեն Լևոնյանը, Չուլպան Խամատովան, Միխայիլ Եֆրեմովը և ուրիշներ:

Ռեժիսորը փորձել է ոչ միայն Գարեգին Նժդեհի անցած ուղին պատկերել, այլև նրա կյանքի ոչ այնքան լուսաբանված դրվագները: Ճշմարտության դեմ չմեղանչելու համար, նշենք, որ ով էլ համարձակվեր «ձեռք տալ» Նժդեհի «տրամաչափի» մտածողին ու ռազմական գործչին, քննադատվելու էր, արված գործն էլ համարվելու էր անկատար: Բայց ցանկացած թեմա ու նպատակ էլ հաղթահարելի է, եթե համոզիչ է:

Ինչ վերաբերում է Հրաչ Քեշիշյանի «Գարեգին Նժդեին», նկարը բաղկացած էր ընդամենը հաջողված կտորներից: Այն տեսարաններում, որտեղ փորձ էր արվում ներկայացնել Գարեգին Նժդեհ մարդուն, «իրավիճակն» ավելի բարվոք էր, ռազմական տեսարանները, սակայն, «խեղճ» էին, և բնավ կարիքը չկար, որ Նժդեհը կամ նրա մարտիկները գլուխներ թռցնեին, որպեսզի հանդիսատեսը հասկանար, որ կռվիվ է: Լեռնահայաստանը երևում էր ողջ հմայքով, ու դա ավելի խոսուն էր, քան հերոսների՝ հանուն այդ հողի մեռնելու երբեմն ծամծված խոսքերը: Կոպիտ էին անցումները, մի տեսակ կտրտված էր ստացվել ֆիլմը, անընդհատ «ցատկերով» էին կտորները միմյանց «կպնում»: Մոտ 3 ժամանոց ֆիլմում տեղին չէին Նժդեհի պաթետիկ-հայրենասիրական երկարաշունչ մենախոսությունները: Հաջող էր Նժդեհի՝ հայր դառնալու մասին լուրն իմանալու կտորը, հուզիչ՝ թոռան հետ հանդիպման պահը և այլն: Ի տարբերություն Հրաչ Քեշիշյանի նախորդ ֆիլմերում ունեցած իր մյուս դերերի, այս անգամ բավական հասուն էր Պողոսին մարմնավորած Խորեն Լևոնյանի խաղը, սակայն ծիծաղելի էր նրա մատ թափ տալը Նժդեհի վրա: Չստացված էր Հովհաննես Դևեջյանը՝ Վիգեն Ստեփանյանի կերպարը: Սրա կողքին փոքրիկ կտորում շատ վառ ու կենդանի էր ստացվել Երվանդ Մանարյանի հերոսը: Ֆիլմում համարյա բոլոր «էպիզոդիկ» կանայք լավ էին խաղում:

Ի դեպ, երիտասարդ տարիքում Նժդեհին մարմնավորած, բայց Արտաշես Ալեքսանյանի ձայնով «խոսող» Շանթ Հովհաննիսյանը լավ էր «նայվում» ու լավ էլ խաղում էր: Ինչ վերաբերում է ինձ համար շատ սիրելի դերասան Արտաշես Ալեքսանյանին, ֆիլմում մի քիչ շատ էր նրա գոռգոռոցը. հասկանալի է, որ բարդ ճակատագիր ունեցող հզոր անհատի էր մարմնավորել՝ կյանքի բարդագույն փուլում, մարդու, որն անմնացորդ նվիրվել է հայրենիքին ու ժողովրդին, սակայն, վերջին հաշվով պատասխան էր տալիս հայրենասեր լինելու համար: Բայց այս ամենը գոռալով խաղալու պատրվակ չէին: Համոզիչ չէր նաև անվտանգության ծառայության բարեհամբույր սպան, որին շեֆերն անընդհատ գաղտնալսում էին Նժդեհի հետ ջերմ զրուցելիս, սակայն մատով չէին դիպչում. դա այն ժամանակների համար ֆանտաստիկայի ժանրից է:

Կարճ ասած՝ Նժդեհը մի քիչ «լացկան» էր ստացվել, հասկանալի էր, որ այդ աներեր ու խրոխտ էակն էլ մարդ է, տառապող մարդ, բայց նա հաստատ վեր է կանգնած եղել սովորական մարդկային թուլություններից ու չի երկնչել ոչնչից: Ֆիլմում կիքսեր էլ կային. Նազենի Հովհաննիսյանը մի դրվագում խոսում է արևմտահայերեն, մյուսում՝ արևելահայերեն, Նժդեհը մի տեսարանում երկրպագում է հեթանոս աստվածներին ու Վահագնին, մյուսում՝ սուրն օծել է տալիս քրիստոնյա հոգևորականի մոտ…

