Հայկական կողմը հավանություն չի տվել այսօր տեսակապի ձևաչափով անցկացված ՀԱՊԿ Խորհրդարանական վեհաժողովի մշտական հանձնաժողովների համատեղ նիստում ներկայացված բանաձևերի երեք նախագծերից երկուսի քվեարկությունից։ Այս մասին տեղեկանում ենք Sputnik Բելառուսից։Օրակարգում երեք հարց էր ընդգրկված` նացիզմի վերականգնման և պատմական ճշմարտության խեղաթյուրման հետ կապված գործողությունների համար պատասխանատվության վերաբերյալ առաջարկությունների նախագծի մասին, աղքատացված ուրանով զինամթերքի կիրառման հնարավոր հետևանքների մասին, ինչպես նաև Կանադայի խորհրդարանում ՍՍ «Գալիցիա» դիվիզիայից նացիստի արդարացնելու և խրախուսելու փորձի հետ կապված հայտարարության նախագծի վերաբերյալ։ Վերջին երկու բանաձևերը հավանության չեն արժանացել հայ խորհրդարանականների կողմից։

ՀՀ ԱԺ–ի ներկայացուցիչները ուրանով արկերի կիրառման հնարավոր հետևանքների մասին հայտարարության նախագծի հետ կապված կարծիք են հայտնել, որ փաստաթուղթը լիարժեք չէ, դրա որոշ կետեր էլ չեն համապատասխանում 2022 թվականի դեկտեմբերի 7-ի ՄԱԿ–ի ԳՎ համապատասխան բանաձևին։«Հասկանալի չէ նաև կետերից մեկի ձևակերպումը, որն անիմաստ է դարձնում բոլոր նախորդ կետերը։ Այդ խմբագրման համաձայն` աղքատացված ուրանով զինամթերք կարելի է օգտագործել, բայց պատասխանատու կերպով։ Վերոնշյալը հաշվի առնելով` ՀՀ ԱԺ–ն չի մասնակցի հարցի քվեարկությանը։ Եվ խնդրում ենք մեր դիրքորոշումը ներառել նիստի արձանագրության մեջ»,-ընգդծել են խորհրդարանականները։ՀԱՊԿ ԽՎ քարտուղարությունում իրենց հերթին նշել են, որ կանոնակարգի համաձայն` կոնսենսուսի սկզբունքը տվյալ դեպքում կպահպանվի։«Հաշվի առնելով, որ եթե պատվիրակություններից մեկը ձեռնպահ է մնում կամ չի մասնակցում քվեարկությանը, տվյալ փաստաթուղթը նիստի արձանագրության մեջ կարող է ընդունվել համապաստախան նշումով»,-ընդգծել են ՀԱՊԿ–ում։

Բանաձևի նախագծում խոսվում է աղքատացված ուրանով զենքի կիրառման հետևանքով շրջակա միջավայրի ռադիոակտիվ աղտոտմամբ պայմանավորված բնապահպանական, մարդասիրական և տեխնոգեն հետևանքների մասին։ Հիշեցնենք, որ նախկինում նման արկեր կիրառում էին միայն ՆԱՏՕ–ի երկրները։ Հյուսիսատլանտյան դաշինքի որոշ պետություններ ուրանով արկերն Ուկրաինային են փոխանցել։Ինչ վերաբերում է չընդունված երկրորդ փաստաթղթին, ապա դրա հետ կապված ՀԱՊԿ ԽՎ հայտարարության նախագիծ է մշակել կանադական խորհրդարանում նացիստի արդարացման և խրախուսման փորձի վերաբերյալ։ Հայկական կողմն առարկություններ է հայտնել, քանի որ ՀԱՊԿ ԽՎ բանաձևի նախագծում կանադացի օրենսդիրների հասցեին բավականին կոշտ գնահատականներ են հնչում։ՀՀ ԱԺ պատգամավորները փաստել են նաև, որ Կանադան Երևանի համար բարեկամական պետություն է։Հայկական կողմը միանշանակ պատրաստ կլիներ միանալու նախագծին, եթե այն լիներ զուտ ՄԱԿ–ի ԳՎ 78-րդ նստաշրջանի բանաձևի շրջանակում, որը վերնագրված է որպես պայքար նացիզմի և նեոնացիզմի հերոսացման դեմ։ Վերոնշյալը հաշվի առնելով` Հայաստանի ներկայացուցիչները ՀԱՊԿ ԽՎ են ուղարկել նոր նախագիծ։ Մասնագիտական մշտական հանձնաժողովի հաստատումից հետո այն կներկայացվի խորհրդին։

Հարավային Կովկասի և Վրաստանում ճգնաժամի հարցերով Եվրամիության հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարի խոսքով՝ միանգամայն տրամաբանական է, որ Հարավային Կովկասում կոմունիկացիաների ապաշրջափակման համատեքստում ցանկացած ճանապարհ, ցանկացած երկաթգիծ, որը կանցնի Հայաստանի տարածքով, պետք է վերահսկվի Հայաստանի կողմից։

Բրյուսելում «Արմենպրես»-ի թղթակցին տված բացառիկ հարցազրույցում Կլաարն անդրադարձել է Հայաստանի իշխանությունների առաջարկած «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծին, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ հնարավոր խաղաղության պայմանագրին, Լեռնային Ղարաբաղի հայերի՝ իրենց բնակավայրեր երաշխավորված անվտանգ վերադարձին։

-Ի տարբերություն Ադրբեջանի, որը տարածաշրջանային կոմունիկացիաների ապաշրջափակման համատեքստում պարբերաբար խոսում է այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքի մասին՝ ակնհայտորեն ենթատեքստում ունենալով Հայաստանի ինքնիշխան տարածքով արտատարածքային միջանցք ունենալու գաղափարը, Հայաստանի կառավարությունն առաջարկում է «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագիծը, որը ենթադրում է տարածաշրջանային կոմունիկացիաների ապաշրջափակում երկրների իրավազորության և ինքնիշխանության հիման վրա ու որը կյանքի կոչելու արդյունքում տարածաշրջանը կարող է դառնալ միջազգային լոգիստիկ և առևտրային կարեւոր խաչմերուկ․ դա կարղ է նաև խաղաղության յուրատեսակ երաշխիք լինել։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք Հայաստանի կառավարության այս նախաձեռնությունը ու ի՞նչ հնարավորություններ եք տեսնում այստեղ։ Հնարավոր համարո՞ւմ եք այս նախագծի իրականացումը՝ հաշվի առնելով Ադրբեջանի ապակառուցողական դիրքորոշումը կոմունիկացիաների ապաշրջափակման հարցում։

