23.04.2024 | 11:42
Ադրբեջանում պահանջել են նաև չորս «անկլավային գյուղերը»...23.04.2024 | 11:23
Վաղը ուշադիր եղեք հատկապես Ոսկեվանի և Բաղանիսի մոտակա դիրքերին․ Նաիրի Հոխիկյան...23.04.2024 | 11:06
Ի՞նչ կապ ունեին Արայիկ Հարությունյանի հարցազրույցի անոնսն ու հետագա «զարգացումնե...13.04.2024 | 13:57
Մենք այլևս չունենք ԱԱԾ, այդ հաստատությունը Նիկոլի ռեժիմի հերթական գործիքն է․ Կար...13.04.2024 | 13:26
Վթարի հետեւանքով մահացած բոլոր չորս զինծառայողները ժամկետայիններ էին....13.04.2024 | 13:06
Արարատի մարզում հայտնաբերվել է 36 կգ ոսկի գողություն կատարող կասկածյալներից մեկը...13.04.2024 | 12:59
Ղազախստանում ձերբակալել են ռուսաստանցու, որը մեղադրվում է տաջիկներին այլ երկրներ...13.04.2024 | 12:28
Փաշինյանի «լռությունը» վախեցնում է «ուսապարկերին»․ «Հրապարակ»...13.04.2024 | 11:29
Գեղարքունիքում զինվորական «ԿամԱԶ» է վթարի ենթարկվել...12.04.2024 | 14:08
Ոսկեպարցի Սամվելի խոհանոցի և հողամասի մի մասը մնալու է ՀՀ-ում, իսկ տունը և տնամե...12.04.2024 | 13:56
Ավազակություն՝ հոր և որդու կողմից. հոր գործը ուղարկվել է դատարան, իսկ որդին ինքն...12.04.2024 | 13:00
Դպրոցներից տարհանման կարիք չկա. ԿԳՄՍ նախարարը` ահաբեկչության կեղծ լուրերի մասին...12.04.2024 | 2:20
Մի կողմից նույն մարդիկ մեզ ասում են, թե «սահման չկա, սահմանները հստակեցված չեն»,...10.04.2024 | 15:10
Ահազանգ ենք ստացել զինվորական ծառայությունից հրաժարվելու հիմքով ՀՀ-ում ապաստանած...10.04.2024 | 14:10
Փաշինյանը Շոլցի հետ հեռախոսազրույցում անընդունելի է համարել Պրահայի, Բրյուսելի և...10.04.2024 | 13:10
Թքած ունեմ նրանց վրա, ովքեր հրաժարվում են «Միր» քարտի ծառայություններից. Պետդում...10.04.2024 | 12:10
Մենք չգնացինք այդ ճանապարհով և հայտնի աշխարհաքաղաքական կենտրոններում որոշվեց հար...10.04.2024 | 11:10
Եթե շատ լինեք, մենք կշրջափակենք կառավարությունը․ Հրանտ Բագրատյան...09.04.2024 | 15:10
Հրաժարվելով ռուսական МИР քարտերից՝ մենք ակամայից հայտնվում ենք պատժամիջոցների տա...09.04.2024 | 14:10
Ուկրաինան և Ռուսաստանն Աբելն ու Կայենն էին. Լեոնիդ Կուչման` Կիև-Մոսկվա հարաբերու...09.04.2024 | 13:10
Մարտական հենակետում երեք զինծառայողի սպանության գործով դիրքի ավագի պաշտպանը դիմե...09.04.2024 | 12:10
Հայկազ Բարսեղյանի սպանության գործով ամբաստանյալները դատապարտվեցին 18 տարի ազատազ...09.04.2024 | 11:10
Կռիվ լինելու ա, ու ես գիտեմ, որ մենք պիտի հաղթենք. Մեր թշնամին էսօր Ադրբեջանում ...08.04.2024 | 15:10
Իսրայելի ՊՆ-ն հայտարարել է Իրանի հետ հարաբերություններում «ցանկացած սցենարի» պատ...08.04.2024 | 14:10
Անիմաստ կրակում են, ոչ մի բան չեն թիրախավորում, երևի վախից է․ Արավուսի նախկին գյ...08.04.2024 | 13:10
ԵԽ-ն Հայաստանի «լամպոչկա» իշխանություններից պետք է պահանջի անհապաղ ազատ արձակել ...08.04.2024 | 12:10
270 մլն գնահատվող աշխարհաքաղաքական վեկտորի փոփոխություն և 0 երաշխիքներ․․․Լիլիթ Գ...08.04.2024 | 11:10
Եթե Արևմուտքը Հայաստանին ինչ-որ բան տա, Թուրքիան Ադրբեջանին եռապատիկը կտա. Չավու...06.04.2024 | 14:10
Գրողների միության նախագահը տեղյակ չէ իրենց շենքը թուրքական դեսպանատանը տրամադրել...06.04.2024 | 13:10
«Նիկոլիստներ, սորոսականներ ու արևմտամոլներ, ուշադիր կարդացեք գրածս»․ Էդուարդ Շար...06.04.2024 | 12:10
Բրյուսելում Հայաստան-ԵՄ-ԱՄՆ հանդիպումը «վտանգի ևս մեկ աղբյուր է ստեղծում» Հրվ. Կ...06.04.2024 | 11:10
Որեւէ մեկը չի կարող երաշխավորել, որ Իրանի թիրախներից մեկը չի դառնա Բաքուն. Վարդա...05.04.2024 | 15:10
Ռուսաստանը գրոհել է Ուկրաինան 13 անօդաչու թռչող սարքերով, բոլորը խոցվել են. Ուկր...05.04.2024 | 14:10
8,800 դոլարի և 5 մլն դրամի կաշառք ստանալու համար մեղադրվող պաշտոնյաների վարույթի...05.04.2024 | 13:10
Զորախաչ եկեղեցին՝ ադրբեջանական թիրախում05.04.2024 | 12:10
«Կրոկուս»-ում ահաբեկչության մեջ մեղադրվող անձի հեռախոսում հայտնաբերվել են Ուկրաի...04.04.2024 | 15:10
Ցեղասպանության վտանգը տարածվել է Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի վրա. Լեմկինի ինստիտ...04.04.2024 | 14:10
Զազրելի է, որ որոշ թունավոր տհասներ սկսում են հայհոյել դասագիրք կազմողներին՝ իրե...04.04.2024 | 13:10
Թուրքիայում 2 հայի են բռնել, որոնց կոշիկներում 109 հազար դոլարի ոսկու ձուլակտորն...Ղարաբաղի տարածքը վերջնականապես Ադրբեջանի մաս կազմեց այն բանից հետո, երբ անցած տարի նոյեմբերին Պրահայում կայացած հանդիպման ժամանակ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարություն արեց, որով արմատապես փոխվեց Ղարաբաղի կարգավիճակը, այսինքն՝ այն որոշեց Ղարաբաղի կարգավիճակը։ Այս մասին հոկտեմբերի 13-ին, մամուլի ասուլիսում հայտարարեց ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը։
«Ինչ վերաբերում է նրան, որ Ղարաբաղի տարածքը հիմա, ինչպես դուք ասացիք, փաստացի դարձել է Ադրբեջանի տարածք,ապա այն հիմա չի դարձել։ Այն վերջնականապես Ադրբեջանի մաս կազմեց այն բանից հետո, երբ անցյալ տարի՝ նոյեմբերին, Պրահայում կայացած հանդիպմանը վարչապետ Փաշինյանը հայտարարություն արեց, որն արմատապես փոխեց Ղարաբաղի կարգավիճակը, այսինքն՝ այն որոշեց Ղարաբաղի կարգավիճակը։ Հայաստանը ճանաչեց, որ Ղարաբաղը Ադրբեջանի Հանրապետության մաս է»,- ասել է ՌԴ նախագահը։
Ըստ նրա, նախորդ բոլոր տարիներին ամեն ինչ պտտվում էր նույն հարցի շուրջ՝ Ղարաբաղի կարգավիճակի շուրջ։
