Երբ ակադեմիկոս Ռադիկ Մարտիրոսյանը հրապարակավ Հայաստանն անվանեց , բավականին մեծ աղմուկ բարձրացավ։ Ով չէր ալարում՝ մի քանի քաղցր խոսք էր ասում նրա հասցեին։ Իսկ երբ մի երկու շաբաթ անց նա վերընտրվեց ԳԱԱ նախագահի պաշտոնում՝ առանձնապես մեծ աղմուկ չբարձրացավ։ Ըստ երևույթին շատերն էին հո­գու խորքում համոզված, որ նա, մեծ հաշվով, ճիշտ է ասել։ Ընդ որում՝ այդ բնո­րոշումը հաստատ Հայաս­տանի մակրոտնտեսական ցուցանիշներին չէր վերա­բերում (թեև այդ առումով էլ Հայաստանը, մեղմ ասած, խղճուկ վիճակում է)։

Բանն այն է, որ եթե, ասենք, վատ հագնված ինչ-որ մեկը մտնի որևէ արհեստանոց ու փականագործի աշխա­տանք փնտրի, որևէ մեկի մտքով չի անցնի նրան «քո­սոտ» անվանել, իսկ եթե այդ նույն մարդը նույն հա­գուկապով մտնի, ասենք, «Չեյզ Մանհեթթեն» բանկ և փոխտնօրենի աշխա­տանք պահանջի, նրան հաստատ «քոսոտ» կանվա­նեն։ Այսինքն՝ խնդիրը տվ­յալ սուբյեկտի իրական հնարավորությունների և հավակնությունների միջև առկա վիթխարի տարբե­րությունն է։ Հիմա տեսնենք, թե ինչպիսին են Հայաստանի հա­վակնությունները ասենք, վերջին 17-18 տարիների ըն­թացքում։ Այսինքն՝ ինչպե՞ս են Հայաստանի իշխանու­թյունները ներկայացնում մեր առջև դրված խնդիրները, և ինչպե՞ս են պատկե­րացնում դրանց լուծումնե­րը։

Ընդհանուր գծերով պատկերը հետևյալն է. Հայաստանը չորս հարևաններից երեքի հետ ունի ոչ թե սահման, այլ ճակատ, Հա­յաստանը պիտի Ադրբեջանին ստիպի ճանաչել ԼՂՀ անկախությունը (իսկ եթե շատ համառեն՝ «Ռուսաս­տանի հետ ընդհանուր ցա­մաքային սահման ձեռք բե­րի»), Թուրքիային ստիպի ճանաչել Ցեղասպանությունը (դրանից բխող բոլոր հե­տևանքներով), իսկ տնտե­սության ոլորտում՝ «ևս հարյուր տարի զարգանա շրջափակման պայմաննե­րում», զարգացնի բարձր տեխնոլոգիաները, դառնա տարածաշրջանային ֆի­նանսական կենտրոն և այլն։ Իսկ գործնականում պարզվում է, որ «չորս հարևաններից երեքի հետ ճա­կատ ունեցող» երկիրը, կո­պիտ ասած, անգամ «սնար­յադի փող» չունի, որովհե­տև գերագույն-գլխավոր հրամանատարի ու ազգու­տակի անձնական ունեց­վածքը մոտ տասը անգամ գերազանցում է բանակի տարեկան բյուջեն։ Իսկ «տնտեսական զարգացման հայեցակարգն» էլ պոմիդոր աճեցնելն ու ռուսներին ծախելն է (եթե բախտներս բե­րի, ու թուրքական ապրանք­ների նկատմամբ պատժա­միջոցներ կիրառվեն, հակա­ռակ դեպքում ոչինչ չի ստացվի)։

Ու նաև վարկեր վերցնելով «յոլա գնալը» (թե հետո այդ վարկերի տակից ոնց ենք դուրս գալու՝ «հայեցակարգը» չի պար­զաբանում)։ Մի խոսքով՝ Հայաստա­նի իրական հնարավորությունների և պաշտոնա­պես հռչակված «մարտահ­րավերների» միջև վիթխա­րի անդունդ կա։ Ընդ որում՝ արդեն համարյա քսան տա­րի է հասարակաթյանը քա­րոզվում է, որ այդ խնդիրնե­րի լուծումը լավ էլ իրատե­սական է (պարզապես «բախտներս չի բերում», «հանգամանքները լավ չդասավորվեցին», «հայե­րին չեն սիրում», ծայրահեղ դեպքում՝ «իշխանության առանձին օղակներ թերա­ցան» և այլն)։

«ՉԻ»

Ամբողջական տեքստը՝ թերթի այսօրվա համարում:

Ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացում ակնհայտորեն ինչ-որ իրադարձություններ են տեղի ունենում, և ընդհանուր տպավորությունն այնպիսին է, թե խնդրի վերջնա­կան կարգավորումը բավականին մոտ է։ Ճիշտ է, վերջին քսան տարիների ընթացքում հաճախ է նման տպավորու­թյուն ստեղծվել, բայց այս անգամ իրավիճակը փոքր-ինչ այլ է։ Բանն այնտեղ է հասել, որ Պուտինն ու Օբաման, լարված հարաբերությունները մի կողմ դրած, հեռախոսով քննարկում են ղարաբաղյան կարգավորումը։ Ընդ որում՝ շփման գծում, կարելի է ասել, մեռելային լռություն է։ Եվ սա՝ ապրիլյան պատերազմից ընդամենը երեք ամիս անց։

Հայաստանում էլ կարծես թե գլխի են ընկել, որ «ինչ-որ բան այն չէ», և կարող է մարդիկ մի գեղեցիկ օր արթնանան ու պարզեն, որ իշխանությունները տարածքները վերադարձնելու որոշում են ընդունել։ Գլխի են ընկել և փորձում են բողոքի ակցի­աներ կազմակերպել, հայ­տարարություններ են հն­չեցնում և այլն։ Բայց՝ առայժմ առանց լուրջ հաջողությունների, որովհետև իշխանությունների «դավաճանական մտադ­րությունների» ուղղակի ապացույցներ չկան։ Անուղ­ղակի ապացույցներ՝ որ­քան ուզեք։

Խոսենք կոնկրետ օրի­նակներով։ Ադրբեջանը միշտ հայտարարում է, որ եթե հնարավոր չլինի ղարա­բաղյան խնդիրը կարգավո­րել (այսինքն՝ «գրավյալ տարածքները» վերադարձ­նել) խաղաղ բանակցու­թյունների միջոցով, իրենք դա կանեն զենքի ուժով։ Եվ ապրիլյան պատերազմը ցույց տվեց, որ կատակ չեն անում, կարող է իսկապես էլ դիմեն այդ քայլին՝ գերտե­րությունների լուռ համա­ձայնությամբ կամ թաքուն հրահրմամբ։ Ի՞նչ պիտի անեին Հայաստանի իշխա­նություններն այս իրավիճա­կում, եթե մտադիր չեն տա­րածքային զիջումների գնալ։ Ճիշտ է, պիտի պետության բոլոր միջոցներն ուղղեին պաշտպանության ամ­րապնդմանը։ Բայց նրանք այդպիսի բան չեն անում։

Տեսեք՝ դեռևս 2015-ին որոշվել էր, թե որքան գումար պիտի ծախսվի պաշտպա­նության վրա 2017-ին, բայց ապրիլյան պատերազմից հետո որոշվել է այդ ծախսե­րը ոչ թե ավելացնել, այլ դեռ մի բան էլ պակասեցնել՝ մոտ 6 միլիարդ դրամով։ Իսկ սա միայն երկու բացատրու­թյուն կարող է ունենալ՝ կա՛մ իշխանությունները վստահ են, որ եղած ֆինանսավո­րումը լիուլի հերիք է պաշտ­պանվելու համար (թեև ապ­րիլյան պատերազմը հակառակն ապացուցեց), կա՛մ էլ՝ վստահ են, որ Ադրբեջանը նոր պատերազմ չի սկսի։ Թե ինչի վրա կարող է հիմն­ված լինել նման վստահու­թյանը՝ կռահեք ինքներդ։ Համենայնդեպս՝ ո՛չ Ալիևի «ազնիվ խոսքի», ո՛չ էլ ռու­սական կողմի հավաստիա­ցումների։

Մյուս կողմից էլ՝ իշխա­նություններն արդեն բաց տեքստով են խոսում որոշ տարածքներ զիջելու անխուսափելիության մասին:

«ՉԻ»

Ամբողջական տեքստը՝ թերթի այսօրվա համարում:

Հայաստանում նորից ակտիվացել են այն խոսակցությունները, թե ապրիլյան պատերազմը նախապես պայմանավոր­ված էր։ Ըստ հրապարակ­վող տեսանյութերի, պաշտոնապես հնչող հայտարարությունների և այլն՝ Սերժ Սարգսյանն իբր դեռ տարիներ առաջ էր Կազանում համաձայնվել ինչ-որ տարածքներ հանձնել ու լավ էլ գիտեր, որ ադրբեջանցիները ապրիլի լույս 2-ի գիշերը հարձակվելու են, դրա համար էլ նախապես հրամայված է եղել հենակետերից հավաքել լրացուցիչ զենք-զինամթերքը, դրա համար էլ ուշացել է պատասխան կրակ բացելու հրամանը, դրա համար էլ Սերժ Սարգսյանը հրաժար­վում է ետ գրավել կորցրած տարածքները, և այսպես շարունակ։ Մի խոսքով՝ Սերժ Սարգսյանին մեղադրում են պետական դավաճանության մեջ։

