Առաջարկում եմ Երևանի քաղաքապետարանը ծանոթանա: Ցանկը ներկայացնում եմ որպես հիմք: Եթե առաջարկներիս հետ համաձայն եք, ապա կարող եք տարածել:
Հատուկ շնորհակալություն օգնության համար Aspram Asryanin, Գևորգ Ղազարյանին, Nikolay Torosyan-ին:

Երևանի տրանսպորտային համակարգի բարեփոխումների ցանկ

1.Ուղեվարձի գնի ձևավորման 3 եղանակներ
1.1 Երևանը բաժանվում է տրանսպորտային 6–8 գոտիների: Յուրաքանչյուր գոտու սահմաններում գործում է առանձին սակագին: Սակագները փոփոխվում են ըստ հատած գոտիների քանակի։
1.2 Ժամկետային տոմսերի համակարգի ներդրում (մեկօրյա, եռօրյա, շաբաթական, ամսեկան անսահմանափակ երթևեկման տոմսեր անկախ գոտիների քանակից)։
1.3 Քանակային տոմսերի համակարգի ներդրում (1, 2, 6, 10, 20, 60 երթևեկման համար նախատեսված տոմսեր անկախ ժամկետից և գոտիներից)։
Գոտիների քանակը, աշխարհագրական դասավորվածությունը, սակագները ենթակա են տնտեսական լուրջ հաշվարկի։ Այս ամենի հետ մեկտեղ անհրաժեշտ է ընդհանուր էլեկտրոնային համակարգի ստեղծում, ներառյալ արբանյակային տեղորոշման համակարգ (GPS), տոմսերի հաշվառման համակարգ և ընդհանուր կոորդինացման համակարգ։ Սոցիալական խոցելի խավերի համար նախատեսվում է տոմսերի պետության կողմից սուբսիդավորված հատուկ սակագին ։

2.Կանգառների ձևավորում և բարելավում, տրանսպորտային միջոցներ
2. 1 Կանգառներում տեղադրվում են կրպակներ, որտեղ՝
ա. վաճառվում և վերալիցքավորվում տոմսեր են,
բ. ուղևորները ստանում են տեղեկատվություն,
գ. փակցված է երթուղիների քարտեզը:
2.2 Կանգառներում տեղադրված երթևեկության կանոններին համապատասխանող «ԿԱՆԳԱՌ» նշանը տեղափոխել այսօր տեղադրված կանգառի սկզբնամասից վերջնամաս, քանի որ այն հանդիսանում է վարորդների համար ուղենիշ, և այժմ առաջին մոտեցող տրանսպորտի վարորդը կանգ է առնում նշանի մոտ՝ առաջացնելով իր հետևից տրանսպորտային խցանում։
2.3 Նույն գործողությունը վերաբերում է կանգառներում տեղադրվող էլեկտրոնային ցուցանակներին, քանի որ նրանք հանդիսանում են ուղենիշ և տեղեկատվության աղբյուր կանգառին մոտեցող նոր ուղևորների համար։ Փոփոխությունը կկանխի մարդկանց կուտակումները կանգառի սկզբնամասում։
2.4 Նույն գործողությունը վերաբերում է նաև կանգառներում տեղադրված հայտարարությունների ցուցատախտակներին և ուղևորի ու վարորդի տեսադաշտը փակող ուրիշ օբյեկտներին։
2.5 Արգելել հասարակական տրանսպորտին բացել դռները կանգառի սահմանագծերից դուրս։
2.6 Պարտադրել վարորդներին կանգ առնել կանգառի վերջնամասում վերջինիս դատարկության դեպքում։
2.7 Բոլոր կանգառները համալրել տեսախցիկներով։
2.8 Արգելել քաղաքային տրանսպորտին երթևեկել ճանապարհի ձախ եզրային գծով:
2.9 Արգելել տաքսիների մուտքը հասարակական տրանսպորտի կանգառի սահմաններ։ Կանգառներից ներքև ստեղծել տաքսիների համար նախատեսված կայաններ: Բոլոր տաքսիների համար մշակել միաձև նշաններ, օրինակ՝առջևի դռների վրա կոնտրաստ գույնով անկյունագիծ:

3 Աշխատակիցներ
3.1 Հասարակական տրանսպորտի վարորդների համար նախատեսել հատուկ համազգեստ։ Վարորդներին պարտադրել լինել սափրված, հարդարված, մաքուր և կոկիկ։ Նույնը վերաբերում է տրանսպորտային ոլորտում ծառայություն մատուցող բոլոր աշխատակիցներին։
3.2 Արգելել վարորդներին հասարակական տրանսպորտի մեջ միացնել ցանկացած տեսակի երաժշտություն, խոսել բջջային հեռախոսով և կատարել այնպիսի գործողություններ, որոնք կարող խոչընդոտել անվտանգ երթևեկությանը։ Արգելել վարորդներին ծխել տրանսպորտի սրահում։

4. Երթևեկության անվտանգություն, ավտոկայանատեղիներ
4.1 Բոլոր երկկողմանի ճանապարհների վրա ստեղծել ճանապարհների հանդիպկած գծերը իրարից անջատող հատուկ արգելապատնեշներ (20–25սմ)։ Նպատակը՝ կանխել հանդիպակած գծով ՕԲԳՕՆը և ոչ պատշաճ տեղում շրջադարձերը
4.2 Խաչմերուկների վրա ստեղծել անկյունագծային վանդակավոր անվտանգության գծանշում (“Box Junction”, «Вафельница»)՝ խցանումները կանխարգելելու համար։
4.3 Ճանապարհային շինարարական աշխատանքների վայրը պետք է հստակ առանձնացված լինի հատուկ ճանապարհային կոների միջոցով և սկզբնամասում տեղադրված և լուսավորված «Արգելքի շրջանցումը» ավտոճանապարհային նշանով։
4.4 Արգելել տնտեսվարողների կողմից ճանապարհային հատվածների ինքնակամ զավթումը։
4.5 Ավտոկայանատեղիների հատվածում յուրաքանչուր ավտոմեքենային հատկացնել առանձին կայանատեղի։
4.6 Տեղափոխել երթուղային տրանսպորտի կայանները երթուղիների մեկնարկային կանգառներից անվտանգ և ոչ հասարակական գոտի (օրինակ՝ Աբովյան պուրակ, Ավանում՝ Մարշալ Բաբաջանյան–Նվեր Սաֆարյան փողոցների խաչմերուկ և այլն)։

5. Լրացուցիչ միջոցներ
5.1 Ստեղծել անանուն հեռախոսային և SMS «թեժ տրանսպորտային գիծ» կարճ հեռախոսահամարով։ Տրանսպորտային միջոցների սրահներում փակցնել թեժ գծի համարները և տեղեկատվություն։
5.2 Ֆինանսական կազմակերպությունների հետ մշակել մեխանիզմ, որը թույլ կտա վարկավորել շահագործող/սպասարկող ընկերւթյուններին տրանսպորտային ոլորտը զարգացման նպատակով (օրինակ՝ նոր ավտովուսներ ձեռք բերելու համար)։
5.3 Շահագործող/սպասարկող ընկերություններին պարտադրել, օգտվելով նախորդ կետի պայմաններից, մեկ տարի ժամկետում ձերբազատվելԵրևանում շահագորցվող երթուղային միկրոավտոբուսներից։
5.4 Ուղևորներին սպասակումից ստացված միջոցները կառավարվում են հատուկ նախատեսված պետական բանկային հաշիվներիօգնությամբ։ Ամեն հաշվարկային ժամանակշրջանի վերչում եկամուտները բաշխվում են սպասարկող/շահագորցող տնտեսվարողների միջև ըստ նրանց կատարած աշխատանքի (աշխաըանքի կատարվածությունը հսկվում է վերոհիշյալ էլեկտրոնային և արբանյակային համակարգերի միջոցով)։
5.5 Բոլոր գործողությունները իրականացնել թափանցիկ եղանակով, բոլոր ֆինանսական և տեխնիկական փաստաթղթերը տեղադրելով համացանցում։
5.6 Բոլոր խախտումների համար նախատեսել խստագույն ֆինանսական պատժամիջոցներ:

Հ.Գ. Որպես հաջող իրականացրած նախագծեր ուսումնասիրել Նիդերլանդների Թագավորության, Չինաստանի, մասնավորապես Շանհայ քաղաքի, Սինգապուրի հասարակական տրանսպորտի համակարգերը:
Հատուկ նշում՝ Ռուսաստանի տրանսպորտային համակարգ ըուսումնասիրության դաշտից հանել որպես ձախողված, ծախսատար և տրանսպորտային լուրջ խնդիրներ առաջացնող համակարգ:

Քաղաքացի Սերգեյ Տոնոյան

Լուսինե Վայաչյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է.

«Երկար, շատ երկար ժամանակ է, ինչ չեմ գրել: Էսօր գրելու օրն էր: Որովհետև էսօր Հեպատիտների դեմ պայքարի համաշխարհային օրն էր: Ու ես էլի ոչինչ չգրեցի լավ արեցի չգրեցի չուզեցի չգրեցի ես պարտավոր չեմ գրել հենց հեպատիտի օրը ես ապրում եմ դրանով արդեն 17 տարի ու դա ինձ իրավունք ա տալիս գրել թեկուզ ամեն օր ամեն տեղ դրա մասին ու էն մասին որ ու ես դա կանեմ, քանի որ Հայաստանի Հանրապետությունում մարդու կյանքը արժեք չունի, եթե ունենար` մենք մեր ընդերքով, որ մեզ թունավորել ա արդեն իսկ կարանք հինգ Հայաստանի չափ հիվանդ բուժենք, ոչ թե կյանք մուրանք կոպեկ կոպեկ իրարից ու դրսերից: Ես մեղադրում եմ ՀՀ կառավարությանը իր քաղաքացու կյանքի վրա թքած ունենալու, եվրոպական ու համաշխարհային կառույցներին կեղծ հաշվետվություններ ներկայացնելու` երկրում հնարավոր բուժվող հիվանդությունների մասին, ու բոլոր փող չունենալու պատճառով չբուժվածների մահվան: Նաև` հայաթափության մեջ, քանի որ շատերը գնում են Հայաստանից բուժվելու նաև: Մի խոսքով չգիտեմ ոնց են անում դա, ես մեղադրում եմ, տեղ հասցրեք: Ու մեղադրում եմ Հայաստանի ներկա վիճակը ապահով ներկայացելու ու եվրոպաներում հորդորելու մեր հիվանդներին չընդունել` յանի մենք բուժում ենք: Բուժում եք` բուժեք, չէ, մի խաբեք, թող մարդիկ գնան ողորմություն ուզեն այլ երկրից, մենակ մի գրեք թե բուժում ենք, երբ հաշմում եք: Թողեք գոնե այլ անապահով երկրի հիվանդի չափ իրավունք ունենա, ու կարողանա օգտվի եվրոպական գթասրտությունից: Մի խոսքով, դուք միջազգային կեղծ հաշվետվություններ եք տալիս, որը վտանգի տակ ա դնում փրկության վերջին հույս ունեցող մարդկանց կյանքը: Եթե դա մասսայական բնաջնջում չի ապա ինչ ա՞»:

Երևանի նախկին փոխոստիկանապետ Ռոբերտ Մելքոնյանը ֆեյսբուքի իր էջում գրել է.

«Ամեն անգամ երբ կարդում կամ լսում եմ, որ նստացույց, հացադուլ կամ բողոքի այլ ակցիա են անում մեր արցախյան պատերազմի վետերանները, ակամա աչքիս առաջ հառնում են այն կուշտ ու կուռ գեներալների՝ չաղ, ուրախ, ինքնագոհ դեմքերը իրենց «յաշիկներին», ջիպերին հեծած և երկրապահ կամավորականների միության ֆունկցիոներների,միության անդամ պաշտոնյաների դեմքերը…
Այո՛, համաձայն եմ պետությունը, հասարակությունը շատ լուրջ խնդիրներ ունեն այս ուղղությամբ և ընդհանրապես մենք՝ բոլորս այս հաղթանակների, Արցախի, մեր սահմանների համար կռված, արյուն թափած ազատամարտիկներին պետք է միշտ հիշենք, գնահատենք, մեծարենք և ոչ թե սովի ու մոռացության մատնենք…

Սակայն նրանց կյանքի, առողջության, քաջության, տանջանքների, զրկանքների գնով կոչումների, պաշտոնների, մեծ հարստության հասած մարդիկ երբևիցե պատասխանատվության զգացում, խղճի խայթ ունենում են, թե՞ ոչ…Իմ կարծիքով նրանք մշտապես առավել ևս պատասխանատվություն պետք է զգան կամ գոնե բարոյական աջակցություն ցույց տան նրանց, մշտապես կիսեն նրանց հոգսերը:
Բայց նրանք զգո՞ւմ են…Կզգան արդյո՞ք երբևիցե…»:

Հայաստանի գրողների միության 16-րդ արտահերթ համագումարում ընդունվել է նոր կանոնադրություն, իսկ ՀԳՄ նախագահ է վերընտրվել Լևոն Անանյանը։

«Պահանջում ենք գիտության ֆինանսավորման ավելացում» (ՊԳՖԱ) ֆեյսբուքյան նախաձեռնությունը (https://www.facebook.com/science.and.finance/posts/508559582559922) դոկտոր Վարդգես Դավթյանի (ԱՄՆ) աջակցությամբ հայտարարում է սոցիոլոգիական հետազոտական դրամաշնորհային մրցույթ՝ «ՀՀ երիտասարդ գիտնականների խնդիրները» թեմայով։ Հետազոտության արդյունքները պետք է հրապարակվեն Scopus և Web of Knowledge – Thomson Reuters շտեմարանների կողմից հաշվառվող գիտական պարբերականներում, ինչպես նաև ներկայացվեն զանգվածային լրատվամիջոցներում:

Ցանկալի է, որ հրապարակման ամսագիրն ունենա Ազդեցության գործակից (Impact factor)։ Դրամաշնորհի տևողությունը` 3-6 ամիս։ Աշխատանքի կատարման համար կհատկացվի մինչև 600 000 դրամ` երկու հավասար մասնաբաժիններով` աշխատանքի կատարման սկզբում և ավարտից հետո մեկ ամսվա ընթացքում։ Հայտերն ընդունվում են մինչև 2013 թվականի սեպտեմբերի 1-ը ներառյալ: https://www.facebook.com/science.and.finance/posts/508559582559922

Երեւանցի 13-ամյա շախմատիստ Հայկ Մարտիրոսյանը Բելառուսի մայրաքաղաք Մինսկում անցկացված փառատոնի արագ շախմատի մրցաշարում 10 հնարավորից վաստակեց 8 միավոր եւ նվաճեց առաջին մրցանակը. այս մասին տեղեկացնում է armchess.am-ը։

Մի ուրվական է շրջում Հայաստանում. դա գիտնականի ուրվականն է: Իսկ պատմությունը ցույց տվեց, թե ինչեր կարող են անել «ուրվականները» կամ նրանք, ում, ուղիղ իմաստով, ուրվականի են փորձում վերածել: Բավակա՛ն է արդեն, լիուլի լցվել է համբերության բաժակը,- ասում են գիտնականները: —Գիտության հանդեպ կառավարության քաղաքականությունն անցել է արդեն թույլատրելիի և անթույլատրելիի բոլո՛ր սահմանները:

1938 թվին Սովետական միությունը, հասկանալով, որ շուտով մտնելու է պատերազմի մեջ, գիտակցելով, թե ուր է հասցնելու գիտության անտեսումը, մշակեց նոր ռազմավարություն, ըստ որի՝ առաջնահերթ կարևորության խնդիրներից մեկը համարեց գիտության վիճակի բարելավումը: Նա հրաման տրվեց պրոֆեսորի աշխատավարձը դարձնել մինիստրի աշխատավարձի չափ և նրան տալ բազում արտոնություններ: Հարց՝ ի՞նչ հրաշք էր դա, և ի՞նչ ճանճն էր խայթել սովետի կառավարությանը: Շատ պարզ՝ մինչ պատերազմը ինքնագիտակցության եկած, այնուհետև՝ պատերազմի հենց առաջին թափից համարյա ողջ ռազմական ռեզերվը կորցրած կառավարության զոմբիացած ուղեղներում հանկարծ տրամաբանական զարթոնք առաջ եկավ:

Մեր նորանկախ երկիրն էլ անցավ պատերազմով, իսկ մեր գիտնականները, ո՛չ թե նախարարի աշխատավարձով, այլ անվարձահատույց և կամավոր, լծվեցին զենքի ստեղծման և նույնիսկ արտադրման գործին: Շատերն անգամ պատերազմից հետո տարիներով շարունակեցին կատարելագործել պատերազմի կոչով ստեղծած զենքն ու անվերջ դիմել իշխանություններին՝ նոր մշակումներ ու փորձարկումներ անելու և, դրսից առնելու փոխարեն, բանակը սեփական զենքով սպառազինելու առաջարկով, բացատրելով որ՝ 1. դրսից գնածը շատ ավելի թանկ է նստում, 2. եթե պատերազմ լինի, չենք կարող համոզված լինել, թե կգործի ներկրման այդ ուղին:

Ավաղ, մեր ղեկավարության ուղեղներում առանձնապես ոչ մի զարթոնք տեղի չի ունենում: Գիտության ու գիտնականի հանդեպ ցուցաբերած վերաբերմունքը մնում է նույնը, գիտնականը շարունակում է մնալ ամենախոցելի, ամենամինիմալ վարձատրվող խավը, որի հանդեպ չկա երբեմնի հարգանքը, որը չունի երբեմնի արտոնությունները:

Էլ չխոսենք գիտնականների հանդեպ ցուցաբերած անհարգալի՛ց վերաբերմունքի մասին, նաև այն հակապատկերի, ինչը նրանք ստանում են արտասահմանում: Մեր պրոֆեսորները, եթե առիթ է լինում անդրադառնալու Հայաստանում և արտասահմանում գիտական աշխատանքով զբաղվելու տարբերություններին, առաջին հերթին հիշում են արտասահմանում իրենց հանդեպ արտահայտվա՛ծ հարգալից վերաբերմունքը, ինչը նրանց համար անսովոր ու խորթ է լինում սկզբում: Գիտնականներից մեկը պատմում էր, որ երբ Ճապոնիայում ինչ-որ տեղ ներկայացրել է փաստաթղթերը, հանկարծ այնպիսի հարգալից և արտահերթ ընդունելության է արժանացել, որ սկզբում կարծել է, թե թյուրիմացություն է տեղի ունեցել. սկզբի պահին նա չի պատկերացրել, որ այդ վերաբերմունքը հարուցել է պրոֆեսոր բառը, որը մեզ մոտ ոչ ոքի ոչ մի առանձնահատուկ բան չի ասում, և առաջին հերթին՝ կառավարությանն ու էլիտա կոչվող դատարկապորտներին:

Այդ նույն Ճապոնիայում և Չինաստանում, և Բրազիլիայում կամ ցանկացած ուրիշ՝ գիտությունը գնահատող երկրում, մեր գիտնականներին սիրով են ընդունում, ապահովում բարձր աշխատավարձով և խորին հարգանքով: Չինաստանն այսօր թռիչքային զարգացման տեմպ է գրանցում շատ պարզ պատճառով. քանի որ նա առաջ շարժվեց ճի՛շտ ռազմավարությամբ. նա չսկսեց բարեփոխումները ո՛չ սովյալներից, ո՛չ անտուններից, ո՛չ աղքատ խրճիթներից և ոչ էլ կատարեց գրպանների լցոնման հեղափոխություն… նա սկսեց տնտեսությունից, տեխնիկայից ու գիտությունից՝ այն հաստատ համոզմամբ, որ դա՛ է ճիշտ ճանապարհը՝ երկիրը հանելու չքավորությունից և թռիչքային սլացք ապահովելու: Նրանք շարժվեցին իմաստուն սկզբունքով, ըստ որի՝ «Պետք է ձկնորսին ո՛չ թե ձուկ տալ, այլ՝ կա՛րթ, որ ձուկ բռնի»: Այսինքն՝ նա ոչ թե սկսեց նպաստներ բաժանելուց, այլ աշխատատեղեր ստեղծելուց և գիտության մասով ռեֆորմներից:

Եթե վերցնենք ոչ թե արտասահմանը, այլ ԽՍՀՄ-ը, կընդունենք, որ սովետի ժամանակներում ևս գիտնականի հանդեպ վերաբերմունքը անհնար է համեմատել մեր օրերի հետ: Գիտնականն օգտվում էր շատ և շատ արտոնություններից, որոնց վերականգնելու հրամայականն այսօր կանգնած է օդում: Նա օգտվում էր հատուկ զեղչերից, հատուկ սպասարկումից։ ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո վերացրին բոլոր տեսակի զեղչերը՝ մատնանշելով եվրոպական զարգացած երկրները, որտեղ նման զեղչեր չկան, սակայն մոռանալով մի կարևոր հանգամանք՝ այդ երկրներում գիտնականի աշխատավարձն այնքան են բարձրացրել, որ անհարմար է զեղչերից խոսելը: Իսկ մեր երկրում, որն իրեն սոցիալական պետություն է հռչակել, գիտնականն առաջինը պիտի օգտվի զեղչերից, քանի որ, ելնելով ստեղծված աբսուրդից, գիտնականն ամենացածր վարձատրվող, հետևաբար՝ ամենաանապահով խավն է: Գիտնականը պետք է ունենա երկարացված արձակուրդի իրավունք, նաև՝ պետությունը պարտավոր է հոգալ նրա առողջության խնդիրների հետ կապված ծախսերի մի զգալի մասը:

Իհարկե, «զեղչ» հասկացությունը գիտնականի համար կդառնա ամոթալի բան և գիտնականի անվանը պատիվ չի բերի, եթե շարժվենք «ձկնորսի և կարթի» տրամաբանությամբ, այսինքն՝ եթե գործեն հարկային արտոնություններ գիտական գործունեության համար՝ միջազգային գիտական դրամաշնորհները լիովին ազատվեն հարկերից, երկիր ներկրվող գիտական սարքերն ու սարքավորումները, ինչպես նաև գիտական հետազոտությունների համար անհրաժեշտ իրերն ու նյութերը ազատվեն մաքսային հարկերից և տուրքերից, եթե ստեղծվի արտոնյալ հարկային դաշտ, որպեսզի գործարարներին ձեռնտու լինի շոշափելի ներդրումներ կատարել՝ ինչպես հիմնարար գիտության, այնպես էլ կիրառական մշակումների, և ամենակարևորը՝ գիտատար արդյունաբերության մեջ: Ահա ա՛յս դեպքում արդեն, ինչպես զարգացած երկրներում է, գիտնականի համար նույնիսկ ամոթ կլինի խոսել որևէ զեղչից:

Ինչ կերպ էլ որ արվեն առաջին քայլերը, նպատակը մեկը պիտի լինի՝ վերականգնե՛լ գիտության հանդեպ հարգանքը, վստահությունը, աժանավայել վարձատրությունը, աժանավայել ծերության իրավունքը: Վերականգնե՛լ բոլոր այն արտոնությունները՝ լինեն դրանք զեղչեր, թե պարզապես գիտնականին վայել վարձատրություն, որոնցից օգտվում է յուրաքանչյուր իրեն հարգող երկրի գիտնական:

Մինչ Չինաստանն ու նախկինում աղքատ ուրիշ շատ երկրներ այսօր թռիչքով վեր են խոյանում, Հայաստանն արագ տեմպով վար է իջնում: Չե՞ք գիտակցում ու տեսնում դա: Սթափվե՛ք, պարոնա՛յք: Մի՞թե այդքան կուրացրել է ձեզ՝ կուտակելու մոլուցքը:

Նաիրա Վարդապետյան

Օրերս սարսափելի դեպք է տեղի ունեցել Տավուշի մարզում։ Ըստ մեր հավաստի տեղեկությունների, Իջևան քաղաքում 5– ամյա մի երեխա փորձել է ինքնասպան լինել կախվելու միջոցով։ Ոստիկանությունում դեպքը, սակայն, չի արձանագրվել։

Ոստիկանության հասարակայնության հետ կապերի և լրատվության վարչությունից մեր թղթակցին հայտնել են, որ նման բան իրենց հայտնի չէ։ Ըստ մեր տեղեկությունների, փոքրիկ երեխան իր գործողությունը բացատրել է նրանով, որ հայրը մեկնել է Ռուսաստան և իրեն հետը չի տարել. ուրեմն չի սիրում իրեն:

Հայկական ժամանակ

19-էն 22 Յուլիս 2013, Համազգայինի ուսանողական հաւաքի ծրագիրը շարունակուեցաւ Երեւանի մէջ: Մասնակիցները այցելեցին Մատենադարան, Հայաստանի ամերիկեան համալսարան, «ԿրանտՍփոր» համալիր, Սարդարապատի յուշահամալիր ու ազգագրութեան թանգարան, Չարենցի կամար, Գառնիի տաճար եւ Գեղարդ:

Դիլիջանի մէջ ուսանողները այցելեցին Հաղարծին եկեղեցին, ապա ըմբոշխնեցին բնութեան պարզութեամբ ստեղծուած հրաշք վայրը՝ Պարզ լիճը, որմէ ետք խումբը մեկնեցաւ Սեւանայ լիճ, ուր ֆորումականները լողացին՝ հակառակ ցուրտ օդին:

Դասախօսութիւններու ծիրին մէջ Յուշամատեան կայքէջի գլխաւոր խմբագիր Վահէ Թաշճեան ուսանողներուն ծանօթացուց կայքէջը, որուն նպատակն է վերականգնել Օսմանեան կայսրութեան հայերու տեղական պատմութիւնն ու յիշողութիւնը:

«Ռիփաթ Արմինիա» հիմնադրամի տնօրէն՝ ՎարդանՄարաշլեան սպառիչ ձեւով հաւաքի մասնակիցներուն ներկայացուց հիմնադրամի նպատակները, գործունէութիւնը, ինչպէս նաեւ հայրենադարձութեան կարելիութիւնները: Ան ուսանողները մղեց ներդրում կատարելու հայրենիքին մէջ իրենց մասնագիտութեանճամբով, միաժամանակ՝վայելելու հայրենիքի բարիքները:

Տեղի ունեցաւ նաեւ դասախօսական զրոյց մը՝ «Ո՞վ է հայը» նիւթով: Զրոյցը վարեցին Կարօ Յովհաննէսեան եւ պատմագէտ ու օսմանագէտ Էլքը Հարթման: Զրուցավարները հակիրճ ձեւով ներկայացուցին իրենց կարծիքները նիւթին մասին, ապա խօսքը փոխանցեցին մասնակիցներուն, որոնք հերթաբար արտայայտուեցան ու փոխանցեցին տարբեր կարծիքներ: Կարօ Յովհաննէսեան շեշտը դրաւ ազգային գիտակցութեան ու մեր ժառանգութեամբ հպարտ ըլլալու կարեւորութեան վրայ եւ կատարեց ազգի սահմանումը, ապա ըսաւ. «Հայը ան է, որ Հայաստանը կ՛ընդունի իր միակ եւ վախճանական վայրը»: Իսկ Էլքը Հարթման ըսաւ, թէ հայերուս ինքնութիւնը միատեսակ չէ եւ հարց դրաւ, թէ ո՞վ կրնայ արժեւորել հայ ըլլալու հանգամանքը, եւ կոչ ուղղեց ներկաներուն ունենալու բաց եւ դրական մտայնութիւն եւ ոչ՝ժխտական:

Մշակութային ձեռնարկներու ծիրին մէջ ֆորումականները ներկայ գտնուեցան «Բարեկամութիւն» պարի պետական համոյթի համերգին:

23 Յուլիս 2013-ը Համազգայինի ուսանողական հաւաքի պատմութեան մէջ բացաւ նոր էջ մը՝ իր ծրագիրին մէջ ներառելով Արցախի այցելութիւնը: Մասնակիցները առաւօտեան ճամբայ ելան ու այցելեցին յաջորդաբար՝ Խոր Վիրապ, Պարոյր Սեւակի տուն-թանգարան եւ Նորավանք: Եւ վերջապէս ազատ Արցախը ողջունեց այցելուները:

Հաւաքի ամէնօրեայ լուրերուն հետեւելու եւ նկարները դիտելու համար այցելել www.hamazkayin.comկայքէջը:

Ինտերնետով երկրի նորություններին-բանին էի ծանոթանում, հատկապես գիտությանը վերաբերող նորություններին, մեր փառապանծ, բայց էսօրվա դրությամբ խեղճացրած գիտությանը, հանկարծ անսպասելիորեն թեմայից դուրս մի նյութ ընկավ աչքիս՝ Հռոմի Պապի մասին: Դե, մեր հոգևոր առաջնորդների հայտնի արարքներից հետո ասացի՝ տեսնեմ Պապի՞ մասին ինչ են գրում: Կարդացի ու հոգիս փառավորվեց. շա՜տ հարգեցի էդ արժանավոր մարդուն. ա՜յ փառահեղ մարդ: Դե թող մերոնք գնան ու իր մոտ ա՛շկերտ դառնան:

Ես, որ ամեն տեսակ բանով շատ էլ տարվող մարդ չեմ՝ մինչև հիմնավոր չտնտղեմ, հազար ձևի չհետազոտեմ, խոսք չեմ ասի, էս նյութից միանգամից էնպես հիացա, որ որոշեցի բառացի ներկայացնել ձեզ, հարգելի ժողովուրդ՝ Կաթոլիկ եկեղեցու ղեկավար Հռոմի Պապ Ֆրանցիսկոս I-ը քննադատել է թանկարժեք մեքենաներով շրջելու՝ հոգևորականների ձգտումը. «Ես ցավում եմ, երբ տեսնում եմ, թե ինչպես է հոգևորականը կամ միանձնուհին երթևեկում վերջին մոդելի մեքենայով: Պետք չէ այդպես անել: Մեքենան անհրաժեշտ է այն բանի համար, որպեսզի հնարավոր լինի գործել այլոց բարօրության համար, սակայն մեքենայի ընտրությունը ավելի համեստ պետք է լինի: Եթե դուք սիրում եք յուրօրինակ ժամանակակից մեքենաներ, ապա հիշեք, թե ամբողջ աշխարհում որքան երեխա է սովի մատնված»:

Հիշեցնեմ, որ սա ե՛ս չեմ ասել, այլ Հռոմի Պա՛պը:

Հետազոտությանս արդյունքում պարզեցի էլի՛ հետաքրքիր ինֆորմացիա՝ առ այն, որ Հռոմի Պապն իր իսկ ապրելակերպով է ցույց տալիս իսկական հոգևորականի օրինակ՝ հրաժարվելով ոսկյա խաչից ու ադամանդակուռ մատանուց: Ըստ ձեռք բերածս տվյալների՝ նա հրաժարվել է նաև Պապի հանար նախատեսված շքեղ կացարանից ու ապրում է համեստ մի բնակարանում:

Փառահե՜ղ մարդ: Չգիտեմ՝ դուք՝ ո՜նց, բայց ես՝ Արամս, հիացմունքից տեղս չեմ գտնում: Դե հիմա, հայ ժողովուրդ, եկեք միասին համեմատություն անցկացնենք, եթե իհարկե կկարողանանք համեմատության եզրեր գտնել: Եկեք անկեղծորեն խոստովանենք, որ բոլորս էլ, մի մարդու նման, էս տողերը կարդալով հիշեցինք մի բենթլի ավտոմեքենա ու նրա հարգարժան տիրոջը: Իսկ ինչո՞ւ միայն բենթլու տերը. եթե մեր հոգևոր առաջնորդը՝ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը, ու էլի շատ հովիվներ, հրաժարվեին աշխարհիկ որոշ շքեղություններից, ինչքա՜ն բարի գործեր կարող էին անել:

Ես՝ Արամս, իմ սեփական նախաձեռնությամբ, նաև ընկերներիս խնդրանքով, նստեցի ու միտք արեցի՝ ի՞նչ անել, որ նրանց շքեղամոլությունը քննադատության թիրախ դառնալու աստիճան աչք ծակող չլինի, որ բարության դասերը նրանք տա՛ն ժողովրդին և ոչ թե առնե՛ն: Մտածում եմ ու, բնականաբար, գտնում պատասխանը, ինչն էլ ներկայացնում եմ ձեզ:

Առաջին հերթին միասին ճշտենք՝ արդյոք Հայ Առաքելական եկեղեցին ունի՞ առաքելություններ և որո՞նք են դրանք: Բնականաբար, քրիստոնեական եկեղեցու առաջին առաքելությունը բարությունն է. թույլին, հիվանդին հուսահատվածին օգնելը: Բա էդ ո՞նց են օգնում, եթե այսօր, ելնելով ստացած նվազագույն աշխատավարձից, ամենաթույլ խավը գիտնականներն են, իսկ եկեղեցականներն այնքան հեռու են իրենց պահում գիտնականներից, որքան հեռու են իրարից խավարն ու Լույսը:

Եթե անգամ Հռոմի Պապն է ասում, որ իսկական հոգևորականը չպիտի ապրի ճոխությունների մեջ, ապա ի՞նչ է նշանակում մեր Կճոյանի բենթլին, հոգևորականների՝ տարբեր բիզնեսներում ներգրավվածությունը, մինչև անգամ գծատեր լինելը: Եթե հոգևորականն իր համեստությամբ ու խոնարհությամբ օրինակ պիտի ծառայի մեր ղեկավարությանն ու հասարակ ժողովրդին, ապա էդ ինչպե՞ս նա չի նկատում եկեղեցու գմբեթներից ու խաչից բարձր, օլիգարխների երկինք խոյացած դղյակները:

Կամ ո՞նց եք բացատրում էդքան նոր եկեղեցիների կառուցումը, եթե երկրում կան սովյալներ ու հսկայական թվով անտուններ: Բոլորս ականատես եղանք այն սահմռկեցուցիչ տեսարանին, Երբ Ծառուկյանն իր նոր կառուցած եկեղեցու առիթով ճաշկերույթ էր կազմակերպել: Ժողովուրդը, ինչպես Վարպետն է ասում՝ «իրար կոկորդից պատառ էր հանում»: Բա մեր հոգևոր հովիվները չասացի՞ն, որ սոված ժողովրդի համար կացարաններ ու ճաշարաննե՛ր է պետք կառուցել և ո՛չ թե նոր եկեղեցիներ՝ ուսուցողական նպատակով օգտագոևծելով Ջիվանու տողերը՝

-Մի նոր քաղաք տեսա ժամի սիրահար, Բնակիչները՝ հայ, մոտ քսան հազար.      Իրանք սնունդ չունին ապրելու համար, Հինգ հատ վանք են շինել, խելքի՛ աշեցեք։

Ես շատ մտածեցի և եկա այն եզրակացության, որ մեր եկեղեցին պիտի կատարի ռեֆորմ, և այդ ռեֆորմի առաջին քայլը, կաթոլիկ եկեղեցու նման, պիտի լինի՝ քավել իր մեղքը գիտության հանդեպ: Նա դեռ պարտավո՛ր է հրապարակավ ներողություն խնդրել՝ դարեր շարունակ մտավորականությանը տեռորի ենթարկելու և իր կղերական մութով Լույսի դեմ աննահանջ պայքար մղելու համար: Նա պարտավո՛ր է իր զղջումն արտահայտել Կոմիտասի, Խ. Աբովյանի և շատ-շատերի հարցում:

Եթե մեր Հայ Առաքելական եկեղեցին իրոք ուզում է իր դեմքը մաքրել, ռեֆորմի երկրորդ կետով պարտավո՛ր է հաշվի նստել պետության վիճակի հետ, դադարեցնել նոր եկեղեցիների կառուցումն ու հորդորել օլիգարխներին, որ հիմա արդեն ձևը փոխվել է՝ 7 պորտով օրհնվում է ո՛չ թե եկեղեցի կառուցողը, այլ աղքատներին ու սովածներին ձեռք մեկնողը: Կառուցե՞լ եք ուղում, կառուցեք բնակարաններ երիտասարդ գիտնականների համար: Անտուններից շատերը երիտասարդ գիտնականներն են: Բա ամուսնանում են երիտասարդ գիտնականները՝ ամեն ամիս ունենալով 35հազար+35հազար=70հազար դրամ գումար ընտանեկան բյուջեում: Դրանով հա՞ց առնեն, կոմունալի ու տրանսպորտի ծա՞խս հոգան, թե՞ ՏՈՒՆ կառուցեն, ո՞նց եք պատկերացնում էդ հարցը, բա երիտասարդ գիտնականը զավակ չունենա՞, սերունդ չտա՞: Պարզ չի՞, որ կթողնեն կգնան երկրից, իսկ ո՞վ պայքարի արտագաղթի դեմ, ո՞ւմ գործն է դա՝ իշխանությունների՛, հասկացա՛նք, բա եկեղեցու պարտականությունների մեջ հե՞չ չի մտնում:

Ես՝ Արամս, նրբանկատ մարդ եմ և ամենևին չեմ ցանկանում դիպչել հավատացյալների զգացմունքներին, և ամենևին անհավատության քարոզ չեմ անում, ընդհակառակը՝ համարում եմ ճիշտ Վոլտերի էս խոսքերը՝ Եթե աստված չլիներ, արժեր նրան հորինել: Ես էդ բոլորը լա՜վ հասկանում եմ, հո երկնքից չե՞մ իջել՝ մեր որոշ հոգևորականների պես: Ես ժողովրդի մեջ եմ ու ժողովրդի հետ, ու հատկապե՛ս գիտնականների: Բայց և ազնի՛վ մարդ եմ, և ամենայն պատասխանատվությամբ հայտարարում եմ՝ մեր եկեղեցին արդեն չափազանց է խայտառակված. նա կարծում է, թե իր գործը բիզնես անելն է, գանձանակների փողերը գրպանելն ու ճոխությունների ու վայելքների մեջ ապրելը: Մարդ կա, ասում է` եկեղեցին միշտ է եղել էդպիսին, նա սովոր է եղել մարդկանց ցավերի վրա բիզնես անել։ Ա՛յ մարդ, ասում եմ, բա եղա՞վ էդպես բան ասել, բա հենց մեր Վազգեն առաջինը չէ՞ր մաքրագույն ու ազնվագույն, նաև ազնվածին մարդ, էնպես որ այդպիսի անկապ ընդհանրացումները հեչ տեղին չեն։ Բայց դե իհարկե համաձայն եմ, որ այսօր արդեն վաղո՜ւց ժամանակն է վերանայելու էսօրվա խայտառակ պահվածքը, և ոչ թե ավելի խրվելու կեղտի և նույնիսկ մաֆիայի մեջ:

Ուրեմն՝ պարոնա՛յք հոգևորականներ, ձեզ պետք է շտկել վիճակը, և էս պարագայում էլ ոչինչ չի մնում. ձեզ ռեֆո՛րմ է պետք, ռեֆո՛րմ: Ի դեպ, ռեֆորմը (բարեփոխումը, բարեշրջումը) կարող եք սկսել կամաց-կամաց, փոքր քայլերից, հենց օրինակ բենթլին ծախելուց: Մեր 100 լավագույն, արդյունավետ աշխատող գիտնականներին պետությունը, ո՜վ հրաշք, հատկացրել է 1 տարով 100 հազարական դրամ: Էս բոլորը որ գումարենք-բազմապատկենք, կլինի մի բենթլու գնից ընդամենը մի քիչ շատ:

Հիմա ասելիքս ո՞րն է՝ արդյունավետ աշխատող հո ընդամենը 100 գիտնական չունենք, դե երկրորդ 100-ի գումարն էլ՝ բենթլուց: Դա, հարգելի՛ պարոնայք հոգևորականներ, միանգամից 2 հարց կլուծի՝ հա՛մ մասամբ կմաքրեք ձեր դեմքը գիտնականների առաջ, հա՛մ էլ մասամբ կվերականգնեք կորցրած հարգանքը հոտի առաջ: Դե համ էլ, Հռոմի Պապի հիշեցմամբ, խոսքս բենթլուց սկսեցի, բենթլու վրա էլ եզրափակեմ:

Էնպես որ, ես իմն ասացի, մտածե՛ք… Մեր եկեղեցուն անհրաժեշտ են գիտահենք ռեֆորմներ

Արամ Պապայան