«Իմ հոգին զույգ հենարան ունի՝ Աստված և Հայրենիք»,- կարծում ենք այսպես մտածող գործիչն ավելի լավ վերաբերմունքի էր արժանի:

«Առավոտ» օրաթերթ

Սերգեյ Աբրահամյանը մաթեմատիկոս է, գիտությունների թեկնածու, աշխատում է ՀՀ ԳԱԱ Ինֆորմատիկայի և ավտոմատացման պրոբլեմների ինստիտուտում։

…Գիտության մասին հարցերին կփորձեմ հնարավարինս անկեղծ պատասխանել։ Այնուամենայնիվ, հակիրճ պատասխանները չեն կարող արտացոլել պատասխանի ողջ էությունը, քանի որ Ձեր նշած հարցերն այնպիսին են, որ դրանց շուրջ կարելի է ժամերով քննարկումներ անցկացնել:

…ԵԳԱԾ—ի մասին հարցերին չեմ ուզում պատասխանել:

…Ծնվել եմ 17.09.1983 բժշկի ընտանիքում, 1999-2003` բակալավր ԵՊՀ-ում (ինֆորմատիկայի և կիր. մաթեմատիկայի ֆակ.), 2003-2005՝ ՀՀ զինված ուժեր՝ Ղարաբաղ, 2005-2007` մագիստրանտ ԵՊՀ-ի նույն ֆակուլտետում, 2007-2011` ասպիրանտ Ինֆորմատիկայի և ավտոմատիկայն պրոբլեմների ինստիտուտում, պաշտպանել եմ 2012-ին, թեզի վերնագիրը՝ «Վերջավոր դաշտերի վրա անվերածելի նորմալ և տեղադրության բազմանդամների կառուցմանեղանակներ»:

…Ասույթներ չեմ սիրում։ Սիրում եմ քայլարշավ, հեծանվարշավ։ Ռեկորդ չունեմ՝ ես հասարակ մահկանացու եմ և իրավունք ունեմ ռեկորդ չգրանցելու։ Կյանքում ամենաշրջադարձային պահը ծառայության մեկնումն էր: Իսկ մասնագիտական կարիերայում՝ 2010-ին CASC գիտաժողովին մասնակցելը։

-Ես դեռ գիտնական չեմ: Համենայն դեպս, ինձ չեմ համարում գիտնական: Իսկ գիտության ոլորտում աշխատել որոշեցի, քանի որ սա այն ոլորտն է որտեղ միշտ պետք է միտքդ պրպտի, պետք է ի զորու լինես՝ տեսնելու մի քանի քայլ առաջ:

-NFSAT-ի կողմից ստացել եմ ասպիրանտական դրամաշնորհ, այնուհետև աշխատել եմ Volkswagen-հիմնադրամի կողմից տրված «Մարդու կենսաչափական տվյալներից ծածկագրական համակարգերի գեներացում» դրամաշնորհի շրջանակում որը իրականացնում էինք՝ ռուսների և գերմանացիների հետ համատեղ, տարբեր աշխատանքներում տարբեր քանակով համահեղինակներ ունենք, դրական եմ վերաբերում խրախուսական մրցանակաբաշխություններին, դրանց չափանշների մասին դժվարանում եմ պատասխանել, բայց մեկ է՝ դրանք էական ոչ մի ազդեցություն չեն կարող ունենալ՝ պետք են համակարգային փոփոխություններ: Հիմա ավելի շատ են սկսել քննարկել նման հարցերը: Դա արդեն լավ է:

—Հայաստանում երիտասարդ գիտնականների առջև ծառացած ամենամեծ խնդիրն այն է, որ նրանց առջև դրված խնդիր չկա: PostDoc-ական համակարգը երևի պետք է, բայց գլոբալ լուծումն էլի համակարգային փոփոխություննե՛րն են։ Մեր երկրի ներկա տնտեսությունը և գիտությունը անհամատեղելի են. տնտեսությանը պետք չի այսպիսի գիտություն և հակառակը:

-Գիտնականը չի՞ դադարում գիտնական լինել, երբ սկսում է մտածել վաստակելու մասին… Իհարկե՝ ոչ: Քանի որ դեռ չկան այնպիսի երիտասարդ գիտնականներ, որոնք կարող են գոյատևել առանց սննդի:  Կոռուպցիա գիտությունում չկա, կամ շատ չնչին է, քանի որ գիտության մեջ չկան մեծ գումարներ: Չկա փող չկա կոռուպցիա: Իսկ շահագործման կամ նման արատավոր դեպքերի ես չեմ հանդիպել:

-Արտասահմանում եղել եմ կարճ ժամանակով, ուստի համեմատությունների մասին կլռեմ: Երևի ավելի կարևոր է գիտնականների արտաքին համագործակցությունը, քանի որ ներքին համագործակցության համար հարթակ չկա: Երկարաժամկետ տեսլականով իմ ապագան երևի թե տեսնում եմ դրսում:

—Մաթեմատիկան աբստրակտ գիտություն է՝ Հայաստանի ինչի՞ն է պետք այն: Չե՞ս կարծում արդյոք, որ մենք պետք է միայն գերակա ոլորտները ֆինանսավորենք՝ հայագիտություն, տնտեսագիտություն և այլն՝ այն ինչ պետք է մեր ժողովրդին, ազգին, պետությանը, այլ ոչ թե մեր սուղ ֆինանսներն ուղղենք տեսական ճյուղերի զարգացմանը, ինչպիսին է, օրինակ, մաթեմատիկան՝ ի՞նչ կարող է այն տալ մեզ, որ մեր երկրի քաղաքացին զգա իր բարեկեցության լավացման վրա:

—Իզուր չէ ասված, որ մաթեմատիկան գիտությունների թագուհին է: Ինչ որ իմաստով վերլուծական մտքի արտացոլումն է: 16-ից 18րդ դարերում մաթեմատիկան համարվել է հարուստների գիտություն: Ձեր հարցադրման հետ համամիտ չեմ, քանի որ, օրինակ, տեղեկատվական տեխնալոգիաների հիմքում ընկած է մաթեմատիկան: Իհարկե, մաթեմատիկայում ևս կան կիրառական և հիմնարար ուղություններ: Կիրառական մաթեմատիկան ամենաֆինանսաբեր ոլորտներից մեկն է գիտության մեջ:

-Կոնկրետ ի՞նչ կարող է այն տալ մեր երկրին, հասարակ քաղաքացուն: Ու ընդհանրապես, ինչո՞ւ պետք է հարկատուների մումարներն ուղղվեն գիտությանը, երբ երկրում այսպիսի արտահայտված սոցիալական լարվածություն կա:

-Գիտությունը հիմք է հանդիսանում նոր ֆիրմաների, բազմաթիվ աշխատատեղերի ստեղծմանը: Օրինակ, ԽՍՀՄ–ից մնացած գիտական լուրջ ռեսուրս կար, և դրա հիման վրա ստեղծվեցին Synopsis, Haylink և մի շարք այլ ՏՏ ֆիրմաներ: Հարյուրավոր մարդիկ ունեն աշխատանք և ստանում են բարձր աշխատավարձ: Չհաշված բազմաթիվ մուլտիպլիկատիվ էֆեկտները։ Գիտության և տնտեսության կապը փակ համակարգ է։ Տնտեսությունը որքան շատ ներդնում է կատարում գիտության մեջ, այնքան գիտությունը շատ է նպաստում տնտեսության զարգացմանը: Դիտարկենք պարզ օրինակ. մասնագետների պատրաստումը կրթության ոլորտի խնդիրն է, իսկ գիտության, մասնավորապես ակադեմիայի խնդիրներից մեկն էլ հենց մասնագետների պատրաստումն է` բարձրակարգմասնագետ դառնալու համար գիտության բովով պետք է անցնել:

Եվ այդպես է շատ ոլորտներում՝ գիտությունը զարգացման հիմք կարող է լինել շատ տեղերում։  Բնական սուղռեսուրսներ ունեցող երկրների տնտեսության լոկոմոտիվը գիտությունն է, օրինակ՝ Գերմանիա, Ճապոնիա Հարավային Կորեա: Իսկ մեզ մոտ այն դեռևս դիտվում է որպես կույր աղիք։ Կարծում եմ, որ այդպես չպետք է լինի։ Հայաստանի տնտեսությունը երկընտրանք չունի: Միակ փրկությունը գիտելիքահենք տնտեսությունն է: Իհարկե, երկրի ղեկավարությունը սա գիտակցում է: Բայց անհասկանալի է, թե ինչու քայլեր չեն ձեռնարկվում այս ուղությամբ:

Մանե Հակոբյան