«Չմանրամասնեմ, բայց ուզում եմ ասել, որ նախորդ տասնամյակների ընթացքում մենք բազմիցս մոտ ենք եղել Ղարաբաղի շուրջ համաձայնության։ Ինչն է միշտ խնդիր եղել․ պայմանավորվում էին, որ պետք է հանրաքվե անցկացվի։ Բայց մի կողմն ասաց, որ չի կարող նշել այս հանրաքվեի ամսաթիվը։ Սա Ադրբեջանն է։ Որովհետև եթե ընթացիկ պայմաններում հանրաքվե անցկացվի, անկախ նրանից, թե երբ՝ վաղը, թե նույնիսկ 20 տարի հետո, հանրաքվեի արդյունքը պարզ կլինի։ Եվ դրա համար առաջարկվել էր դա թողնել ապագա սերունդների որոշմանը։ Հայկական կողմը, ընդհակառակը, պնդում էր հանրաքվեի օրը որոշել, իսկ այս հանրաքվեում որոշել Ղարաբաղի կարգավիճակը, քանի որ իրենք էլ ելնում էին նրանից, որ եթե նույնիսկ հանրաքվեն անցկացվեր 20 տարի հետո, ապա բնակչության ներկայիս կազմով, արդյունքն ակնհայտ կլիներ։ Սա էր խնդրի էությունը, ամեն ինչ սրա շուրջ էր պտտվում, սա էր կարգավիճակի որոշման հիմնական խոչընդոտը: Դե, իսկ հիմա, անցյալ տարի Պրահայում Հայաստանի ղեկավարությունը փակեց այս թեման և ասաց. Ղարաբաղը Ադրբեջանի մաս է, նույնիսկ նշեց քառակուսի կիլոմետրերի թիվը՝ վկայակոչելով 1991 թվականի պայմանագիրը, երբ նախկին միութենական հանրապետությունների պետական սահմանները որոշվում էին Խորհրդային Միությունում հաստատված սահմանների համաձայն։ Վերջ։ Թեման փակված է։ Ուստի, երբ 2020 թվականի նոյեմբերին մենք պայմանավորվեցինք այդ տարածքում մեր խաղաղապահների ներկայության մասին, նախ՝ նրանց մանդատը մի բանի համար էր․ հրադադարի ռեժիմի մշտադիտարկումը։ Եվ երկրորդ՝ վերջնականապես որոշված չէր Ղարաբաղի կարգավիճակը»,- ընդգծել է ՌԴ նախագահը։
Իմ տպավորությամբ, հնարավոր է Հայաստանն ընդհանրապես արեւմտյան հարթակներից հրաժարվի, որովհետեւ ես հիասթափություն եմ տեսնում Նիկոլ Փաշինյանի մոտ: Այս մասին NEWS.am-ի հետ զրույցում նշեց քաղաքագետ Գարիկ Քեռյանը:
«Նա կատարեց այն, ինչ պահանջում էին իրենից, բայց չստացավ փոխարենը ըմբռնում: Ընդհակառակը, ստացավ նոր, ավելի խայտառակ պահանջներ Ադրբեջանի կողմից: Այս տեսակետից նա կարող է հիասթափվել եւ անցում կատարել ռուսական կողմ:
Այն, որ Ալիեւը ապտակում է եւ չի գնում Գրանադայի հանդիպմանը, սա նշանակում է, որ Արեւմուտքը ազդեցության լծակ թուրք-ադրբեջանական տանդեմի վրա կամ չունի, կամ էլ իսկապես, այս ամենը թատրոն է, չի ուզում այդ լծակները կիրառել: Արեւմուտքի համար հետաքրքիր են այն երկրները, որոնք հակամարտության մեջ են մտնում Ռուսաստանի դեմ, հակառուսական քաղաքականություն են վարում:
Իմ կարծիքով արեւմտյան հարթակները եւ անընդհատ քաշել տանելը բանակցությունները դեպի Բրյուսել ու Վաշինգտոն, մի նպատակ ուներ՝ սեպ խրել Հայաստանի եւ Ռուսաստանի միջեւ եւ զրկել Մոսկվային հարավկովկասյան իր հենարանից»,-ասաց նա:
Քաղաքագետի խոսքով, եթե Ալիեւը գնար Գրանադա եւ ստորագրեր խաղաղության պայմանագիրը, Հայաստանը ամբողջությամբ կընկղմվեր արեւմտյան ազդեցության մեջ, բայց Ալիեւը չգնաց եւ նորանոր պահանջներ առաջադրեց, միաժամանակ ազդարարելով, որ Ադրբեջանն ու Ռուսաստանը խորացնում են ռազմավարական համագործակցությունը: «Հավանաբար, Փաշինյանը զգաց դրա վտանգը, հավանաբար, հասկանալով, որ Արեւմուտքից կարող են լինել խոստումներ, բայց ոչ իրական քայլեր, եւ այս պահին փորձում է հավասարակշռել արեւմտյան եւ ռուսական ազդեցությունները՝ ինչ-որ տեղ անվտանգության երաշխիքներ ստանալով»,-ընդգծեց նա:
«Ադրբեջանը Լեռնային Ղարաբաղում իրական էթնիկ զտումներ է իրականացրել։ Մենք կարող ենք խոսել Ադրբեջանի կողմից կազմակերպված ավելի քան 9-ամսյա շրջափակման մասին։ Մարդիկ չեն ունեցել հիմնական սննդամթերք, դեղորայք, վառելիք և այլն: Այսպիսով խախտվել են նրանց բոլոր հիմնարար իրավունքները, ստեղծվել է հումանիտար աղետ, որը սեպտեմբերի 19 — ին վերաճել է Ադրբեջանի ռազմական միջամտության»,- «Փաստինֆո» -ի եթերում հայտարարել է ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան Անահիտ Մանասյանը:
Պաշտպանը նշել է, որ Ադրբեջանի ռազմական գործողության հետևանքով հայ բնակչության շրջանում կան զոհեր: Այդ թվում՝ քաղաքացիական բնակչությունից։ Նրանց թվում են կանայք, երեխաներ։ «Ստեղծվել է վախի մթնոլորտ, Մարդիկ զրկվել են անվտանգության երաշխիքներից, այդ թվում՝ իրենց կյանքի երաշխիքներից։ Այս պայմաններում Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչները ստիպված են եղել լքել իրենց տները։
Նրանցից ոչ ոք դա չի արել կամավոր, նրանք բռնի տեղահանված մարդիկ են, որոնք վերը նշվածի պատճառով ստիպված են եղել լքել իրենց հայրենիքը՝ թողնելով իրենց ունեցվածքը», — շարունակում է ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպանը:
«Մեր գրասենյակի համար շատ կարևոր է Հայաստան բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցների շրջանում հատկապես խոցելի կատեգորիայի բացահայտումը։ Անմարդկային, դաժան, արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի զոհ դարձած մարդիկ, իհարկե, խոցելի խմբերի շարքին են դասվում, և պետությունը պետք է ունենա հատուկ քաղաքականություն և մեխանիզմներ նրանց իրավունքների ապահովման համար:
Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմը նման փաստեր է բացահայտում, դրա համար մենք գնում ենք Գորիսի, Վայքի, Կոռնիձորի և այլ համապատասխան կենտրոններ, հարցազրույցներ ենք անցկացնում բռնի տեղահանված անձանց հետ՝ պետական մարմիններին հանձնարարականներ տալու նշված անձանց իրավունքների պաշտպանության հատուկ մեխանիզմների տրամադրման վերաբերյալ:
Մենք հավաքագրել ենք տեղեկատվություն, որը մտադիր ենք տրամադրել պետական մարմիններին և միջազգային կազմակերպություններին։ Այն պարունակում է բոլոր տեսակի անմարդկային, արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունք։ Այդ թվում՝ խոշտանգումների, դիակների պղծման, տարատեսակ բռնությունների դեպքեր։ Ես դիմել եմ քննչական մարմիններին, և մենք արդեն ունենք հավաստի տեղեկատվություն, այդ մասին։ Օրինակ՝ կա մարմին՝ կտրված ականջներով, կա տղայի մարմին՝ կտրված ձեռքով, կնոջ պղծված մարմին և այլն։ Հայտնաբերվել են նաև Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչների զանգվածային սովի դեպքեր», — պատմում է օմբուդսմենը։
Մ
Հարավային Կովկասի հարցերով ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարը բացառիկ հարցազրույց է տվել NEWS.am-ին՝ անդրադառնալով Ադրբեջանի սանձազերծած ռազմական գործողությունների հետևանքով Արցախից հայության բռնի տեղահանմանը, կատարվածի պատճառներին և հնարավոր զարգացումներին, Ադրբեջանի դեմ Եվրամիության կողմից պատժամիջոցների կիրառման հնարավորությանը, հոկտեմբերի 5-ին Իսպանիայի Գրանադա քաղաքում Եվրոպական քաղաքական համայնքի գագաթնաժողովի շրջանակում նախատեսված հնգակողմ հանդիպման հնարավոր արդյունքներին, ինչպես նաև այն հարցին, թե ինչ քայլերի կարող է դիմել Բրյուսելը, եթե Ադրբեջանը «միջանցք» բացելու նպատակով փորձի նորից հարձակվել Հայաստանի վրա։