Արդյո՞ք այս մե­ղադրանքների մեջ ռացիոնալ հատիկ կա։ Փորձենք հասկանալ։ Նախ՝ «պայմանավորված պատերազմի» միջոցով 800 հեկ­տար հանձնելը տեխնիկա­պես բավականին բարդ է։ Դատեցեք ինքներդ, այդ մա­սին, Սերժ Սարգսյանից բա­ցի, անպայման պիտի իմա­նային նաև Հայաստանի և Ղարաբաղի պաշտպանու­թյան նախարարները, շտաբների պետերը, կոր­պուսների հրամանատար­ներն ու ավելի փոքր միավո­րումների ղեկավարները (որ­պեսզի հանկարծ ինքնագոր­ծունեություն չծավալեն), մի խոսքով՝ առնվազն 20-30 մարդ։ Հնարավո՞ր է, որ այդ­քան մարդ գիտակցաբար մասնակցեր պետական դա­վաճանությանը, և ոչ մի տե­ղից ինֆորմացիայի արտա­հոսք չլիներ։ Հավատացնում ենք՝ գրեթե անհնար է։

Երկրորդ՝ բացառված է, որ նախագահների մակար­դակով քննարկվեր «պայմա­նավորված պատերազմի» միջոցով 800 հեկտար հանձնելու հարցը։ Խոսքը մի քա­նի շրջանների մասին լիներ՝ ուրիշ բան։ Վերջին հաշվով՝ եթե նման «պայմանավոր­վածություն» եղել է, դա կող­մերին առանձնապես ոչինչ չի տվել։ Ու հարց է ծագում՝ ի՞նչ կարիք կար թշնամու հետ հանցավոր գործարքի մեջ մտնել, եթե «արդյունքը» համարյա զրոյական է, իսկ դավադրության բացահայտ­ման դեպքում Սերժ Սարգս­յանը կկորցներ ամեն ինչ՝ արժանանալով դավաճանի խարանի։ Այնպես որ՝ «պայ­մանավորված պատերազ­մը» բացառված է, և նման մեղադրանքներ հնչեցնողնե­րը ոչ միայն «յուղ են վա­ռում», այլև կարգին վնաս են տալիս բանակին։ Վերջին հաշվով՝ ինչ սրտով պիտի զինվորները պահեն առաջնագիծը, եթե նրանց անընդ­հատ քարոզվում է, որ իրեն­ցից համարյա ոչինչ կախ­ված չէ՝ «վերևներում» են պայմանավորվում, թե երբ պիտի սկսվի պատերազմը և ինչ արդյունքներ ունենա։

Ինչ վերաբերում է Սերժ Սարգսյանին ու նրա թիմին, ապա դավաճանություն, իհարկե, կա։ Ընդ որում՝ շատ ավելի լայնամասշտաբ ու շատ ավելի ծանր հետևանքների հանգեցրած։ Իս­կական դավաճանությունն այն է, որ Սերժ Սարգսյանը (սկզբում՝ Ռոբերտ Քոչարյանի հետ, հետո՝ միայնակ) իր իշխանությունը ծառա­յեցրել է բացառապես իր ու իր մերձավորների հարս­տացմանը, քաղաքական դիրքերի ամրապնդմանը, պոտենցիալ մրցակիցների չեզոքացմանը և այլն, ու մատների արանքով է նայել պետական կարևորագույն խնդիրներին, այդ թվում՝ պաշտպանությանը։ Եվ արդյունքում՝ ադրբեջանցի­ները, ովքեր մի ժամանակ հայ զինվոր տեսնելիս առանց ետ նայելու փախ­չում էին, այսօր հարձակվել ու տարածքներ են գրավել։ Գրավել են, որովհետև հանկարծ պարզվել է, որ հայկական բանակը ժամա­նակակից սպառազինու­թյան համար փող չունի (թե ինչու չունի՝ Սաշիկին հարց­րեք), որ զինվորները «քչու­թյուն են անում» (տեսնես ո՞ւմ ստեղծած «գաղջ մթնո­լորտի» պատճառով է 350 հազար մարդ արտագաղ­թել) և այլն։
Այ սա՛ է իսկական դավա­ճանությունը, և ոչ թե չեղած դավադրությունը՝ իբր պայմանավորված պատերազմի մասին:

«ՉԻ»

Ամբողջական տեքստը՝ թերթի այսօրվա համարում:

Երեկ Հայաստանը նշում էր Սահմանադրության օրը։ Ավելի ճիշտ՝ իշխանություն­ներն էին նշում։ Նշելու ընթացակարգն էլ սա է՝ պաշտոնյաները հրապարակում են նախօրոք գրված «շնորհավորական ուղերձը» ու երեկոյան գնում որևէ «օբյեկտ»՝ ուտել-խմելու։ Բնականաբար՝ բյուջեի հաշվին (բյուջեի այդ տողը կոչվում է «այլ ծախսեր»)։

