ա մի բան, որի վրա ոչ ոք ուշադրություն չի դարձնում: Սրբությունները պահպանելու ավանդույթը: Ոմն թուրքագետ Արտակ Շաքարյանն ընդվզեց, թե ինչու եք բողոքում հայերի` Աղթամարի Սուրբ խաչ եկեղեցի գալու դեմ, դրանով նախադեպն եք փչացնում, որ թուրքերը թույլատրում են տարին մեկ օրով որևէ եկեղեցի բացելը: Ա. Շաքարյանը հույս ունի, որ Աղթամարի օրինակով կարելի է մեկ օրով Անին բացելու գործընթացին հասնել:

Դրան չենք կարող չհակադրել կենցաղային պարզ օրինակը: Այ Արտակ ջան, այ տղա ջան: Ենթադրենք, քեզ զրկել են քո տնից, բայց մեծահոգաբար իրավունք են տվել տարին մեկ օր գաս վերընգնես բազկաթոռի մեջ ու հեռուստասերիալի մեկ 18-երրորդը նայես: Կհամաձայնե՞ս: Բա եթե ոչ, ինչո՞ւ ես նուն զիբիլը դայաղ անում ու առաջարկում համայն հայությանը:

Ինչևէ, մեր «աջաբսանդալը» չենք կարող չսկսել Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցու պատմությունից: Ինչքան խելքը գլխին մարդ կա, դրա դեմ բողոքեց: Բայց Էջմիածինը չի շտապում միանալ հայ ժողովրդի ակնհայտ կարծիքին: Էջմիածնի լրատվականի պետ Տեր Վահրամ քահանա Մելիքյանն անըդհատ փախած է լրագրողների հարցերից: Անշուշտ, լրագրողներն անչափ հեռու են սուրբ լինելուց, բայց Վահրամ քահանայի փախուստն այլևս կասկածահարույց է: Իսկ հարցը առավել քան հասարակ է` ինչպե՞ս եք մասնակցում մի պատարագի, որը մաքսիմում մի օրով է թույլատրված: Ինչպե՞ս եք գնում Աղթամար, եթե կասկածելի է անգամ այն, որ մի օրով խաչը կդնեն ու չեն ծածկի Աթաթուրքի կամ թուրքական դրոշի պատկերով: Ինչպե՞ս եք ձեզ թույլ տալիս կզել թուրքի դրոշի տակ, ինչպե՞ս եք ընդունում պատարագ անելը, որը մինչ ձեր ժամանելը ու ձեր հեռանալուց հաջորդ օրը զուտ թանգարան է:

Դուք լրի՞վ ……եք, թե՞ ձևանում եք… Այդ անհարմար հարցերը չենք կարող չտալ Էջմիածնի այն սպասավորներին, որ պատրաստվում են գնալ Աղթամար: Ու ինչպես էլ ուզես ձևակերպել` նուն նվաստացուցիչ հարցադրումն է ստացվում:

Բայց պատասխան չկա… Գնում են… Ու պառկում թուրքի տակ։ Հետևաբար` այլևս լռելու տեղ չունենք: Եթե գնում եք պղծված եկեղեցում մեկ օր պատարագ տալիս, ո՞վ է ձեզ վճարել պղծության փաստի վրա աչք փակելու համար: Ո՞վ է վճարել, որ բողոքողներին ու դժգոհներին կոչեն սադրիչ ու անպատասխանատու: Այդ մե՞նք ենք անպատասխանատու, թե՞ դուք, որ ձեր պատարագով թուրքական պղծությունն եք սրբագործում: Հերիք եղավ…

Ձեր արածը, կներեք, սկսում է նմանվել հույների սրբազան պոռնկությանը: Մեկ տարբերությամբ` եթե հունաց մոտ դա զուտ մարմնական էր, ապա ձեր արածը շոշափում է Ազգի արմատական շահերը: Բարի եղեք ծախել ձեր, ձեր մտերմուհիների մարմինները, բայց ոչ` Ազգի ապագան:

Ձեր արածն ապշեցուցիչ է: Թույլ եք տալիս, որ Կ. Պոլսում պատրիարքի տեղապահ դառնա թուրքի սպասավորը (Անունն էլ չեմ ուզում տամ), ու ծպտուն էլ չեք հանում: Հանգիստ թույլ եք տալիս, որ Պոլսո հոգևոր կառավարիչները կատարեն Թուրքիայի կամքը…

Դրան էլ գումարվեց Աղթամարի պատմությունը, որ ընդամենը դիվիդենտներ է բերելու թուրքական քարոզչությանը… Ինչո՞ւ եք լծվում դրա սայլին:

Բայց դա դեռ քիչ էր, գումարվեցն նորերը: Դ. Մեդվեդևի այցին ընդառաջ ի հայտ եկան հոգևորականներ, որ պնդում են, թե մեր ու Ռուս ուղղափառ եկեղեցու տարբերությունն այնքան քիչ է, որ կարելի է միավորվել… Այսինքն` մեր եկեղեցու անկախության վրա ձեռք բարձրացնողներ էլ հայտնվեցին: Եթե դա պիտի զիջեինք, ապա վաղուց միավորված կլինեինք կամ բյուզանդացիներին, կամ կաթոլիկներին: Եթե դա չենք արել, ուրեմն` ավելի կարևոր հարցեր կային:

Ու խոշոր հաշվով հայոց մեջ Քրիստոսի կրավորական ուսմունքն իր բազում թերություններով ընդունելի է այնքանով, որքանով կա Հայ Առաքելական Եկեղեցին: Որը բացառապես հայերինն է ու հայերի համար:

Այլապես այդ համաշխարհային ուսմունքը մեզ համար ավելորդ է: Զի դրա թերությունները հանդուրժում ենք, քանզի Հայոց եկեղեցու ուսմունքի բաղկացուցիչ մասն են: Դրանից դուրս մեզ համար այդ ուսմունքը զրոյական արժեք ունի:

Այսօր մեր Եկեղեցին ջրբաժանի առաջ է: Արդյո՞ք այն կընդունի Ազգի և Հայրենիքի շահերի գերակայությունը և իր հոտի հետ կգնա դեպի փառք և անկում, թե՞ Ազգից ու Հայրենիքից վեր կդասի կասկածելի կրոնական արժեքները, որոնք նունքան հայինն են, ինչքան նեգրինն են… Ընտրությունը հոգևոր հայրերինն է: Ընտրությունն իրնենց է, և այդ ընտրությունից է կախված` իրենց հետ միասին կգնանք դրախտ և դժոխք, կանցնենք ամենայն փորձություն, թե՞ կհրաժարվենք իրենց անարժեք ծառայությունից:

Դուք ընտրեք` ձեզ հե՞տ ենք շարունակում մեր ճանապարհը, թե ապավինում ենք 10 հազար տարվա փորձություն անցած և երբևէ մեզ չդավաճանած, պարզապես վերջին 2000 տարիներին փոքր-ինչ մոռացված հայոց աստվածներին:

Ընտրությունը ձերն է…

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Այսօր ուրբաթ, 13-ն է: Սնոտիապաշտները համայն աշխարհում գերադասում են այդ օրը զգուշանալ տարատեսակ թարս բաներից: Բայց, քանի որ մենք սնոտիապաշը չենք` առիթն օգտագործենք ծուռը նստելու, դուզը խոսելու համար: Իսկ խոսելու բան շատ կա, զի երկիրը խեղդվում է այն հիվանդությունից, որ կոչվում է «անկեղծության պակաս»:Հիշենք թեկուզ Պարույր Սևակի խոսքը.

… Զորավոր էին աստվածները հին,
Այնքա՛ն զորավոր,
Որ անկեղծ էին ու չէին ստում:
Իսկ պատմության մեջ կան ժամանակներ,
Երբ ով չի՛ ստում՝ պիտի կործանվի՜…

Այսինքն` մեծն բանաստեղծն արձանագրել էր, որ անկեղծությունը զորավորաց մենաշնորհն է: Հետևաբար` դրա պակասը նշանակում է հասարակության թուլություն, տկարություն: Հենց այդպիսի հասարակությունում են անկեղծների վրա ոհմակով հարձակվում, հոշոտում: Զի անկեղծ մարդուն ընկալում են վտանգավոր, խաղի կանոններ խախտող, իրենց սնանկությունն ու դատարկությունն ի հայտ բերող…

Մեր աջաբսանդալը սկսենք «Հանրապետություն» կուսակցության քաղխորհրդի անդամ Սուրեն Սուրենյանցով, որն աչքիս լույսը չի և որի գաղափարների մեծ մասը, մեղմ ասած, անընդունելի են: Բայց մարդը վեր կցավ ու բացեիբաց ասաց, որ հանդիպել է պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանի հետ, զրուցել շուրջ ժամուկես, որ նախարարի ասածներով բավարարված է: Ավելին, խոստովանեց, որ երիտասարդ հանրապետականներ Արմեն Աշոտյանն ու Էդվարդ Շարմազանովը իր ընկերներն են: Ու սկսվեց…