-Նախ, կարծում եմ, որ մի քանի ամիս առաջ (խմբ․ 2023թ. մայիսին) Մոսկվայում նախագահ Ալիևը հեռուստատեսությամբ հրապարակավ` նախագահ Պուտինի ներկայությամբ վարչապետ Փաշինյանի հետ ունեցած հանդիպման ժամանակ շատ հստակ ասաց, որ դա «միջանցք» անվանելը չի ենթադրում արտատարածքայնություն։ Նախագահ Ալիեւն այլ դեպքերում եւս՝ ավելի նեղ միջավայրերում, ասել է, որ դա չի ենթադրում արտատարածքայնություն: Այո, անվանելով այն միջանցք, ինչպես գիտեք, մենք ասում ենք տրանսպորտային միջանցքներ՝ նկատի ունենալով տարբեր միջանցքները, որոնք մենք ունենք Եվրոպայում, որոնք երբեք չեն ենթադրում արտատարածքայնություն։ Այսպիսով, ակնհայտորեն, մեր տեսանկյունից միանգամայն տրամաբանական է, որ ցանկացած ճանապարհ, ցանկացած երկաթգիծ, որն անցնում է Հայաստանի տարածքով, վերահսկվում է Հայաստանի կողմից։ Կամ ցանկացած ճանապարհ կամ երկաթգիծ, որն անցնում է Ադրբեջանի տարածքով կամ անցնում է, չգիտեմ, Գերմանիայի տարածքով, վերահսկվում է տվյալ երկրի կողմից։ Հետեւաբար, դա բացարձակապես միակ տրամաբանական պայմանավորվածությունն է։ Օրինակ, այս դեպքում Ադրբեջանը ցանկանում է երաշխիք ունենալ, որ Հայաստանի տարածքով անցնող Ադրբեջանի քաղաքացիները և բեռներն ապահով կլինեն: Դա միանգամայն տրամաբանական է և նորմալ։ Բայց թե դա ինչպես կարվի, Հայաստանի իշխանությունների պատասխանատվությունն է։

Կարծում եմ, որ վարչապետ Փաշինյանի տեսլականը երկրները միավորող ճանապարհային և երկաթուղային կապերի վերաբերյալ մի բան է, որը մենք միանգամայն կիսում ենք։ Մենք բացարձակապես կիսում ենք բաց Հարավային Կովկասի տեսլականը, որտեղ երկաթուղային և ճանապարհային կապերը բաց են, և երկրները վերամիավորվում են այնպես, ինչպես եղել են Խորհրդային միության ժամանակաշրջանի վերջում և նույնիսկ ավելին։ Ճանապարհային և երկաթուղային կապերը դեպի Թուրքիա և, բնականաբար, Իրան, ինչն արդեն այդպես է, նույնպես պետք է բաց լինեն։ Ահա թե ինչպես ենք մենք տեսնում ապագան, բացարձակապես, խաղաղ Հարավային Կովկասի մեր տեսլականն այն է, որ այս տրանսպորտային կապերը կրկին բաց են, և կա առևտուր, կան մարդիկ, ովքեր ճանապարհորդում են տարբեր սահմաններով:

-Քանի որ Դուք նշեցիք Ադրբեջանի նախագահի պահանջը, որ Ադրբեջանի քաղաքացիների անցումն այս միջանցքով պետք է շատ անվտանգ լինի, այստեղ ես ուզում եմ հարց տալ, որը վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված հայերին։ Ո՞րն է Ձեր մոտեցումն այս մարդկանց՝ իրենց տներ հետ վերադառնալու իրավունքին: Բայց թույլ տվեք մի կետի վրա ուշադրություն հրավիրեմ. Լաչինի միջանցքը փակվել էր, և հայերը հնարավորություն չունեցան անվտանգ անցնելու, նրանցից շատերը ձերբակալված են կեղծ մեղադրանքներով։ Ադրբեջանական ուժերը չկարողացան երաշխավորել այդ հայերի անվտանգությունը: Այսպիսով, Ադրբեջանը պահանջում է այնպիսի բաներ, որոնք ինքը չի արել:

-Կարծում եմ՝ դուք բազմաթիվ տարբեր խնդիրներ եք առաջ քաշում, բայց ես կկենտրոնանայի Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչների վերադարձի հնարավորության վրա։ Մենք միանշանակ հավատում ենք, որ սա շատ կարեւոր բան է, որ առաջին հերթին նրանց վերադարձի իրավունքը երաշխավորված լինի։ Եվ երկրորդը, որ ստեղծված լինեն այնպիսի պայմաններ, որոնք կապահովեն բավարար անվտանգության և ապահովության զգացում, որպեսզի նրանք ցանկանան վերադառնալ: Մենք դա շատ հստակ ասել ենք ԵՄ-ի տեսանկյունից, որ բոլոր տեղահանված անձինք պետք է կարողանան ապահով և անվտանգ վերադառնալ իրենց նախկին բնակության վայրեր, եթե ցանկանում են դա անել: Եվ այդ առումով սա մի հարց է, որը մենք առաջ ենք քաշել տարբեր հարթակներում: Կարծում ենք՝ սա շատ կարեւոր խնդիր է, որը պետք է լուծվի։ Բայց, իհարկե, ոչ ոքի չի կարելի ստիպել վերադառնալ, եթե մարդիկ չցանկանան։ Բայց, եթե վերադառնալ ցանկացողներ լինեն, ապա պետք է առավելագույն ջանքեր գործադրել նրանց այնպիսի պայմաններով ապահովելու համար, որոնք թույլ կտան, որպեսզի այդ մարդկանց մեծ մասը վերադառնալու որոշում կայացնի:

-Քանի որ խոսեցիք տարածաշրջանում խաղաղությունից… Ադրբեջանը շարունակում է իր ծավալապաշտական հռետորաբանությունը եւ ցանկանում հասնել խաղաղության պայմանագրի միայն իր պայմաններով։ Ինչպե՞ս եք Դուք պատկերացնում խաղաղության պայմանագիրը։ Ի՞նչ կետեր պետք է ներառվեն դրանում, որպեսզի այն լինի արդար, հավասարակշված և ապահովի կայունություն։