Պատկերացրեցի՞ք տեսարանը։ Ահա հավաքվել է ՀՀԿ վեր­նախավը՝ մարդիկ, ովքեր մի­ասին մի քանի անգամ ավելի շատ փող ունեն, քան Հայաս­տանի համախառն ներքին արդյունքը, որոնցից յուրա­քանչյուրի թևի ժամացույցն արժե մոտավորապես այն­քան, որքան կազմում է Հա­յաստանի ցանկացած ման­կատան տարեկան բյուջեն, ու այդ մարդիկ նշում են Սահմանադրության օրը։ Այն Սահմանադրության, որ­տեղ գրված է, որ Հայաստա­նում իշխանությունը պատ­կանում է ժողովրդին, որ իշ­խանությունները ձևավորվում են ազատ-արդար ընտրությունների միջոցով, որ օրենքի առջև բոլորը հավա­սար են և այլն։

Եվ ահա, «ՀՀԿ վերնա­խավ» կոչվող այս մարդիկ, ովքեր պղծել են հնարավոր ամեն ինչ, ովքեր բառիս բուն իմաստով քամել են երկիրը ու հարյուր հազարավոր մարդկանց պարզապես քո­չեցրել երկրից, իսկ մյուսնե­րին ստիպել մի կտոր ցամաք հացի համար ճորտի պես աշխատել օրը 12 ժամ, պատ­րաստվում են առաջիկա ընտրություններին ու մտադիր են ևս մի հինգ տարի պահպանել այս վիճակը։ Ավելին՝ վստահ են, որ դա իրենց հաջողվելու է, ու նույ­նիսկ «կայֆեր են բռնում» ընդդիմության վրա՝ իբր նրանք իրար կոկորդ են պատռում իրենց «հասանե­լիք» 30-35 տոկոսի համար։ Այսինքն՝ վստահ են, որ իրենց ոհմակը մեծամասնություն է ունենալու (շեֆի իմաստուն քաղաքականու­թյան և իրենց՝ «կյանքը ճիշտ ջոգելու» կարողության շնորհիվ)։ Եվ սա՝ մի երկրում, որտեղ «հանրապետական» բառը համարյա հայհոյանքի պես է հնչում, և որտեղ իշ­խանություններին տրվող ամենամեղմ բնորոշումը «թուրքից բեթար» բառակա­պակցությունն է:

Օբյեկտի՞վ են արդյոք այդ գնահատականները։ Ոչ, իհարկե։ Իրականում իշխանությունները «թուրքից բե­թար» չեն, «հանրապետա­կան» բառն էլ ոչ թե հայհո­յանք է, այլ ընդամենը կու­սակցական պատկանելու­թյան։ Բայց փաստը մնում է փաստ՝ ՀՀ բնակչության ջախջախիչ մեծամասնու­թունը գործող իշխանու­թյուններին այդպես է ընկա­լում։ Անգամ ամենաիշխանամետ հարցումների համա­ձայն՝ մարդկանց միայն 13-14 տոկոսն է դրական գնա­հատում իշխանությունների գործունեությունը, և ընդա­մենը 0,7 տոկոսն է կարծում, որ անցած տարիների ըն­թացքում Հայաստանում կյանքը լավացել է։ Ընդ որում՝ իշխանություններն իրենք շատ լավ գիտեն սա։

Ուրիշ բան, որ դա նրանց առանձնապես չի մտահո­գում։ Եթե գողերը մտել են մեկի տունը, տանտիրոջ ձեռուոտը կապել ու թալանում են եղած-չեղածը, նրանց հա­մար ի՞նչ նշանակության ու­նի, թե տանտերն ինչ է մտա­ծում իրենց մասին։ Կարևորը՝ որ կապերն ամուր լինեն։ ՀՀԿ-ն ակնհայտորեն վստահ է, որ «կապերն ամուր են», դրա համար էլ Սերժ Սարգսյանը «Ռոյթերզի» լրագրողի հարցին քմծիծա­ղով է պատասխանում, իբր՝ բացառված է, որ ՀՀԿ-ն չհաղթի առաջիկա ընտրություններում։

«ՉԻ»

Ամբողջական տեքստը՝ թերթի այսօրվա համարում:

«Հուլիսի 3-ին Հայաստանում Վարդավառի օրն էր: Բարեբախտաբար զոհեր և վիրավորներ չկան: Բայց եթե այսպես շարունակվի, Վարդավառն ի վերջո ողբերգությամբ է ավարտվելու: Այսպիսի բան 20-30 տարի առաջ չկար: Վարդավառի օրը երեխաները իրար էին ջրում իրենց փողոցներում, ուրախանում էին, իրար հետևից ընկնում, անցնում-գնում էր: Ինչպե՞ս է ստացվել, որ Վարդավառը գեղեցիկ տոնից տրանսֆորմացվել է խուլիգանության հասնող երևույթի, դժվար է պատկերացնել: Դեռ մի կողմ թողնենք, որ այդ օրը հատուկ ջրող ջոկատներ են ստեղծվում, որոնք ամենուրեք բոլորին ջրում են: Անխտիր բոլորին: Տարեց կնոջ վրա մի քանի հոգով հարձակվում են, կինը խնդրում է, թե բալա ջան, մի արեք, կարևոր տեղ եմ գնում, ոչ մի ազդեցություն չի թողնում, 4-5 դույլ ջուրը լցնում են նրա վրա, մինչև վերջին թելը ջուր սարքում: Բայց շատ ավելի վտանգավոր իրավիճակ է, երբ ցելոֆանե տոպրակների մեջ ջուր են լցնում ու դրանցով հարվածում տրանսպորտային միջոցներին: Երեկ ականատես եղանք նման մի դեպքի: Տիգրան Մեծի փողոցում ավտոլվացման կետի մոտ մի խումբ 20-25 տարեկան երիտասարդներ ցելոֆանե տոպրակներով հարվածեցին 14 համարի երթուղային մեքենային: Այդ մեքենան քիչ էր մնում հարվածեր մեկ այլ մեքենայի: Այդ պահին վթարային վիճակ ստեղծվեց: Վարորդը զայրացած դուրս եկավ, ամոթանք տվեց, 10-15 երիտասարդ կալմեջ արեց նրան, բանը հասնում էր ծեծկռտուքի»:

«Չորրորդ իշխանություն»

Ավելի մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում:

Ռուս-թուրքական հարաբերությունների հերթական ջերմացումն, իհարկե, միայն փոխադարձ առևտրի կամ զբոսաշրջության ոլորտների վրա չի տարածվելու։ Կարելի է չկասկա­ծել, որ «բարիշ­ողները» պայմանավորվա­ծություններ են ձեռք բերելու (եթե արդեն ձեռք չեն բերել) նաև ավելի լուրջ հարցերի վերաբերյալ. Սիրիա, Ղարաբաղ և այլն։ Ու այս իրավի­ճակում հայ հասարակու­թյունը շունչը պահած սպա­սում է, թե «վերևներում» ինչ են որոշելու Ղարաբաղի հարցով։ Ընդ որում՝ «վերևներ» ասելով Մոսկվան նկա­տի ունեն, որովհետև Հա­յաստանի իշխանություննե­րը, Սերժ Սարգսյանի գլխա­վորությամբ, այդ ուղղու­թյամբ որևէ քաղաքակա­նություն չեն իրականաց­նում։ Կամ իրականացնում են մի քաղաքականություն, որը պայմանականորեն կա­րելի է անվանել «զորիբալայանիզմ»։

Իսկ ինչու «զորիբալայանիզմ»՝ որովհետև այդ քա­ղաքականության ամենա­վառ օրինակը հենց նա է տվել։ Էությունն էլ մոտավո­րապես հետևյալն է. պետք է նամակ գրեք «ռուսաց թա­գավորին», որ գա ու տիրու­թյուն անի մեզ, իսկ ինքներս վայելենք կյանքը՝ շուր­ջերկրյա ճամփորդություն­ներով, աշխարհի տարբեր մայրաքաղաքներում վիլլա­ներ գնելով և այլն։ Ընդ որում՝ իշխանությունների տնտեսական քաղաքակա­նության մեջ էլ է իշխում «զո­րիբալայանիզմը»։ Այն է՝ ոչինչ արտադրել պետք չէ, ինչքան հնարավոր է՝ պետք է վարկեր վերցնել կամ Սփ­յուռքից փող պոկել ու վայե­լել կյանքը, իսկ փողը խոպանչիները կուղարկեն։ Սերժ Սարգսյանն էլ, ահա, սրբորեն հետևում է «զորիբալայանիզմի» գաղափա­րախոսությանը ու հենց այդ­պես էլ անում է։ Ինչևէ։

Տարածված տեսակետ կա, թե Սերժ Սարգսյանն ու­զենա էլ՝ կոնկրետ Ղարաբա­ղի հարցում ոչինչ անել չի կարող, այսինքն՝ «զորիբալայանիզմն» այլընտրանք չունի։ Եվ իսկապես էլ՝ ի՞նչ կարող է անել Սերժ Սարգսյանը։ Մարդը արդեն հինգ տարի է կազանյան փաս­տաթղթի շուրջ է բանակցում, իսկ այդ փաստաթղ­թով նախատեսված է հինգ շրջանների վերադարձ, բայց նա նույնիսկ համարձակու­թյուն չունի խոստովանելու, որ այդ փաստաթղթի շուրջ է բանակցում, էլ ուր մնաց՝ ստորագրի համաձայնագի­րը։ Բայց համարձակություն չունի նաև հրաժարվել բա­նակցություններից (պահան­ջելով, որ դրանց մասնակցի նաև ղարաբաղյան կողմը)։