Սեպտեմբերի 19-20-ին Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմի ճնշման տակ Ստեփանակերտի իշխանությունները ստիպված եղան կապիտուլյացիայի ենթարկվել եւ հայտարարեցին, որ 2024 թվականի հունվարի 1-ից չճանաչված Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունն այլեւս գոյություն չի ունենա։ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության ճնշող մեծամասնությունը ստիպված է եղել լքել հայրենիքը եւ փախչել Հայաստան՝ փրկելու իր կյանքը, իսկ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ «առաջիկա օրերին Լեռնային Ղարաբաղում այլեւս հայ չի մնա»։ Եվրամիությունը դիտարկո՞ւմ է տեղի ունեցողը որպես էթնիկ զտում։
Մենք դատապարտել ենք ուժի կիրառումն ու Ադրբեջանի իշխանություններին կոչ ենք արել ապահովել խաղաղ բնակչության պաշտպանությունը։ Կարծում եմ՝ բոլոր կողմերի համար բավականին դժվար էր կանխատեսել, որ Ղարաբաղի ողջ հայ բնակչությունն ընդամենը մի քանի օրում կարող է հեռանալ։ Հայ բնակչությունն անվտանգության հետ կապված ողջամիտ մտահոգություններ ունի, և Բաքուն պետք է անդրադառնա այս խնդրին որպես առաջնահերթություն: Խոսքը միայն հանրությանն էական առաջարկ անելու մասին չէ, այն պետք է նաև վստահություն ներշնչի: Հասկանալի է, որ ավելի քան 30 տարվա հակամարտությունից հետո մարդիկ վախեցան և որոշեցին հեռանալ։ Այժմ հարցն այն է, թե արդյո՞ք նրանցից ոմանք պատրաստ կլինեն վերադառնալ, և ի՞նչ պայմաններով: Մեզ համար կարևոր տարրերից մեկը կարող է լինել երկարաժամկետ բազմազգ առաքելության կամ Լեռնային Ղարաբաղում ՄԱԿ-ի առաքելության տեղակայումը, ինչը կօգնի հավաստիացնել այն մարդկանց, որոնք կուզենան վերադառնալ։ Այս համատեքստում մենք հաշվի ենք առել 2023 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Ղարաբաղում անցկացված ՄԱԿ-ի առաջին առաքելության փորձը։ Վերջապես, ինչ վերաբերվում է տերմինաբանությանը, այս հարցը թողնում եմ իրավաբանների հայեցողությանը։ Ինձ հետաքրքրում է այն, որ ստեղծվեն պայմաններ, որպեսզի ցանկացողները կարողանան վերադառնալ, պաշտպանված լինի մեկնածների ունեցվածքը, պաշտպանվեն մշակութային, կրոնական և պատմական հուշարձանները։
Անցած ամիսներին Բրյուսելն ու Վաշինգտոնը բազմիցս ընդգծել են, որ Ադրբեջանը պետք է անվտանգության եւ առանցքային իրավունքների հարցում լուրջ երաշխիքներ տրամադրի Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդին, սակայն այս պահանջը, կարծես թե, ժամանակավրեպ է այլռւս, քանի որ հայերը բռնի տեղահանվել են Լեռնային Ղարաբաղից: Ինչո՞ւ Ադրբեջանի վրա էական ճնշում չգործադրվեց՝ հետ պահելու նրան ռազմական լուծման գնալուց եւ կանխելու հայերի տեղահանումը Լեռնային Ղարաբաղից։
Իսկապես, հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում ներգրավված միջնորդներից և ոչ մեկը չկարողացավ կանխել այդ իրադարձությունները։ Ռուս խաղաղապահներն, ակնհայտորեն, ևս ի վիճակի չեղան դա անել։ Ամռանը լարվածությունն աճում էր, և մենք սերտորեն ու ինտենսիվ կերպով գրեթե ամեն օր կապ էինք պահպանում Ադրբեջանի իշխանությունների, Հայաստանի իշխանությունների և Ղարաբաղի հայերի ներկայացուցիչների հետ՝ դիվանագիտական լուծումներ փնտրելու նպատակով: Բայց, ի վերջո, Ադրբեջանը որոշեց ուժ կիրառել, և ԵՄ-ն դա հստակ դատապարտել է։ Գնդակն այժմ Բաքվի դաշտում է, քանի որ պետք է հստակ հացաստիացումներ և ամուր երաշխիքներ տա հայ բնակչությանը, որպեսզի նրանք կա՛մ մնան, կա՛մ վերադառնան:
Ադրբեջանի նախագահը շարունակում է վստահեցնել, որ «ինտեգրման» շրջանակում ապահովվելու են Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքներն ու անվտանգությունը, սակայն Ադրբեջանի կողմից ռազմական հարձակման ենթարկված Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը ստիպված է եղել լքել իր հայրենիքը, իսկ Լեռնային Ղարաբաղը, ամենայն հավանականությամբ, գործնականում հայաթափվելու է։ Այդ դեպքում ի՞նչ իրավունքների ու երաշխիքների մասին այժմ կարող է խոսք լինել։
Երբ նախագահ Շառլ Միշելը 2022թ․ մայիսին առաջին անգամ հրապարակայնորեն խոսեց այդ մասին՝ ընդգծելով «Ղարաբաղում էթնիկ հայ բնակչության իրավունքների և անվտանգության հարցերը լուծելու անհրաժեշտությունը», Ղարաբաղի հայերի իրավունքների և անվտանգության հայեցակարգը դարձավ միջազգայնորեն կիրառվող եզրաբանություն։ Բոլոր խաղացողները, ներառյալ՝ Հայաստանը և Ադրբեջանը, սա ընկալեցին որպես ապագա համապարփակ կարգավորման առանցքային սկզբունք: Այսօր՝ հայերի զանգվածային գաղթից հետո, սա նույնիսկ ավելի արդիական է։ Մենք շարունակում ենք համոզված լինել, որ Ղարաբաղի հայ բնակչության իրավունքը՝ ապրելու այնտեղ, որտեղ նրանք միշտ ապրել են, պետք է երաշխավորվի, և պետք է ապահովվի նրա անվտանգությունը։ Կրկին՝ գնդակն այժմ ամբողջությամբ Բաքվի դաշտում է: Հիմա վճռորոշ ժամանահատված է, որը ցույց կտա, թե ինչ միջոցներ կձեռնարկվեն վստահությունը բարձրացնելու համար, որքանով դրանք արդյունավետ կլինեն և որքանով Բաքուն կկարողանա համոզել ղարաբաղցի հայերին վերադառնալ։ ԵՄ-ն ունի բազմաթիվ մոդելներ և պրակտիկա, որոնք թույլ են տալիս բնակչության տարբեր խմբերին խաղաղ ապրել միասին, և մենք միշտ պատրաստ ենք եղել դրանցով կիսվել Բաքվի հետ, քանի որ դրանք տեղին են և օգտակար։
Ադրբեջանը ձերբակալում է նախկին քաղաքական գործիչների եւ զինվորականների. առեւանգվել եւ ձերբակալվել են նախկին նախագահներ Արայիկ Հարությունյանը, Բակո Սահակյանը, Արկադի Ղուկասյանը, ԼՂ խորհրդարանի նախագահը, նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը, ՊԲ նախկին հրամանատարն ու փոխհրամանատարը, նախկին արտգործնախարարը։ Ի՞նչ դիրքորոշում ունի Բրյուսելն այս հարցում։