-Կարծում եմ՝ կարեւոր է, որ մի կողմից ունես պայմանագիր, ունես տեքստ, որը կարող է իր ձևակերպմամբ շատ ընդգրկուն լինել կամ ոչ: Ամեն ինչ կախված է նրանից, թե ի վերջո Հայաստանն ու Ադրբեջանը ինչպես կորոշեն, ինչպես կձեւակերպեն այդ պայմանագրի տեքստը: Նույնքան կարեւոր է նաև վերջնական խաղաղության պայմանագրի իրականացումը, այն պայմանների կատարումը, որոնք գալիս են դրանից հետո: Եվ այստեղ, իհարկե, պետք է խոսենք հաղորդակցությունների բացման մասին, խոսենք սահմանի սահմանազատման մասին։ Ինձ համար նաեւ շատ կարեւոր է սահմանի երկայնքով ուժերի միջև հեռավորության ապահովումը, անվտանգության իրական զգացումը, որը կտրվի սահմանի երկայնքով գտնվող բնակիչներին, բայց նաեւ ավելի լայն մասշտաբով: Եվ հետո, իհարկե, դուք ունեք այն բոլոր հարցերը, ինչպիսիք են, գիտեք, դեսպանատների բացումը, ուղիղ օդային կապերի բացման ապահովումը, մարդկանց փոխադարձ ճանապարհորդելու հնարավորությունը: Հռետորաբանությունը, բնականաբար, նույնպես կարեւոր է լինելու բոլոր շահագրգիռ կողմերի համար։ Ավելի քան 30 տարվա հակամարտությունից հետո խոսքը ոչ միայն Ադրբեջանի կողմից հռետորաբանության մասին է, այլ նաեւ Հայաստանի։ Եղել են հայտարարություններ տարբեր դերակատարների կողմից եւ տարբեր համատեքստերում: Ամբողջ համատեքստը պետք է փոխվի Հայաստանի եւ Ադրբեջանի բնակչության համար իսկապես զգացողություն ապահովելու առումով, որ, իրոք, մենք հիմա այլ աշխարհում ենք, մի իրավիճակում, երբ Հարավային Կովկասն իսկապես կարող է կատարել իր դերը՝ որպես խաչմերուկ, խաղաղության խաչմերուկ՝ հյուսիս-հարավ եւ արևելք-արևմուտք ուղղություններով։ Սա ինձ համար առնվազն նույնքան կարեւոր է, որքան խաղաղության պայմանագրի տեքստի ստորագրումը, որը, ինչպես ասում եմ, կարեւոր է, բայց այն, ինչ հետեւում է դրան, առնվազն նույնքան կարեւոր է, որպեսզի հանգամանքների փոփոխության այս իրական զգացումը լինի։

-ԵՄ-ն ցանկանում է այդ խաղաղության պայմանագրի միջնորդը լինել։ Սակայն ադրբեջանական կողմը վերջին պահին նախ Գրանադայի հանդիպումից հրաժարվեց, ապա՝ Բրյուսելում հոկտեմբերի վերջին նախատեսված հանդիպումից։ Ինչպե՞ս եք մեկնաբանում Ալիեւի այս խուսանավումը։ Որքանո՞վ է ԵՄ-ն Ադրբեջանի այս քայլերը կառուցողական համարում։

-Նախ, այս համատեքստում ԵՄ-ն ստիպված չէ որեւէ կողմում լինել։ Մենք, եւ մասնավորապես նախագահ Միշելն առաջարկել է իր բարեկամական ծառայությունները: Մեզ համար առաջնային շահը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջև համաձայնագիր ունենալն է։ Իսկ թե ի վերջո դա որտեղ է ստորագրվում, մեզ համար շատ ավելի քիչ կարեւոր է, քան այն փաստը, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջև կա իրական հարաբերությունների կարգավորում: Սա մի կետ է։ Իսկ ինչ վերաբերում է նախագահ Ալիեւի՝ Գրանադա չգալու որոշմանը, մենք հիասթափված էինք, կարծում էինք, որ դա կարեւոր հնարավորություն եւ բավականին կարեւոր ֆորում է ուժեղ ուղերձներ ուղարկելու համար։ Նախագահ Միշելը դեռ պատրաստ է եւ ցանկանում է կազմակերպել առաջնորդների հանդիպում Բրյուսելում հնարավորինս շուտ: Ամսաթվերը, իհարկե, կարեւոր են: Բայց ամենակարեւորը իրականում առաջ շարժվելն է, եւ դա այն է, ինչի վրա մենք կենտրոնացած ենք՝ փորձել խրախուսել առաջընթացը հարաբերությունների իրական կարգավորման ուղղությամբ։

-Շատ քաղաքագետներ հակված են մտածելու, որ Ադրբեջանին իրականում եվրոպական հարթակը չի հետաքրքրում եւ 3+3 ձեւաչափն ավելի շահավետ է Ալիեւի համար։ Ո՞րն է ձեր գնահատականը այս մոտեցմանը։

-Ես առանձնահատուկ կարծիք չունեմ, մեր տեսանկյունից մենք 3+3 ֆորմատով ինչպես վերջին, այնպես էլ նախորդ հանդիպումները դիտարկում ենք որպես մի ձեւաչափ, որտեղ տարածաշրջանի երկրները, որոնք, անշուշտ, ունեն խնդիրներ, կարող են քննարկել դրանք՝ որպես հարեւաններ։ Միևնույն ժամանակ, ես հասկանում եմ նաեւ, որ գոնե ի սկզբանե ըմբռնումը եղել է, որ հատկապես հակամարտությունը, խաղաղության պայմանագիրը, կարգավորումը, իրոք, չպետք է քննարկման առարկա լինեն այդ ձեւաչափով։ Այնպես որ, դարձյալ մեզ համար ամենակարեւորն առաջընթացն է, իսկ թե որ հարթակում՝ շատ ավելի քիչ է կարեւոր։ Բայց մենք հավատում ենք, որ իրականում, մեր կարծիքով, իրական պատճառ չկա, թե ինչու չենք կարող լուրջ առաջընթաց ունենալ կարգավորման գործընթացում, քանի որ մեզ համար սեղանին դրված հարցերը շատ քիչ են, եւ կարծում ենք, որ դրանք բազմիցս քննարկվել են։ Ուստի, մենք իրականում չենք տեսնում պատճառ, թե ինչու չենք կարող առաջ շարժվել, եւ ինչու Ադրբեջանն ու Հայաստանը չեն կարող շատ արագ շարժվել հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ։