Ինչպե՞ս պիտի համարձակվի նման բան անել, եթե ուր կանչում են՝ գնում է (ընդ որում՝ լրատվամիջոցներից է տեղեկանում, որ գնում է), և ով բարև է տալիս՝ ինքը ութ անգամ շնորհակալություն է հայտնում։ Հասկանալի է, չէ՞, որ անձամբ ինքը Ալիևին զի­ջումներ պարտադրել չի կա­րող, չի կարող ստիպել, որ Ռուսաստանը կամ Արևմուտքը զիջումներ պար­տադրեն (ինչու պիտի Ադրբեջանին զիջումներ պար­տադրեն, եթե բազմաթիվ օբյեկտիվ պատճառներով Հայաստանին զիջումներ պարտադրելն ավելի հեշտ է), ոչ էլ կարող է ձևացնել, թե բանակցությունների սե­ղանին դրված փաստաթուղ­թը հայանպաստ է (առավել ևս՝ համոզել հասարակու­թյանը)։ Մնում է միայն զբաղվել «զորիբալայանիզմով», այսինքն՝ ոչինչ չանել, հայրենասիրական ճառեր արտասանել և վայելել կյանքը (հույս ունենալով, որ ռուսներն, իրենց իսկ շահերից ելնելով, մի քիչ «մեղմ կմոտենան» մեզ)։

Եվ այնուամենայնիվ կա մի քայլ, որը Սերժ Սարգսյանը (կամ ցանկացած այլ իշխանություն) կարող էր անել՝ անկախ արտաքին ագդակներից, միջազգային օրենքներից ու միջնորդնե­րի՝ «հայերին չսիրելու» հանգամանքից։ Դա Հայաս­տանը նորմալ երկիր դարձնելն է:

«ՉԻ»

Ամբողջական տեքստը՝ թերթի այսօրվա համարում:

Վերջին երեք ամիսներն, անկասկած, շրջադարձային էին Հայաստանի համար։ Այդ ընթացքում տեղի ունեցան մի քանի իրադար­ձություններ, և ընդունվեցին մի քանի որոշումներ, որոնք կանխորոշելու են Հայաստանի ապագան առնվազն առաջիկա մի քանի տարիներին։ Իսկ հասկանալու համար, թե ինչի մասին է խոսքը՝ պարզապես հերթով թվար­կենք իրադարձությունները։

1. Ապրիլի սկզբին Ադրբեջանը լայնամասշտաբ ռազ­մական գործողություններ է սկսում Ղարաբաղի դեմ։ Հարձակումը կասեցնել հա­ջողվում է, բայց ունենում ենք հարյուրից ավելի զոհ, կորց­նում ենք համարյա երկու տասնյակ միավոր զրահատեխնիկա, մի քանի դիրքեր և այլն: Միանգամից բացահայտվում են և՛ բանակում առկա թերությունները, և՛ այն փաստը, որ Հայաս­տանն անհրաժեշտ ֆինան­սական միջոցներ չունի ժա­մանակակից սպառազինու­թյան համար։
2. Հայաստանի իշխանու­թյունները հայտարարում են կոռուպցիայի դեմ աննախա­դեպ խիստ պայքարի ու խնայողության կոշտ ռեժիմի անցնելու մասին։ Անմիջա­պես էլ մի քանի աղմկոտ ձերբակալություններ են լի­նում, պետական ծախսերի կրճատմանն ուղղված հրա­պարակային քայլեր են իրա­կանացվում և այլն։
3. Մի քանի շաբաթ անց «կոռուպցիայի դեմ պայքա­րը» կարծես թե մոռացվում է։ Առաջին պահին ում ձեր­բակալեցին՝ ձերբակալեցին, ինչ ծախսեր կրճատեցին՝ կր­ճատեցին, վե՛րջ։ Թեման փակված է: Ամեն ինչ շարու­նակվում է նախկինի պես։
4. Հայաստանը Ռուսաս­տանի հետ ՀՕՊ համատեղ համակարգ ստեղծելու հա­մաձայնություն է տալիս։
5. Սերժ Սարգսյանը հայ­տարարում է, որ ՀՀԿ-ն ան­պայման հաղթելու է խորհր­դարանական հաջորդ ընտրություններում, ինքն էլ, բնականաբար, ոչ մի տեղ չի հեռանալու։