Նախ՝ չեմ սիրում ենթադրություններ անել, թե ինչ կարող է լինել։ Ինչ վերաբերում է տեղի ունեցած ձերբակալություններին, մենք, իհարկե, մտահոգված ենք։ Մենք նախկինում համապարփակ համաներման կոչ ենք արել, և ես համոզված եմ, որ եթե կա ցանկություն հաղթահարելու ավելի քան 30 տարվա հակամարտության ժառանգությունը, ապա կարևոր է շրջել թշնամանքի էջը՝ խոսքով և գործով: Ադրբեջանում խորը սպիներ են մնացել այն բանից հետո, երբ տասնամյակներ շարունակ ստիպված են եղել հարյուր հազարավոր տեղահանվածների հյուրընկալել: Վառ հիշողություններ կան նաև 90-ականների մարտերի և 30 տարվա ավերածությունների մասին։ Լեռնային Ղարաբաղից հայ բնակչության փախուստը ցույց է տալիս նաև անվստահության, թշնամանքի և վախի խորությունը, որը կա, ինչպես նաև ցույց է տալիս, թե Բաքվի և Երևանի ղեկավարությունները որքան քրտնաջան աշխատանք պետք է անեն՝ բնակչության մեջ փոխելու այս խորն արմատավորված հայացքները: Հակամարտության ընթացքում բոլոր կողմերն են հանցագործություններ կատարել. որոշ մարդկանց ձերբակալելն ու հետապնդելը ոչ մի կերպ չի օգնի ազգերին շրջել էջը, այլ ծառայելու է հին վերքերը բորբոքելուն և նորերը ստեղծելուն։
Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ողջ հայությունն, ամենայն հավանականությամբ, կլքի Լեռնային Ղարաբաղը՝ կարելի՞ է արդյոք ԼՂ հակամարտության էջը փակված համարել։
Ոչ։ Ինձ համար Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը կփակվի, երբ բացվեն սահմանները, երբ մարդիկ վերադառնան իրենց տները, որտեղ էլ որ դրանք լինեն, և հայերն ու ադրբեջանցիները կկարողանան ազատորեն ճանապարհորդել միմյանց երկրներով և տարածքներով՝ ներառյալ Ղարաբաղը, և, միևնույն ժամանակ, իրենց ապահով զգան։
Բաքվի համար լուրջ հետեւանքներ կլինե՞ն։ Արդյո՞ք ԵՄ-ն, օրինակ, մտածում է Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցներ կիրառելու կամ էներգետիկ ոլորտում համագործակցությունը սառեցնելու մասին: Եթե ոչ, ապա ինչո՞ւ։
Բրյուսելում 2023թ․ սեպտեմբերի 19-20-ն Ադրբեջանի ռազմական գործողությունից առաջ և հետո դիտարկվել և քննարկվել են մի քանի տարբերակներ։ Եվրամիությունը շատ հստակ արտահայտել է իր դիրքորոշումն այս հարցում։ Մենք ակնկալում ենք, որ Ադրբեջանը կանի հնարավոր ամեն ինչ, որպեսզի այն ղարաբաղցի հայերը, որոնք ցանկանում են վերադառնալ, կարողանան դա անել։ Մենք նաև շարունակում ենք մասնակցել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացին։
Եվրամիությունը հնարավո՞ր է համարում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը Գրանադայում կայանալիք գագաթնաժողովի ժամանակ։
Սա անիրատեսական նպատակ է թվում. ես չեմ հավատում, որ այս պահին կողմերից որևէ մեկը դրան է ձգտում: Այնուամենայնիվ, այն, ինչն ի թիվս այլ բաների ակնկալում ենք տեսնել Գրանադայում հնարավոր հանդիպման արդյունքում, ամուր հանձնառությունն է խաղաղության գործընթացին, սպառնալիքից կամ ուժի կիրառումից հրաժարումն ու միմյանց տարածքային ամբողջականության ճանաչումը: Խաղաղության պայմանագրի բուն տեքստի շուրջ քննարկումները պետք է հնարավորինս շուտ վերսկսվեն։
Պաշտոնական Երեւանը զգուշացնում է, որ Ադրբեջանի հաջորդ նպատակը կարող է լինել Հայաստանին արտատարածքային միջանցքի բռնի պարտադրումը՝ միջանցք, որը կանցնի Հայաստանի տարածքով, բայց չի գտնվի վերջինի վերահսկողության տակ։ Ի՞նչ քայլեր կձեռնարկի Եվրամիությունը՝ նման «միջանցք» բացելու նպատակով Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի դեմ նոր ռազմական գործողությունների դեպքում, եթե հնարավոր դիվանագիտական ջանքերը ձախողվեն, ինչպես դա եղավ Լեռնային Ղարաբաղի դեպքում։
Կրկին՝ ես չեմ ուզում ենթադրություններ անել։ Մեր դիրքորոշումը հստակ է՝ ապագա համաձայնագրերը չեն նախատեսում ոչ մի արտատարածքային կամ միջանցքային տարբերակ, քանի որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը բազմիցս ճանաչել են միմյանց տարածքային ամբողջականությունն ու ինքնիշխանությունը։ Այսպիսով, ցանկացած համաձայնեցված լուծում պետք է հարգի ինքնիշխանության, իրավասության և փոխադարձության սկզբունքները։
Ռուսաստանը պնդում է, որ ըստ առկա տեղեկությունների՝ Վաշինգտոնն ու Բրյուսելն ակտիվորեն համոզում են Երեւանին դուրս գալ Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունից (ՀԱՊԿ), ակտիվացնել համագործակցությունը ՆԱՏՕ-ի հետ, փոխել ռազմատեխնիկական համագործակցության ուղղությունն ու խաղաղության համաձայնագիր ստորագրել Ադրբեջանի հետ՝ առանց հաշվի առնելու Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքներն ու անվտանգությունը։ Արեւմտյան երկրները, ըստ Մոսկվայի, ձգտում են Ռուսաստանին դուրս մղել տարածաշրջանից։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք սա:
Վերջին երկու տարում մենք բազմաթիվ նմանատիպ հայտարարություններ ենք տեսել մի շարք ռուս պաշտոնյաների, այդ թվում՝ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի և ԱԳՆ խոսնակ Մարիա Զախարովայի կողմից։ Յուրաքանչյուր ոք ունի իր կարծիքի իրավունքը, բայց ևս մեկ անգամ ուզում եմ կրկնել՝ այս հայտարարությունները որևէ հիմք չունեն․ և՛ դրանք, թե մենք ուզում ենք «որևէ մեկին դուրս մղել», և՛ այն հայտարարությունները, թե Ղարաբաղի հայերը մոռացվել են։ Ես բազմիցս հնարավորություն եմ ունեցել այդ մասին ուղղակիորեն խոսելու ՌԴ փոխարտգործնախարար Միխայիլ Գալուզինի և Ռուսաստանի հատուկ ներկայացուցիչ Իգոր Խովաևի հետ, այդ թվում՝ Ժնևի միջազգային քննարկումների շրջանակում։ Երկրորդ կետի վերաբերյալ ուզում եմ հղում անել նախագահ Պուտինի՝ 2020 թվականի հրադադարից հետո՝ մասնավորապես 2020 թվականի նոյեմբերի 17-ին Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ արած հայտարարություններին։ Ինչ վերաբերում է առաջին կետին, ապա Հարավային Կովկասի երկրներն իրենք պետք է որոշեն, թե որ գործընկերներին են ցանկանում ընտրել։ Ո՛չ Եվրամիությունը, ո՛չ Ռուսաստանը, ո՛չ էլ որևէ երրորդ կողմ տարածաշրջանում «հենակետ» ունենալու կանխորոշված իրավունք չունեն։
Տասնյակ հազարավոր այժմ անօթևան մարդիկ Հայաստան են լցվել Լեռնային Ղարաբաղից, որը վերահսկվում է նրա խիզախացած թշնամու՝ Ադրբեջանի կողմից, գրում է Associated Press-ը։
«Ցուցարարների բազմությունը լցնում է Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանի փողոցները՝ պահանջելով վարչապետի հրաժարականը։ Հին դաշնակից և պաշտպան Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները սրվել են փոխադարձ մեղադրանքների պատճառով:
Հայաստանն այժմ բախվում է բազմաթիվ մարտահրավերների այն բանից հետո, երբ հանկարծ հայտնվեց 1991 թվականին Խորհրդային Միության փլուզումից հետո իր անկախության տասնամյակների ամենավատ քաղաքական ճգնաժամերից մեկի մեջ», — նշում է հոդվածի հեղինակ Էմմա Բարոուզը:
Ինչպես գրում է Բարոուզը, իրադարձությունները զարմանալի արագությամբ ընթացան այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանը «կայծակնային ռազմական արշավ իրականացրեց Լեռնային Ղարաբաղում՝ էթնիկ հայերով գերակշռող տարածաշրջանում»։
«Ադրբեջանական շրջափակման պատճառով մատակարարումներից զրկված լինելով և Թուրքիայի աջակցությունն ունեցող հակառակորդի թվաքանակով գերազանցող զինված ուժերի պատճառով անջատողական ուժերը կապիտուլյացիայի ենթարկեցին 24 ժամվա ընթացքում, իսկ նրանց քաղաքական առաջնորդները հայտարարեցին, որ կցրեն իրենց կառավարությունը մինչև տարեվերջ:
Սա էթնիկ հայերի զանգվածային արտագաղթի պատճառ դարձավ, որոնք վախենում էին ապրել Ադրբեջանի տիրապետության տակ: Տարածաշրջանի 120,000 բնակիչների ավելի քան 80%-ը հապճեպ հավաքեց իրերը և սկսեց հոգնեցուցիչ, դանդաղ ճանապարհը միակ լեռնային ճանապարհով դեպի աղքատ Հայաստան, որը դժվարությամբ է ընդունում նրանց:
Իրենց հայրենիքի կորստից զայրացած և նյարդայնացած՝ նրանք, ամենայն հավանականությամբ, կաջակցեն վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի դեմ գրեթե ամենօրյա բողոքի ակցիաներին, որին ընդդիմությունը մեղադրում է Լեռնային Ղարաբաղը պաշտպանելու անկարողության մեջ»,- նշում է հոդվածագիրը։
«Կա հսկայական զայրույթ և հիասթափություն՝ ուղղված Նիկոլ Փաշինյանին», — ասում է Chatham House-ի տարածաշրջանային փորձագետ Լորենս Բրոերսը։
Ըստ նրա, տնտեսական դժվարություններ ապրող Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը պետք է արագ ապահովի նրանց բնակարանով, բուժօգնությամբ և աշխատանքով։ Թեև համաշխարհային հայկական սփյուռքը խոստացել է օգնել, դա լուրջ ֆինանսական և նյութատեխնիկական խնդիրներ է ստեղծում դեպի ծով ելք չունեցող երկրի համար, ասել է փորձագետը։
Դիտորդները նաև նշում են, որ Փաշինյանին ձեռնտու գործոններից մեկն այն է, որ ինչ զայրույթ էլ չփոթորկի իր դեմ, այն հավասար չափով ուղղված է Հայաստանի գլխավոր դաշնակից Ռուսաստանի դեմ։
Ռուսաստանին շեղել է ուկրաինական պատերազմը, որը խաթարել է նրա ազդեցությունը տարածաշրջանում և ստիպել Կրեմլին չցանկանալ մարտահրավեր նետել Ադրբեջանին և նրա գլխավոր դաշնակից Թուրքիային, որն արևմտյան պատժամիջոցների ներքո Մոսկվայի հիմնական տնտեսական գործընկերն է:
«Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինն արդեն վաղուց էր կասկածանքով վերաբերվում նախկին լրագրող Փաշինյանին, որն իշխանության եկավ 2018թ. նախորդ իշխանությունը տապալած բողոքի ցույցերը գլխավորելուց հետո։
Դեռևս Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ վերահսկողությունը վերականգնելու Ադրբեջանի գործողությունից առաջ Ռուսաստանը զայրացրել էր Հայաստանի վրա՝ ԱՄՆ-ի զորքերին համատեղ զորավարժությունների համար ընդունելու և Միջազգային քրեական դատարանի իրավասությունը ճանաչելու որոշման համար այն բանից հետո, երբ այն Պուտինին մեղադրեց Ուկրաինայից երեխաների արտաքսման հետ կապված ռազմական հանցագործությունների մեջ։
Բացասական զգացմունքները սրվեցին Լեռնային Ղարաբաղի անկումից հետո, երբ Մոսկվան հարձակվեց Փաշինյանի վրա այնպիսի կոշտ արտահայտություններով, որոնք նախկինում ոչ ոք չէր լսել»,- գրում է հոդվածի հեղինակը։
Ըստ նրա, դեռևս պարզ չէ՝ արդյոք Փաշինյանը կարող է դուրս բերել Հայաստանը Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունից, որտեղ գերիշխողը Ռուսաստանն է և Ռուսաստանի գլխավորած, մի քանի նախկին խորհրդային հանրապետություններից կազմված այլ դաշխնքներից: Հայաստանումգոյություն ունի ռուսական ռազմաբազա, և ռուս սահմանապահներն օգնում են պարեկություն իրականացնել Թուրքիայի հետ Հայաստանի սահմանին:
Չնայած խորացող պառակտմանը, Փաշինյանը ձեռնպահ մնաց Մոսկվայի հետ հարաբերությունները խզելու սպառնալիքներից, սակայն ընդգծեց անվտանգության և Արևմուտքի հետ այլ կապերի ամրապնդման անհրաժեշտությունը:
Մինչդեռ, ըստ Բարոուզի, ԱՄՆ-ի և նրա դաշնակիցների համար կարող է բարդ խնդիր լինել Մոսկվային, որպես Հայաստանի գլխավոր հովանավոր, փոխարինելը: Ռուսաստանը Հայաստանի գլխավոր առևտրային գործընկերն է և այնտեղ մոտ 1 միլիոն հայ է ապրում, որոնք վճռականորեն կդիմադրեն Մոսկվայի հետ հարաբերությունները խզելու Փաշինյանի ցանկացած փորձի։
Ռուս խաղաղապահների ապագան Լեռնային Ղարաբաղում, որոնք պետք է մնային մինչև 2025 թվականը, պարզ չէ։ Կրեմլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովն ասել է, որ նրանց կարգավիճակը պետք է համաձայնեցվի Ադրբեջանի հետ։
Լոուրենս Բրոերսի կարծիքով, Ադրբեջանը կարող է թույլ տալ, որ փոքրաթիվ ռուս խաղաղապահներ մնան Լեռնային Ղարաբաղում՝ օգնելու առաջ տանել տարածաշրջանը «ինտեգրելու» իր օրակարգը:
«Սա կարող է օգնել պահպանելու Մոսկվայի դեմքը,- ասել է նա:- Սա կարող է հաստատել ինտեգրացիոն օրակարգը, որն առաջ է քաշում Ադրբեջանը»:
Չնայած խաղաղապահները չփորձեցին խանգարել Ադրբեջանին հետ վերցնել Լեռնային Ղարաբաղը, սակայն ռուսաստանյան զորքերի առկայությունը Հայաստանում օգնում է հակազդել Ադրբեջանի և Թուրքիայի հնարավոր փորձերին՝ ճնշում գործադրելու Երևանի վրա որոշ վիճահարույց հարցերում:
Բաքուն վաղուց է պահանջում Հայաստանից միջանցք տրամադրել Նախիջևանին, որը Ադրբեջանից բաժանված է հայկական տարածքի 40 կիլոմետրանոց հատվածով։ Տարածաշրջանը, որը սահմանակից է նաև Թուրքիային ու Իրանին, ունի մոտ 460 հազար բնակչություն։
Կարնեգիի եվրոպական կենտրոնի փորձագետ Թոմաս դե Վաալը նշում է, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը երկուշաբթի Նախիջևանում ընդունել է Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին և բավականին սադրիչ կերպով Հարավային Հայաստանն անվանել «պատմական ադրբեջանական հող»։
Չնայած Ադրբեջանին ուղղված Արևմուտքի՝ Հայաստանի ինքնիշխանությունը հարգելու կոչերին, ինչպես նաև Իրանի վճռական ազդանշաններին, որը նույնպես զգուշացրել է Ադրբեջանին ուժ չկիրառել Հայաստանի դեմ, լարվածությունը մնում է բարձր, նշել է նա։