-Ադրբեջանը քննադատում է Հայաստանի սպառազինվելը, մինչդեռ ինքը երեք անգամ ավելի մեծ ռազմական բյուջե ունի, եւ զինամթերքով օդանավերը չեն դադարում վայրէջք կատարել Բաքվի օդակայան։ Ինչպե՞ս եք Դուք մեկնաբանում Ադրբեջանի այս հռետորաբանությունը։

-Կարծում եմ, որ յուրաքանչյուր երկիր իրավունք ունի պաշտպանվելու եւ գնելու այն զենքը, որն անհրաժեշտ է համարում իր տարածքի պաշտպանության համար։ Դա իմ պարզ պատասխանն է։ Աշխարհի երկրների մեծ մասը զենք է գնում դրսից՝ իր տարածքը պաշտպանելու նպատակով։ Այնպես որ, այդ իմաստով, սրա մեջ ոչ մի տպավորիչ կամ սխալ բան չկա։

-Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն քննադատել է ԵՄ ԱԳ նախարարների խորհրդի նիստից հետո տեղի ունեցած ասուլիսի ժամանակ Ժոզեպ Բորելի արած հայտարարությունները։ Ադրբեջանում հայտարարել են, որ «ԵՄ-ն սպառազինություն մատակարարելու միջոցով նպաստում է Հայաստանի ռազմականացման քաղաքականությանը, ինչը խաթարում է խաղաղությունն ու կայունությունը տարածաշրջանում»։ Ադրբեջանը նաեւ հայտարարել է, որ ԵՄ-ն համարժեք պատասխան կստանա՝ փաստացի սպառնալով ոչ միայն Հայաստանին, այլ նաև Եվրոպական Միությանը։ Ո՞րն է Ձեր վերաբերմունքը սրան։

-Մենք շատ ողջունում ենք Հայաստանի կառավարության շահագրգռվածությունը՝ ընդլայնելու իր հարաբերությունները Եվրամիության հետ։ Ի՞նչ վերաբերում է Հայաստանին Խաղաղության եվրոպական հիմնադրամի շրջանակներում աջակցելուն, մեր տեսանկյունից դա վերաբերում է պոտենցիալ աջակցությանը որոշ ոլորտներում, որտեղ Հայաստանն իրեն խոցելի է համարում, օրինակ՝ կիբեռանվտանգությունը նշվել է որպես դրանցից մեկը։ Եվ նորից, եթե սա առաջ գնա, քանի որ դեռ պլանավորման փուլում է, մենք դա չենք տեսնում որպես քայլ՝ ուղղված ինչ-որ մեկի դեմ։ Դա ավելի շուտ արվում է Հայաստանի ինքնիշխանության ամրապնդման նպատակով, ինչը, կարծում եմ, ձեռնտու է բոլորին՝ ոչ միայն Հայաստանի, այլ նաեւ Հայաստանի հարևաններին եւ ավելի լայն միջազգային հանրությանը։ Մենք ցանկանում ենք ունենալ ուժեղ, ինքնավստահ Հայաստան, որը լավ գործընկեր է Եվրամիության համար եւ հավասարապես լավ գործընկեր է իր հարևանների, այդ թվում՝ Ադրբեջանի համար։

ԱՄՆ-ը պետք է հստակ ուղերձ հղի Ալիեւին, որ ուժի կիրառումը Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի, ներառյալ Սյունիքի նկատմամբ, լիովին անընդունելի կլինի։ Այս մասին ԱՄՆ Կոնգրեսում Լեռնային Ղարաբաղին նվիրված լսումների ժամանակ ասել է Ներկայացուցիչների պալատում Եվրոպայի հարցերով արտաքին հարաբերությունների ենթահանձնաժողովի նախագահ Թոմ Քինը եւ հարց ուղղել լսումներին մասնակցող Պետքարտուղարության Եվրոպայի եւ Եվրասիական տարածաշրջանի հարցերով բյուրոյի քարտուղարի տեղակալ Ջեյմս Օ Բրայենին. «Ի՞նչ միջոցներ է պատրաստ ձեռնարկել ԱՄՆ պետքարտուղարությունը զսպելու Ադրբեջանին նման քայլի գնալուց»։

Ի պատասխան, Օ Բրայենը նշել է, որ բոլոր շփումներում իրենք հստակ ազդակներ են հղել Ադրբեջանին, որ «Հայաստանի ներսում ուժի կիրառումը լիովին անընդունելի կլինի»։

«Բաքվի իշխանությունները մեզ վստահեցրել են, որ նման մտադրություն չունեն։  Եվ մենք շատ ուշադիր հետեւում ենք զորքերի տեղաշարժին, եւ ցանկացած ազդանշանի, որը կարող է հուշել նման ծրագրերի առկայության մասին։ Եվ, ինչպես ասացի, մենք ասել ենք, որ ոչ մի շանս չկա, որ մեր հարաբերությունները նորմալ կլինեն, քանի դեռ խաղաղության բանակցությունները հաջողությամբ չեն պսակվել։ Ինչ վերաբերում է քայլերին, որ մենք ձեռնարկում ենք, դրանցից մեկն այն է, որ մենք չեղարկել ենք բարձրաստիճան բազմաթիվ շփումներ, նաեւ մենք չենք պատրաստվում նախաձեռնել 907 բանաձեւի շրջանցում, ինչը մեզ Ադրբեջանին աջակցելու հնարավորություն էր տալիս։ Նաեւ նշել ենք, որ տարանցիկ միջանցքի կառուցման հնարավորությունը ուղղակիորեն կախված է խաղաղության պայմանագրի կնքումից»,– ասել է նա։