Մամուլում նրան անվանեցին էլ գող փիսո, էլ քաչալ շուն, էլ հարց բարձրացրին, թե ինչու Արամ Զավենիչը նրան չի վռնդում կուսակցությունից: Իսկ ինչ կատարվեց նրա բլոգում…

օգտագործված ամենամեղմ բառը դավաճանն էր: Անթիվ-անհամար հայհոյանքներ` անանուն հեղինակների մեկնաբանություններում: Կարճ ասած` ոհմակային գրոհ:

Մինչդեռ նույն Հայ ազգային կոնգրեսի հայտնի դեմքերի մեծ մասը նույնպես ու վաղուց հանդիպում են իշխանավորների հետ, իշխանավոր ընկերներ ունեն և «օրթաղով» բիզնես այդ իշխանավորների հետ: Ցերեկը հանդես են գալիս որպես «մոնղոլաթաթարական ավազակապետական վարչախմբի» դեմ աննկուն ու սկզբունքային «պայքարիստներ», իսկ երեկոյան սրճարաններում ու այլ «օբյեկտներում» հանդիպում այդ նույն «ավազակապետերի» հետ, զվարճանում ու գործեր քննարկում: Արդյունքում Սուրենը դարձավ «դավաճան ու տականք», իսկ իրենք «մաքուրով» դուրս եկան: Որովհետև Սուրենը չխաբեց ինչպես ՀԱԿ-ի հանրահավաքներին գնացող հետզհետե նոսրացող մասսային, այնպես էլ հանրությանն ամբողջովին իր ուզողներով ու չուզողներով։ Իսկ իրենք խաբելով ման են գալիս:

Մեկ ուրիշ օրինակ: ՀՀ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետի տեղակալ Վալերի Գրիգորյանը մամուլում խոստովանել էր, թե ինքը հրամանատար եղած ժամանակ երբեմն «հայրական ապտակ է տվել» զինվորներին: Գործնականում գրեթե բոլոր սպաներն են այդպես վարվում, սակայն անկեղծորեն խոստովանեց միայն այդ մարդը: Եվ անկեղծության համար «պատիժը» չուշացավ. իրավապաշտպան Միկա Դանիելյանը, որը գրեթե ոչ մի խելքը գլխին մարդու իրավունք չի պաշտպանել, աղաղակեց, թե Վալերի Գրիգորյանը պետք է ձերբակալվի եւ նրա դեմ պետք է քրեական գործ հարուցվի՝ զինվորների նկատմամբ անմարդկային վերաբերմունք ցուցաբերելու եւ նրանց խոշտանգելու համար: Բայց ախր արի ու մի ասա, որ նույն տրամաբանությամբ կարելի բանտ տանել երեխա ունեցող ՀՀ քաղաքացիների 80, եթե ոչ 90 տոկոսին. չէ՞ որ իր զավակին չապտակող ծնող շատ քիչ կա:

Իսկ պաշտոնյաներից մեկն էլ հայտարարություն արեց, որ եփած հավի ծիծաղը կշարժի. ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի նախագահի տեղակալ Աշոտ Մուսայանը դեմքի ամենալուրջ արտահայտությամբ հայտարարեց, որ իր գերատեսչությունում իսպառ վերացել է կոռուպցիան: Գրողը տանի, դա ասվում է ամենակոռումպացված ոլորտներից մեկի մասին, ուր կոռուպցիայի շնորհիվ ՀՀ բազում քաղաքացիներ մի օր զարթնում և ստանում են դատարանի ծանուցագիր, դատարանում էլ ապշահար հայտնաբերում, որ ինչ-որ Պողոս կամ Պետրոս ունի իրենց բնակարանի սեփականության վկայական: Այ եթե սույն պաշտոնյան հանկարծ խոստովաներ, որ կոռուպցիա կա, հաստատ նրա վերադաս Երվանդ Զախարյանը կամ, ասենք, վարչապետը հաջորդ իսկ օրը նրա ոտը հետույքից կպոկեր… Կեցցե՛ այդ պաշտոնյան, լավ է յուրացրել այն դասը, որ անկեղծությունը պատժելի է:

Անկեղծության քրոնիկ պակասի ոլորտից է նաև Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցում սեպտեմբերի 19-ին տեղի ունենալիք միջոցառմանն առնչվող պատմությունը: Հայերի մասնակցությամբ` թուրքական թատրոն է դա բնորոշել դաշնակցական Կիրո Մանոյանը, Սուրենյանցի ընկեր, հանրապետական Էդվարդ Շարմազանովն էլ դա բնութագրել է որպես թուրքական քարոզչությանը ակամա մասնակցելու տարբերակ: Հազվադեպ է լինում, որ դաշնակն ու հանրապետականը նույն կարծիքն ունենան, սակայն այս անգամ դա փաստ է: Վրադիր էլ Հանրային խորհուրդը նուն տեսակետի է: Բայց արի ու տես, որ Մայր Աթոռը Վահրամ քահանայի շուրթերով «հրահրիչ» է որակում այդ միջոցառումը բայկոտելու կոչերը, թեև թուրքերը օրը հատուկ են ընտրել, որ համընկնի Թուրքիայի սահմանադրական հանրաքվեի հետ: Ու վստահաբար սեպտեմբերի 19-ին լինելու է ինչպես «անցյալ անգամ»: «Վախենամ` անեն այն, ինչ արել էին 2007-ին, երբ վերանորոգված, այսպես կոչված, Սուրբ Խաչ եկեղեցի-թանգարանի վրա դրել էին թուրքական դրոշ, Աթաթուրքի նկար: Եթե նորից նման խեղկատակություն անեն, ապա խայտառակություն կլինի»,-ասում է Կիրո Մանոյանը, և ճիշտ է ասում: Կիրոյին դրա համար Տեր Վահրամը անվանում է «անպատասխանատու», Շարմազանովի վրա ռիսկը չի ներում…

Բայց ախր փաստ է, որ թուրքական դրոշի ներքո պատարագ մատուցելը հաստատ աստվածահաճո գործ չէ: Ուրեմն ուրիշ, թաքնված պատճառ կա, որը դժվար թե մաքուր լինի: Ուրեմն քահանան էլ անկեղծ չէ: Ակամա մտածում ես. Մի՞թե Էջմիածինն էլ… Աստված հեռու պահի:

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Մեր «աջաբսանդալը» այս անգամ միգուցե սննդային թունավորում առաջացնի: Բանն այն է, որ սիրված երգիչ Ռուբեն Հախվերյանը թուրքական «Hurriyet Daily News» թերթին ասել է, որ թուրքական երաժշտական ընկերությունները սկսել են զբաղվել իր երգերի հեղինակային իրավունքի ձեռքբերման գործով, եւ շուտով Հախվերդյանի երգերը կսկսեն թողարկվել նաեւ Թուրքիայում: Ավելին, այդ թուրքական աղբին տված հարցազրույցում նա ասել է. «Այն, ինչ մենք անվանում ենք ունիկալ հայկական մշակույթ, իրականում ստեղծվել է Ստամբուլում հաստատված արեւմտահայերի եւ Անատոլիայի հայերի կողմից: Հայաստանը չունի իր սեփական մշակույթը: Այն կրում է այլ մշակույթների ազդեցությունը: Հայ երգիչները գողացել են թուրքական ու ադրբեջանական երաժշտությունը»:

Ո՜չ, Ռուբիկին չեն զրպարտել, «Hurriyet Daily News»-ին տված հարցազրույցի իսկությունը նա հաստատել է ի պատասխան «Իրավունք»-ի և «Հայկական ժամանակ»-ի թղթակիցներին : Դա զարհուրելի ճշմարտություն է` այն Ռուբեն Հախվերդյանը, ում երգերը լսել եմ ծնված օրվանիցս, ում երգերով մեծացել եմ, դարձել է թուրքամետ, դարձել է դավաճան, դարձել է «քիրվա»: Ավելին, նա նույն հարցազրույցում ասում է. «Ես կգերադասեի շփվել մի ինտելեկտուալ թուրքի, քան տգետ հայի հետ: Ասածս այն է, որ առաջնայինը մարդկային արժեքներն ու արդարությունն են: Ազգայնականությունը թունավորում է մեզ յուրաքանչյուրիս: Դա միայն տգիտությունից է գալիս»: Այսինքն` թուրք չսիրողին անվանեց «տգետ»… Ոնց չհիշես, թե ինչպես գոմիկներից զզվողներին նույն գոմիկները ու նրանց պաշտպանները պիտակում են «տգետ»:

Զարհուրելի է, բայց փաստ. Մենք ապրում ենք նահանջ: Նահանջ` մեր սիրելի երգերով, որոնք այլևս պղծված են… Սակայն զարհուրելով հանդերձ` փորձենք հասնել ազգուրացության կոնկրետ այս դեպքի արմատներին: Ըստ «Հայկական ժամանակ»-ի` Հախվերդյանը իր 11 հազար դոլար պարտքի 5 հազարը Պարսկաստանի հյուրախաղերից հետո կարողացել է փակել, մնացածը շուտով կփակի: Ինչո՞վ` կարելի է ենթադրել. «Hurriyet Daily News»-ին տված հարցազրույցը հո ձրի չի տվել, հո հարիֆ չի… Եվ եթե այդ հարցազրույցում ասեր, որ հայերը Արևմտյան Հայաստանում եկվոր են, որ ցեղասպանություն չի եղել, որ Ղարաբաղը բնիկ ադրբեջանական հող է, երևի ֆինանսապես «ելներ դամա»: Այսօր փող «վաստակելու» շատ հեշտ, միջոց կա` առատորեն կվարձատրեն այն հային, որը կգովաբանի թուրքին ու ամենայն թուրքականը, ով հայոց արյան ժառանգությունը ցեխի հետ կխառնի: Եվ փույթ չէ, որ այդպիսի վարձքը հազարապատիկ ավելի կեղտոտ է, քան պոռնիկի վաստակած գումարը` աղետալիորեն շատացել են ազգուրաց «բիզնեսով» զբաղվողները, այդ թվում` մշակույթի ոլորտում:

Հա, մի բան էլ, որը մեր «աջաբսանդալի» համեմունքն է: Շատերը հավեսով օգտվում են «Թեզտուր»-ի ուղեգրերից և հանգստանում Անթալյայում: Որովհետև էժան է: Ձրի դագաղ լինի, կես մետր էլ`կարճ… Ջհանդամը, թե թուրքերը Անթալյայի ու դրա շրջակայքի հյուրանոցներում ծեծում ու ստորացնում են հայ զբոսաշրջիկներին, թուրք ոստիկանությունն էլ վրեքները գործ ա սարքում. Կարևորը էժանությունն է… Դե ինչ, երևի թե Թուրքիայի զբոսաշրջության նախարարությունը հայ զբոսաշրջիկների համար հատուկ զեղչեր

սահմանի: Ասենք, օրինակ, այսպիսի.

— Երկու քացի, մեկ սիլլա` 10 տոկոս զեղչ,

— Երեսին մի հատ խորխելը` 20 տոկոս զեղչ,

— Քացով ամորձիներին` 30 տոկոս զեղչ,

— Յաթաղանով դոշին խաչ քաշելը` 60 տոկոս զեղչ,

— Հատուկ կանանց համար. մեկ կրծքապտուկը յաթաղանով կտրելը` 90 տոկոս զեղչ…

Ինչու չանե՞ն, որ. մեր հայրենակիցներից շատերը թասիբն ու նամուսը սկսել են «էժանով» ու «բիրիքով» գնահատել: Մի ստվար զանգված էլ Հայրենիքը նաև ձրի տվող են, ավելի ճիշտ` նաղդ փոխանակող են ամերիկաներում, հոլանդիաներում ու ռուսաստաններում մեկ համբալի աշխատատեղով. ըստ «Գելլափի» հարցախույզի, մեր հայրենակիցների 39 տոկոսը երազում են ընդմիշտ հեռանալ Հայաստանից: Կարճ ասած, հետույքային վիճակ է, որը կարող է շտկվել միայն ազգապաշտ առաջնորդի երկաթե ձեռքով:

Սակայն հայտնվել են այլ «շտկողներ»: Բոլորը հեռուստատեսային զոմբի-արկղով տեսան, թե ինչպես ԱԽՔ-ը զինվորական համազգեստով հայտնվեց ռուս սահմանապահների Արտաշատի ուղեկալում ու սիրուն խոսքեր արտաբերեց հայ-ռուսական բարեկամության մասին: Ճիշտ է, Արթուր Բաղդասարյանի վրա «կամուֆլյաժը» նայվում էր մոտավորապես այնպես, ինչպես, ռուսի ասած, «седло на корове», սակայն էականը դա չէ: Էականն ու զվարճալին այն է, որ ՕԵԿ առաջնորդը, որին Ռոբերտ Քոչարյանը «Մարկո Պոլո» սրճարանում արված գաղտնալսման հիման վրա ժամանակին «անգլիական շպիոն» էր հանել, հրապարակավ հավերժ սիրո երդում տվեց ռուսներին: Հետո պատմեց, որ ռուսական ռազմաբազան ոչ միայն առնվազն 49 տարի կմնա Հայաստանում, այլև ստանձնում է պարտավորություն պաշտպանել ՀՀ ողջ տարածքի անվտանգությունը:

Չգիտեմ` միգուցե շատ լավ պաշտպանեն, միգուցե` «քցեն», սակայն մի՞թե էդքան անթասիբ ու անարժեք ենք, որ մեզ պիտի օտարները պաշտպանեն: Արցախյան պատերազմը դաս չեղա՞վ, որ եթե ուզենք, ինքներս շատ լավ կարող ենք մեր հարցերը լուծենլ: Էլի՞ ստրուկի, օտարահպատակի բարդույթից չպրծանք, այն էլ` պետական մակարդակով: Մի բան է` ռսի զորքն ինչ որ պայմանով հանգրվանում է մեր տարածքում, այլ բան է, որ ՄԵՐ ՓՈԽԱՐԵՆ է մեզ պաշտպանում: Թո՛ւու…

Սակայն չկա չարիք առանց բարիքի: Ռուսի զորքը «ՀՀ անվտանգության պաշտպանության» պատրվակով հերթով ինչ օյիններ ասես կանի մեր բոլոր հարևանների գլխին: Եվ մեր բոլոր հարևանները թունդ ատելությամբ սկսելու են ատել մեզ, ու հենց այդ ատելությունն էլ կբուժի մեր ժողովրդին տարատեսակ «քիրվայական» հիվանդություններից: Վերջապես ստիպված կսովորենք ՀԱԿԱԴՐՎԵԼ բոլորին: Չէ՞ որ ցանկացած ազգ արժի ուղիղ այնքան, ինչքան կարողանում է հակադրվել աշխարհին: Մնացածը սոսկ անիմաստ բառակույտ է ու դատարկաբանություն:

Ու հենց հակադրվելու արվեստը սովորենք` վերջ կտանք պղծված երգով ամոթալի նահանջին: Եվ սրբազան կռվի բոցերում կայրենք մեր երկրում ու մեր հոգիներում կուտակված դարավոր աղբը:

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Մեր «աջաբսանդալը» այս անգամ կսկսենք շատ տխուր և մտահոգիչ նյութից` ՀՀ ՊՆ տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչության երկու պաշտոնական հաղորդագրությունից:

« Հուլիսի 27-ին` ժամը 08.00-ի սահմաններում, ՀՀ Տավուշի մարզի Չինարի գյուղի մերձակայքում գտնվող մարտական հենակետում հրաձգային դասակի հրամանատար, հենակետի ավագ, լեյտենանտ Արտակ Սինարի Նազարյանը (ծնված 1979թ.), ըստ նախնական տվյալների, իրեն ամրակցված մարտական զենքից ինքն իրեն հասցրել է հրազենային մահացու վիրավորում: Կատարվում է հետաքննություն»:

«Հուլիսի 28-ին զինված ուժերի զորամասերից մեկում մարտական հերթապահության կանոնների կոպիտ խախտման հետևանքով ծագած միջադեպի պատճառով զոհվել են ավագ լեյտենանտ Վարդգես Արարատի Թադևոսյանը (Երևան) և ժամկետային զինծառայողներ Գարեգին Սամվելի Հովսեփյանը (Էջմիածին), Անդրանիկ Սարգսի Սարգսյանը (Երևան), Ռոբերտ Միքայելի Հովհաննիսյանը (Վանաձոր), Արտյոմ Սուրենի Մանասյանը (Չարենցավան), Կարո Շուրիկի Այվազյանը (Երևան): ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը խորապես ցավակցում է զոհվածների հարազատներին և մերձավորներին և հավաստիացնում, որ ձեռնարկվում են անհրաժեշտ բոլոր միջոցառումները՝ միջադեպի պատճառները բացահայտելու և մեղավորներին օրենքով նախատեսված կարգով պատասխանատվության ենթարկելու համար»:

Այդ չորուցամաք տողերի հետևում, անկախ նրանից, թե ինչն է թաքցրել ՊՆ-ն, ինչը` ոչ, մի զարհուրելի իրողություն է. երկու օրում երկու տարբեր զորամասերում, ԽԱՂԱՂ պայմաններում հրազենի գործադրումից զոհվել են 7 հայորդիներ, 7 զորականներ: Եթե զոհված լինեին կռվի դաշտում` հարցեր չէին առաջանա. ի վերջո, ցանկացած տղամարդ (եթե իրոք տղամարդ է բառիս բուն իմաստով) մարտում զոհվելը նախընտրում է սեփական անկողնում հարազատների լացի ներքո դանդաղ հանգչելուց: Սակայն բոլոր յոթը զոհվել են ՀԱՅԻ արձակած գնդակից, և այդքան էլ կարևոր չէ սպանության կամ ինքնասպանության հանգամանքը:

Պարզապես անհնար է չհարցադրել նախարար Սեյրան Օհանյանին. Պարո՜ն, էս ինչ ԲԱՌԴԱԿ եք սարքել մեր բանակում: Այն էլ` երբ Հայաստանի չորս հարևաններից երկուսը թշնամի են, մեկը «դարավոր բարեկամի» էն սորտից, որ թշնամուց վերան է, չորրրդն էլ` ցանկացած պահի կարող է ենթարկվել «սահմանված աշխարհակարգի» պահապանների ռմբահարումների: Այսինքն` երբ լիովին մենակ ենք, և մեր միակ դաշնակիցը և որպես ազգ ու պետություն ողջ մնալու միակ երաշխիքը մեր ԲԱՆԱԿՆ է:

Սակայն այս հռետորական հարցադրումից հետո անդրադառնանք մի հարցի, որից ուղղակի թե անուղղակի կախված է բանակի վիճակը: Մեր քաղաքական համակարգին: ՀՀԿ խմբակցության ղեկավար Գալուստ Սահակյանը «Ազդակ» ակումբում հայտարարել էր. «Ես ընդհանրապես սկսել եմ մոռանալ, թե ինչ բան է ընդիմությունը»: Ու բացատրեց, թե ինչու. լևոնականները իրենց սպառել են, և իրենց առաջնորդը վաղուց «քաղաքական թոշակառու» է, «Ժառանգությունը» բոլորի հետ կռիվ է անում և ինքն էլ չգիտի, թե ինչ է ուզում, ՀՅԴ-ն էլ ոչ այնքան ընդդիմություն է, որքան «խորը կոսակցություն», ազգային արժեք, թանգարանային արժեքավոր նմուշի պես մի բան: Նա կանխատեսեց, որ 2012-ին խորհրդարան են անցնելու ՀՀԿ-ն, ԲՀԿ-ն, ՕԵԿ-ը և ՀՅԴ-ն, իսկ ՀԱԿ-ն ու «Ժառանգությունը» չեն անցնելու:

Դե, տրամաբանություն կա: Եթե ՀՀՇ-ն մենակ գնա ընտրությունների, մաքուր ՀՀՇ-ական մտածողություն ունեցող մի քանի տասնյակ հազար ընտրող նրան քվե կտան, սակայն հավես չունեն ձայն տալ Դեմիրճյան Ստյոպիկի ու 16 նրա նման իրենց դարն ապրած «քաղաքական արժեքներին»: Ի վերջո, պատգամավորական մանդատները փող ու լծակ են, որոնք չի կարելի տարբեր «խառախուռեքին» բաժանել:

Ինչ վերաբերում է «Ժառանգությանը», ապա Րաֆֆի Հովհաննիսյանի ամերիկյան «կուլտուրական» «պոնտերը» հարուցում էին նորմալ հայկական մասսայի ծիծաղը միայն, քանզի դրա թիկունքում ոչ ոք ուժ չէր տեսնում, նրա ակտիվիստների «քույրիկական» շարժուձևն էլ հակառակ արդյունքն էր տալիս, մանավանդ մարզերում: 2007-ին էլ մի բան չէին. Քըրք Քըրքորյանը և Րիչարդ Հավհաննիսյանը Ռոբերտ Սեդրակիչին խնդրել էին, որ «Ժառանգությանը» վարչական ռեսուրսով անցկացնի ԱԺ: Երևի 2012-ին էլ Սերժ Ազատիչին կխնդրեն, եթե իհարկե բանի տեղ դնի: Կարճ ասած` հեչ իսան չեն…

Իսկ դաշնակները… Ոչ էն է` ընդդիմություն են, ոչ էն է` իշխանության կցորդ:

Մնացինք «նոր ուժի» սպասելով, բայց դա էլ… Գալուստ Գրիգորիչը ինչքան էլ ցինիկ լինի` ճիշտ է ասում. «Քաղաքական ուժը ստեղծվում է տարիների ընթացքում: Հնարավոր է, որ մինչեւ ընտրություններ ընտրաթիմեր ստեղծվեն, անունն էլ դնեն կուսակցություն, բայց քաղաքական ուժ, որն իր սկզբունքներով ամբողջանա հասարակության մեջ, դրա համար տարիներ են պետք եւ փորձառություն»:

Խոշոր հաշվով, ընտրաթիմ էլ չի ստացվում: Քանի՛-քանի՛ կուսակցաստեղծման «իշխանական պրոյեկտներ» տապալվեցին… Թեկուզ Գարիկ Մարտիրոսյանի և Սերժ Սարգսյանի փեսա Միշիկի քավորոթյամբ ստեղծած ՄԻԱԿ-ը` իր ճոխ ֆինանսավորումով ու կաշառակեր դասախոսների լուսանկարները փակցնելով: Բան չստացվեց, ու Վահան Բաբայանը իր ջահելներին հավաքեց և ՄԻԱԿ-ից հայդե Գագիկ Ծառուկյանի թևի տակ:

Ընդդիմադիր դաշտում էլ միգուցե բան ստացվի Ազգային նոր պահպանողական շարժումից, բայց տարիներ հետո, ոչ հիմա: «Հին ոսկոր» ոչ նարնջագույն ընդդիմադիրներն էլ դեռևս անորոշ ապագայով են…

Դե, լևոնականների մասին խոսել էլ չեմ ուզում. թուրքի տակ պառկելու, «Սերգո ջանի» վատ ապրելու և «Պատերազմ, թե խաղաղություն» իրենց բայղուշությամբ միայն զզվանք են առաջացնում: Բայց մյուսներն էլ մի բան չեն. ում խոսացնես` ասում է, թե Աստված մի արասցե, պատերազմ լինի: Ախր ինչո՞ւ եք վախեցնում, փչացնում, հիվանդացնում ազգը: Ախր վաղ թե ուշ էդ անտեր պատերազմը լինելու է, համ էլ, ըստ Նժդեհի, առողջացած ազգեր են պատերազմի ձգտում:

Եվ 2012-ին, երբ գա քվեարկության պահը, ամենաառողջ ընտրոթյունը կարող է լինել հենց «պատերազմի կուսակցության» ընտրությունը: Զի «պատերազմի կուսակցությունը» երբեք թույլ չի տա, որ բանակում բառդակ լինի և թուրքին սպանելու փոխարեն իրար սպանեն: Լինի դա իշխանական, թե ընդդիմադիր: 1998-ին Լևոնը Ռոբերտ Քոչարյանին անվանում էր «պատերազմի կուսակցություն», բայց վերջինս դուրս եկավ օլիգարխների ու զոռբաների կուսակցապետ:

Իսկ ո՞վ կլինի «պատերազմի կուսակցության» 2012-ին: Հանրապետակա՞նը, որ Նժդեհից նույնքան է հասկանում, ինչքան խոզը` տուրնիկից. դժվար թե, եթե Սերժ Սարգսյանը նրանց տփելով չսիպի: Բարգավա՞ճը` ախր սրանք բացի Ծառուկյանի փողերից ու «տուկի թելից», ուրիշ ոչնչից բան չեն հասկանում:

2008-ին Սերժ Սարգսյանի ձեռքը «արժանապատվորեն սեղմած» ԱԽՔ- ի «Օրինա՞ցը»` ինձ մի ծիծաղեցրեք: Դաշնակնե՞րը` կասկածում եմ: «Ժառանգությո՞ւնը», որ հայդատական կարգախոսներ է գոռում, բայց ստրասբուրգներում Հայաստանի վրա «բոչկա գլորում»` բացառված է:

Էլ ո՞վ մնաց: Նա, ով առաջինը հասկանա «պատերազմի կուսակցության» հրամայականը` լինի եղած կուսակցություններից, թե նոր ստեղծվելիքներից, նա էլ կբավարարի ազգի խորքային պահանջը: Չէ՞ որ մենք, գրողը տանի, առողջ ազգ ենք, նույնքան ծուռ ենք, որքան «Սասնա ծռերի» հերոսները: Ու մի օր նույնքան զորավոր պիտի դառնանք:

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Արցախի հարցում կարծես թե նոր-նոր շունչ ենք քաշում. գերտերությունները շահագրռված են, որ առաջնահերթ պահպանվի ուժի կիրառումից և դրա սպառնալիքից զերծ մնալու սկզբունքը և միաժամանակ ձգտում են պահպանել ստատուս-քվոն` այդ ամենը պարուրելով դիվանագիտական դատարկաբանություններով: Եվ դա հասկանալի է. լինի որևէ փոփոխություն` տարածքային թե կարգավիճակին, ուժերի ռազմաքաղաքական բալանսը կխախտվի ու այլևս սատանան էլ գլուխ չի հանի դրա շարունակությունից: Վրադիր էլ Հաագայի միջազգային դատարանը, քոռուփոշման թողնելով ՀՀՇ-ականներին, Ռոբերտ Քոչարյանի դեմ հայցը քննելու փոխարեն հուլիսի 22-ին «թաղեց» տարածքային ամբողջականության սկզբունքը` իր վճռով ճանաչելով Կոսովոյի անկախացման օրինականությունը: Այսինքն` Ադրբեջանն էլ «ձեռի հետ» զրկվեց իր հիմնական դիվանագիտական կռվանից:

Թվում էր, թե լոխ լավ ա, և կարելի է հանգիստ զբաղվել ամառային շոգից փրկվելու սուրբ գործով, բայց… Գյուղատնտեսական զարգացման միջազգային հիմնադրամի ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության «Շուկայավարման հնարավորություն ֆերմերին» ծրագրի շրջանակում քնեցին- զարթնեցին ու որոշեցին Հայաստանը ողողել «եվրոպական չափանիշներին» համապատասխանող, ապրանքային հրաշալի տեսքով, սակայն խոտի համ ունեցող ծիրանի սորտերով: Այսինքն` մի 20 տարվա ընթացքում մեր աստվածատուր բուն հայկական մրգի` ծիրանի փոխարեն ունենալու ենք դրա մուտանտ նմանակը: Մեր մուտանտ արվեստագետներն էլ «Ոսկե ծիրան» կինոփառատոնի հաղթող ճանաչեցին ոմն թուրքի անտաղանդ ֆիլմը: Դա էլ քիչ էր` Լևոն Տեր-Պետրոսյանը ՀՀՇ համագումարում «կռռաց», թե`մինչև չկարգավորենք մեր հարաբերությունները Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ (իմա` մինչև ազգովի չպառկենք թուրքերի տակ) ոչ մի իշխանություն չի կարողանալու ապահովել Հայաստանի զարգացումը:

Այսինքն, չնայած շատ բարենպաստ արտաքին –քաղաքական միջավայրի, շեշտակի ակտիվացան մեր ջանին քիրվայական զրթուզիբիլը կապողները… Դե, եթե Լևոնի պարագայում ամեն ինչ գլխանց պարզ է, զի նա մոլի թրքասեր հայատյացի մեկն է, ապա «Ոսկե ծիրանի» կազմակերպիչների վարքը լրիվ հակատրամաբանական է: Ախր այժմ «ֆուտբոլային դիվանագիտության» մեկնարկը չի, որ Արարատը ֆուտբոլիստների համազգեստից հանած Նեմեց Ռուբոյի օրինակով «մտնողական» գործողություն անեն, ընդհակառակը, այժմ Սերժ Սարգսյանը, պատկերավոր ասած, թուրքերին ուղարկում է դեպի «Ս» տառով սկսվող թուրքական բառը: Իսկ սրանք ապականում են և՛ «Ոսկե ծիրանը», և՛ սովորական ծիրանը…

«Ոսկե ծիրանի» կազմակերպիչները 7 տարի շարունակ փառատոնի մեջ թուրք են խցկում, սակայն այս տարի խփեցին թրքասիրության բոլոր ռեկորդները: Այս տարի էլ միջազգային խաղարկային ֆիլմերի մրցույթի ժյուրիի նախագահ նշանակեցին Սեմիհ Քափլանօղլուն, նաեւ նրա ֆիլմը ընդգրկեցին փառատոնի ծրագրերում: Եթե անցած տարիներին թուրքերին տալիս էին «Արծաթե ծիրան» կամ Էկումենիկ ժյուրիի սահմանած մրցանակները, ապա այս տարի արդեն լրիվ պառկեցին թուրքերի տակ և գլխավոր` «Ոսկե ծիրան» մրցանակը հանձնեցին թուրք ռեժիսոր Ռեհա Էրդեմին, նրա կատարյալ միջակություն «Կոսմոս» ֆիլմի համար: Չմոռացան և երիտասարդ թուրքի լամուկ Բարիշ Հանցիոգուլլային, որի «Ռեժիսորներ առանց սահմանների» ծրագրի շրջանակներում ներկայացրած նախագիծը հաղթող ճանաչեցին ու հատկացրին 5000 դոլար զարգացման դրամաշնորհ: Դրան հավելենք նաև Հարություն Խաչատրյանի «իդեա ֆիքս»-ը` հայ-թուրքական կինոպլատֆորմը, ու կատարյալ թրքամոլությունն ամբողջացած է` ԱՄՆ դեսպանատան և Բրիտանական խորհրդի բարձր հովանու ներքո:

Ի դեպ, թրքահոտ «Ծիրանի» առնչությամբ սահմռկելի բացահայտում է արել մեր սակավաթիվ կարգին մտավորականներից մեկը` Պերճ Զեյթունցյանը. «Գերմանացի ռեժիսորի նկարած մոտ մեկուկես ժամ տեւողությամբ մեկ ուրիշ, բայց վավերագրական ֆիլմի անունը որեւէ տեղ չհիշատակվեց: Ֆիլմի վերնագիրը «Աղետ» է, նվիրված է Ցեղասպանությանը եւ չի թարգմանված, հենց լատինական տառերով էլ գրված է «Աղետ»: Միակ ֆիլմը, որ նայել եմ (այն, չգիտես ինչու, ցուցադրվեց Տիկնիկային թատրոնի փոքր դահլիճում), դա էր, այն շատ հուզիչ, տպավորիչ ֆիլմ էր, հսկայական աշխատանք էր տարված, բայց ոչ մի վերաբերմունքի չի արժանացել, անունն անգամ չկա այդ ցուցակի մեջ, եւ դա ինձ` որպես հայ մարդու, վիրավորում, զայրացնում է: Ինչո՞ւ մի դեպքում միջակ ֆիլմին տալիս են այդպիսի մեծ մրցանակ, իսկ գերմանացի ռեժիսորը, ով բավականին նյութ է հավաքել, բավականին աշխատել է, մեկուկես ժամանոց ֆիլմ է ստեղծել, անուշադրության, լռության է մատնվում: Այ, դա Է վրդովեցուցիչը: Երկու հարցերը որ կողք-կողքի դնում ենք, իսկապես ամոթալի բան է ստացվում: Շատ կոնտրաստ են այդ երեւույթները. մի դեպքում` լռություն, մյուս դեպքում` այդպիսի աղմուկ: Ես պատկերացնում եմ գերմանացի ռեժիսորի զարմանքը, երբ հիմա Գերմանիայում տեսնի, որ հայերն իր ֆիլմն ընդհանրապես լռության են մատնել»:

Այսինքն, «Ծիրանի» կազմակերպիչները զարհուրելի բան են արել` Ցեղասպանության մասին վավերագրական ֆիլմը «տշել» են հեռու, թաքցրել հանրությունից, իսկ թուրքի «գեղարվեստական» զիբիլը արժանացրել են գլխավոր մրցանակի: Վարվել են ճիշտ այնպես, ինչպես վարվում է Ցեղասպանությունն ուրացող ԹՈՒՐՔԸ: Այնպես, ինչպես ոչ ամեն մի թուրք մտավորական կվարվեր: Յա՜խք… Ու չենք կարող չհարցադրել` ի՞նչ գրանտային գումարով եք ծախել ազգային արժանապատվությունը, թասիբն ու նամուսը, նահատակ նախնյաց հիշատակն ու արյունը: Այո՛, հենց ծախել, զի անվճար նման բան կարող է անել միայն նա, ում երակներում թուրքի արյուն է հոսում: Ողորմելի ներքին թուրքեր… Սակայն թուրքի տակ պառկելը միայն կինոյի ոլորտում չէ: Հիշենք թեկուզ Գրողների միությունում թուրքի գրքի հայերեն թարգմանության ճոխ շնորհանդեսը, հիշենք, թե ինչպես էին ուզում գաղտագողի Կոմիտասի անվան համերգասրահ խցկեին թուրք և ադրբեջանցի կոմպոզիտորների «ստեղծագործությունները», ինչպես գարշելիագույն Գեորգի Վանյանին բրիտանացիք հատկացրին 13 միլիոն դոլար դրամաշնորհ, որպեսզի Հայաստանում քարոզի ու տարածի թուրքական «մշակույթ»:

Այսինքն` երկրում մոլեգնում է ներքին թուրքերի պիղծ խրախճանքը, օրը ցերեկով ՍՊԻԴ-ի պես քայքայում են ազգի իմունային համակարգը` իշխանության անտարբեր հայացքի ներքո: «Տոլերանտության» կարգախոսի ներքո… ախր ի՞նչ տոլերանտություն ժանտախտի հարուցիչների նկատմամբ: Ու պղծագործների երեսին ոչ ոք փողոցում չի թքում, ոչ ոք նրանց քարշ չի տալիս ԱԱԾ` հարցաքննությունների: Մի հարց տվող լինի Սերժ Սարգսյանին. պարոն նախագահ, այքանից հետո ինչո՞ւ արտաքնոց չեք նետում ԱԱԾ-ի մարազմատիկ տնօրեն Գորիկ Հակոբյանին, ինչո՞ւ խայտառակ ձևով պաշտոնանկ չի արվել մշակույթի նախարար Հասմիկ Պողոսյանը, ինչո՞ւ, ինչո՞ւ, ինչո՞ւ… Եվ կարևորագույն հարցադրումը` ժողովրդին. ինչքա՞ն ես հանդուժելու այդ ամոթն ու խայտառակությունը, ե՞րբ ես վերջապես այդ ամյոբաներին, այդ լպրձուն բիոմասսային ոտատակ անելու: Ասացե՛ք, եղբարք հայեր, ի՞նչ անենք. Հիմի՞ էլ լռենք …