«Հարցն այն է, թե որքանով են Ադրբեջանն ու Թուրքիան, թերևս, Ռուսաստանի լուռ աջակցությամբ, առաջ մղում այս հարցը,- ասել է դե Վաալը։- Պարզապես փորձում են Հայաստանը բերել բանակցությունների սեղանի շո”ւրջ, թե՞ փաստացի սկսում են ուժ կիրառել՝ փորձելով հասնել իրենց ուզածին։ Սա այն սցենարն է, որից բոլորը վախենում են»:
Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունը, ամագործակցելով միջազգային համապատասխան ատյանների հետ, պարտավոր է գործադրել ամեն լծակ՝ քաղաքական, իրավական բոլոր ռեսուրսները՝ Ռուբեն Վարդանյանին եւ ապօրինի ձերբակալված մեր մյուս հայրենակիցներին օր առաջ ազատ արձակելու պահանջով: Այդ մասին ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է «Հայաստան» խմբակցության ղեկավար Սեյրան Օհանյանը․
«Խորհրդային միության փլուզմանը զուգահեռ Ստեփանակերտում, միջազգային իրավունքի նորմերին եւ ԽՍՀՄ օրենքներին համապատասխան, ընդունվել եւ ԼՂ-ի բնակչության հանրաքվեով ամրագրվել է անկախ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հռչակումը՝ ձեւավորելով իրենց անկախությունը հռչակող մյուս հանրապետություններին իրավահավասար պետություն, ինչպես Հայաստանը, Ադրբեջանը, Վրաստանը։
Սակայն դրան ադրբեջանական իշխանությունները պատասխանել են պատերազմով, պարտությունից հետո՝ սադրանքներով, իսկ 2020-ին վերսկսելով ռազմական լայնածավալ գործողությունները եւ բռնազավթելով հայկական Արցախի բնակավայրերը՝ շարունակել էթնիկ զտումների, 2023-ի սեպտեմբերյան մարտական գործողություններից հետո՝ ցեղասպանության, բռնի տեղահանման քաղաքականությունը` Արցախում ապրող հայ ժողովրդի նկատմամբ, ինչը հանգեցրել է տասնյակ հազարավոր զոհերի, նյութական ահռելի կորուստների։ Եվ այսօր դեռ փորձում են ապօրինի ձերբակալել Արցախի Հանրապետության պետական գործիչներին:
Ադրբեջանի սահմանապահ ծառայության կողմից բարեգործ, հասարակական- աղաքական գործիչ Ռուբեն Վարդանյանին ազատությունից զրկելը բացահայտ անօրինականություն է, հանցավոր արարք եւ պետք է արժանանա իրավական խստագույն գնահատականի։
Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունը, ամագործակցելով միջազգային համապատասխան ատյանների հետ, պարտավոր է գործադրել ամեն լծակ՝ քաղաքական, իրավական բոլոր ռեսուրսները՝ Ռուբեն Վարդանյանին եւ ապօրինի ձերբակալված մեր մյուս հայրենակիցներին օր առաջ ազատ արձակելու պահանջով:
Սակայն ինչպես տեսնում ենք, նրանց սատելիտներն ու քաղաքական դերակատարում ունեցող կերպարներն իրենց պոռոտախոս, արկածախնդիր հայտարարություններով ավելի սրում, բարդացնում են իրավիճակը։ Իսկ ամենամեծ սրիկայությունն այն է, երբ ինչ-որ մեկը ճողոպրում, անցնում է վտանգավոր ճանապարհով եւ անմիջապես իրենից հետո «ականապատում» այն՝ հարվածի տակ դնելով հազարավոր մարդկանց, ովքեր, նույն դժվարություններն ու զրկանքները հաղթահարելով, պետք է անցնեն այդ ճանապարհով։
Մեր հազարավոր հայրենակիցներ դեռեւս գտնվում են Արցախում, եւ եթե Հայաստանի օրվա իշխանությունները հրաժարվել են Արցախի անվտանգության երաշխավորը լինելու իրենց օրինական, բարոյական պարտականությունից, ապա պարտավոր են գոնե թույլ չտալ անգրագետ, սադրիչ մեկնաբանությունների տարածումը, որով կարող են թիրախավորել նրանց»,- գրել է նա։
«Ֆուտբոլի դաշտի չափ մեծ տարածք է եղել, որի ներքևի մաս աստիճաններ էին տանում․ մարդիկ հերթով իջնում էին ու տարաները լցնում։ Վերևում էլ մարդիկ հորից դույլով բենզին էին բարձրացնում, ինձ շատ պետք չէր, դրա համար վերևում էի հերթ բռնել, համ էլ չէի ուզում իջնել ու շնչել այդ ամենը։ Ով ծխում էր, տղաները միանգամից ուղարկում էին փշալարի մյուս կողմ։ Մի պահ տեսա, որ փշալարի մյուս կողմում մի երեք հոգի ծխում են, բայց դե նրանք հեռու էին»,- ՍիվիլՆեթի հետ զրույցում ասաց Խաչատուր Հայրիյանը, որը երեկ Ասկերանի շրջանում գտնվող վառելիքի պահեստի պայթյունի ականատեսն է դարձել։ Այս օրերին Արցախից Հայաստան տեղահանվող քաղաքացիները փորձում են վառելիքի հարց լուծել։
Խաչատուրը ասում է, որ ռեզերվուարի վերևում երկու անցք կար՝ մեկը օդափոխանակման համար, մյուսը՝ հորի․ «Հերթը արդեն ինձ էր հասնում և մի պահ օդափոխանակման անցքը օդը ներս քաշեց, հետո հասկացա, որ դա պայթյունի սկիզբն էր, միանգամից պայթեց ու մարդկանց շպրտեց տարբեր ուղղություններով»։
Ըստ ականատեսի՝ դրանից հետո բռնկում տեղի ունեցավ․ «Երբ սկսեց բոլորին նետել, մեկին գրկեցի, որ շատ հեռու չշպրտի։ Պայթյունների դադարից հետո տղաներից մեկը սկսեց գոռալ՝ հեռո՛ւ անցեք, ամեն ինչ պայթում է։ Մեջտեղում կրակ էր և մտածեցինք, որ եթե բոլոր հորերից կրակ դուրս գա, մնալու ենք այստեղ։ Թե ոնց անցանք փշալարերի արանքով՝ ես էլ չեմ հասկանում։ Արդեն կրակ կար, բայց պայթյուններ չկային»։
Խաչատուրը ասում է, որ դրանից հետո տեսան վառված մարդկանց, որոնց վրա նույնիսկ ներքնազգեստ չկար․ «Այրվածքներով մարդիկ էին, որոնք գոռում էին՝ տարե՛ք մեզ հիվանդանոց։ Շորերի վառվող մասերը պոկում էինք նրանցից։ Ճանապարհն էլ փակ էր՝ ռեզերվուրաից մինչև հիմնական՝ Ասկերան-Ստեփանակերտ ճանապարհ։ Սկսեցին խցանում ստեղծած մեքենաները հանել, նույնիսկ այրված մարդիկ էին օգնում։ Երբ հասանք հիմնական ճանապարհ, սկզբում տեսանք փրկարարներին, «Շտապ օգնության» մեքենաները, հետո՝ հրշեջներին։ Ճիշտն ասած, ծայրահեղ վիճակում գնտվող մարդկանց չեմ տեսել, իմ տեսածները իրենց ոտքով էին քայլում, ճիշտ է, բողոքում էին, որ մարմինը ցավում է»։
Դեպքի վկան վառելիքի պահեստի պայթյունի երկու պատճառ է նշում։ Նախ՝ այդ օրը կայծակը շատ ցածր էր խփում, սակայն պահեստի մոտ հակակայծակնային սարքեր կային։ Երկրորդը՝ փշալարից այն կողմ ծխողների պատճառով կամ էլ ռեզերվուարի ներսում ինչ-որ մեկը մի բան արել է։
Արցախի առողջապահության նախարարությունը երեկ հայտնեց, որ բժշկական հաստատություններում ընդունել են 290 հիվանդ։ 7 հիվանդի կյանք հնարավոր չէր փրկել և նրանց մահացել են։ Պայթյունից տուժած տաստնյակ հիվանդներ գտնվում են ծայայեղ ծանր վիճակում։ 13 չճանաչված մարմին ուղարկվել է «Դատաբժշկական փորձաքննություն» բյուրո։ Բազմաթիվ անձինք անհետ կորած են համարվում։
Այսօր՝ սեպտեմբերի 26-ին, Հայաստանի առողջապահության նախարարությունը հայտնեց, որ ուղղաթիռով բժիշկների թիմ է մեկնել Ստեփանակերտ։
Վերջին տարիներին տեղի ունեցած մի շարք իրադարձություններ մեզ՝ բոլորիս իրադրությունը գնահատելու, վերագնահատելու, հետեւություններ անելու հրամայականի առաջ են կանգնեցրել։ Այս մասին այսօր՝ սեպտեմբերի 24-ին, իր հերթական ուղերձում ասաց վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։
«Ի՞նչ է տեղի ունեցել Հայաստանում։ Ի՞նչ է տեղի ունենում, եւ ի՞նչ պետք է տեղի ունենա. սրանք են այն հարցերը, որոնց պատասխանները ռազմավարական է ապագայի համար։ Վերջին ՀՀ-ի դեմ Ադրբեջանի ձեռնարկած հարձակումները ակնհայտ եզրակացության են բերում, որ արտաքին անվտանգության այն համակարգերը, որոնցում ներգրավված ենք, արդյունավետ չեն ՀՀ-ի պետական շահերի եւ անվտանգության տեսակետից։ Սա երեւաց թե՛ 44-օրյա պատերազմի ընթացքում, թե՛ 2021 թվականի մայիսի ու նոյեմբերի իրադարձությունների ժամանակ, թե՛ 2022-ի սեպտեմբերին, եւ ցանկը դեռ կարելի է շարունակել։
2020 թվականի դեկտեմբերին ԼՂ-ի Խծաբերդի եւ Հին Թաղերի գրավումն ու 60-ից ավելի հայ զինծառայողների գերեվարումը, Փառուխի դեպքերը, ԼՂ-ի հայ բնակչության ահաբեկման բազմաթիվ արտահայտությունները, Լաչինի միջանցքի ապօրինի արգելափակումը, սեպտեմբերի 19-ի ադրբեջանական հարձակումը ԼՂ-ի վրա լրջագույն հարցեր են բարձրացնում նաեւ ԼՂ-ում ՌԴ խաղաղապահ զորախմբի գործունեության նպատակների եւ մոտիվների մասին։ Ի հեճուկս 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության՝ ԼՂ-ի հայությունը այսօր էլ էթնիկ զտումների վտանգի առաջ է»։
Նիկոլ Փաշինյանի խոսքով՝ վերջին օրերին ԼՂ հումանիտար բեռների մուտք է տեղի ունեցել, բայց դա իրադրությունը չի փոխում. «եթե ԼՂ հայերի՝ իրենց տներում ապրելու իրական պայմաններ եւ էթնիկ զտումներից պաշտպանության գործուն մեխանիզմներ չստեղծվեն, հավանականությունը, որ ԼՂ-ի հայերը իրենց կյանքն ու ինքնությունը փրկելու միակ միջոց կտեսնեն հեռացումը իրենց հայրենիքից, չափազանց մեծանում է։
Իրադարձությունների նման զարգացման պատասխանատվությունն ամբողջությամբ կընկնի էթնիկ զտումների քաղաքականությունը որդեգրած Ադրբեջանի եւ ԼՂ-ում ՌԴ խաղաղապահ զորախմբի վրա։ Իհարկե, ՀՀ կառավարությունը միջազգային գործընկերների հետ աշխատում է ԼՂ հայերի իրավունքների եւ անվտանգության ապահովման միջազգային մեխանիզմների ձեւավորման վրա, բայց եթե այդ ջանքերը կոնկրետ արդյունքներ չտան, կառավարությունը ԼՂ-ի մեր քույրերին եւ եղբայրներին ամենայն հոգատարությամբ կընդունի Հայաստանի Հանրապետություն։ Սրանով, սակայն վերը հիշատակված հարցերը ոչ միայն չեն հասցեագրվի, այլեւ ավելի կսրվեն։ Հայաստանի Հանրապետությունն իր դաշնակցային պարտավորություններից երբեք չի հրաժարվել եւ իր դաշնակիցներին երբեք չի դավաճանել, բայց իրադարձությունների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ անվտանգության այն համակարգերը եւ այն դաշնակիցները, որոնց վրա մենք երկար տարիներ հույս ենք դրել, մեր խոցելիություններն ի ցույց դնելու եւ հայ ժողովրդի անկախ պետություն ունենալու անհնարինությունը հիմնավորելու խնդիր են դրել։
Ընդ որում, նման քաղաքականությունը ամենևին էլ կապ չունի 2018 թվականին Հայաստանում տեղի ունեցած ժողովրդական ոչ բռնի, թավշյա հեղափոխությամբ հաստատված կառավարության հետ։ Այդ քաղաքականության դրսևորումները մենք պարբերաբար տեսել ենք վերջին տասնամյակներում։ Այդ քաղաքականության արտահայտություն էր նաև 2016 թվականի 4-օրյա պատերազմը, 2015,2014 թվականներին տեղի ունեցած սահմանային լարումները և այլն»։
Նրա խոսքով՝ իրենք Հայաստանի անկախությունը կասկածի տակ դնող ձեւակերպումներին երբեք չեն համաձայնվել. «Բայց մտահոգիչ է այն, որ անկախ, ինքնիշխան, ազատ եւ ժողովրդավարական պետություն ունենալու մեր կամքին ականջալուր լինելու փոխարեն մեր որոշ գործընկերներ անվտանգության ոլորտում մեր խոցելիությունն ի ցույց դնելու գործում ավելի ու ավելի մեծ ջանքեր են գործադրում։ Հիմա արդեն հարվածի տակ դնելով ոչ միայն մեր արտաքին, այլեւ ներքին անվտանգությունն ու կայությունը, այս ընթացքում խախտելով, դիվանագիտական, միջպետական հարաբերությունների էթիկայի, կոռեկտության բոլոր նորմերը, ընդհուպ պայմանագրերով ստանձնած պարտավորությունները։ Այս քայլերին ի պատասխան՝ մենք կոչ ենք անում եւ հորդորում ենք մեր գործընկերներին՝ հարգել մեր պետությունն ու ինքիշխանությունը եւ մեր վճռական կամքն ենք արտահայտում ուժեղացնելու մեր պետականությունը, ինքիշխանությունը, ժողովրդավարությունը, արտաքին եւ ներքին անվտանգությունը»։
Փաշինյանն իր խոսքում կոչ արեց նաեւ միջազգային հանրությանը՝ անսասան աջակցություն հայտնել Հայաստանի անկախությանը, ինքիշխանությանը, տարածքային ամբողջականությանն ու ժողովրդավարությանը. «Մենք ձեռնարկելու ենք բոլոր միջոցները մեր անկախությունը պաշտպանելու համար։ Այս առումով անհրաժեշտ է վերափոխել, լրացնել, հարստացնել Հայաստանի Հանրապետության արտաքին եւ ներքին անվտանգության գործիքները, համագործակցելով փոխշահավետ քայլերի պատրաստ բոլոր գործընկերների հետ։ Մենք այս շարքում ենք դիտում ոչ միայն բանակի եւ անվտագության ուժերի խորը եւ համապարփակ բարեփոխումները, այլեւ 2022 թվականի հոկտեմբերի 6-ի Պրահայի եւ 2023 թվականի մայիսի 14-ի Բյուսելի պայմանավորվածությունների դե յուրե արձանագրումը, որով Խորհրդային Հայաստանի վարչական սահմանները դե յուրե ձեւակերպում են որպես Հայաստանի Հանրապետության պետական սահման։ Մենք այս շարքում ենք դիտում նաեւ Հռոմի ստատուտի վավերացումը, որը ՀՀ-ին հնարավորություն կտա արտաքին անվտանգության ապահովման գործում օգտվել նաեւ միջազգային քրեական դատարանի հնարավորություններից»։
Փաշինյանն ասաց, որ Հռոմի ստատուտը վավերացնելու որոշումը իրենք կայացրել են 2022 թվականի դեկտեմբերին, երբ իրենց համար ակնհայտ դարձավ, որ ՀԱՊԿ եւ հայ-ռուսական ռազմավարական գործընկերության գործիքները բավարար չեն Հայաստանի արտաքին անվտանգությունն ապահովելու համար.