Օ՝Բրայենը նշել է, որ պետքարտուղարությունը աջակցում է Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված մարդկանց հետ մասնավոր զրույցների միջոցով Լեռնային Ղարաբաղում կատարվածը բացահայտելու ջանքերին, սակայն չի ցանկացել բացահայտել, թե այդ զրույցների արդյունքում ինչ եզրահանգումների են։ «Այս ամենը որոշ ժամանակ է պահանջում, քանի որ գործ ունենք մարդկանց հետ, որոնք հսկայական սթրես են ապրել նախորդ ամիսներին ու ծանր ժամանակներ ունեցել։ Մենք նոր ենք սկսել խոսել նրանց հետ։ Միայն կարող եմ ասել, որ այս մարդիկ Լաչինի միջանցքի փակվելուց հետո մեծ սարսափի ժամանակաշրջան են ապրել, ինչն էլ ստիպել է նրանց  սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանի իշխանության գալուց հետո հեռանալ։ Թե հստակ ինչ է տեղի ունեցել այնտեղ, հենց այն է, ինչը մենք ցանկանում ենք իմանալ։ Սրանով զբաղվում ենք ոչ միայն մենք, այլեւ հեղինակավոր իրավապաշտպան կազմակերպությունները։ Բոլոր եզրահանգումները կամփոփվեն մեկ զեկույցում», – ասել է Օ՝Բրայենը։

Հայաստանի իշխանությունների գործողությունները չեն վկայում աշխարհաքաղաքական վեկտորի փոփոխության մասին, դրանք ցույց են տալիս են միայն նրանց ցանկությունները։ Վեկտորի փոփոխության մասին խոսելու համար պետք են այլ ցուցիչներ, այլ ոչ թե այն կամ այն միջոցառումներին մասնակցելուց հրաժարվելը։ Այս մասին NEWS.am -ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Արթուր Մարտիրոսյանը։

Նա նշեց, որ դիվերսիֆիկացիայի մասին շատ է խոսվում, սակայն այս ուղղությամբ կտրուկ քայլեր չկան։

Դանդաղ քայլեր են նկատվում, որոնք միայն ցանկության մասին են վկայում, կրկնեց փորձագետը։

«Ֆրանսիական զենքի գնումը չի խոսում մի կողմի հետ հարաբերությունները կտրուկ փոխելու և մյուսի հետ հարաբերություններ սկսելու պատրաստակամության մասին։

Լուրջ ցուցիչ կարող էր լինել դիվերսիֆիկացիան՝ էներգետիկ ռեսուրսների մատակարարման կամ այլ հարցերում, որոնցից մեր կախվածությունն էական է, բայց դա տեղի չի ունենում։ Իշխանությունները սպասողական ռեժիմում են՝ սկզբում կարծում էին, որ Ռուսաստանն արդեն պարտվել է և կարող են ավելի համարձակ խոսել ու քայլեր ձեռնարկել, բայց հիմա տեսնում են, որ դա այդպես չէ։ Եթե ​​ՀԱՊԿ-ը չի գործում, ինչպես իշխանություններն են ասում, ինչո՞ւ Հայաստանը դուրս չի գալիս դրանից»,- հարցրեց նա։

Մարտիրոսյանը կոչ արեց հաշվի առնել Հայաստանի ազգային շահերը.

«Օրինակ՝ ԵՄ անդամ դառնալու կարգախոսը, որը գրված է բազմաթիվ երկրների փաստաթղթերում, ցանկություն է, որը միշտ չէ, որ համապատասխանում է երկրի ազգային շահերին։ Բայց արդյո՞ք սա պետք է Եվրամիությանը: Իսկ ի՞նչ տեսքով։ Ամեն ինչ կախված է Բրյուսելի քաղաքական նպատակներից»,- նշել է նա։

Քաղաքագետը կասկածեց, որ Հայաստանում տիրում է ժողովրդավարությունը, որի մասին խոսում է ԵՄ-ն։

«Իսկ դրսից հայտարարությունները, թե երկիրը ժողովրդավարական է, կարող է կախված լինել նրանից, թե որքանով է այն հակառուսական: ԵՄ-ի համար եթե դիրքորոշումը հակառուսական է, ապա երկիրը ժողովրդավարական է։ Իրականում վեկտորը միշտ պետք է հիմնված լինի քո ազգային շահերի վրա։

Ընդ որում, պետք է հաշվի առնել, որ վեկտորի փոփոխությունը մեծացնում է երկրի խոցելիությունը, իսկ անցումային փուլում դա հատկապես սուր է դրսևորվում։

«Այս ռիսկը պետք է հաշվարկվի, ինչպես նաև՝ արդյոք ձեր թշնամիները կարող են օգտվել այս պահից»,- եզրափակեց նա։

Ես եկել եմ խոսելու խաղաղության մասին, թեև Ադրբեջանը սկսել է Հայաստանն անվանել «Արևմտյան Ադրբեջան»՝ հայերի էթնիկ զտման իր պլանի նվազագույնն իրագործելուց հետո։ Ադրբեջանի դպրոցներում, բուհերում, ԶԼՄ-ներում քարոզվում է այսպես կոչված «Արևմտյան Ադրբեջան» հայեցակարգը, որը Հայաստանի Հանրապետության դեմ նոր պատերազմ նախապատրաստելու հայեցակարգ է։ Այս մասին, այսօր՝ նոյեմբերի 10-ին, «Փարիզի խաղաղության 6-րդ համաժողովում» իր ելույթի ժամանակ նշեց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:

«Եվ այս ամենը կատարվում է չնայած այն բանին, որ մենք կարծես մոտ ենք Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի ստորագրմանը, չնայած այն հանգամանքին, որ վերոնշյալ խնդիրները լուրջ հարցեր են առաջացնում Ադրբեջանի անկեղծության վերաբերյալ։

Բայց դա չի սասանում մեր հավատարմությունը խաղաղության օրակարգին, և մենք հույս ունենք, որ առաջիկա ամիսներին կստորագրենք խաղաղության պայմանագիր Ադրբեջանի հետ՝ հիմնվելով Բրյուսելում կայացած բանակցություններում համաձայնեցված երեք սկզբունքների վրա»,- հայտարարեց Փաշինյանը:

Նա թվարկեց այդ երեք սկզբունքները՝ միմյանց տարածքային ամբողջականության ճանաչում՝ թվային էկվիվալենտով, Ալմա-Աթայի 1991-ի հռչակագրի վերահաստատում, որպես սահմանազատման շրջանակ, եւ տարածաշրջանում տրանսպորտային և տնտեսական կապերի ապաշրջափակում՝ երկրների ինքնիշխանության, իրավազորության, փոխադարձության և հավասարության սկզբունքներով:

«Մենք այս սկզբունքների շուրջ պայմանավորվածությունը ձեռք ենք բերել Բրյուսելում Ադրբեջանի նախագահի հետ բանակցությունների ընթացքում, և այդ պայմանավորվածություններն արձանագրվել են Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի հայտարարություններում՝ 2023 թվականի մայիսի 14-ի և հուլիսի 15-ի եռակողմ հանդիպումներից հետո։

Եվ եթե Ադրբեջանը չմերժի այդ սկզբունքները, դա կնշանակի, որ առաջիկա ամիսներին Ադրբեջանի հետ խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը շատ իրատեսական է դառնում։ Ցավոք, Ադրբեջանի նախագահը հրաժարվեց մասնակցել անցյալ ամիս Գրանադայում կայացած հնգակողմ հանդիպմանը։

Հոկտեմբերին Բրյուսելում նախատեսված եռակողմ հանդիպումը չկայացավ, և ես հաջորդ հանդիպման հրավեր չեմ ստացել Շառլ Միշելից։ Հուսով եմ, որ ԵՄ մեր գործընկերները հավատարիմ են իրենց պարտավորություններին»,- ասաց ՀՀ վարչապետը:

Բելգիական armyrecognition.com հրատարակությունը գրում է, որ ըստ The Economic Times-ի աղբյուրների Հնդկաստանը դիտարկում է Հայաստանին զենքի և զինամթերքի նոր խմբաքանակ մատակարարելու հնարավորությունը։ Սակայն դեռ ոչինչ  հաստատված չէ։

Վերջերս Հայաստանի բարձրաստիճան պաշտոնյաները Նյու Դելիում բանակցություններ են վարել զենքի մատակարարումների շուրջ։ Ակնկալվում է, որ այդ մատակարարումները կիրականացվեն երկու երկրների միջև 2022 թվականի սեպտեմբերին ստորագրված պայմանագրերի հիման վրա։ Այդ պայմանագրերի ընդհանուր արժեքը կազմում է 20 միլիարդ ռուփի կամ մոտավորապես 244,7 միլիոն դոլար:

Հնդկաստանն ավելի վաղ Հայաստանին էր մատակարարել տեղական մշակման Pinaka բազմարձակիչ հրթիռային համակարգեր, և դա այդ համակարգերի առաջին վաճառքն է արտասահման: Առաքվել են նաև հակատանկային հրթիռներ և զինամթերքի խմբաքանակ։ Այդ ամենը Հայաստան է տեղափոխվել Իրանի տարածքով։

Հնդկական Bharat Forge Ltd պաշտպանական ընկերությունն ավելի վաղ՝ օգոստոսին, 155,5 մլն դոլար արժողությամբ պայմանագրով Հայաստան է մատակարարել 155 մմ տրամաչափի ATAGS վեց հաուբից։ Համաձայնագիրը նախատեսում է երեք տարվա ընթացքում այդ տեսակի 90 հրետանային հաուբիցների մատակարարում։

Advanced Towed Artillery Gun System-ը (ATAGS) հնդկական վերջին մշակման քարշակային հաուբիցն է: Այդ հրետանային համակարգը մշակվել է 2013-ից 2017 թվականներին հնդկական կազմակերպությունների կոնսորցիումի կողմից, իսկ արտադրությունը սկսվել է 2019 թվականին: 18 տոննա քաշով ATAGS-ն ունի 8060 մմ երկարությամբ փող  և շահագործվում է 6-ից 8 հոգանոց անձնակազմի կողմից: Այն 155 մմ/52 տրամաչափի է։ ATAGS-ի բնութագրիչներից է արձակիչի հարթեցման և դիրքավորման ավտոմատ համակարգը, որը համալրված է պտուտակային կողպեքի մեխանիզմով: Զենքն օգտագործում է հակահարվածի կառավարման առաջադեմ համակարգեր, մասնավորապես էլեկտրառեոլոգիական և մագնիսական տեխնոլոգիաներ զենքի հակադարձումն արդյունավետ կառավարելու համար։

Այն ունի servo-ի վրա հիմնված 25 մետր տրամագծով բարձրության միջակայք՝ -3-ից +75 աստիճան և պտտման միջակայք +/- 25 աստիճան: Հատկանշական է նաև կրակի արագությունը՝ համազարկի ռեժիմում 60 վայրկյանում հինգ կրակոց, ինտենսիվ ռեժիմում երկուսուկես րոպեում տասը կրակոց, մեկ ժամում 60 կրակոց արագությունը պահպանելու հնարավորությամբ։

Այն կարող է արդյունավետորեն հարվածել մինչև 48 կմ հեռահարության տարածքներ՝ օգտագործելով հեռահար պայթուցիկների վրա հիմնված զինամթերք: Ավելի ուշագրավ է այն, որ հրետանային հրթիռների տեխնոլոգիայի շարունակական զարգացումները նպատակ ունեն այդ հեռահարությունը հասցնել ավելի քան 60 կմ-ի: Զենքի համակարգը ներառում է նաև էլեկտրասնուցմամբ զինամթերքի սնուցման համակարգ և առաջադեմ թիրախային մեխանիզմներ, ներառյալ ջերմատեսիլային նշանառության համակարգ և մոնիտոր նշանառուի գործառնական արդյունավետությունը բարելավելու համար:

Հնդկաստանն նախկինում էլ էր Հայաստանին զենք մատակարարել: 2020 թվականին Նյու Դելին Երևանին վաճառել էր «Swathi» կոչվող հակամարտկոցային ռադարներ՝ 40 միլիոն դոլար արժողությամբ։ Այս տարվա սկզբին Հնդկաստանը, Իրանը և Հայաստանը եռակողմ դաշինք են ստեղծել տրանսպորտային միջանցք ստեղծելու նպատակով։ Հայաստանը պայմանագիր է կնքել նաև հնդկական Kalyani Strategic System պաշտպանական ընկերության հետ MArG 155 ինքնագնաց հրետանային կայանքների գնման համար, բացի այդ, Հայաստանը դիտարկում է հնդկական MR-SAM հակաօդային պաշտպանության համակարգի գնման հնարավորությունը։

2018 թվականի մայիսին Հայաստանում նոր քաղաքական ուժի իշխանության գալու պահից ակնհայտ դարձավ, որ Ղարաբաղը հանձնվելու է, բայց մենք չէինք ենթադրում, որ դա տեղի կունենա այնպես, ինչպես տեղի ունեցավ։ Այս մասին NEWS.am -ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքագետ, Մերձավոր Արևելքի և Կովկասի հիմնախնդիրների փորձագետ Ստանիսլավ Տարասովը։

Նրա խոսքով` ՀՀ վարչապետ Փաշինյանը շատ հակասական, անհասկանալի հայտարարություններ է արել, այն մասին թե «Ղարաբաղը Հայաստան է, և վերջ», հետո անհասկանալի գործողություններ են իրականացվել։

«Սա խոսում է այն մասին, որ Հայաստանի կառավարությունը ղարաբաղյան հարցում գործողությունների սցենար չի մշակել և և բաց է թողել օբյեկտիվորեն հասանելի հնարավորությունները՝ պատերազմից խուսափելու, Ղարաբաղի հատուկ կարգավիճակը որոշելու, Ադրբեջանի հետ համաձայնության գալու ոչ միայն կայունացնելու իրավիճակը տարածաշրջանում, այլև Ադրբեջանի հետ նորմալ համակեցություն ապահովելու։

Հիմա՝ Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմում կրած պարտությունից հետո, երբ հայերը լքեցին Ղարաբաղը, Հայաստանը փորձում է հաշտության պայմանագիր կնքել, որն իրենց՝ հայերի կողմից կընկալվի որպես երկրորդ հանձնման ակտ։ Մենք չենք տեսնում այն ​​ռեսուրսներն ու ուժերը, որոնք կարող են օգնել հայերին»,- նշել է Տարասովը։

Հայաստանը, կորցնելով Ղարաբաղը, միևնույն ժամանակ սկսեց կորցնել Ռուսաստանը՝ որպես դաշնակից և գործընկեր, կարծում է փորձագետը։

«Հայաստանի իշխանություններն ուզում էին, որ ՀԱՊԿ երկրնե՞րը հայերի փոխարեն կռվեն։ Մենք հայերին չենք հրավիրել չէ՞ կռվելու Սիրիայում կամ Ուկրաինայում։ Հայաստանը, փչացնելով հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ, հայտնվեց հեռու Կովկասյան լեռներում՝ լիակատար մեկուսացման մեջ՝ Թուրքիայի և Ադրբեջանի կողքին։ Հայաստանի իշխանությունները նայո՞ւմ են իրենց երկրի քարտեզին։ Ինչպե՞ս են նրանք քաղաքականություն վարում:

Հարցն այն է, որ Հայաստանի իշխանությունները պետք է գրագետ մոտենային այս իրավիճակին և լսեին իրենց գործընկերների առաջարկությունները։ «Պուտինը բացեիբաց խոսել է Ղարաբաղի հարցը լուծելու՝ բաց թողնված հնարավորությունների մասին, որը ձեռնտու կլիներ իրենց՝ հայերին»,- հավելել է նա։

Քաղաքագետն ընդգծեց, որ Ալիևը Սերժ Սարգսյանի օրոք չէր համարձակվի պատերազմի գնալ.

«Սերժ Սարգսյանի ռեժիմի դրական և բացասական կողմերի մասին թող հայերը դատեն, բայց Հայաստանի նախկին ղեկավարությունը շատ փորձառու և ուժեղ էր։ Ինչ վերաբերում է Հայաստանի գործող իշխանությանը, ապա մենք գործ ունենք փորձառության պակաս ունեցող դեմագոգների հետ։ Հայաստանի իշխանությունները ժողովրդի շահերը ձմերուկի կամ սպանախի պես վաճառքի հանեցի և, ի վերջո, կորցրին և՛ տարածքներ, և՛ մարդկային կյանքեր։ Ինչո՞ւ դա արվեց, երբ այս հարցը կարելի էր այլ կերպ լուծել»,- եզրափակեց Տարասովը։

Ադրբեջանը պատերազմի կրակը մարմանդ պահում, որ իրեն հարմար պահի այդ մարմանդը հրդեհի վերածի, հետևաբար, դա իրենց քաղաքականության դոկտրինան է, որով առաջնորդվում է ու միջազգային հանրությանն էլ փորձում մոլորեցնել։ «Փաստինֆոյի» հետ զրույցում նման կարծիք է հայտնել ՔՊ-ական պատգամավոր Հովիկ Աղազարյանն անդրադառնալով Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն հայտարարությանը, թե Հայաստանը Ադրբեջանին «չի փոխանցել նաև 8 ադրբեջանական գյուղերը, որոնք դեռ օկուպացված են»։

Հարցին, թե ինչի հիման վրա է Ադրբեջանն հավակնում այդ 8 գյուղերին, երբ դեռ հստակ չէ, թե ինչ քարտեզներով են կատարվելու սահմանագծման և սահմանազատման աշխատանքները՝ Աղազարյանը պատասխանեց. «Այո, սահմանային խնդիրներ մեր և Ադրբեջանի միջև կան, բայց դրանք պետք է լուծվեն սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացին զուգընթաց։ Հետևաբար, պետք է համարենք, որ սա հերթական քաղաքական հայտարարությունն է»։

Դիտարկմանը,թե ստացվում է՝ Արցախը վերցնելուց հետո՝ հիմա էլ Ադրբեջանն հավակնում է Հայաստանի Հանրապետության տարածքներին՝ Աղազարյանն արձագանքեց, թե այդ 2 խնդիրները տարբեր են ու դրանք չի կարելի միմյանց խառնել։ «Արցախի հարցը քաղաքակրթության խնդիրն էր, բայց այլ են՝ Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունները։ Ինչ վերաբերում է 8 գյուղերին, ես լավ չեմ հասկանում, թե ինչ բնակավայրերի մասին է խոսքը։ Օրինակ Արծվաշենը անկլա՞վ է։ Ուզում եմ ասել, որ այդ խնդիրը սիմետրիկ է, մենք էլ ունենք Խորհրդային Հայաստանից հողեր, որոնք իրենց տարածքում են, մենք էլ հիմա ունենք հողեր, որոնք իրենցն են եղել։ Այդ խնդիրը սիմետրիկ է ու համապատասխան կերպով էլ պետք է լուծվի, ոչ թե որևէ մեկի օգտին»։

Դիտարկմանը, թե իրենք Արծվաշենի մասին չեն էլ խոսում, խոսքը փոխանակման մասին չէ, այլ միայն 8 գյուղերը հետ ստանալու՝ Աղազարյանը պատասխանեց, որ եթե չեն խոսում դա չի նշանակում, որ այդ հարցը չկա։ «Այդ հարցը մենք միայնակ Թուրքիայի և Ադրբեջանի դեմ չենք կարող դնել։ Լուրջ միջազգային հարթակներ կան, որոնք իրենց պատկերացումն ունեն այդ հարցի հետ կապված։ Միակողմանի չի կարող լուծվել այդ հարցը։

Անդրադառնալով հարցին, որ առանց սահմանազատման ինչի՞ հիման վրա 2020 թ-ի պատերազմից հետո ՀՀ իշխանությունները զիջեցին, օրինակ, Գորիս-Կապան ճանապարհի մի հատվածը՝ Աղազարյանը հակադարձեց, թե ինչու ենք Կապարի ճանապարհի մասին խոսում, իսկ Ջերմուկի մասին՝ ոչ։

«Կապանի ճանապարհի այդ հատվածը Ադրբեջանի հող էր, իսկ Ջերմուկի, Սոթքի տարածքները՝ ոչ, դրանք օկուպացված են Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից»։

Դիտարկմանը, թե այդ դեպքում՝ այդ 8 գյուղե՞րն էլ են իրենցը, դա՞ էլ ենք տալու. Աղազարյանը պատասխանեց. «Ես չգիտեմ՝ 8 գյուղ է, թե 7 գյուղ է, թե 6 գյուղ է, բայց ես գիտեմ, որ ՀՀ սահմաններից ներս գոյություն ունեն որոշ բնակավայրեր, որոնք եղել են Խորհրդային Ադրբեջանի բնակավայրեր, և հակառակը, այսօրվա Ադրբեջանի սահմանից ներս գոյություն ունեն բնակավայրեր, որոնք Խորհրդային Հայաստանինն են եղել, հետևաբար, այդ հարցը սիմետրիկ է ու, որքան էլ Ադրբեջանը ամպագորգոռ հայտարարություններ անի՝ չի կարող այդ հարցը ոչ սիմետրի ձևով լուծել»։

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն այսօր Պակիստանի զինված ուժերի ցամաքային զորքերի հրամանատար Ասիմ Մունիրիի հետ է հանդիպել, վերջինս Բաքվում է։

Ադրբեջանի նախագահը հանդիպման ժամանակ կարևորել է Պակիստանի հետ ռազմական ոլորտում համագործակցությունը, ցանկություն է հայտնել ընդլայնել համատեղ զորավարժությունների քանակը, ապա ուղիղ տեքստով հայտարարել է, որ Պակիստանն իրենց աջակցել է 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի ժամանակ։

Պակիստանի կողմից Ադրբեջանին ռազմական աջակցության մասին Ալիևի մամուլի ծառայության տարածած պաշտոնական հաղորդագրությունում հիշատակում չկա, սակայն քաղաքական աջակցության մասին նշվում է․

«Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը շնորhակալություն է հայտնել Պակիստանին՝ «Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի» ժամանակ Ադրբեջանին ցուցաբերած քաղաքական աջակցության համար»։

Այնինչ Արցախի դեմ ագրեսիայի ժամանակ Պակիստանի կողմից Ադրբեջանին ցուցաբերած ռազմական աջակցության մասին ավելի վաղ խոստովանել էր հենց Պակիստանի վարչապետ Շահբազ Շարիֆը։ Այս տարվա հունիսին, Բաքվում Ալիևի հետ հանդիպման ժամանակ նա, մասնավորապես, ասել էր․

«Ադրբեջանական բանակը վերադարձրեց Ղարաբաղը։ Մեր պարտքն էր օգնել Ադրբեջանին դրանում, և Պակիստանն արեց դա»,- խոստովանել էր Պակիստանի վարչապետը։

Պակիստանյան կողմի հետ Բաքվում տեղի ունեցած այսօրվա հանդիպման ժամանակ Իլհամ Ալիևը հերթական անգամ իր աջակցությունն է հայտնել Հնդկաստանի և Պակիստանի միջև վեճի առարկա Ջամմուի և Քաշմիրի հարցում Պակիստանի դիրքորոշմանը, ապա նաև երախտիք ՝ հայտնել Պակիստանին՝ Ադրբեջանի տարածքային նկրտումները պաշտպանելու համար։

Պակիստանի զինված ուժերի ցամաքային զորքերի հրամանատարն իր հերթին Ալիևին շնորհավորել է պատմական հայկական տարածքներն օկուպացնելու համար, ինչը որակել է որպես Ադրբեջանի «հաղթանակ», որը, նրա խոսքով, «մեծ ուրախությամբ է ընդունվել Պակիստանում»։

14 մարդ խոշտանգվել է, 64–ը զոհվել Լեռնային Ղարաբաղից դեպի Հայաստան հարկադիր տեղափոխման ժամանակ։ «X»–ի իր միկրոբլոգում այս մասին գրառում է կատարել ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության մամուլի խոսնակ Անի Բադալյանը։

«ՀՀ քննչական կոմիտեն հրապարակել է տվյալներ սեպտեմբերի 19–ին Լեռնային Ղարաբաղի վրա Ադրբեջանի սանձազերծած լայնածավալ ռազմական հարձակման հետևանքով զոհվածների և վիրավորների, այդ թվում՝ խաղաղ բնակիչների, մասնավորապես երեխաների թվի մասին»,– գրել է նա:

ԱԳՆ հրապարակած ինֆոգրաֆիկայի համաձայն՝ սեպտեմբերի 19-ի ագրեսիայի հետևանքով

• զոհվել է ավելի քան 200 մարդ, որոնցից 9-ը՝ քաղաքացիական անձինք, ներառյալ՝ 3 երեխա,
• վիրավորվել է ավելի քան 300 մարդ, ներառյալ՝ 231 զինվորական և 80 քաղաքացիական անձ,
• 14 անձ խոշտանգման է ենթարկվել ադրբեջանցի զինվորականների կողմից, 
• 64 մարդ մահացել է Արցախից Հայաստան ճանապարհին։

Տվյալները թարմացված են հոկտեմբերի 30-ի դրությամբ և նախնական են։