ՀՀ կառավարությունն այսօր հավանություն է տվել ՏԻՄ գործունեության տեղեկատվայնացման և տեղական տեղեկատվական հասարակության զարգացման քաղաքականության հայեցակարգին:
Գործադրի կողմից տնտեսության գերակա ճյուղ հռչակված ՏՏ ոլորտը արագ թափով զարգանում է նաև երկրի մարզերում և համայնքներում: Ծավալվում են հեռահաղորդակցական ենթակառուցվածքները, ընդլայնվում է համացանցից օգտվողների թիվն ու աշխարհագրությունը: Հայեցակարգի շրջանակում իրականացվելիք ՏԻՄ-երի հետագա տեղեկատվայնացումը կստեղծի Հայաստանի տեղական ինքնակառավարման համակարգի կատարելագործման, ժողովրդավարության ամրապնդման և զարգացման ամուր հիմք, կնպաստի համայնքներում տեղեկատվական հասարակության ձևավորմանն ու զարգացմանը:

Կառավարության լրատվական ծառայությունից հայտնում են, որ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի դիտարկմամբ, այս հայեցակարգը սերտորեն առնչվում է վարչատարածքային բաժանման բարեփոխման հետ: Կառավարության ղեկավարի խոսքով՝ ճիշտ կլինի, եթե բարեփոխման քննարկումն արդեն հրապարակային դարձվի: «Հանրապետական կուսակցությունում նախագիծը, մոտեցումները արդեն քննարկվել են, — հավելել է Տիգրան Սարգսյանը: — Դրանք բավական բուռն են անցել, հնչել են տարբեր տեսակետներ: Կարծում եմ՝ հաջորդ քայլը պետք է լինի այն, որ մենք նոր քննարկումը կազմակերպենք Օրինաց երկիր կուսակցությունում, որպես մեր կոալիցիոն գործընկեր կուսակցություն, լսենք նաև իրենց մոտեցումները, որից հետո կազմակերպենք հանրային դեբատներ: Միգուցե ինչ որ մի պահի մենք արդեն պատրաստ կլինենք նաև լսումներ կազմակերպել խորհրդարանում: Փաստորեն այս հայեցակարգը, որն այսօր ներկայացնում եք, սերտորեն առնչվում է այդ ռեֆորմի հետ, որովհետև ձևավորվելիք հիմնադրամը այն գործիքն է լինելու, որով մենք էապես օժանդակելու ենք նոր վարչատարածքային բաժանման, կայացման գործընթացին»: 

Տարածքային զարգացման անհամաչափության հաղթահարումը և դրան ուղղված նպատակային համալիր քաղաքականության իրականացումը, որը ՀՀ կառավարության գործունեության գերակայություններից է, Հայաստանի սոցիալական ներդրումների հիմնադրամի (ՀՍՆՀ) տեսադաշտում է դեռ 1996 թվականից:

Մտահոգիչ է այն իրողությունը, որ տարեցտարի երկրի տարածքների զարգացման անհամաչափությունը խորանում է: Տնտեսական զարգացումը կենտրոնացել է Երևանում և մասամբ՝ Սյունիքի և Կոտայքի մարզերում: Տարածքային զարգացման նոր մարտահրավերները թելադրում են ՀՍՆՀ-ի զարգացում և վերակազմավորում՝ տարածքների զարգացման հիմնադրամի, ինչին և այսօր հավանություն է տվել գործադիրը: Տարածքային զարգացման հիմնադրամի ձևավորման վերջնաժամկետ է սահմանվել 2015թ. հունվարի 1-ը: Որոշումը միտված է մարզերի համաչափ զարգացմանը, համայնքների խոցելիության նվազեցմանը և բնակչության կենսամակարդակի բարելավմանը:

Նկատի առնելով այն հանգամանքը, որ այժմ ՀՀ մարզերում առկա են մի շարք հիմնախնդիրներ, մասնավորապես՝ դպրոցաշինության, մշակութային, նախադպրոցական հաստատության, բնակարանաշինության, ճանապարհաշինության, ջրամատակարարման և այլ ոլորտներում, կառավարությունը մարզպետարաններին հատկացրել է շուրջ 10 միլիարդ դրամ՝ մարզային և համայնքային ենթակառուցվածքներում, ինչպես նաև բնակչության համար սոցիալական և կենսական նշանակություն ունեցող ծրագրեր իրականացնելու համար:

Կառավարությունը որոշել է «ՀՀ ազգային վիճծառայության աշխատակազմ» պետական կառավարչական հիմնարկին ամրացված Թալին քաղաքի Սպանդարյան փողոցի 2/6 հասցեում գտնվող մոտ 75 քառ. մետր տարածքն օտարել մրցույթով: Գնորդին է օտարվում նաև գույքի զբաղեցրած, օգտագործման ու սպասարկման համար անհրաժեշտ 0.0112 հա հողամասը: Գործարքի նպատակը պետական և ՏԻՄ բյուջեների մուտքերի ավելացումն է, ինչպես նաև տարածքի վիճակի բարելավումը:

«Պահանջում ենք գիտության ֆինանսավորման ավելացում» նախաձեռնության հայտարարությունն առ 18-ը մարտի 2014 թ.` Պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգի ներդրման մասին:

Հաշվի առնելով որ դեռևս 2000 թվականի դեկտեմբերին ընդունված «Գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության մասին» ՀՀ օրենքի 19-ր հոդվածի 3-րդ կետով նախատեսված` կենսաթոշակի անցնելուց հետո գիտական աստիճան ունեցող անձանց տրվելիք հավելավճարները («Պետությունը գիտական աստիճան ունեցող անձանց կենսաթոշակից բացի տալիս է հավելավճար»), առ այսօր, 14 տարի շարունակ, չեն տրվում, չի՛ գործում ՀՀ օրենքը, և այն էլ` անընդհատ զգուշացումների, իրազեկումների, բողոքների, քննարկումների ու դիմումների պարագայում, «Պահանջում ենք գիտության ֆինանսավորման ավելացում» նախաձեռնությունը որևէ հիմք չի տեսնում վստահելու կառավարության խոստումներին` տասնամյակներ անց ապագայի վերաբերյալ, ուստի` նախաձեռնությունը կտրականապես դեմ է արտահայտվում նշյալ համակարգի ներդրմանն այսօր, ներկա իրողությունների պայմաններում:

Նախաձեռնությունը կիսում է պարտադիր կուտակային կենաթոշակային համակարգի ներդրման հետ կապված մտահոգությունները և առաջարկում է ՀՀ կառավարությանը` անդրադառնալ նշված համակարգի ներդրման քննարկմանը միմիայն իր հանդեպ սասանված վստահության վերականգնումից հետո. այդ նպատակով` շուտափույթ կերպով կիրարկելով ՀՀ օրենքի դրույթը գիտաշխատողների կենսաթոշակային հավելավճարների վերաբերյալ, ու ապա անհապաղ միջոցներ ձեռնարկելով գիտնականների ծայրաստիճան վատ սոցիալական պայմանները բարելավելու ուղղությամբ, և կտրուկ ավելացնելով գիտության ընդհանուր ֆինանսավորումը` երկրի զարգացման ապագան ապահովելու համար, որպեսզի տասնամյակներ անց իրոք լինեն միջոցներ ՀՀ կենսաթոշակառու քաղաքացիների արժանապատիվ ծերությունն ապահովելու համար

Գիտությունների ազգային ակադեմիայի մի խումբ աշխատակիցներ բողոքի ակցիա են անցկացրել ՀՀ ԳԱԱ–ի դիմաց՝ ընդդեմ պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգի: Բանն այն է, որ ակադեմիայի ղեկավարությունը երիտասարդ գիտաշխատողների աշխատավարձերից պահումներ է արել:

ԳԱԱ աշխատակիցների խոսքով, եթե օրենքը չհամարվի հակասահմանադրական, ապա էականորեն կկրճատվի երիտասարդների հոսքը ՀՀ գիտական հաստատություններ, իսկ առկա երիտասարդ գիտնականներին կստիպի հեռանալ գիտությունից:

Երիտասարդ գիտաշխատողները դիմում նամակ են հանձնել ԳԱԱ նախագահ Ռադիկ Մարտիրոսյանին, ինչպես նաև Սահմանադրական դատարանի նախագահին:

Գիտնականները, կարծես, դադարեցրել են հրապարակումները մամուլում ,որոնցով պայքարում էին՝ վեր հանելով իրենց հուզող մի շարք խնդիրներ:

Այս հարցին ֆիզմաթ. գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ԳԱԱ թղթակից անդամ Արթուր Իշխանյանն ասաց. «Դադարեցված է որոշ ժամանակով, ընդառաջ չեն գնում, մայիսին հանդիպում է սպասվում նախագահի հետ, որից հետո կրկին ակտիվացում կլինի»:

Անդրադառնալով կուտակային համակարգի դեմ բողոքի ակցիային, հարցին, թե՝ հատվածաբար պայքարելը արդյո՞ք ինչ -որ բանի կհանգեցնի, Իշխանյանն ասաց. «Պարզ է, որ տեղի չեն տալու, դժվար է դրական տեղաշարժ ակնկալելը, բայց պայքարել պետք է»:

Գիտական աստիճանների և կոչումների շնորհման համակարգում տեղաշարժեր են խոստացել, սակայն արդյունքն առայժմ անտեսանելի է: Բավական է նշել, որ փետրվարի 24-ին Բարձագույն որակավորման հանձնաժողովը հաստատեց  ՀՊՏՀ-ի 014 մասնագիտական խորհրդի որոշումը՝ Երևանի քաղաքապետին տնտեսագիտության թեկնածուի գիտական աստիճան շնորհելու մասին: Փաստորեն, «բարեփոխվող» ԲՈՀ-ը հաստատեց կանոնակարգային խախտմամբ տեղի ունեցած սկանդալային, ապօրինի պաշտպանությունը, իսկ տվյալ մասնագիտական խորհրդի ղեկավար Յուրի Սուվարյանը շարունակեց գլխավորել «Ժողի» խորհուրդը: Երեկ Գիտության և առաջատար տեխնոլոգիաների ազգային հիմնադրամի նախագահ, ֆիզմաթ. գիտությունների թեկնածու Հարություն Կարապետյանին խնդրեցինք մեկնաբանել իրավիճակը: Նա երկար տարիներ ուսումնասիրել է Հայաստանի գիտության վիճակը, իսկ 2007 թվականին, համաշխարհային հայտնի շտեմարաններից օգտվելով, կազմել է հայ գիտնականների վարկանիշային աղյուսակը:

— Կանխատեսել էիք, որ ԲՈՀ-ի տնտեսագիտության գծով մասնագիտական խորհուրդներում փոփոխություն չի լինելու, և իրոք, ԵՊՀ-ի և Տնտեսագիտական համալսարանի խորհուրդներում փոփոխություններ չեղան, բայց ստեղծվեց երրորդ խորհուրդը՝ Սլավոնական համալսարանում: Սա կարո՞ղ է փոխել ատենախոսությունների որակը:

— Իհարկե ոչ: Ենթադրենք, երրորդ խորհուրդը շատ լավն է, և լավ աշխատանքներն են պաշտպանվելու, պարզ չի՞, որ մնացած աշխատանքները տանելու են մյուս խորհուրդներ, որոնք արդեն կոնվեյերի պես անորակ աշխատանք են թողարկում և ոչ միայն անորակ, այլև պրոցեդուրային խախտումներով: Տարոն Մարգարյանի դեպքում էլ այդպես արեցին, չէ՞: ԲՈՀ-ի նախագահ Լիլիթ Արզումանյանը հրապարակեց, որ ինքը Տարոն Մարգարյանի պաշտպանությունից առաջ զանգել և զգուշացրել է պետական տնտեսագիտականի ռեկտորին, որը նաև ԲՈՀ-ի կոլեգիայի անդամ է՝ Աթոյան Կորյունին, որ պետք է ապահովել բաց պաշտպանություն: Կորյուն Աթոյանը, փաստորեն, հրոսակների միջոցով ամեն ինչ փակեց և ոչ մի պատիժ էլ չկրեց: Ես չգիտեմ, թե ինչ բարոյական իրավունք ունի այդ մարդը մնալու ԲՈՀ-ի կոլեգիայում:

— Այնուամենայնիվ, ԲՈՀ-ը հաստատեց քաղաքապետի ատենախոսությունը:

— Չէին կարող չհաստատել, և այստեղ մի ԲՈՀ-ի նախագահն ի՞նչ աներ: ԲՈՀ-ի կոլեգիան է հաստատում: Նայեք, թե ովքեր են. Ռադիկ Մարտիրոսյան, Աթոյան Կորյուն, Ղազարյան Էդիկ: Ո՞վ կխոսի քաղաքապետի դեմ: Կորյուն Աթոյանն անցյալ անգամ Գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ դառնալու համար էր դիմել, չանցավ: Հիմա կանցնի՝ 100 տոկոսով: Խորհրդի նախագահը՝ Սուվարյանը, թղթակից անդամ էր, չորս տարի հետո դարձավ ակադեմիկոս: Ի՞նչ գործ է արել այս արանքում: Ոչ մի բան: Առաջխաղացում կունենան այս մարդիկ, և այս համակարգի դեմ ԲՈՀ-ի նախագահը ոչինչ չի անի: Երկրի նախագահը պետք է քաղաքական կամք ունենա ամեն ինչ տեղը դնելու:

— Կարելի՞ է Ձեր ասածից եզրակացնել, որ գիտական աստիճանների և կոչումների շնորհման համակարգն այնպիսին է, որ մարդիկ դառնում են հանցագործ:

— Այո: Գիտե՞ք մի մարդու պաշտպանության համար քանի հոգի է հանցագործ դառնում: Մոտ 30-40 մարդ:

— Գիտական ղեկավարին, օպոնենտների՞ն նկատի ունեք:

— Գիտական ղեկավարին չեմ հաշվում: Ասենք թե մի հոգի է, համակերպվել է: Գալուստ Սահակյանի որդու՝ Արման Սահակյանի ղեկավարը նրա տեղակալն էր՝ Աշոտ Մարկոսյանը: Պարզ չի՞, որ նա է գրել դիսերտացիան: Կամ՝ Սեյրան Օհանյանի ղեկավարը նրա տեղակալն է: Սա գոնե պաշտոնական դիրքի չարաշահում չի՞: Հայցորդն անգլերենի, ինֆորմատիկայի քննություն պետք է հանձնի: Սրան գումարած մասնագիտական քննությունները: Պաշտոնյաները հիմնականում բոլորը մասնագիտացումն են փոխել, հետևապես, պետք է և ընդհանուր, և մասնագիտական քննություններ հանձնեն: Քաղաքապետը, օրինակ, ավարտել է Գյուղակադեմիայի ինչ-որ ագրարային բաժին, հետո դարձել է տնտեսագետ: Գալուստ Սահակյանի տղան ավարտել է արվեստի գծով, բայց դարձել է տնտեսագետ: Թեման հաստատվել է գիտխորհրդում, որտեղ մի 20 հոգի եղել են: Նախնական նեյտրալ պաշտպանությունն անցել է մի ուրիշ տեղ՝ մի 20 հոգի գիտխորհուրդ էլ այնտեղ: Վերջում էլ 20-25 հոգու առաջ պաշտպանել է: Ստացվեց, որ առնվազն մի 60 հոգի մասնակցել է այս պրոցեսին: Եթե գոնե սրանց կեսը դրական են արտահայտվել, ուրեմն, այս 30 հոգին հանցագործություն են կատարել: Ահա ինչու գիտությունն այլասերողները հենց իրենք՝ գիտնականներն են: Մեկը չկար այս 60-ի մեջ, որ ասեր. սա ի՞նչ աշխատանք է:

— Ի՞նչը կփոխեիք որակավորման համակարգում:

— Այս վիճակում ԲՈՀ-ն անկախացնելը կլիներ մեծ գործ: Սա պետք է անկախ մարմին լինի, կառավարությանը կից, ինչպես արտասահմանում, և չմտնի կրթության և գիտության նախարարության մեջ: ԲՈՀ-ի ամեն քայլի համար ԿԳ նախարարի թույլտվությունն է պետք, իսկ նախարարը քաղաքական պաշտոն է:

— Իսկ մասնագիտական խորհուրդներն ինչպե՞ս պետք է վերափոխել, որ կոռուպցիա չլինի:

— Մասնագիտական խորհուրդներում նախ պետք է մասնագետներ լինեն: Բայց հիմա որտեղ նայում եք, դոկտոր ու ակադեմիկոս են: Մի հատ նայեք WOS-ով, թե այդ մարդիկ ինչ են արել: Մենք 4 տարի պայքարեցինք, որպեսզի այս տեղեկատվական շտեմարանը՝ «Web of Science»-ը, մտնի Հայաստան, և մտավ: Այսօր ակադեմիկոս են ընտրվում, գրում են՝ համաշխարհային ճանաչում ունեցող գիտնական, բայց նայում ես՝ այդ մարդու անունը WOS-ում չկա:

— Բայց Ակադեմիայի նախագահ Ռադիկ Մարտիրոսյանը հարցազրույց տվեց և ասաց, որ տվյալ գիտնականի օգտակար գործունեությունը պետք է գնահատվի՝ հաշվի առնեն նրա դերը հասարակության մեջ, ինչպիսի պաշտոններ է զբաղեցրել, ինչպիսի պարգևներ է ստացել:

— Թաղի տղերք են, էլի: Մի հատ գիտության հետ կապված կետ չի նշում: Լավ է չի գրել՝ ինչքան փող ունի: Եթե այս ցուցանիշով նայենք, Տարոն Մարգարյանն ակադեմիկոս է: 13 պետական պարգև ունի:

— Այսինքն, մեր գիտնականները, ասենք, մասնագիտական խորհուրդների անդամները ոչ մի միջազգային չափանիշների չե՞ն դիմանում, վարկանիշային սանդղակներին չե՞ն համապատասխանում: 

— 2007 թվականին, երբ որ իմ տրամադրության տակ եղել են և Scopus-ը, և Web of Science-ը՝ աշխարհում ընդունված երկու մրցակից պաշտոնական վարկանիշային բազաներ, ես նայեցի, թե մեր գիտնականները, ակադեմիկոսներն այս համակարգերով ինչ արժեն: Ստացվեց, որ մեր ակադեմիկոսների 50 տոկոսի անունը չկա այդ շտեմարաններում, մի 25-30 տոկոսն էլ կան, բայց նրանց անվան առաջ «0» վարկանիշ է նշված:

— Մասնագիտական խորհուրդ մտնելու համար ի՞նչ վարկանիշ է պետք:

— Առնվազն «5» պետք  է լինի, ինչը նշանակում է, որ տվյալ անձը 5 հոդված պետք է ունենա, որոնցից յուրաքանչյուրի վրա 5 հղում պետք է արված լինի: Սա միջազգային չափանիշով ասպիրանտի մակարդակ է:

— Ինչո՞ւ մեզ մոտ այսպիսի չափանիշներ չեն գործում:

— Մեզ մոտ չափանիշներ չկան: Կա «հանճարեղ գիտնական», «հանրահայտ գիտնական», «մեծ աշխատանքների հեղինակ»՝ բաժակաճառից բացի բան չկա: Որովհետև բավական է մի որևէ աշխարհում ընդունված սանդղակ մտցնեն, թեկուզ ոչ մասնագիտական, ասենք, «Google Schoolar»-ը, բարդակը, քաոսը կվերանան: Իսկ իրենց պետք չի, որ բարդակը վերանա:

Սյուզան Սիմոնյան

Hraparak.am

Ամփոփվել են «Հայկյան» մրցանակ՝ «Լավագույն երիտասարդական գիտական նվաճում»-2013 մրցույթի արդյունքները։

«Պահանջում ենք գիտության ֆինանսավորման ավելացում» նախաձեռնությունը առաջարկել է Հայաստանի երիտասարդական հիմնադրամին ավելացնել գիտությանը վերաբերող անվանակարգերի թիվը և շնորհել երեք մրցանակ.

1. Վահրամ Վաչագանի Ղազարյան, ՀՀ ԳԱԱ Ֆիզիկայի կիրառական պրոբլեմների ինստիտուտ

2. Վազգեն Վալերիկի Սարգսյան, ԵՊՀ, Հեռանկարային Հետազոտությունների Միջազգային Կենտրոն

3. Ռոքսանա Վլադիսլավի Զախարյան, ՀՀ ԳԱԱ Մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտ։ Միաժամանակ առաջարկվել է, որ Հայաստանի երիտասարդական հիմնադրամը հանդես գա գիտական գործունեությանն առնչվող անվանակարգերի ավելացման վերաբերյալ համապատասխան պաշտոնական հայտարարությամբ, նշելով, որ այդ քայլը կատարվում է շեշտելու համար գիտության առանձնահատուկ դերը Հայաստանի զարգացման համար։

Առաջարկն արվել է ս.թ. փետրվարի 1-ին։ Այն արվել է ելնելով մրցույթին ներկայացված հայտերի բարձր ցուցանիշներից, հաշվի առնելով հրապարակված հոդվածներների քանակը, տպագրությունների ամսագրերի ազդեցության գործակիցները, ինչպես նաև հավելյալ գիտաչափական տվյալներ, ներառյալ համահեղինակների քանակը։

«Հայկական Վարկած»-ին  ուղղված հարցին,  թե ինչո՞ւ 2000 թ. դեկտեմբերի 26-ից  (ստորագրման պահից), ուժի մեջ մտած օրենքը՝ ըստ որի «Պետությունը գիտական աստիճան ունեցող անձանց կենսաթոշակից բացի տալիս է հավելավճար, որի չափը և տրամադրման կարգը սահմանում է կառավարությունը» (Գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության մասին ՀՀ օրենք, 19-րդ հոդված, 3-րդ կետ),  մինչև 2013 թիվը փաստացի չի գործել ՝ չնայած բազմաթիվ դիմում – բողոքների:

Հարցը վերահասցեագրել էինք Կառավարությանը, որից ի պատասխան՝ ստացել ենք պարզաբանում ԿԳ նախարար Արմեն Աշոտյանի կողմից.

«Գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության մասին» Հայաստանի Հանրա­պետության օրենքի որոշ դրույթներ չեն գործում ՀՀ կառավարության համապատասխան որոշումների և այլ իրավական ակտերի բացակայության պատճառով: «Իրավական ակ­տերի մասին» ՀՀ օրենքի 68-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն` եթե իրավական ակտում նախատեսված նորմի պահանջի կատարում կարող է միայն իրականացվել այդ իրավա­կան ակտով նախատեսված իրավական այլ ակտի ընդունմամբ, կամ դրա կատարումն ուղղակիորեն պայմանավորված է իրավական այլ ակտի ընդունմամբ, ապա իրավական ակտն այդ նորմի մասով գործում է համապատասխան իրավական այլ ակտն ուժի մեջ մտնելու պահից:

Վերոնշյալ նորմերից է «Գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի 3-րդ կետը` «Պետությունը գիտական աստիճան ունեցող անձանց կենսաթոշակից բացի տալիս է հավելավճար, որի չափը և տրամադրման կարգը սահմա­նում է կառավարությունը»:

Համաձայն  ՀՀ կառավարության 2008 թվականի հունվարի 10-ի N 2-Ն որոշման` գիտական աստիճանի հավելավճար են ստանում պետական բյուջեի ֆինանսավորմամբ իրականացվող պետական ծրագրերում և թեմաներում ներգրավված գիտությունների թեկնածուները և դոկտորները:

Ժամանակին՝ 70-80-ականներին, շատ եմ լսել, որ կաշառակեր դասախոսները իրենց կաշառքների մի մասը վերցնում, տանում են Մոսկվա, այդ փողով գրել են տալիս ատենախոսություններ, այնտեղ պաշտպանում են, գալիս են Հայաստան, դառնում են, ասենք, ամբիոնի վարիչներ կամ գիտխորհուրդների անդամներ, որպեսզի այդ նոր պաշտոններում կարողանան ավելի մեծ կաշառքներ վերցնել։ Տեսականորեն դա կարելի էր անել նաև Երևանում, բայց գերադասելի էր «աչքից հեռու», որպեսզի «չուզողների» մոտ ավելորդ հարցեր չառաջանան։

Ինչպես այն ժամանակ, այնպես էլ այսօր «սուտի» ատենախոսություններ ավելի շատ են «թխվում» հասարակական, քան ճշգրիտ և բնական գիտություններից։ Կեղծ պատմաբանը, իրավագետը կամ տնտեսագետը ավելի քիչ կարիք ունեին համապատասխանելու միջազգային չափանիշներին և «դրսում» դիմանալու մրցակցությանը, քան ֆիզիկոսն ու մաթեմատիկոսը։

Ծանոթ չեմ վիճակագրությանը, բայց վստահ եմ, որ վերջին տարիներին պաշտպանածների թվում ավելի շատ են տղաները, և նրանց ատենախոսությունների թվում գերակշռում է հումանիտար ուղղվածությունը։ Հենց այնտեղ էին, հետևաբար, «փողեր ֆռում»։ Այսօր ԲՈՀ-ի մակարդակով դա գրեթե բացառվում է՝ հաշվի առնելով այդ հանձնաժողովի ներկայիս նախագահի անձը։ Սակայն գիտխորհուրդների մակարդակով միանգամայն հնարավոր է։ Դրա լուծումը մեկն է՝ մի քանի անգամ խստացնել ատենախոսության չափանիշները։ Դա, ըստ երևույթին, պետք է լինի ոլորտի բարեփոխման առաջին քայլը։

Նպատակը՝ բոլոր կեղծ երևույթներին չավելացնել կեղծ գիտնականներին:

Առավոտ

Այսօր ՎԱՐԿԱԾ  ակումբում, տեղեկատվության միջազգային օրվա առթիվ հրավիրված ասուլիսին, տեղեկատվության անվտանգության փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանը նշեց, որ վերջին մեկ տարում յուրահատուկ գլոբալ փոփոխություն է արձանագրվել, որը կապված է ԱՄՆ կենտրոնական հետախուզական վարչության նախկին աշխատակից Էդուարդ Սնոդենի բացահայտումների հետ:

«Ինչպես պարզվեց, այդ մարդը մոտ 200.000 փաստաթուղթ է իր հետ տարել, և դեռ միայն մի մասը գիտենք: Բայց արդեն իսկ կարելի է խոսել տեղեկատվության հետ կապված վստահության ճգնաժամի մասին: Անընդհատ խոսվում է, որ տեղեկատվությունը պետք է լինի անվտանգ, միջոցներ պետք է ձեռնարկել, սովորեցնում են մարդկանց՝ ինչպես անվտանգ օգտվել համացանցից, հակավիրուսային ծրագրեր և երկար գաղտնաբառեր ունենալ, բայց իրականությունը շատ ավելի դաժան է, քան պատկերացնում ենք»,- պարզաբանեց նա:

Սամվել Մարտիրոսյանի խոսքով, ինչ էլ, որ արվի, ասենք, ֆեյսբուքի պրոֆիլը պաշտպանելու համար, միևնույն  է գոյություն ունի մարդ, որը կարող է սերվերի վրայից շրջանցելով հակավիրուսային ծրագրերը, կարդալ նամակագրությունը: Ըստ նրա, մենք ավելի թեթև վիճակում ենք, քան, ասենք, գերմանացիները: Նա օրինակ բերեց այն դեպքը, երբ ամերիկացիները գաղտնազերծել էին Անգելա Մերկելի հեռախոսահամարը:

«Մենք ավելի թեթև վիճակում ենք, ոչ թե նրա համար, որ մեզ մոտ այդ ամենը չի կատարվել, այլ որովհետև մեզ մոտ այդքան էլ ուշադրություն չենք  դարձնում: Մեզ սկսում է մտահոգել, երբ անմիջական հակառակորդն է ներխուժում կատարում»,- ընդգծեց բանախոսը:

Սամվել Մարտիրոսյանը շատ ճիշտ նկատեց, որ այս մեկ տարվա ընթացքում սոցիալական ցանցերը վերջնականորեն կլանեցին մեդիադաշտը, քանի որ այսօր, նրա գնահատմամբ, լրատվական ոլորտը սարսափելի կերպով կախյալ վիճակում է գտնվում Ֆեյսբուքից: Ըստ փորձագետի, եթե ֆեյսբուքը մի երեք օրով անջատվի, շատ կայքեր ուղղակի չեն ընթերցվի:

Ինչպես գիտենք, այս օրերին մեծ թվով վիրուսներ գոյություն ունեն, որոնք կարող են վնասել համակարգիչը, Սամվել Մարտիրոսյանը այդ ամենից խուսափելու համար, խորհուրդ տվեց ուշադրություն չդարձնել և չբացել այն լինկերը, որոնք առաջարկում են պարզել, թե ովքեր են մտել պրոֆիլ, կամ օտարերկրացիների գրառումներն այն մասին, թե որոշակի գումար եք շահել:

«Պահանջում ենք գիտության ֆինանսավորման ավելացում» ֆեյսբուքյան նախաձեռնության կոչը` ՀՀ ԿԳ Նախարար Ա. Աշոտյանին, ՀՀ Վարչապետ Տ. Սարգսյանին, ՀՀ ԱԺ Նախագահ Հ. Աբրահամյանին, ՀՀ Նախագահ Ս. Սարգսյանին.

Պետության հարգելի՛ այրեր

Նոյեմբերի 10-ը Գիտության համաշխարհային օրն է:

Առաջարկում ենք հանդես գալ Հայաստանի Հանրապետության գիտնականներին ուղղված շնորհավորական ուղերձով` շնորհավորել ՀՀ գիտնականներին իրենց մասնագիտական տոնի` Գիտության համաշխարհային օրվա առթիվ (World Science Day for Peace and Development, http://www.un.org/en/events/scienceday/messages.shtml)` նշելով Գիտության օրվա խորհուրդը և գիտության կարևորությունը Հայաստանի Հանրապետության համար։

Առաջարկում ենք այսօրինակ ուղերձները դարձնել ամենամյա ավանդույթ։

Հարգանքով`

«Պահանջում ենք գիտության ֆինանսավորման ավելացում»նախաձեռնություն

Կարդացի վիրավորված դատավորների բողոքի խոսքն առ այն, որ… և այլն, և այլն: Իրենց թավադագիրն էլ շատ ազդեցիկ ձևով վերնագրել են՝ ՀՀ դատավորների միության խորհրդի հայտարարությունը դատավորների աշխատավարձի մասին: Դատաստանագրքում ինչքան պունկտ կա, կիրառել են, ասելիքն էլ էն է, որ ո՞նց թե դուք մեր փողը բարձրացնեք ընդամենը 30 հազար դրամո՞վ, այսինքն՝ մնացած սովորական մահկանացուներին ավելացրած 4 — 4.5 հազարից ընդամենը 6-7 անգամ ավե՞լ, դե գռփելը հիմի՛ դու տես:

Ռուսներն էս դեպքում ասում են՝ Чья бы корова мычала, մենք էլ ասում ենք՝ Սելը ճռռալու փոխարեն սելվորն է ճռռում:

Պահոոոոոոոոոոոոոոոոոոոոոոո՜… ժողովուրդ ջան, մի անկեղծ բան ասե՞մ՝ շատերն էլ մինչև հիմա միամտորեն կարծում էին, թե մեր երկրում ամենաանբարո խավը եկեղեցականներն են, բայց բանից դուրս եկավ, որ արդարադատության նպատակով ահռելի գումարներ գրպանող, կողքից էլ նյաշառք-մյաշառք կպցնող, բայց էլի դժգոհ մնացող անարդարադատներն են:

Ուրեմն՝ ասացեք խնդրե՜մ… նրանք վիրավորվա՜ծ են:

Բա որ էդքան արդարամիտ էիք, էսքան տարվա մեջ մի հատ դիմում գրեիք ու ասեիք՝ մենք՝ մի խումբ արդարամիտներս, նստեցինք, արդար խորհուրդ արեցինք, ու, մեղմ ասած, բարոյական չհամարեցինք, որ աշխարհի գիտական գանձարանին մե՜ծ ներդրում արած հայտնի շատ հայ գիտնականներ պիտի ստանան 60-70 հազար դրամ աշխատավարձ, 30 հազար դրամ էլ թոշակ, իսկ մենք՝ կաշառակերներս՝ միլիոնից ահագի՜ն ավել աշխատավարձ ու դեռ 1 միոն 30 հազար դրամից ավել էլ թոշակ, այսինքն՝ մենք՝ ներքոստորագրյալներս, խայտառակություն ու ամոթ ենք համարում վերոշարադրյալը: Հաշվի առնելով սույնը, խնդրում ենք՝ մեր աշխատավարձերը կիսով չափ կրճատել և ուղղել գիտությանը, որի գործիչներից շատերը հազար գլուխ բարձր են մեզնից, բայց ստանում են 20 անգամ մեզնից ցածր: Թե չէ, տնաշեննե՛ր, ձեր ուռած գրպաններին դեռ չկպած, արդեն օրենքի հազար ու մի կետ դրեցիք առաջներս, ծանր  տեղներիցդ հանկարծ բարեհաճեցիք վեր կենալ ու աշխարհի առաջադեմ փորձը մեջտեղ բերել:

Բա որ գիտնականները կոտորվում էին աշխարհի փորձը մեջբերելով առ այն, որ չկա մի երկիր (գուցե բացառությամբ Գվինեաների, Մոզամբիկի, Զիմբաբվեի), որտեղ գիտնականը չհամարվի մտավոր աշխատանքով զբաղվող (բայց էդ երկրներում էլ մի տեսակ կասկածում եմ) և որտեղ գիտնականը ստանա նվազագո՛ւյն աշխատավարձը, ինչո՞ւ ոչ մեկդ չհայտնվեց ու էդ նույն առաջադեմ մարդկության փորձը մեջտեղ չբերեց: Բոլոր քիչ թե շատ խելքը գլխին երկրներում գիտնականներն ստանում են շատ բարձր աշխատավարձ: Պարոնա՛յք երդվյալ ատենակալներ, բա ինչո՞ւ տարիներ շարունակ չեք բարձրաձայնել այս խայտառակության դեմ, թե՞ ձեր արյունը կարմիր է գիտնականներինից կամ ավել հունար դուրս կգա ձեռներիցդ:

Ուրեմն՝ թավադները գա՛նգատ են գրել: Դեռ լավ է՝ չեն ասում՝ Էսքան ու էսքան բերեք, որ ներենք…

Շա՜տ լավ է ասել Սամվել Ֆարմանյանը, քեֆս բերեց, ուղիղ մեջբերում՝ պարզապես անբարոյական է ուսուցիչների, բժիշկների, զինծառայողների, թոշակառուների, հաշմանդամների և սոցիալապես խոցելի այլ խմբերին ուղղված պետական ծախսումների հիմքում դնել մեր բյուջետային հնարավորությունների հիմնավորումը՝ «տալիս ենք այնքան, որքան այսօր հնարավոր է», իսկ պետական բարձրաստիճան պաշտոնյաների վարձատրության հիմքում դնել զարգացած երկրների փորձը:

Տես է՞, ոնց տեղը-տեղին հիշեցին զարգացած երկրների փորձը: Տո դուք ո՞վ եղաք, որ զարգացած երկրներից եք խոսում: Էդ ո՞ր զարգացած երկրում կա էս անիրավությունը, որ տանուտերի խիղճ ու տանուտերի մակարդակ ունեցող դատավորը 20 անգամ ավել վարձատրվի գիտության գործչից: Ձեզ եմ հարցնում, թե պատասխանեք, թե գրեք ընդամենը 1 նման զարգացած երկրի անուն, ես՝ հայ, հայասեր, հայահպարտ Արամ Պապայանս, հրապարակավ խոստանում եմ փոխել ազգությունս:

Չէ՜… էս անիրավության, էս անարդարության, էս խայտառակության դեմն առնելու ես մի ճար գիտեմ: (Ականջդ բեր՝ ասեմ…

Երեկ իրիկուն էդ կողքիդ սընից                                                                                

Կախ էին արած երեք հըրացան…)

Արամ Պապայան