Հիմա ներկայացնենք միմյանց հաջորդած այս իրադարձությունների ներ­քին տրամաբանությունը: Ապրիլյան պատերազմից հետո հասկանալի դարձավ, որ պատերազմում հաղթելու համար միայն հայրենասի­րական հռետորաբանությունը քիչ է՝ ժամանակակից սպառազինություն է պետք, որի համար լուրջ գումարներ են անհրաժեշտ։ Եվ առաջին ռեակցիան բնական էր. եթե «նիսյայով» զենք տվող չկա, պետք է օգտագործել ներքին ռեսուրսները (այսինքն՝ պայ­քարել կոռուպցիայի դեմ, դադարեցնել բյուջեի թալանը և այլն)։ Բայց մի քանի շաբաթ անց իշխանություն­ների գործունեության տրա­մաբանության մեջ բեկում տեղի ունեցավ։ Նրանք հաս­կացան, որ իրականում ստեղծված իրավիճակից ոչ թե մի, այլ երկու ելք կա։ Առաջին՝ իսկապես լրջանալ, իսկապես արմատախիլ անել կոռուպցիան, թույլ չտալ, որ Հայաստանից տա­րեկան մոտ 2 միլիարդ դոլար դուրս բերվի (դրա կեսը լիուլի բավական է ժամանակա­կից բանակ ունենալու հա­մար), նորմալ սպառազինու­թյուն ձեռք բերել (վաճառող­ներ հաստատ կճարվեն) և սեփական ուժերով պաշտ­պանել Ղարաբաղը՝ հույս չդնելով որևէ մեկի վրա։

Եվ երկրորդ՝ պաշտպանության գործը հանձնել Ռուսաստանին (ՀԱՊԿ-ին), ազատվել այդ «գլխացավանքից», բնականաբար՝ «թարգել» նաև կոռուպցիայի դեմ պայ­քարն ու այդ կարգի մյուս «թիթիզությունները», ամեն ինչ շարունակել առաջվա պես ու հայտարարել, որ հենց այդպես էլ լինելու է՝ այո՛, ՀՀԿ-ն միշտ հաղթելու է, Սերժ Սարգսյանը ոչ մի տեղ էլ չի հեռանալու, իսկ ինքնիշխանությունը զիջե­լով՝ Հայաստանը բարձրաց­նում է իր անվտանգության մակարդակը։

«ՉԻ»

Ամբողջական տեքստը՝ թերթի այսօրվա համարում:

«Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը նամակ է գրել Ռուսաստանի նախագահ Պուտինին և ներողություն խնդրել ռուսական  Су-24 ինքնաթիռի կործանման համար։

«ՉԻ» — Այ այստեղ մենք «քաշվանք»։ Իսկ ամեն ինչ այնքան լավ էր սկսվել․․․

Ազգային-ազատագրական քաղաքական միտքն արդեն երազում էր, թե ինչպես է Ժիրինովսկին ազատագրելու Արևմտյան Հայաստանը, ազգային, բայց ոչ այնքան ազատագրական բիզնես-շրջանակները տենդագին հաշվում էին, թե քանի տոննա պոմիդոր-վարունգ են վաճառելու ռազմավարական դաշնակցին՝ օգտվելով թուրքական ապրանքների ներկրման արգելքից և այլն։ Ու հանկարծ պարզվում է, որ իզուր էինք ոգևորվել․ սրանք էլի իրար հետ լեզու գտան։ Ու մեծ է հավանականությունը, որ Հայաստանը հերթական անգամ կտուժի այդ «մերձեցումից»։

Չորրորդ իշխանություն

Մանրամասներն այսօրվա համարում։

Երեկ ԱԺ արտահերթ նստաշրջանի շրջանակներում ՀՀ կառավարության աշխատակազմի դեկավար-նախարար Դավիթ Հարությունյանը պատասխա­նելով հարցին, եթե չհաջողվի անհրա­ժեշտ գումարներր գտնել Ընտրական օրենսգրքի փոփոխությունները կյանքի կոչելու համար, ի՞նչ է լինելու, վերջինս հայտարարել է. «Եթե գումարներ չեղան, այդ համաձայնագիրն առոչինչ է, և կգործի գործող Ընտրական օրենսգիրքը՝ որոշ բարելավումներով։ Այդ գումարները գտնելու եղանակներն էլ ամրագրված են համաձայնագրում։ Հստակ նշված է, որ այս համաձայնագիրը հենց այն հիմքն է, որով թե՛ ընդդիմությունը, թե՛ իշխանությունը դիմում են դոնոր հան­րությանը։ Դրանից զատ, գնալ, առան­ձին գումարներ ուզելն անթույլատրելի ենք համարում»։ Զուգահեռաբար Ընտ­րական օրենսգրքի փոփոխությունների նախագծի հիմնական զեկուցողը նշել է, որ դոնոր կազմակերպությունների մեջ շահագրգռվածություն կա Ընտրական օրենսգրքում բարեփոխումների իրակա­նացման համար գումարներ տրամադրե­լու առումով։

«Կհաջողվի՞ մեզ գտնել համապա­տասխան գումարներ այդ համաձայնու­թյան (իշխանության և ընդդիմության.- խմբ.) արդյունքներն ամրագրելու հա­մար, ես չեմ կարող ասել։ Հուսամ, որ կհաջողվի, և կառավարությունն ինքը մասնակից լինելու է այս գործընթացին»,- ընդգծել է Հարությունյանը: Ի դեպ՝ Հա­րությունյանը նաև հերքել է այն տեղե­կությունները, թե ԵՄ-ի հետ նախնական պայմանավորվածություն է եղել, որ ԵՄ-ն գումարներ կհատկացնի, եթե իշխա­նության և ընդդիմության միջև կոնսենսուս կայանա։