«Այդ որոշումը որեւէ կերպ ուղղված չէ ՀԱՊԿ-ի կամ ՌԴ-ի դեմ, դա բխում է մեր արտաքին անվտանգության շահերից եւ նման որոշում կայացնելը մեր սուվերեն իրավունքն է։
Հայաստանը պետք է լինի խաղաղ, զարգացած, երջանիկ, ազատ եւ ժողովրդավարական պետություն, բայց այս ճանապարհին անհրաժեշտ է վերահաստատել ազատ եւ ինքնիշխան պետություն լինելու մեր կամքը եւ մենք գնում ենք այդ ճանապարհով՝ հարգելով մեր բոլոր գործընկերներին, բայց եւ նույնպիսի հարգանք ակնկալելով մեր ժողովրդի, մեր պետության, մեր ինքիշխանության, մեր ազատության նկատմամբ։ Վերջին տարիներին եւ այսօր էլ մեզ հետ տեղի ունեցող իրադարձությունների խորքային իմաստը հենց սա է։ Հայաստանը լինելու ինքնիշխան, ազատ, ժողովրդավարական պետություն, թե՞ վախվորած ծայրագավառ։ Արդեն գրեթե բաց եւ թափանցիկ այս ընտրությունն է դրվում Հայաստանի ներքաղաքական դաշտում, եւ ամեն քաղաքացի պետք է ընտրություն կատարի՝ ինքը անկախության պաշտպանության շարժման մասնակի՞ց է, թե՞ ծայրագավառային հնազանդության։ Ես ՀՀ վարչապետն եմ, հետեւաբար առաջնորդում եմ անկախության պաշտպանության շարժումը, եթե չլինեի վարչապետ, ապա որպես քաղաքացի կգնայի Հայաստանի անկախության պաշտպանությունը առաջնորդող վարչապետի հետեւից, իմանալով, որ հեշտ չի լինելու, բայց լինելու է, որովհետեւ Հայաստանի ապագան կախված է մեկ մարդուց, եւ այդ մեկ մարդը ես եմ, Հայաստանի ապագան կախված է մեկ մարդուց, եւ այդ մեկ մարդը դու ես։ ՀՀ քաղաքացին չի կորցրել եւ չի կորցնի իր հպարտությունն ու հաստատակամությունը եւ ՀՀ քաղաքացին կհաղթի անկախության, ինքիշխանության, ժողովրդավարության, երջանկության եւ ազատության համար մղվող այս պայքարում։
Փառք նահատակներին եւ կեցցե Հայաստանի Հանրապետությունը»։
Ադրբեջանը համաներում է նախատեսում ղարաբաղցի մարտիկների համար, որոնք վայր կդնեն իրենց զենքը, Reuters-ին ասել է Ադրբեջանի նախագահի խորհրդական Հիքմեթ Հաջիևը՝ հավելելով, որ եղել են զորամասեր, որոնք հայտարարել են, որ շարունակելու են դիմադրությունը:
«Ներկայումս մենք տեսնում ենք առանձին բանակային խմբեր և սպաներ, որոնք հրապարակային հայտարարություններ են արել, որ չեն ընդունելու մեր պայմանները և շարունակելու են դիմադրությունը: Մենք նաև տեսնում ենք, որ որոշ փոքր խմբեր գնում են անտառ: Բայց մենք դա չենք համարում անվտանգության մեծ մարտահրավեր: Իհարկե, դա որոշակի մարտահրավերներ և դժվարություններ կառաջացնի, բայց ոչ այդքան մեծ մասշտաբով»,- ասել է նա։
Հիշեցնենք, որ սեպտեմբերի 20-ին Արցախի Հանրապետության իշխանություններն ընդունել են ռուսական խաղաղապահ առաքելություն իրականացնող զորակազմի հրամանատարության առաջարկությունը՝ Արցախում կրակի դադարեցման վերաբերյալ:
Համաձայնություն է ձեռք բերվել՝
— դուրս բերել Հայաստանի Հանրապետության՝ (Արցախում) մնացած զինված ուժերը ռուս խաղաղապահ զորակազմի տեղակայման գոտուց,
— լիարժեք զինաթափել «Լեռնային Ղարաբաղի պաշտպանության բանակի» զինված խմբավորումները,
— դուրս բերել ծանր տեխնիկան ու սպառազինությունը Լեռնային Ղարաբաղի տարածքից՝ դրանց շուտափույթ ուտիլիզացման նպատակով:
Ալիևի ցեղասպան ռեժիմը շարունակում է իր լայնածավալ հարձակումն ու արյունահեղությունը Արցախում՝ օգտագործելով իր զինանոցում եղած բոլոր զենքերը պաշարված, հյուծված ու փոքր ազգի դեմ։ Այս մասին տելեգրամի իր ալիքում գրել է Արցախի պետնախարարի նախկին խորհրդական Արտակ Բեգլարյանը։
«Ցավոք սրտի, ունենք տասնյակ զոհեր և 200-ից ավելի վիրավորներ, սակայն թիվը շարունակում է աճել։ Մյուս կողմից, կարևոր է ընդգծել, որ Ադրբեջանի ցեղասպան բանակը նույնպես մեծ կորուստներ է կրել, ըստ երևույթին ավելի շատ, քան մենք։ Դա նրանից է, որ մեր հերոս տղաները կատաղի դիմադրել և դիմադրում են ցեղասպան բանակին՝ պաշտպանելով իրենց հայրենիքը, ընտանիքն ու արժանապատվությունը։
Ինձ համար վաղուց պարզ էր, որ Ալիևի ռեժիմի համար նշանակություն չունի ոչ միայն հայի, այլև ադրբեջանցիների կյանքը, և այդ պատճառով նա պարբերաբար մսաղացի մեջ է գցում իր հայրենակիցներին։
Ի վերջո, իզուր չէ, որ ադրբեջանական հասարակությունը դժգոհում է և պահանջում, որ իրենց պաշտոնյաների զավակներին ուղարկեն մարտի դաշտ, որից հետո նրանք չեն համարձակվի խաղալ մարդկային կյանքերի հետ»։
-
-
23.04.2024 | 11:06
Ի՞նչ կապ ունեին Արայիկ Հարությունյանի հարցազրույցի անոնսն ու հետագա «զարգացումները». «Փաստ» -
23.04.2024 | 11:42
Ադրբեջանում պահանջել են նաև չորս «անկլավային գյուղերը» -
23.04.2024 | 11:23
Վաղը ուշադիր եղեք հատկապես Ոսկեվանի և Բաղանիսի մոտակա դիրքերին․ Նաիրի Հոխիկյան
-
- Տեսանյութ
- Օրվա միտք
- Խմբագրի վարկած
- Ֆոտո
-
Հասցե` Հայաստան, 0023, Երևան, Արշակունյաց 2
Հեռ: +374 (10) 06 06 23 (413, 414), +374 (99) 53 58 26
Էլ. փոստ` armv12@mail.ru -
2010-2011 © Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են:
Մեջբերումներ անելիս հղումը armversion.com-ին
պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ
ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն
առանց armversion.com-ին հղման արգելվում է: -
Կայքում արտահայտված կարծիքների համընկնումը
խմբագրության տեսակետի հետ պարտադիր չէ:
Գովազդների բովանդակության համար
կայքը պատասխանատվություն չի կրում:
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Copyright “Armversion.com” 2010.