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Հայոց քաղաքական գործիչները 2 շաբաթից ավել էր «քլինթոնացավ» էին կպել, բոլորը փիլոյաբանում են. Քլինթոնի այցը լա՞վ էր մեր երկրի համար, թե՞ ընդհակառակը` կներեք, «հետույքային»: Դե, բնակչության արական կեսն էլ, բնականաբար, ֆուտբոլացավով էր տառապում: Խոշոր հաշվով Քլինթոնի գնալ-գալը ոչ լավ էր, ոչ վատ, ֆուտբոլասերներն էլ վուվուզելների ոռնոցից վերջապես պրծան: Սակայն բավականին ուշագրավ մի իրադարձություն գրեթե աննկատ մնաց:

Բանն այն է, որ Թաիլանդում և Միացյալ Թագավորությունում Ռեգենտի դպրոցի հիմնադիր և ռեկտոր դոկտոր Վիրաչայ Թեչավիջիթը սենսացիոն նամակ — հայտարարություն է տարածել: Ահավասիկ` «2009թ. հունիսին, ՀՀ վարչապետի հետ հանդիպման ժամանակ, նրան է ներկայացվել Համաշխարհային միացման կրթաթոշակային (Global Connect Scholarship) ծրագիրը: Քննարկվել է նաև Հայաստանում Թաիլանդի Ռեգենտի դպրոցի մասնաճյուղի հիմնման հնարավորությունը: Այնուամենայնիվ, գործընթացն ավելի հեռուն չգնաց… Տեսանելի ապագայում Հայաստանում Ռեգենտի դպրոցի մասնաճյուղի հիմնադրման պլաններ չկան»:

Վիրաչայ Թեչավիջիթը «Ազատություն» ռադիոկայանին նաև ասել էր, որ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի հետ անցյալ տարի ընդամենը «հաճելի զրույց» է ունեցել Հայաստանում Թաիլանդի Ռեգենտի դպրոցի մասնաճյուղ երբևէ հիմնելու հարցի շուրջ: Ա՛յ քեզ բան, ստացվում է, որ վարչապետը «խիյարի» անունը լսելուն պես աղ վերցրել վազել է… Ու սկսվեց շրջապտույտը` նախարար Արմեն Աշոտյանը ներկայացրեց իր տխմարագույն և ամեն նորմալ հայի համար վիրավորական օրինագիծը օտարալեզու դպրոցների մասին, հանրությունը ոտքի կանգնեց, ծավալվեց դիմադրության շարժումը Հայաստանում և սփյուռքում: Լիքը մարդ էլ (բնականաբար` ոչ անվճար) հիմնովին փչացավ` փորձելով տականքավարի «հիմնավորել», թե ինչ լավ բան է օտարալեզու դպրոցը ու ինչ «գեղո» են դառնում հայերեն և հայեցի կրթություն ստացողները: Մնացյալը հայտնի է` հանրային դիմադրության շնորհիվ օրինագծի հեղինակները հսկայական նահանջ արձանագրեցին:

Բայց Վիրաչայ Թեչավիջիթի հայտարարությունում մի շա՜տ ուշագրավ «մանրուք» կա. «Ինչպես նկատել էինք, օրենսդրական փոփոխությունը թույլատրում է դասավանդել օտար լեզվով միայն ավագ դասարաններում: Այսինքն, լիովին անգլերեն լեզվով գործառնող միջազգային դպրոցը, որտեղ կուսանեին երեք տարեկան հասակից, դեռևս արգելվում է սույն օրենքով»: Պատկերացնո՞ւմ եք, օտարերկրացի ինչ որ «կազյոլ» վարչապետին ասում է, թե կարելի է Հայաստանում բացել դպրոց, ուր երեք տարեկանից մանուկներին սարքեն անգլիախոս ու դաստիարակեն եսիմ ինչ ծրագրով, ու վարչապետը ուրախությունից թռչկոտելով, վազեվազ գործադրում է իր իշխանությունը ու հանձնարարում օրենք փոխել: Մինչդեռ իրականում ի՞նչ է այդպիսի դպրոցը: Հիշենք, որ Օսմանյան կայսրությունում հենց 2 — 3 — 4 տարեկան հայ մանուկներին առևանգում էին ու նրանցից պատրաստում էին ԵՆԻՉԵՐԻՆԵՐ: Հայկական գենով պրոֆեսիոնալ թուրք մարդասպաններ: Ու թաիլանդական էդ զահրումարը փաստացի ոչ այլ ինչ էր, քան ԵՆԻՉԵՐԻՆԵՐԻ ԴՊՐՈՑԻ նախագիծ:

Պարզ է, որ ՀՀԿ-ի ներսում դա չէր կարող լավ ընդունվել: Դրսի ու ներսի ճնշման արդյունքն էլ տեսնում ենք` օրենքի նախագիծը փոխվեց այնպես, որ Վիրաչայ Թեչավիջիթը ռադը քաշեց: Մեծն մուննաթով ճամպրուկները կապում է և ռուսաստանցի հրեից փեսա Ռուբեն Վարդանյանը, որը տապալված է համարում «Դիլիջան» նախագծի իրագործման հնարավորությունը. «Արդյո՞ք հայ ժողովուրդը ցանկանում է բարգավաճել և զարգանալ, թե՞ ցանկանում է գոյատևել… Արդյո՞ք Հայաստանը կամենում է ներգրավվել համաշխարհային գործընթացներում, թե՞ գերադասում է մնալ որպես մեկուսացված պետություն` իր օրենքներով և կանոններով` ուշադրություն չդարձնելով իր սահմաններից անդին ընթացող համաշխարհային գործընթացների վրա»: Ինչպես ասում են, իր մուննաթները թող տանի իր հայրենիք (?) Ռուսաստան, բայց հարցերը մնացին. ինչո՞ւ հայությունը Հայաստանում և ի Սփյուռս աշխարհի, այդքան դիվադադար արվեց… Ինչո՞ւ «պետության վախճանից» դայլայլող վարչապետը փորձեց խեղճ Աշոտյանի ու խորհրդարանի ջանին կապել օրենքի` գրեթե սահմանադրական փոփոխություն, իրեն ճղելով, որ Հայաստանում ստեղծվեն երկու կասկածելի օտարահենք կրթօջախներ, որոնց շրջանավարտները ենիչերու հոգեբանություն կունենան… Հետն էլ կկոչվեն «ապագա էլիտա»:

Այսինքն` թերևս առկա էր պետական դավաճանության համահավասար մի բան` ստեղծել օտարի կողմից (իմա` Տիգրան Սարգսյանի իրական տերերի) ձևավորած ու ուղեղները հիմնովին լվացած ապագա կառավարիչների խավ, որոնք և կգերեզմանեին մեր պետականությունը ու կապահովեին «պետության վախճան» Հայաստանում: Դավաճանությունը տապալվեց, ազգը իմունային պատասխան տվեց ինչպես հանրային, այնպես էլ իշխանական մակարդակով: Սակայն ինչո՞ւ դավադրության մասնակիցներն ազատության մեջ են, այլ ոչ թե ԱԱԾ մեկուսարանում, մի բան էլ շարունակում են պաշտոնավարել…

Ինչևէ, այնուամենայնիվ, ենիչերի բուծողները մեզանից պոկ չեն գալիս: Հայրենիքց ռադ եղան, հիմա էլ ձթի պես կպել են սփյուռքի ջանից: Ահավասիկ, ըստ թայլանդցի Վիրաչայ Թեչավիջիթի` «նպատակ ունենալով աջակցելու հայոց լեզվի պահպանման քաղաքականությունը, որի նպատակն է հայ երեխաների կողմից հայոց լեզվի սերտումը, կցանկանայի տեղեկացնել հայ հասարակությանը, որ ներկայումս ծրագրվում է հայագիտական բաժին հիմնել Թայլանդի և ՄԹ-ի Ռեգենտի դպրոցներում: Այստեղ կատարելապես երկլեզու Հայաստանի քաղաքացիները կդասավանդեն հայոց լեզու, հայ գրականություն և հայոց պատմություն: Այժմ մենք լրջորեն ընտրում ենք ուսուցիչների’ հույս ունենալով սույն թվականի սեպտեմբերից սկսել ծրագիրը ՄԹ, Պաթթայի և Բանգկոկի ուսանողական ավաններում:

Իմ այցի ընթացքում ես կանցկանցեմ հարցազրույցներ մի քանի թեկնածուների հետ’ Ռեգենտի դպրոցում հայոց լեզվի և մշակույթի դասավանդման համար: Ես նաև հուսով եմ, որ սա շատ լավ հնարավորություն կընձեռի արտերկրի հայերին հետաքրքրություն ցուցաբերել իրենց երեխաներին մեր լավագույն դպրոցներում ուսման տալու գործում, որպեսզի նրանք սովորեն նաև իրենց մայրենի լեզուն, ինչպես նաև հայ գրականությունը և Հայաստանի պատմությունը: Հայկական դասաժամերը բաց են լինելու նաև օտարազգիների համար, և ես հավատում եմ, որ սա մեծ հնարավորություն է շատ ոչ հայ ուսանողների համար գիտելիքներ ձեռք բերել զարմանահրաշ ազգի և հինավուրց հայոց լեզվի մասի» : Ինչպիսի՜ հոգատարություն… Հարց է ծագում` այդ ի՞նչ դրսի ուժ է ի հայտ եկել, որին ցանկացած գնով պետք են հայ զոմբիներ, ու հիմա իրենց ճղում են, որ գոնե սփյուռքահայերի զավակներին իրենց ճանկը գցեն:

Հիշենք Սասնա Դավթի խոսքը մահվանից առաջ. «Իմ ցեց իմ անձից է: Զիմ սերմ ինձ սպանեց»: Այսինքն` մեր կռիվը սերմնագողերի դեմ պիտի շարունակենք նաև դրսում:

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Կառավարության վերջին նիստին հետաքրքիր լեզվակռիվ եղավ, որը լուսաբանվեց սոսկ որպես մասնավոր դրվագ: Խոսքը արդարադատության նախարար Հրայր Թովմասյանի և ԱԱԾ տնօրեն Գորիկ Հակոբյանի բանավեճի մասին է` հանրահավաքները կարգավորող օրենսդրական փաթեթի շուրջ: Սակայն կռիվն իրականում աշխարհայացքային է. Գորիկ Հակոբյանը պնդեց, թե եվրոպական փորձագետներն ում շունն են, որ կանխորոշեն ԱԱԾ-ի և ոստիկանության անելիքները, իսկ Հրայր Թովմասյանի համար նրանց ասածը գրեթե աստվածաշնչյան ճշմարտություն է:վ վարչապետն այդ վեճում բռնեց Թովմասյանի «բարեփոխիչ» կողմը…

Իսկ այժմ դիտարկենք, թե ինչ համակարգեր են ներկայացնում Գորիկ Հակոբյանը և Հրայր Թովմասյանը: ԱԱԾ տնօրենը թեև զառամյալ, հոգնած, թոշակի ենթակա, բայց այնուամենայնիվ պետական շահը բացարձակեցնող հատուկ ծառայության ուղնուծուծի ներկայացուցիչ է: Հրայր Թովմասյանը Դավիթ Հարությունյանի «պրոտեժեն» է` այն կադրերից, որ արևմտյան «արժեքների» կրող են, ում «տոլեռանտությունը» տարածվում է ընդհուպ մինչև թուրքին մարդ համարելը… Այսինքն`բախվել են պետականամետությունը և արևմտամետությունը: Եվ սկզբունքորեն առաջին անգամ է, որ Գորիկ Հակոբյանը, այն էլ` օր ծերության, հրապարակավ «քյալլա տվեց» որևէ նախարարի հետ: Նկատենք, որ ԱԱԾ-ի ավանդույթից դուրս է հրապարակավ որևէ կարևոր հարց քննարկելը. այդ կառույցը սովորություն ունի տալ անաղմուկ լուծումներ, և հակառակ կարծիք ունեցող նախարարի հետ ոչ թե լրագրողների աչքի առաջ բանավիճել, այլ նրան «կզացնել» առատ կոմպրոմատներով:

Տվյալ դեպքում թերևս Հրայր Թովմասյանի վրա այդպիսի լծակ կամ չկար, կամ այն ի զորու չէր նրան հարկադրելու, որ անցանկալի օրինագիծը չներկայացնի: Ուրեմն` Գորիկ Հակոբյանը հստակ հանձնարարական ուներ` հակադրվելու այդ օրինագծին: Ավելի ճիշտ` օրինագիծը պատրվակ էր, իսկ հակադրության օբյեկտը ոչ այնքան նախարարն էր, որքան նրա ներկայացրած համակարգը: Տիգրան Սարգսյանի անհող ու անհայրենիք, համացանցից քիչ տարբերվող «Հայկական աշխարհը»:

Արևմտամետ վարչապետի համար դա առաջին «զանգը» չէր: Առաջին զանգը հնչեց երկուշաբթի, երբ նրա մտերիմ խորհրդական Սերոբ Տեր-Պողոսյանի մանկապիղծ գործերի մասին ծավալուն արտահոսք եղավ «Հետք» կայքէջում: Ու արտահոսքի աղբյուրը չէր էլ թաքցրած` ոստիկանական համակարգը: Խոսվում էր տեսանյութի մասին, որի առկայության մասին մերթ վստահաբար խոսում են, մերթ ժխտում դրա գոյությունը, մերթ նշում, որ դատարանը դա չի ճանաչի օրինական ապացույց (մինչդեռ մեր դատավորներն առանց խղճի խայթի միշտ էլ օրինական ապացույց են ճանաչել խոշտանգումներով կորզած ցուցմունքները): Բայց ուշագրավը հետևյալն է`հենց լրատվական դաշտում հայտնվեց կոմպրոմատը Սերոբ Տեր-Պողոսյանի վերաբերյալ, վերջինս տեղնուտեղը հետին թվով (դեկտեմբերի 31-ով) հռչակվեց այլևս խորհրդականի պաշտոնին հրաժեշտ տված: Ի դեպ, նույն մեխանիզմով նա զրկվեց ՀՀ Ոստիկանության հանրային խորհրդի անդամությունից:

Հարց է ծագում. այդ ի՞նչ եղավ, որ մինչ այդ մանկապիղծներին գործնականում հովանավորող ոստիկանությունը (վկան` հատուկ դպրոցում մանկապղծությունը բացահայտած Մարիամ Սուխուդյանի վրա քրգործ սարքելու գարշելի պատմությունը), հանկարծ որոշեց «սկացնել» Սերոբ Տեր-Պողոսյանի պես ազդեցիկ անհատին, որը ոչ միայն ստվերային մեծ ազդեցությամբ պաշտոնյա էր, այլև օլիգարխ և Հայաստանում «Ռոտարի» ակումբի հիմնադիրներից մեկը:

Պարզ է մի բան: Ոստիկանությունն ու ԱԱԾ-ն հրահանգ են ստացել: Թե ումից` այդտեղ քննարկելու հարց էլ չկա. Ամենավերևից: Ու հրահանգն էլ վերաբերում է արևմտյան արժեքներով ապրող ու գործնականում Արևմուտքից կառավարվող իշխանական օղակների դեմ գործողություններին:

Տրամաբանական շարունակությունը թերևս շուտով կտեսնենք: Գրանտակերների դեմ լայնածավալ արշավով: Թեև հ/կ-ների նկատմամբ կոշտ վերահսկողություն սահմանող օրինագծի հեղինակ Գևորգ Դանիելյանը պաշտոնազրկվել է Տիգրան Սարգսյանի և Դավիթ Հարությունյանի ամենաակտիվ դերակատարությամբ ու փոխարինվել Գորիկ Հակոբյանի քննադատությանն արժանացած Հրայր Թովմասյանով, սակայն այժմ կարծես արշավ է ծավալվում արևմտյան ու, մասնավորապես, ամերիկյան ազդեցությունը կրող համակարգի դեմ:

Իզուր չէ, որ Երևանի քաղաքապետ նշանակվեց «ռուսների մարդ» համարվող Կարեն Կարապետյանը, որի մասին ասում էին, որ իրեն առանձնապես պետք չէ մայրաքաղաքային գլխացավանքը: Ու հիմա էլ իշխանական միջանցքներում խոսում են, որ Տիգրան Սարգսյանի երգը մոտենում է երգված լինելու կարգավիճակին: Կարելի է ենթադրել, որ Կարեն Կարապետյանի պարագայում քաղաքապետությունն ընդամենը «տրամպլին» էր դեպի վարչապետություն: Ե՞րբ` դա արդեն տեխնիկական, այլ ոչ թե քաղաքական խնդիր է թերևս…

Ու շուտով ԱԱԾ ղեկավարի բարկացած ձայնը լսվելու է ոչ միայն կառավարության նիստերի դահլիճում, այլ շատ ու շատ ուրիշ տեղերում: Եվ կարևոչ էլ չէ` դա Գորիկ Հակոբյա՞նն է լինելու, թե՞ նրան թոշակի կղրկեն ու կգա ավելի ջահել ու եռանդուն «գլխավոր կագեբեշնիկ»: Կարևորը սկզբունքն ու միտումն է. ռուսի ասած`

«Товарищ, знай-пройдет она
Так называемая гласность,
И вот опять Госбезопасность
Припомнит наши имена…»

Հա, ի դեպ մեր ռազմավարական դաշնակից Ռուսաստանում էլ է աճում պետանվտանգության մարմինների դերը: Իսկ մենք ու Ռուսաստանը հաղորդակից անոթներ ենք…

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Ամերիկյան մայրցամաքում իսկականից գժվել են: Լրատվական գործակալությունների հաղորդումների համաձայն` ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի փաստաթղթերում փետրվարից արգելվելու է օգտագործել «հայր» և «մայր» բառերը, ու փոխարենը պետք է գրվի «ծնող #1» և «ծնող #2»: Դա «հիմնավորում» են նրանով, որ ԱՄՆ-ում հարյուր հազարավոր երեխաներ մեծանում են միասեռական կամ տրանսվեստիտ«ծնող» ունեցող ընտանիքներում, և ծնողների սեռական պատկանելիությունը շեշտելը իբր վիրավորում է նրանց նրբիկ հոգիները: Այդպիսի վայ-ընտանիքներում մեծացող երեխաներն ԱՄՆ-ում 2005-ին 300 հազար էին, իսկ հիմա` հաստատ էլ ավելի շատ: Ակամա հիշում ես Սովետի ժամանակվա անեկդոտը հղի տղամարդու մասին, որը ուշքի գալով կեսարյան հատումից հետո ու իր կողքին գտնվող մանկիկից լսելով «պապա» բառը, բացականչում է. «Ես քո պապան չեմ, ես քո մաման եմ: Բայց պապայիդ որտեղ բռնել եմ…»: Այսինքն` մեր հայրենակիցների երազած Ամերիկան կամաց-կամաց վերածվելու է մի երկրի, ուր պապա ու մամա չկա, կա «ծնող #1» և «ծնող #2», ճիշտ այնպես, ինչպես մի 30 տարի այդտեղ նեգր չկա, մուլատ չկա, կան միայն «գունավոր մաշկով» քաղաքականապես կոռեկտ անհասկանալի արարածներ… Միգուցե դա՞ կստիպի հայերին թարգել «ամերիկյան երազանքը» ու տունդարձի ճամփան բռնել:

Սակայն խարաբ է եղել նաև ԱՄՆ-ին սահմանակից Կանադան. 2-3 շաբաթ առաջ էլ այդտեղ սեռական փոքրամասնությունների բողոքով դատարանն արգելել է 1985-ին «Գրեմմի» մրցանակ ստացած «Dire Straits» երգչախմբի «Money for Nothing» երգը` հետևյալ հատվածի համար.

The little faggot with the earring and the make-up

Yeah, buddy, that’s his own hair

That little faggot’s got his own jet airplane

That little faggot, he’s a millionaire.

Արգելվել է «faggot» բառի համար, որն անգլերենում նշանակում է նույնը, ինչ հայերենում` թուրքերենից փոխառած համապատասխան հայհոյանքը: Ինչպես կասեր հայտնի բլոգեր և հումորիստ Տիգրան Քոչարյանը` Ամերիկա մայրցամաքում կատարյալ «faggot-ություն» է տիրում: Խե՛ղճ Կոլումբոս…

Սակայն, պատկերավոր ասած, «faggot-ական» վիճակ է տիրում նաև մեր երկրում: Օրինակ, ձմռան կեսին Երևանի «յուղը վրեն» քաղաքապետի խելքին բրդեց վերացնել փողոցային առևտուրը ու հազարավոր մարդկանց օրվա հացից զրկել: Լավ, տգեղ է, հակասանիտարական, և այլն, բայց սկզբից էդ մարդկանց համար քաղաքակիրթ առևտրի պայմաններ ստեղծեիր, նոր միայն փողոցում առևտուր անելը արգելեիր: Դե լավ են անում, որ ամեն օր քաղաքապետարանի դեմը ցույց են անում: Որ երթևեկությունն էլ խցանեն` ավելի լավ կանեն…

Նույն հարթությունում է կենսաթոշակային չարեփոխումը: Իրոք «faggot-ական» մտածողություն էր պետք ունենալ` հարյուր հազարավոր թոշակառուներին ստիպելու ժամերով հերթ կանգնել փոստատներին հարող եսիմ ինչ պուճախներում մի քանի քոռ կոպեկի համար: Ախր դրանց մի մասն էլ էդ կոպեկների հույսին են, դրանով են օրվա ցամաք հացն առնում, ու հիմա թոշակները ուշանում են: Թոշակառուները ճիշտ են անում, որ որոշում ընդունողին մաղթում են մի ամիս ուշացող 20 հազար դրամի հույսին մնալ:

Իսկ ԱՊՊԱ կոչեցյալը… Հսկայական տուգանքի սպառնալիքով վարորդներից Ամանորի շեմին փողեր կլպեցին, հիմա էլ, երբ վթար է լինում, ԱՊՊԱհովագրող ընկերությունների գործակալները մեծ ուշացումով են բարեհաճում հետույքներն աթոռից կտրել ու դեպքի վայր ժամանել: Հաճախ վարորդները տեղում նախընտրում են իրար մեջ հարցերը լուծել-պրծնել, միայն թե ժամեր չկորցնեն: Այսինքն, էլ ո՞ւմ է պետք ԱՊՊԱ-ն, եթե ծախսով հանդերձ հարց լուծող չի: Եվ լավ են անում այն վարորդները (ընդհանուրի շուրջ կեսը), որ չեն ապահովագրում իրենց մեքենաները. ավելի հալալ է բռնվելու դեպքում մի քանի կոպեկ կաշառք տալ ավտոտեսուչին, քան կերակրել ԱՊՊԱհովագրությամբ զբաղվող գործակալությունների ձրիակերներին:

Դե եթե այդքան շատ են զզվելի բաները, ապա պետք չէ զարմանալ, որ լիքը մարդ այսօր Կարապետիչի հետևից են գնում: Կարապետիչ չէ, Արշակ Սադոյանի ասած «պոլի փետի» հետևից էլ կգնան, այնքան են զզվել: Արդեն իշխանամետ հոգեբան Կարինե Նալչաջյանն էլ է զգուշացնում, որ դժգոհության կրիտիկական զանգվածը յոթ սարի ետևում չէ…

Իսկ ՀԱԿ-ի ու Լևոն Տեր-Պետրոսյանի մասսան էլ պակասել է, որովհետև նրանք էլ «faggot-ությունից» հեռու չեն, մեղմ ասած… Հայաստան եկած Թոմաս Համմարբերգին էնքան «գործ տվին» հարազատ երկրի վրա, որ արդեն մեր բանակի գործերի մեջ է քիթը խոթում, մեզ էլ «մեծ լավություն» անում` հայտարարելով, որ ԵԽԽՎ-ում Հայաստանը դժվար թե ձայնի իրավունքից զրկվի… ԵԽԽՎ-ում էլ ունենք պատվիրակության այնպիսի ղեկավար, որ ավելի լավ է չունենայինք: «Հրաշամանուկ» Դավիթ Հարությունյանի ոչ գվվունն է գալիս, ոչ բվվումը, փոխարենը կասկածելի անձնական մտերմություններ կան տարբեր չավուշօղլուների հետ…

Նույն «հրաշամանուկային» սոռտի լիքը նորանոր իշխանական կադրեր կան: Ոչ կյանքի փորձ ունեն, ոչ էլ տղու համուհոտ, ընդամենը փափլիկ-գերազանցիկ կարիերիստներ են: Յուրաքանչյուր ուսանողական միջավայրում էդպիսիններ կան` շատ լավ են սովորում, չեն հայհոյում, կռիվ անել չգիտեն: Փոխարենը շատ լավ գիտեն, թե ինչպես դուր գալ ռեկտորին, դեկանին ու այլ հարց լուծողներին ինչպես գաղտագողի «գործ տան» դասընկերների վրա: Այդպիսիններից երբեք անկեղծ խոսք չես լսի, մոտները երբեք լիաթոք ուրախություն չես տեսնի…

Ու այպիսի կադրերը էսօր փոխնախարար են կամ դրան մոտիկ մի բան: Պաշտպանության ոլորտ էլ մտան` բանակայինի զրո հատկությունով: Պատանի փոխնախարար ունենք, զինդատախազ ունենք, էլ եսիմ ինչ ունենք…

Ուժային կառույցներում այդպիսի կադրերին ատում են, բայց վախենում նրանց նենգամիտ խարդավանքներից: Իսկ քաղաքացիական ոլորտի այդպիսի իշխանավորը հեշտ ու հանգիստ նախապատրաստում ու ընդունում են որոշումներ, որոնք կատարյալ «faggot-ություն» են հարյուր հազարավոր մարդկանց հանդեպ:

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