«ՉԻ»

Մանրամասներն այսօրվա համարում։

Հայաստանի «քաղաքական էլիտան» ցնծության մեջ է։ Ռուսաստանի արտգործնախարարության խոսնակը տա­րածքներ հանձնելու վերաբերյալ ադրբեջանցի պաշտոն­յայի հայտարարությունն անվանել է «այլասերված մեկնա­բանություն»։ Ու այդ ցնծության ֆոնին էլ երկուշաբթի օրը ԱԺ արտահերթ նիստ է հրավիրված, որտեղ, անկասկած, մեծ խանդավառությամբ կվավերացվի Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև միավորված հակաօդային պաշտպա­նության համակարգ ստեղծելու համաձայնագիրը։ Ոչինչ, որ ցնծության առիթ առանձնապես չկա՝ ՌԴ արտգործնախարարության պաշտոնյան չի էլ հերքել ադրբեջանցի պաշտոնյայի հայտարարությունը, ուղղակի մեսիջ է հղել Ալիևին՝ «դրան ասա, թող բերանը փակի ու ժամանակից շուտ ավել-պակաս դուրս չտա»։

Ինչևէ։ Ակնհայտ է, որ ղարաբաղյան հարցի շուրջ և հայ-ռուսական հարաբերություններում ինչ-որ կարևոր ու սրընթաց իրադարձություններ են տե­ղի ունենում։ ՀՀԿ-ն, օրինակ, հայտարարում էր, որ միա­վորված ՀՕՊ համակարգ ստեղծելու հարցում հեչ չի շտապում, բայց հանկարծ որոշեց հարցը մտցնել ԱԺ արտահերթ նիստի օրա­կարգ, ու միաժամանակ հա­մարյա բաց տեքստով աս­վում է, որ հնարավոր է՝ այս անգամ ռուսները չխաբեն և վերջապես ուղարկեն 200 մի­լիոնի զենքը։ Ընդ որում՝ մենք լավ գիտենք, թե ինչով են ավարտվում հայ-ռուսական ինչ-որ միավորված բան ստեղծելու փորձերը։ Ժամա­նակին «ՀայՌուսգազարդն» էլ էր համատեղ, բայց հետո ռուսները «փողային տարբե­րակով» վերցրեցին մեր մասնաբաժինը, և արդյունքում այսօր «Գազպրոմ Արմենիան» 100 տոկոսով ռուսական է։ Այնպես որ՝ ինչ-որ պահի Հայաստանը կարող է հա­կաօդային պաշտպանու­թյան փոխարեն ունենալ «ՊՎՕ Արմենիա»։

Իսկ ինչպես կանդրադառ­նա այս ամենը ղարաբաղ­յան խնդրի վրա։ Կամ ավելի ճիշտ՝ ինչպե՞ս են Հայաստա­նի իշխանությունները պատ­կերացնում ղարաբաղյան զարգացումներն այս ամենի համատեքստում։ Հակասական հայտարարություններն ու արժանահավատ տեղե­կությունների պակասը ստի­պում են պատասխանը կռա­հել «անուղղակի ապացույց­ների» հիման վրա։ Օրինակ՝ եթե հավատալու լինենք մեր իրավապահներին, Ժիրայր Սեֆիլյանը մտադիր է եղել մի երկու թվանքով զավթել իշխանությունը (նման հոդ­ված դեռ չկա, բայց ամեն ինչ դեպի դա է գնում)։ Բայց բո­լորն էլ հասկանում են, որ Ժիրայր Սեֆիլյանը ոչ հա­մախոհների բավարար քանակ ունի՝ ընտրությունների միջոցով իշխանության հաս­նելու համար, ոչ էլ ի վիճակի է մի քանի (թեկուզ մի քանի տասնյակ) ավտոմատով իշ­խանություն զավթել։ Իսկ ահա այդ ռեսուրսներով «իրավիճակն ապակայու­նացնել» հնարավոր է։ Հե­տևաբար՝ իշխանություննե­րին ոչ թե հնարավոր հե­ղաշրջումն է վախեցնում, այլ իրավիճակի ապակայունա­ցումը։

Իսկ ինչ էր ասում Սեֆիլ­յանը (և էլի տասնյակ ու հարյուրավոր մարդիկ)։ Ասում էր՝ դավաճանություն է տեղի ունենում, ուզում են մեր թիկունքում տարածքներ հանձնել, դա անթույլատրե­լի է և այլն:

«ՉԻ»

Ամբողջական տեքստը՝ թերթի այսօրվա համարում: