Asia Times-ն հրապարակել է Հանրապետության նախագահ Արմեն Սարգսյանի բացառիկ հարցազրույցի երկրորդ հատվածը: Այս մասին հայտնում է ՀՀ նախագահի աշխատակազմը:

ՀՀ նախագահի աշխատակազմը հրապարակել է հարցազրույցի հայերեն թարգմանությունը, որը ներկայացնում ենք ստորև.

Քուրուշ Զիբարի — Վերադառնանք Հայաստան-Ադրբեջան լարվածությանը. համաձա՞յն եք այն մեկնաբանության հետ, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ընթացող հակամարտությունը կրոնական տարր ունի: Ինչպես Հայաստանն է դատապարտում Ադրբեջանի կողմից Արցախի Հանրապետությունում եկեղեցիների պղծումը, նույն կերպ էլ Ադրբեջանի նախագահն էր դժգոհում, որ Հայաստանը ոչնչացրել է առնվազն «70 մզկիթ» վիճելի տարածքներում։ Նկարագրելով, թե ինչ է կատարվում Սիրիայում և Աֆղանստանում, կամ արտահայտելով այն միտքը, որ Թուրքիան Սիրիայից վարձկաններ է ներգրավվել՝ Ադրբեջանի համար կռվելու նպատակով, դուք մի քանի անգամ օգտագործել եք «իսլամական ահաբեկչություն» եզրույթը։ Ձեզ չի՞ մտահոգում այն, որ այդ կերպ ու նման հռետորաբանությամբ կմեծանա ճեղքվածքը Հայաստանի ու մահմեդական աշխարհի միջև և կօտարացնի Հայաստանի փոքրաթիվ մահմեդական համայնքին:

Նախագահ Սարգսյան — Կարծում եմ՝ առաջին հերթին, հայ պաշտոնյաների կողմից «իսլամիստ ահաբեկիչ» եզրույթի օգտագործումը շատ դեպքերում պարզապես արտացոլում է իրականությունը։ Ահաբեկիչը մնում է ահաբեկիչ, կապ չունի, թե որ հավատքն է դավանում: Սակայն այս երևույթը գալիս է սիրիական պատերազմից, իսկ Թուրքիան նրանց բերել է Սիրիայից։ Դա ավելի շատ նրանց դրդապատճառին է վերաբերում, քան Հայաստանի մոտեցմանը: Նրանք անձինք են, որոնք կրոնական դրդապատճառներ ունեն կամ կրոնական պատերազմի մեջ են, քանի որ գումար են ստանում, որովհետև վարձկաններ են։

Ամենևին համաձայն չեմ, թե Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմը կամ հակամարտությունը երբևէ կրոնական տարրեր է ունեցել։ Նախ, այնտեղ միայն մի քանի մզկիթ կա, իսկ հայկական եկեղեցիները բազմաթիվ են։ Ես անձամբ ողջունել եմ Շուշիում գտնվող մզկիթի ամբողջական վերանորոգումը, որը վերջնականապես ավարտվեց հայ և մահմեդական անձանց աջակցությամբ: Այն ամբողջությամբ վերանորոգված է։ Ես եղել եմ այնտեղ. ներգրավված էին մասնագետներ, ճարտարապետներ, որոնք խորհուրդ էին տալիս՝ ինչպես ճիշտ վերականգնել այն: Գեղեցիկ մզկիթ է։ Եվ եթե ադրբեջանցիները վերականգնեն գեթ մեկ եկեղեցի, խնդրում եմ՝ լուսանկարն ինձ ուղարկեք։

Սա կրոնական պատերազմ չէ: 70 մզկի՞թ է ավերվել։ Չգիտեմ, ես Ձեզնից եմ լսում այդ մասին: Դուք պետք է շատ կոնկրետ լինեք։ Հայկական եկեղեցիների դեպքում ամեն ինչ շատ կոնկրետ է: Այդ եկեղեցիներն այնտեղ են, որտեղ եղել են հարյուրավոր և հազարավոր տարիներ: Եվ մենք հստակ գիտենք, թե որն է ոչնչացվել։ Ցավոք, մենք մասնագիտացել ենք հայկական եկեղեցիների, ժառանգության ու մշակույթի ավերումը գրանցելու մեջ, առաջին հերթին Օսմանյան կայսրությունում, Թուրքիայում։ Հարյուրավոր հին եկեղեցիներ վերածվել են մզկիթների, կան բազմաթիվ պատմական ապացույցներ: Իսկ եթե ցանկանում եք համեմատել վերաբերմունքը, կարող եք հարց հնչեցնել, թե հանդիպե՞լ եք հայերի, որոնք դժգոհում են, որ Իրանի տարածքում հայկական եկեղեցիներ են քանդվել։ Դուք լսե՞լ եք նման բան: Ո՛չ, ես նույնպես նման բան չեմ լսել: Եվ փաստ է, որ պատմության ընթացքում Իրանում ռեժիմներ, կառավարություններ են փոխվել, բայց Իրանում հայկական համայնքները հիմնականում ծաղկում էին, և Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը գումարներ է ծախսել հայկական եկեղեցիների վերանորոգման վրա։ Ես կարող եմ օրինակներ բերել։ Մինչ նախագահ դառնալս մի քանի անգամ եղել եմ Թեհրանում։ Թեհրանի կենտրոնում կա մի հսկայական տարածք, որը կոչվում է «Արարատ» ակումբ։ Երբ գնում ես այնտեղ, կարծես Հայաստանում լինես։ Ամեն ինչ կա՝ բասկետբոլի, ֆուտբոլի խաղադաշտեր, հայ աղջիկներն ու տղաները միասին մարզվում են։ Իսլամական հանրապետության ղեկավարության կողմից մեծ հանդուրժողականություն կա հայկական մշակույթի նկատմամբ։ Իրանում ամենուր շատ հայկական եկեղեցիներ կան։ Խոսքս միայն Սպահանի ու Ռաշտի մասին չէ։

Ինչո՞ւ չենք բողոքում, որ Իրանը ոչնչացնում է հայկական մշակույթը։ Որովհետև դա չի անում: Իրականում նա աջակցում է՝ լինելով իսլամական հանրապետություն, մինչդեռ Թուրքիան իսլամական հանրապետություն չէ, նույնիսկ Ադրբեջանը չի հայտարարել, որ իրենք իսլամական հանրապետություն են։ Սակայն Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը հանդուրժող է մեր մշակույթի, մեր կրոնի, մեր համոզմունքների հանդեպ։ Եթե որևէ մեկը խոսում է ավերածությունների մասին, թող Իրանի օրինակով այն դիտարկի: Այս պատերազմը կրոնական չէր և չէր կարող լինել։ Հայաստանը հիանալի հարաբերություններ ունի բազմաթիվ երկրների հետ, որոնք իսլամական պետություններ են կամ որտեղ բնակչության մեծ մասը մահմեդականներ են։

Քուրուշ Զիբարի — Ես պարզապես կուզեի մի փոքր շեղվել ու ճշտել հետևյալը. Դուք ասացիք, որ Սիրիայում ճգնաժամը և ահաբեկչությունը, որը եկավ այնտեղից, պայմանավորված էին կրոնով: Նույն կերպ հնարավո՞ր է ասել, որ, օրինակ, մենք ունենք հրեական ահաբեկչություն, որն արտացոլում է այն, ինչ Իսրայելն իրականացրեց պաղեստինցիների հանդեպ: Կարո՞ղ ենք օգտագործել քրիստոնեական ահաբեկչություն տերմինը՝ «Կու Կլյուքս Կլանին» մատնանշելու համար: Մենք երբեք չենք օգտագործել նման ձևակերպումներ։

Նախագահ Սարգսյան — Կարծում եմ, Դուք իրոք շեղվեցիք: Ես տերմին ունեմ՝ քվանտային, ասելով, որ այս աշխարհը դարձել է քվանտային և կարող ես մի տեղից մյուսը շեղվել՝ կորցնելով տրամաբանական հետքը։ Բայց Դուք ամբողջությամբ քվանտային հարց բարձրաձայնեցիք, հարց, որին պատասխանելու համար հավանաբար մի քանի ժամ կպահանջվի: Թույլ տվեք չպատասխանել այդ հարցին:

Այն, ինչ ասացի Սիրիայի դեպքում, նույնիսկ Իրանն է ընդունել, որ Սիրիայում կան բազմաթիվ խմբավորումներ, որոնց ոչ միայն ես, այլև ուրիշներն են անվանում իսլամական ահաբեկիչներ: Թուրքիան վարձկաններ էր բերել, մարդիկ, ովքեր սպանում են հանուն փողի, նրանք կարող են լինել քրիստոնյաներ, մահմեդականներ կամ բուդդիստներ կամ որևէ այլ կրոն դավանողներ: Դա նշանակություն չունի, քանի որ այն, ինչ նրանք են անում, սխալ է։ Սպանել մարդկանց, քանի որ նրանք տարբերվում են, սպանել մարդկանց հանուն փողի ընդունելի չէ ո՛չ քրիստոնեության, ո՛չ էլ իսլամի համար։ Ես մի քանի անգամ Ղուրան եմ կարդացել և ոչինչ չեմ գտել, որ ասի, թե՝ փողի համար պետք է սպանել նրանց, ովքեր տարբերվում են։ Ես նման բան չեմ տեսել։ Գուցե, Դուք տեսել եք և կարող եք ինձ ցույց տալ, եթե գիտեք:

Քուրուշ Զիբարի — Դուք ճիշտ եք:

Նախագահ Սարգսյան — Այլոց կրոնն ու մշակույթը հարգելն ինձ համար շատ կարևոր է։

Քուրուշ Զիբարի — Անդրադառնանք արտաքին քաղաքականությանը: Գիտեմ, որ բավական երկար ժամանակ ճանաչում եք Միացյալ Նահանգների նախագահ Ջո Բայդենին, և որ ԱՄՆ նախագահն այս տարվա ապրիլին ճանաչեց 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանությունը՝ ի տարբերություն ԱՄՆ բազմաթիվ նախկին նախագահների, ովքեր շրջանցեցին ճանաչման մասին իրենց դիրքորոշումը: Դուք ակնկալու՞մ եք Վաշինգտոնի հետ երկկողմ հարաբերությունների անցում նոր մակարդակի։ Կա՞ն արդյոք նոր զարգացումներ Երևան-Վաշինգտոն հարաբերություններում, որոնք արժանի են ուշադրության:

Նախագահ Սարգսյան — Կարծում եմ, որ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը շատ կարևոր է իմ ազգի և միջազգային հանրության համար։ Անհրաժեշտություն չկա բացատրելու՝ ինչու: Նրանց համար կարևոր է գիտակցել, որ սխալ բան է տեղի ունեցել: Սխալ բան է պատահել այն մարդկանց պապերի ու տատիկների հետ, ովքեր այժմ Ֆրանսիայի, Ռուսաստանի, ԱՄՆ, Արգենտինայի, Լիբանանի և այլ երկրների քաղաքացիներ են։ Եթե չես ճանաչում ցեղասպանությունները, դրանք շարունակվում են։ Ինչպես կարող է մեկն ասել, որ Ռուանդայում ցեղասպանություն չի եղել։ Պետք է ընդունել, որ ցեղասպանություն է եղել, հետո մտածել՝ ինչպես կարող ես պարզապես ապրել դրա հետ և փոխել դրա հետևանքները։

Շատ ուրախ եմ լսել, որ Ռուանդան այժմ շատ ակտիվ և հաջողակ պետություն է։ Նրանք ժամանակակից են, ներդրումներ են կատարել տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում, և դա հրաշալի է, քանի որ նրանք նույնպես անցել են դժոխքի միջով: Նույնը կատարվել է հայերի հետ: Մեծ թվով երկրներ ճանաչել են Հայոց ցեղասպանությունը։ Միացյալ Նահանգները և Միացյալ Նահանգների նախագահը, ճանաչելով ցեղասպանությունը, կարևոր քայլ են անում: Սակայն արդյո՞ք դա պատմական արդարությու՞նն է: Դա կարևոր է Ամերիկայում ապրող հայերի, ամբողջ աշխարհի հայերի համար, բայց կարծում եմ, որ դա կարևոր է նաև ամերիկացիների համար: Նրանք ճանաչում են ինչ-որ բան, որը սխալ էր: Ճանաչելով սխալը՝ առնվազն փորձում ես կանխել հաջորդը:

Ինչ վերաբերում է հայ-ամերիկյան հարաբերություններին՝ դիվանագիտական, քաղաքական և այլ ոլորտներում, ապա դրանք պետք է դիտարկել ոչ միայն պատմական, այլև իրական քաղաքականության ժամանակակից, պրագմատիկ տեսանկյունից: Իսկ իրական քաղաքականության մեջ նկատվում է Կովկասի վերաձևափոխման գործընթաց, և գուցե լինի Կենտրոնական Ասիայի վերաձևման գործընթաց ևս:

Այսօրվա կասպյան տարածաշրջանը նույնը չէ, ինչ 30 կամ 25 տարի առաջ էր։ Հայաստանի համար այն ժամանակ հնարավորություն կար Կովկասն այլ ճանապարհով վերաձևավորելու գործընթացին մաս կազմել:

Արդյո՞ք Ադրբեջանում այնքան խելացի կլինեն, որ իրենց հաղթանակը վերածեն կայուն խաղաղության: Երբ դու հաղթող կողմ ես՝ ունես առավելություն, կարող ես նաև փոխզիջումների գնալ, քանի որ հաղթանակը քոնն է։ Պետք է բավականաչափ իմաստուն լինել՝ հասկանալու համար, որ փոխզիջումների գնալով, կարող ես հարաբերություններ ստեղծել, որոնք շատ ավելի երկար կտևեն։ Մենք ապրում ենք, ինչպես ասացի, քվանտային աշխարհում, և ամեն ինչ շատ արագ ու անսպասելի է փոխվում: Մենք ունենք Թուրքիայի նման հարևան, և դժվար է կանխատեսել, թե որն է լինելու նրա հաջորդ քայլը։

Քուրուշ Զիբարի — Անդրադառնանք նաև Իրան-Հայաստան հարաբերություններին։ Դուք, անշուշտ, լսել եք Իրանի և Ադրբեջանի միջև սահմանային վերջին լարվածության մասին։ Բաքվի կառավարությունը Գորիս-Կապան ճանապարհով Հայաստան մտնող իրանական բեռնատարներից զգալի վճարներ է գանձում, ինչը փաստացի կտրում է Իրանին Հայաստանից: Ի՞նչ եք կարծում՝ Ադրբեջանի այս ծրագիրը բացասական ազդեցություն կունենա՞ Իրանի հետ ձեր առևտրային հարաբերությունների վրա։ Ինչպե՞ս եք գնահատում Իրան-Հայաստան հարաբերությունները քաղաքական, տնտեսական, ֆինանսական, գիտական և մշակութային ոլորտներում։

Նախագահ Սարգսյան — Ապացուցելու կարիք չկա, որ Հայաստանի և Իրանի հարաբերությունները կենսական և շահեկան են Հայաստանի համար։ Իրանը երկար տարիներ եղել է մեր վստահելի հարևանը։ Նույնիսկ արևմտյան մեր բարեկամներից շատերն ընդունում են, որ կարող են տարաձայնություններ ու լարվածություն ունենալ Իրանի հետ, բայց Իրան-Հայաստան հարաբերությունները զարգանում են այլ հարթության վրա: Շատ կարևոր է, որ մեր հարաբերությունները առևտրատնտեսական, քաղաքական կամ մշակութային ոլորտներում լինեն խորն ու արդյունավետ։ Պատմությունը ցույց է տալիս, որ մենք կարող ենք վստահել Իրանին և երկարատև հարաբերություններ ունենալ և՛ որպես պետություն, և՛ որպես ազգ։

Ես արդեն անդրադարձել եմ Թեհրան կատարած իմ այցին։ Երիտասարդ ու կենսունակ մարդկանցով և ուսանողներով երկիր է, որը շատ հետաքրքրված է աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձություններով: Սպահանում այցելեցի հայկական եկեղեցի, տեսա գրադարանը, տեղեկացա, որ Իրանի կառավարությունը մեծապես աջակցել է այդ ժառանգության պահպանմանը: Այս ամենը, բնականաբար, Իրանի և Հայաստանի միջև հարաբերությունները դրական հունով զարգացնելու հիմք է: Մենք բոլորս ունենք տարբերություններ: Ձեր հարաբերություններն այլ երկրների հետ նույնքան բարդ են, որքան մեր հարաբերություններն այլ երկրների հետ։ Սակայն երկկողմ մակարդակով Իրանին անհրաժեշտ է ուժեղ, կայուն Հայաստան, իսկ Հայաստանին պետք են Իրանի հետ լավ հարաբերություններ։

Քուրուշ Զիբարի — Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք Իրանի և Ադրբեջանի միջև սահմանային վերջին լարվածությունը և Իրան-Հայաստան առևտրատնտեսական կապերի վրա դրա հետևանքների հավանականությունը:

Նախագահ Սարգսյան — Իրականությունն այն է, որ ադրբեջանական կողմը դեռևս սահմանազատման գործընթացից առաջ փորձում է օգտագործել իր ռազմական ուժը կամ հաղթողի դիրքը՝ այդ խաղը պարտադրելու և խաղալու համար:

Ինչպես գիտեք, մեր զինվորները դեռևս պատանդ են պահվում Ադրբեջանում և չեն վերադարձվել։ Մինչդեռ, բոլոր մարդասիրական արժեքների համաձայն, պատերազմներից հետո տեղի է ունենում բոլոր ռազմագերիների փոխանակման գործընթաց, ինչը փաստացի տեղի ունեցավ այս և 1994 թվականի պատերազմների ժամանակ, երբ Հայաստանը վերադարձրեց բոլոր ադրբեջանցի գերիներին։ Դեռևս կան բազմաթիվ անուններ, որոնց ճակատագրերն անհայտ են, շատ ընտանիքներ չգիտեն՝ իրենց երեխաները, որդիները ո՞ղջ են, թե՞ ոչ: Սահմանների հետ կապված խնդիրներ կան, Իրանի հետ առևտրի մասով՝ ևս:

Քուրուշ Զիբարի — Կցանկանայի՝ անդրադառնաք COVID-19 համավարակին և Հայաստանի համար դրա հետևանքներին։ 2020 թվականին Հայաստանի ՀՆԱ-ն նվազել է 7,6%-ով, մինչդեռ մեկ տարի առաջ այն աճել էր մինչև 7,6%՝ 2018թ. 5,2%-ից հետո: Ի՞նչ եք կարծում՝ փետրվարին կառավարության կողմից հաստատված տնտեսական արձագանքման ծրագիրն արտաքին աջակցության հետ միասին, ներառյալ՝ Եվրամիության 92 միլիոն եվրոն, կարո՞ղ է նպաստել արագ վերականգնմանը: Մասնավորապես, ո՞րն է Ձեր տեսլականը զբոսաշրջության ոլորտի համար, որն ամենաշատ տուժած ոլորտներից էր:

Նախագահ Սարգսյան — Հակիրճ պատասխանելով նշեմ, որ մենք դեռևս չենք հաղթահարել պատերազմի և Covid-19-ի հետևանքները: Մենք մեծապես գնահատում ենք մեր բոլոր բարեկամների աջակցությունը: Եվրամիությունը հայտարարել է նաև առաջիկա տարիներին Հայաստանին 2,6 միլիարդ եվրոյի աջակցության մասին։

Քուրուշ Զիբարի — Սա նո՞ր զարգացում է։

Նախագահ Սարգսյան — Ոչ։ Այստեղ էր Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելը։ Դա մեծ աջակցություն է։ Հարցն այն է, թե որքանով կարող ենք այդ գումարները մեր եվրոպացի գործընկերների հետ միասին օգտագործել երկրի զարգացման համար։ Շատ երկրներում ունենք լավ բարեկամներ: Պետական այցով եղել եմ Իտալիայում, և Իտալիայի կառավարությունը խոստացել է աջակցել Հայաստանին՝ մեծ քանակությամբ պատվաստանյութ տրամադրելով։ Սա նաև պատվաստումների և COVID-19-ի վերաբերյալ Ձեր նախորդ հարցի պատասխանն է։ Ռուսաստանը, որպես առանձնահատուկ գործընկեր և բարեկամ, մեծապես աջակցում է Հայաստանին։

Մենք փոքր ենք, բայց ունենք մեր առավելությունները: Փոքր երկիր ենք, բայց՝ համաշխարհային ազգ։ Ռուսաստանում, հավանաբար, նույնքան հայ է ապրում, որքան Հայաստանում կամ Ամերիկայում։

Երբ ունես փոքր պետություն, պետք է արդյունավետ աշխատես և կկարողանաս հաջողակ լինել: Շատ առումներով փոքրը կարող է արդյունավետ և գեղեցիկ լինել: Դա հսկայական կայսրություն չէ, որը դժվար լինի ղեկավարել: Ամեն ինչ կապված է նրա հետ, թե որքան խելացի ենք մենք և որքանով ենք պատրաստ կարգապահ լինել:

Հարցն այն է, թե որքան արդյունավետ ենք օգտագործում մեր ուժը։ Ադրբեջանը վերջին 26 տարվա ընթացքում բավականին արդյունավետ օգտագործեց իր ուժը՝ նավթը։ Մեր ուժը մեր Սփյուռքն է։ Բայց որքանո՞վ ենք մենք արդյունավետ օգտագործում այն: Անկեղծ ասած, մենք դեռևս այդպես չենք անում։ Մենք դեռ պետք է սովորենք, թե ինչպես այդ տաղանդավոր մարդկանց, նրանց փորձառությունը, գիտելիքները ու հայկական փողերը դրսից բերենք Հայաստան։ Այն պահին, երբ դա սովորենք՝ իսկապես հաջողակ կլինենք։

Քուրուշ Զիբարի — Իմ վերջին հարցը վերաբերում է նույն թեմային, ինչի մասին նշեցիք: Ուզում եմ խոսենք Հայաստանի և Սփյուռքի հարաբերությունների մասին, Սփյուռք, որը կազմված է 7-10 միլիոն մարդուց՝ սփռված աշխարհի շուրջ 100 երկրներում: Ինչպե՞ս է Հայաստանը օգտագործում հայկական սփյուռքի ներուժը և ներդրումները: Նրանք օգնու՞մ են զարկ տալ երկրի տնտեսության զարգացմանը։

Նախագահ Սարգսյան — Նրանք օգնում են Հայաստանին, սակայն այդ օգնությունն ավելի շատ հուզական է: Նրանց ունեցած փորձը շատ բարձրակարգ է: Նրանք ամենուր են, և Սփյուռքը շատ ավելի լավ կարող է օգնել Հայաստանին, բայց դրա համար մենք պետք է որոշ փոփոխություններ կատարենք՝ կրկին Սահմանադրությունը փոխելով։ Գիտե՞ք, որ ըստ մեր Սահմանադրության, սփյուռքահայը Հայաստանում չի կարող նախարար լինել։ Կարծում եմ՝ դա մեծ, շատ մեծ սխալ է: Օրինակ՝ հայ մեծ գիտնականը կամ ՏՏ մասնագետը, որը միլիարդավոր դոլարներ է վաստակել, չի կարող Հայաստանում գիտության նախարար դառնալ։ Նա պետք է վերադարձնի իր ամերիկյան անձնագիրը, ունենա միայն հայկական անձնագիր և չորս տարի ապրի միայն Հայաստանում, որպեսզի կարողանա մտածել նախարար դառնալու հնարավորության մասին։

21-րդ դարում մարդիկ չորս տարում կայսրություններ են կառուցում։ Եթե չորս տարի Սիլիկոնյան հովտում չեք, ապա հեռացել եք և այլևս արժեք չեք ներկայացնում: Մեզ օրենք է պետք, որը թույլ կտա այսօր ընտրել մեկին ու վաղը նախարար դարձնել։ Դուք տեսնում եք, որ նրանք գիտեն՝ ինչպես առաջ շարժվել: Ամերիկայում կա երկու պատվաստանյութ՝ Pfizer-ը և Moderna-ն: Գիտե՞ք, թե ով է ստեղծել դրանցից մեկը՝ Նուբար Աֆեյանը, որը հիմնել է Flagship Pioneering վենչուրային ֆոնդը, որը ստեղծել է Moderna-ն: Սակայն նա՝ Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի պրոֆեսորը, չի կարող մեր երկրի կրթության և գիտության նախարար լինել։ Դա անելու համար նա պետք է վերջին չորս տարիներին ապրեր Հայաստանում։ Այդ դեպքում ո՞վ պետք է ստեղծեր Moderna-ն։

Իրականում, 10 միլիոնից ավելի հայ է ապրում արտասահմանում: Ձեր նշած թվում ներառվում են այն հայերը, որոնք ներգրավված են հայկական համայնքներում։ Սակայն շատ հայեր կան, որոնք այդ ցանկում չկան։ Ես ունեմ նման մարդկանց մեծ ցուցակ, և մենք չենք օգտագործում այդ տաղանդներին: Այս շենքում (նախագահական նստավայրում) մենք գիտաժողով անցկացրեցինք՝ նվիրված մի մարդու ծննդյան 100-ամյակին, որի ազգանունը Քեմուրջյան է։ Գիտե՞ք՝ ով է նա։

Քուրուշ Զիբարի — Ոչ:

Նախագահ Սարգսյան — Անշուշտ, չգիտեք: Շատ հայեր կան, որոնց մասին մեր հայրենակիցների 90 տոկոսը չգիտեն։ Հիշու՞մ եք լուսնագնացը: Լուսնագնաց, որը Լուսին է հասցվել նախ Խորհրդային Միության, այնուհետև՝ ԱՄՆ-ի կողմից:

Քուրուշ Զիբարի — Այո, իհարկե:

Նախագահ Սարգսյան — Իրականում Դուք հիշում եք ամերիկացի տիեզերագնացներին, լուսնագնացներին: Հետո Խորհրդային Միությունը ուղարկեց իր մարսագնացը, այնուհետև դա արեցին ամերիկացիները: Պարոն Քեմուրջյանն էր, որը ստեղծեց այն: Խորհրդային Միության առաջին լուսնագնացը ստեղծվել է Քեմուրջյանի կողմից: ՆԱՍԱ-ն նրան խնդրեց օգնել իրենց, քանի որ նրանք չէին կարող դա անել: Նա պատմության մեջ ռոբոտաշինության ամենամեծ ինժեներներից մեկն է եղել: Եվ նա հայ էր։ Սանկտ Պետերբուրգում այժմ նրա անունը կրող հսկա ինստիտուտ կա։

Նման մարդիկ ամենուր են, բայց մենք դա չենք օգտագործում: Մենք նման ենք Պարսից ծոցի որևէ երկրի, որը որոշել է չօգտագործել իր նավթը: Ի՞նչ է ստացվում արդյունքում՝ անապատ: Հայերս դեռ պետք է սովորենք, թե ինչպես օգտագործել մեր Սփյուռքի ուժը: Եվ ես մեծ ջանքեր եմ ներդնում դրա համար, քանի որ դա ուղիներից մեկն է: Մարդիկ իսկապես չեն հասկանում, թե որքան մեծ է Սփյուռքի հզորությունը, քանի որ այն երբեք չի օգտագործվել։ Մենք պետք է շատ գործ անենք, և դրանցից մեկը Սահմանադրությունը փոխելն է։

Ռուսական կողմն է ստիպել Հայաստանին վերադարձնել ադրբեջանցի երկու գերիներին: Հայկական կողմը որևէ բան չի որոշում, հայկական կողմի փոխարեն որոշում են, հայկական կողմին հանձնարարում են և հայկական կողմը կատարում է: «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում հայտարարեց ԱԺ նախկին պատգամավոր Նաիրա Զոհրաբյանը:

Ըստ նրա՝ եթե հայկական կողմին որոշելու հնարավորություն տրվեր, ապա ադրբեջանցի երկու ռազմագերիները կփոխանակվեին Բաքվում պահվող հայ ռազմագերիների հետ

«Ես կարծում եմ, Նիկոլ Փաշինյանը շատ կուզենար ադրբեջանցի երկու գերիներին պահել, որովհետև մենք մի քանի տասնյակ ռազմագերիներ ունենք Ադրբեջանու։ Իհարկե, շատ կցանկանար բանակցել, որ ադրբեջանցի գերիների դիմաց մեր գերիները վերադառնան, իսկ ես վստահ եմ, որ եթե բանակցություններ լինեին, անպայմանորեն, Ադրբեջանը շատ ավելի հայ ռազմագերիներ էր վերադարձնելու իր երկու ռազմագերիների դիմաց, բայց հայկական կողմը ոչինչ չի որոշում:Ռուս խաղաղապահների իրենց իշխանությունների կողմից ասվել է, որ ադրբեջանցի գերիները պետք է վերադարձվեն, հայկական կողմին ընդամենը տեղեկացրել են, որ ռուս խաղաղապահները կգան և կվերցնեն այդ ժպտացող երկու ստահակներին, իսկ ինչու՞ էին իրենք ժպտում, որովհետև գիտեին, որ իրենց թիկունքին կանգնած է իրենց պետությունը, որը ժամերի ընթացքում լուծելու է հարցը:Իսկ մեր ռազմագերիների մեկ տարուց ավել Բաքվի բանտերում են, նրանց մեծ մասի գերության փաստը Ադրբեջանը չի էլ հաստատում և ասում է, թե նման անուն-ազգանունով անձիք իրենց մոտ չկան, այն դեպքում երբ բազմաթիվ տեսանյութերով և ցուցմունքներով հաստատված է, որ տղաները ադրբեջանական գերության մեջ են, մեծ մասի վերաբերյալ անգամ տեղեկատվություն չունենք՝ ո՞ղջ են, թե՞՝ոչ »,-ասաց նա:

Իսկ թե ինչու՞ հայկական կողմը չբանակցեց ռուսական կողմի հետ, որ ադրբեջանցի գերիները գոնե փոխանակվեն մեր ռազմագերիների հետ, Զոհրաբյանն արձագանքեց՝ Հայաստանը ճիշտ չի «խոսում» Ռուսաստանի հետ.

«Երբ դու գնում և թեկուզ առցանց մասնակցում ես Բայդենի կազմակերպած հակառուսական միջոցառմանը, երբ հստակ էր, որ այդ համաժողովը, իր ամբողջ մեսիջներով, հակառուսական է, ապա պետք է պատրաստ լինես, որ քո ռազմագերիներին կարող են ամիսներով և տարիներով չտալ, իսկ Ադրբեջանի երկու գերիները ժամերի ընթացքում պետք է վերադարձվեն իրենց երկիր»,-ասաց զրուցակիցը :

Նաիրա Զոհրաբյանի արձանագրմամբ՝ հայ ռազմագերիների վերադարձի գործընթացը տեղի է ունենում բացառապես օտար երկրների միջնորդությամբ, իսկ հայկական կողմն այդ գործընթացում դերակատարում բացարձակապես չունի

«Ոչ միայն այս հարցում, այլ նաև մեր երկրի ինքնիշխանությանը վերաբերվող հարցերում էլ։ Եթե մենք այսպես շարունակենք, գալու է մի պահ, որ անգամ Հայաստանի ինքնիշխանության վերաբերյալ էլ այլևս որոշում կայացնելու մանդատ և ուժ չենք ունենալու»,-ասաց նա:

Իսկ թե առաջիկայում հայ ռազմագերիների նոր խմբի վերադարձ հնարավո՞ր է լինի,Նաիրա Զոհրաբյանն ասաց.

«Նոյեմբերի 16-ին գերեվարվածներից Ադրբեջանում մնացել են 12-ը , իրենք անպայմանորեն վերադարձվելու են, դա միանշանակ է,ժամկետների մասին տեղեկատվություն չունեմ, բայց չեմ կարծում, թե շատ կձգձգեն, քանի որ, կարծես թե, կոմունիկացիաների ապաշրջափակման վերաբերյալ բանակցությունները Ալիևի ուզած սցենարով են, այս պահին թուրք-ադրբեջանական տանդեմը հատուկ նյարդայնանալու պատճառ չունի »:

Պետրոս Ղազարյանը հերթական «մտքի փայլատակումով» փորձել է ինձ վրա ցեխ շպրտել՝ ակնհայտ սուտ տարածելով, թե իբր ես վատ եմ արտահայտվել մանկական Եվրատեսիլում հայ երեխայի հաղթելու մասին։Նախ, ես որևէ տեղ և ոչինչ չեմ խոսել Եվրատեսիլի մասին, իսկ ընդհանրապես, ուրախ եմ, որ միջազգային երգի այդ մրցույթում հայ մասնակիցը հաջողության է հասել։ Այս առումով Պետրոսը հերթական կեղծիքով թույն է փորձում ուղղել իմ դեմ՝ խեղդվելով սեփական թույնի ավելցուկից։Ինչո՞ւ եք փորձում ինձ ներքաշել այնտեղ, որտեղ ես չկամ։Մշտապես հարգանքով եմ արտահայտվել կամ լռել եմ այն մարդկանց մասին, ում հետ երբևէ աշխատել եմ, թեկուզ ունեցած լինենք հակասություններ, քանի որ ինձ համար գործընկերությունը և համատեղ անցած ճանապարհը կարևոր արժեքներ են բարոյականության մեջ։ Պետրոսը դա երևի չի հասկանում։ Չի հասկանում, որ գոնե «Կենտրոն» հեռուստաընկերությունում 2009-2017թթ․ ընթացքում միասին աշխատած տարիներին ինքն այնքան հիմար բաներ է արել, որ եթե խիղճս կորցնեմ ու դրա 1%-ի մասին էլ խոսեմ, կինը ծեծելով տանից դուրս կհանի։Ցավում եմ, որ Պետրոս Ղազարյանը այդպես էլ մնաց նույն Պետոն, որին օգտագործում են բոլոր ժամանակների փողատերերն ու իշխանությունները։ Այսպես կոչված «սուր» հարցազրույցների մեծ մասն էլ նախապես պայմանավորված շոու է։Պետրոսը չի մարսում, որ Հ1-ում միասին աշխատելիս չկարողացավ ինձ ստիպել, համոզել, որ լռեմ և իր նման՝ շատ հանցանքների մասին իմանալով հանդերձ, քծնեմ ժամանակի իշխանություններին։ Նույն Պետրոսի սենյակում մի քանի անգամ եմ ճակատին ասել այն, ինչ կա իրականում, ինքն էլ արդարացել է, թե պետք չի խոսել, քանի որ Նիկոլին դեմ գնալը ոչ մի օգուտ չի տա։ Նույն Հ1-ում իշխանություններին հանդուրժող, բայց առնվազն չսիրող ուրիշ պաշտոնյաներ ու բարձր աշխատավարձ ստացողներ էլ կան, բայց գոնե նրանք այնքան բարոյականություն ունեն, որ չեն հայհոյում ու վարկաբեկում իրենց գործընկերոջը հանուն մի փոր հացի։ Պետրոս չդարձած Պետոն այդ տարրական բանն էլ չի հասկանում։Ամեն դեպքում, երբեմն պետք է մարդուն ցավացնել, որ խելքը գլուխը հավաքի։ Ես դա Պետրոս Ղազարյանին խոստանում եմ։ 

Նաիրի Հոխիկյան

Լրագրող

Հիշեցնենք, որ Նաիրի Հոխիկյանը անդրադարձել էր Պետրոս Ղազարյանի գրառմանը, գրելով․

«Պետրոս, դու նաև հոգեկան հիվանդ ե՞ս։ Գուցե շատ օգտագործվելը կարող է քեզ նման մարդկանց համար հաճելի է, բայց տես, հանկարծ ես չորոշեմ քեզ վերջնական փչացնել։
Քեզ կարճ ժամանակ եմ տալիս՝ ապացուցելու համար, թե ես որտեղ եմ մանկական Եվրատեսիլի մասին ընդհանրապես խոսել, առավել ևս հայ երեխային անդրադարձել։ Եթե գոնե մեկ փաստ ցույց չտվեցիր, ես հրապարակային կապացուցեմ, որ դու անբարոյական ես»։

Վանում մի պարսիկի պատկանած հին գերեզման է գտնվել։ Թուրքիայի ոստիկանությունը ծանուցում է ստացել առ այն, որ Վան նահանգի Արտամեդ (Էդրեմիթ) գավառի Շաբանիյե թաղամասում գանձ որոնողներն անօրինական պեղումներ են սկսել այն վայրում, որտեղ 10 ամիս առաջ պատմական գերեզմանոց էր հայտնաբերվել։ Այդ մասին, Akunq.net-ի փոխանցմամբ, հաղորդում են թուրքական լրատվամիջոցները։
Աղբյուրի համաձայն՝ ոստիկանները դեպքի վայրում զննում իրականացնելիս նկատել են, որ այդ գանձագողերի անմիջապես տան առջև գտնվող տարածքում նրանք մի թունել են փորել և անօրինական պեղում կատարել։ Դեպքի առթիվ հետաքննություն է սկսվել։
Այնուհետև այդ վայրում ուսումնասիրություն է մեկնարկել Վանի թանգարանային տնօրինությունը, որն այնտեղ մահմեդական գերեզման է հայտնաբերել։ Վանի թանգարանի տնօրեն Էրոլ Ուսլուն հայտնելով, որ պեղումները շարունակվում են, նշել է, թե այստեղ առաջին անգամ մի պարսիկի պատկանած գերեզմանի ավերակների են հանդիպել։ Թուրք գիտնականը, այս գտածոն «բեկումնային» որակելով, նաև ակնարկել է, թե այս հայտնագործության շնորհիվ «հնարավոր կլինի ապացուցել Վանի իսլամական անցյալի» մասին։
Այսպիսով՝ թուրքական իշխանությունները ներկայում չեն սահմանափակվում Վանում և առհասարակ Արևմտյան Հայաստանում հայկական հետքերն ի սպառ վերացնելով, այլ նաև նման գտածոների միջոցով փորձում են աշխարհին մոլորության մեջ գցել, թե իբր Վանը հնուց ի վեր իսլամական անցյալ է ունեցել։ Թուրքական քարոզչամեքենան այսօր ևս շարունակում է հակահայկական գործունեությունը, մինչդեռ ՀՀ ներկայիս իշխանությունները ներքաշվում են թուրքերի հետ «բարեկամանալու» գործընթացի մեջ։
Մելինե Անումյան / Akunq.net

Քաղաքական թիմը ծանր պահին լքելու մասին թեզը նույնքան կեղծ է, որքան քաղաքապետի դեմ վերջին ամիսներին ծավալվող մեդիատեռորը։ Այս մասին Facebook-ի իր էջում գրել է Երեւանի ավագանու «Իմ քայլը» խմբակցության արդեն նախկին անդամ Գրիգոր Երիցյանը, ով 3 օր առաջ վայր է դրել ավագանու անդամի մանդատը:

Նա, մասնավորապես, նշել է. «ՔՊ-ն լքելու մասին որոշումը Մարությանը կայացրել էր մինչև պատերազմը, երբ շատերիս արդեն պարզ էր, որ քաղաքապետ-ավագանի և քաղաքապետ-քաղաքական թիմ հարաբերություններն արդեն քայքայված են, իսկ քաղաքային տնտեսության կառավարման հարցում բախվող շահերը ոչ մի լավ տեղ չեն տանում։

Սկսվում է պատերազմը և, բնականաբար, մի կողմ են դրվում բոլոր տարաձայնությունները։ Պատերազմի ավարտից մեկ ամիս անց՝ դեկտեմբերին, քաղաքապետը ներկայացնում է կուսակցությունից դուրս գալու դիմումը, ինչի հիմնավոր պատճառների մասին հույս ունեմ առաջիկայում կխոսի։ Քաղաքական ճգնաժամի ու հնարավոր արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների ֆոնին կուսակցության վերնախավը խնդրում է քաղաքապետին չհանրայնացնել իր այս որոշումը, ինչը և քաղաքապետը անում է։

Խորհրդարանական ընտրություններից առաջ Մարությանին մեղադրում են քաղաքական թիմին չմիանալու, չսատարելու և ընտրություններին չխառնվելու մեջ՝ լավ իմանալով, որ նա այլևս կուսակցական չէ։ Հանրության համար սա նույնքան տարօրինակ էր, քանի որ թե՛ հանրությունը, թե՛ ավագանու անդամների մեծ մասը այս գործընթացներից տեղյակ չէին։ Անկախ իր կարգավիճակից Մարությանը ոչ մի պարագայում վարչական լծակ չէր օգտագործելու:

Կուսակցությունից դուրս գալու մասին լուրը տարածվում է հենց կուսակցության կողմից այն ժամանակ, երբ հստակ ցուցում է տրվում պահանջել քաղաքապետի հրաժարականը։ Քաղաքապետը բնականաբար մերժում է այդ պահանջը, որից հետո գործի է դրվում ավագանին՝ ի կատար ածելու նեղ կուսակցական շահերից բխող և երևանցիների բարօրության հետ կապ չունեցող ՔՊ վարչության որոշումը։ Ավագանու այն անդամներին, ովքեր չեն կիսում այս քաղաքական որոշումը՝ կոչ է արվում վայր դնել իրենց մանդատը։

Մեր կուսակցության համար սա հերթական, բայց ոչ սովորական համագումար է, քանի որ մենք կարող ենք առանց չափազանցության ասել, որ այն տեղի է ունենում արտակարգ իրավիճակների պայմաններում, երբ մեր պետությունն ու ժողովուրդը առերեսվում են  լրջագույն մարտահրավերների»,- «Հայաստանի Հանրապետական» կուսակցության 17-րդ համագումարում ասաց ՀՀ երրորդ նախագահ, ՀՀԿ նախագահ Սերժ Սարգսյանը։

Նա նշեց, որ իրենց՝ հանրապետականների համար, որ կանգնած են եղել Հայաստանի անկախության պայքարի ակունքներում ու առանցքային դեր են ունեցել պետականաշինության գործընթացում, այս իրավիճակը չափազանց մտահոգիչ է և թելադրում է մեր գործունեության առաջնահերթությունները:

«Այսօր մենք հնարավորություն, ես կասեի՝ պարտավորություն, ունենք քննարկելու նախորդ համագումարից հետո ընկած ժամանակահատվածում մեր պետության, ժողովրդի և կուսակցության հետ տեղի ունեցած իրադարձությունները, ազնիվ գնահատականներ հնչեցնելու և խոսելու մեր պետության ու կուսակցության  ապագայի մասին:

Այս հաշվետու համագումարում մենք չպետք է միայն քննարկենք ներկուսակցական հարցեր, սահմանենք ու հաստատենք քաղաքական ուղենիշներ,  լսենք առաջարկներ, ձևակերպենք օրակարգ:

Մենք անկարող ենք ձևապաշտություն անել ու կեղծել ինքներս մեզ: Ձևապաշտությունը երբեք մեր տեսակին հարիր չի եղել: Ուստի, առանց մեղմացնող բառերի պարտավոր ենք արձանագրել մեր երկրի ներկայիս դառն իրականությունը:

— Իսկ իրականությունն այն է, որ այսօր Հայաստանից մեկնում ու այլևս չի վերադառնում ամեն 5-րդ ուղևորը, և «ռեկորդային» ցուցանիշ է: Իհարկե, բառիս բացասական իմաստով: Ուզում եմ մեկ րոպե փորձեք  պատկերացնել աղետի աստիճանը:

Մինչ մենք այս լուսավոր դահլիճում խոսում ենք մեր երկրի առջև ծառացած մարտահրավերներից, «Զվարթնոց» օդանավակայանում բազմաթիվ ընտանիքներ արցունքներն աչքերին հրաժեշտ են տալիս իրենց  հարազատներին ու օտար երկրում հաստատվելու հույս փայփայում:

— Իրականությունն այն է, որ այսօր Հայաստանում համարյա ամեն երրորդն աղքատ է, և այս ցուցանիշը կտրուկ վատացել  է վերջին երկու տարիներին: Ըստ Համաշխարհային բանկի աղքատության վերին գծի՝ Հայաստանում աղքատ է բնակչության 47,6%-ը: Այնինչ ընդամենը երեք տարի առաջ մարդիկ բազային կարիքների միջին բավարարվածություն ունեին:

— Իրականությունն այն է, որ 44-օրյա պատերազմի արդյունքում 35 հազար արցախցի կամ 8 հազարից ավելի ընտանիք անօթևան մնացին, նրանց բնակավայրերն անցել են Ադրբեջանի հսկողության տակ: Սա զուտ վիճակագրություն չէ, այլ մարդիկ են, ճակատագրեր, թշնամուն թողնված ընտանեկան գերեզմանատուն, մանկության հուշեր, տարիների կորցրած վաստակ ու վտանգված ինքնություն:

— Իրականությունն այն է, որ 44-օրյա պատերազմի արդյունքում 5000 ընտանիքներ կորցրին իրենց հույսը, շատերը՝ իրենց տան միակ կերակրողին, իրենց ապրելու նպատակը: 5000 երիտասարդներ այդպես էլ իրենց հարսանիքին չպարեցին, 5000 հայ ընտանիքներ չկազմվեցին, երեխաներ չծնվեցին: Եվ այս ժողովրդագրական ողբերգությանը գումարվեց համավարակի աղետը, որը հազարավոր անմեղ կյանքեր խլեց` որպես հետևանք  թողելով մեզ մտածելու դառը թվեր, խեղված ճակատագրեր: 2020թ. վերջին 70 տարվա մեջ պատմական ամենացածր կորն արձանագրվեց ժողովրդագրության տեսանկյունից, որովհետև մեր երկրում ծնունդների ու մահերի թվերը գրեթե հավասարվել են: Սա ևս մեծ աղետ է:

Անհայրենիք ու ապազգային կառավարությունը պիղատոսաբար լվաց ձեռքերը` թիկունքը դարձնելով մեր հայրենակիցներին, մարտի դաշտում թողնելով հայ զինվորին, սեփական անճարակությունը զինվորի ընտանիքին որպես դասալքություն ներկայացնելով, իսկ առողջապահական համակարգի կառավարման անկարողությունը՝ որպես միջազգային նորմ:

Այս տարվա արդյունքները, բնականաբար, ամփոփված չեն, սակայն  առաջին տասը ամիսներին նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ մահացության դեպքերն աճել են 6.3 տոկոսով: 

— Իրականությունն այն է, որ մեր հասարակությունն այսօր, ավելի քան երբևէ, բևեռացված է, հուսալքված ու վիրավորված: Այսօր, ըստ հարցումների, հասարակության մոտ 70%-ը առհասարակ մերժում է հետևել քաղաքական գործընթացներին: Այսօր մարդիկ մերժում են առերեսվել իրականության հետ՝ որպես ինքնապաշտպանական բնազդ և նախընտրում են անտարբերությունը: Կարո՞ղ ենք արդյոք մեղադրել մեր հայրենակիցներին հուսալքության համար: Կարողացե՞լ ենք արդյոք մենք էլ մեր հերթին մեր գործողություններով հույս վառել նրանց սրտերում: Այս հարցում մենք մեր պատասխանատվության բաժինն ունենք, որի մասին, անշուշտ, կխոսենք:

— Իրականությունն այն է, որ տարիներ շարունակ մեծ զոհողությունների գնով ձեռք բերված պետական անվտանգությունը, դիվանագիտական, պաշտպանական և ոչ պակաս կարևոր թվային սուվերենությունը խարխլված են:

— Իրականությունն այն է, որ մեր երկիրը բանակցային սեղանին մասնակցում է լոկ տնտեսական ու իրավական միավորի սուբյեկտայնությամբ, այնինչ մենք ազգային ինքնությամբ պետություն ենք: Կարող են քարոզչական տարբեր հնարքներով բթացնել մարդկանց զգոնությունը, կերակրել առասպելական ստերով ու պահել այսպես կոչված թվային մատրիցայի մեջ, որտեղ մածունը սև է, իսկ քաղաքական առաջնորդը բանակցային հաղթանակներ է տոնում զուտ մի խեթ հայացքով: Բայց այս ամենը չի կարող երկար տևել: Չի կարելի մարդկանց հիմարի տեղ դնել, չի կարելի ծանր կացության մեջ հայտնված հուսալքված մարդկանց վահան դարձնել` պաշտպանվելու ցանկացած ռացիոնալ խոսքից ու ողջամտությունից:

—  Իրականությունն այն է, որ համազգային այս աղետի արդյունքում մեր երկրում փորձում են օրակարգից հեռացնել մարդու արժանապատվությունը: Ո՞վ է մարդը առանց արժանապատվության: Ուզում եմ հիշեցնել, որ արժանապատվությունը սոսկ բառ չէ: Այն մարդու անօտարելի իրավունքն է: Մեր հայրենակիցներից փորձում են խլել այս իրավունքը` կապիտուլյացիայի, ազգային նվաստացման, անվտանգության երաշխիքների բացակայության պայմաններում:

Երբ քաղաքական ընդդիմախոսներին և նրանց համախոհներին համատարած գաղտնալսում են ու զրկում անձնական կյանքի իրավունքից: Երբ ծանր հոգեբանական ու սոցիալական իրավիճակում հայտնված զոհված զինվորի ընտանիքին պետության ունեցած պարտավորությունները կատարում են հերթերում ժամերով սպասեցնելով:

Երբ ՀՀ հարկատուների և բարերարների հաշվին գործող զինվորների ապահովության հիմնադրամի փոխհատուցումը ներկայացնում են որպես կապիտուլյանտի անձնական լավություն, որի դիմաց սգավոր կինը պարտավոր է կանգնել տեսախցիկի առջև և շնորհակալություն հայտնել: Ի դեպ, սա ճիշտ նույն այն հիմնադրամն է, որի ստեղծման համար մենք գործող վարչախմբի ներկայացուցիչների կողմից ժամանակին անխնա քննադատության արժանացանք, իսկ հիմա անամոթաբար մսխում են ոչ իրենց ստեղծածը: Արժանապատվությունն անօտարելի իրավունք է, իսկ վերջինիս կորուստը անտարբեր ու բարոյալքված հասարակություն է ծնում, որը դառնում է անկարող` գործելու անգամ սեփական անվտանգության բնազդի դիրքերից:

Կապիտուլյացիայի հոգեբանությունը քայքայող հասարակական հետևանքներ է ունենում:

Սա է մեր դառն իրականությունը, որի բարձրաձայնումը ցավ է պատճառում, իսկ այս իրականությունում ապրելը ուղակի խենթացնում է մարդկանց: Բայց մենք պիտի խոսենք խնդիրների մասին՝ ոչ թե ողբի, այլ ապաքինման համար: Ապաքինման ՀՈՒՅՍՈՎ, եթե կուզեք: Մեր երկրի ապաքինման հույսի ճանապարհին մենք պարտավոր ենք խորքային վերլուծության ենթարկել խնդիրները` ազնվորեն ու խիզախությամբ ընդունելով մեղքի մեր բաժինն ու հույսի ճանապարհի համար պատասխանատվության մեր խաչը վերցնելով»,- ելույթում ասաց Սերժ Սարգսյանը:«Արցախի հարցը եղել ու մնում է մեր ժողովրդի գոյության և պաշտպանության հարցը, մեր ինքնության ու տեսակի պահպանման հարցը։ Սա հասկանալու համար մեր ժողովրդին պետք եղավ անցնել կորուստներով լի պատերազմով։ Ես և իմ զինակից ընկերները երբեք չենք թաքնվել բունկերում։ Մեր սերունդը հավատում էր, որ հայրենիքի առջև պարտքը կատարելը հերոսություն չէ, մեր ժողովրդի անվտանգությունն ապահովելը մեր պարտքն էր»,-ասաց Սերժ Սարգսյանը։

«Եթե հեռացման պահանջ է դրվել, ապա իմ հորդորը կլիներ Հայկ Մարությանին, որ նա ինքը տա հրաժարական»,-«Հայելի» մամուլի ակումբում հայտնեց Արաբկիրի նախկին թաղապետ Հովհաննես Շահինյան և նկատեց, որ կամավոր չհեռանալու դեպքում Մարությանը կունենա «շատ բազմաթիվ» խնդիրներ:

Շահինյանը հավաստիացրեց, որ խնդիրների մասով ինքը ոչ թե ենթադրում է, այլ համոզված  է:

«Էմոցիոնալ վիճակը հենց անցնի, իր աշխատասենյակ կհյուրընկալվեն, կամ երեկոյան բնակարանում խուզարկություն կանեն և քրեական հոդվածների 3-րդ 4-րդ մասերով են գնալու հետագա գործընթացները: Սա ես համոզված եմ ասում. գուցե շատ հարցերի ինքը չի տիրապետում, թե ինչ է կատարվում քաղաքապետարանի ներսում, թե ինչ կոռուպցիոն գործարքներ են տեղի ունենում »,-հայտարարեց Երևանի թաղերից մեկի նախկին ղեկավարը:

Նա հայտնեց, որ Երևանի քաղաքապետարնում կատարվում է այն, ինչ պետք է կատարվեր և բացատրեց, որ  ընդամենը ՏԻՄ ընտրություններում ՔՊ ցուցակը գելխավորած Հայկ Մարությանը խզել է իր կապերը կուսակցության հետ:

«ՔՊ-ի հետ կապերը խզելուց հետո դու չես կարող պարզապես հեռանաս և ինքնագործունեությամբ զբաղվես»,-ասաց Շահինյանը և պնդեց, որ այսօր նույնիսկ Նիկոլ Փաշինյանին է դժվար հրաժարական տալ և հեռանալ վարչապետի պաշտոնից, քանի որ քաղաքական թիմը կարող է թույլ չտալ:

Շահինյանը կարծիք հայտնեց, որ շուտով Երևանում ավագանու արտահերթ ընտրություններ են լինելու, որը յուրահատուկ ինդիկատոր է լինելու Փաշինյանի համար:

«Այսօր ՔՊ-ն  Երևանում լավագույնը պետք է պայքարի 20-25 %-ի համար. դա էլ կախված կլինի նրանից, թե ինչ թիմ կձևավորեն»,-հայտարարեց Հովհաննես Շահինյանը և Մարությանին խորհուրդ տվեց այդ  ընտրություններում ձևավորել սեփական թիմը:

Էժան տոմսերով թռիչքներ խոստացած FLYONE ARMENIA ընկերությունն այս տարի ՌԴ ոչ մի քաղաք չվերթ չի իրականացնի։

ՔՊ-ական պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանի մամուլի խոսնակ Աննա Մկրտչյանը տարածել է FLYONE ARMENIA ընկերության հայտարարությունը ստեղծված իրավիճակի կապակցությամբ.

«FLYONE ARMENIA ընկերությունը հայտնում է, որ ընկերությունից անկախ հանգամանքների ի հայտ գալու (այդ թվում, ռուսական պատկան մարմինների՝ կորոնավիրուսի համաճարակին հակազդելու մտահոգությունների հետ կապված) պատճառներով, ընկերությունը ստիպված է եղել չեղարկելու բացառապես Երևանից Ռուսաստանի Դաշնություն նախատեսված դեկտեմբերի 20-ից մինչև հունվարի 31-ը նախատեսված չվերթները։

Ավիաընկերությունը կապահովի դեկտեմբերի 17-ից դեկտեմբերի 19 նախատեսված բոլոր չվերթների բոլոր ուղևորների արագ ու անվտանգ տեղափոխման հնարավորությունը նշանակման վայրեր, այնպես ինչպես արդեն իսկ ապահովել է նախկին չվերթների բոլոր ուղևորների տեղափոխումը։

Ընկերությունը չեղարկված չվերթների բոլոր ուղևորներին առաջարկվում է գումարի ամբողջական վերադարձ կամ գումարի փոխանցում ուղևորի անունով FLYONE ARMENIA-ի ընկերության առցանց միջավայրի վիրտուալ դրամապանակում՝ տոմսի գումարի 120%-ի չափով: Եթե տոմսը ձեռք է բերվել ճամփորդական գործակալության միջոցով, ընկերությունը խնդրում է դիմել գործակալություն՝ տոմսի վերադարձի կամ ժամկետների փոփոխության համար։ 

Մեր աշխատակիցները շարունակելու են մշտական ու անհատական կապի մեջ մնալ դեպի ՌԴ բոլոր չվերթների ուղևորների հետ՝ առաջացող ցանկացած խնդրի արագ ու ժամանակին լուծում տալու ուղղությամբ։ Ընկերության ուղևորների սպասարկման ծառայությունը հասանելի կլինի ուժեղացված ռեժիմով։

Տեղեկացնում ենք, որ մյուս ուղղություններով ընկերության չվերթները կատարվելու են նախօրոք հայտարարված ժամանակացույցով»։

Հիշեցնենք, որ ընկերության առաջին չվերթը դեպի Մոսկվա նախատեսված էր դեկտեմբերի 16-ին։ Մինչ այդ չեղարկման մասին որևէ հայտարարություն չէր տարածվել։

Լաչինի միջանցքում մաքսային անցակետ դնելու գաղափարը մեզ համար մահացու վտանգ է ներկայացնում։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասել է Արցախի Հանրապետության ԱԳ նախարար Դավիթ Բաբայանը։

Արտգործնախարարի խոսքով՝ սա մի տեսլական է, որն Ալիևը հնչեցրեց, սակայն դա ուղղակի կարծիք չէ, այլ իրենց ծրագիրն է։

«Ի՞նչ է նշանակում Ղարաբաղում մաքսակետ դնել։ Կան մարդիկ, որ ասում են՝ Ադրբեջանն ու Թուրքիան մեզ համար վտանգ չեն ներկայացնում։ Երևի, երկար ժամանակ Ծիծեռնակաբերդ կամ Եռաբլուր չեն գնացել, իսկ մենք գիտենք՝ դա ինչ է։ Եթե վտանգ չի սպառնում, եկեք միջանցքն էլ տանք, ինչ է եղել որ։ Իսկ իրականում սա սարսափելի վտանգավոր է։ Այն կբերի Արցախի կործանմանը, Հայաստանի մասնատմանը»,-նշեց Դավիթ Բաբայանը՝ ընդգծելով, որ այսկերպ Արցախը «կսպանվի»։

ԱԳ նախարարը Բերձոր-Ստեփանակերտ մայրուղին համեմատեց վերակենդանացման բաժանմունքում գտնվող մարդուն միացրած արհեստական շնչառության սարքի հետ։

«Հիմա դա ո՞նց տանք թշնամուն, որ խեղդի՞ մեզ։ Այսինքն այն մարդիկ, որ ասում են՝ դա վտանգավոր է, ուզում են սպանե՞լ Արցախը։ Չենք թողնելու նման բան»,-ասաց Դավիթ Բաբայանը։

Հարցին՝ արդյոք այս դեպքում որևէ իմաստ ունի՞ ճանապարհների ապաշրջափակման մասին խոսելը, Դավիթ Բաբայանը նկատեց՝ ճանապարհ չի նշանակում միջանցք։ Միջանցք ասելով՝ թշնամուն նկատի ունի, որ այդ տարածքն իրենց տանք, մասնատենք։
«Կտրում են Հայաստանը, կտոր-կտոր անում ու դարձնում խորովածի միս։ Եթե ուզում ենք դառնալ այդպիսի միս, դա ուրիշ բան։ Սա ոչնչացման է բերելու»,-ասաց նախարարը։

Դիտարկմանը՝ նման պահանջների ու նախապայմանների դեպքում ինչպե՞ս ենք պատրաստվում հարաբերությունները կարգավորել թշնամի երկրի հետ, Դավիթ Բաբայանն ասաց, որ հարաբերություններին ու շփումներին ոչ ոք դեմ չէ, սակայն հարցն այն է, թե ինչ գնով են դրանք տեղի ունենում։ Եթե Թուրքիան հրաժարվում է իր ծավալապաշտությունից, դա այլ հարց է, սակայն դրանք չեն հրաժարվում, փոխարենը քարտեզներ են հրապարակում, մարդկանց սպանում, վերջնագրի լեզվով խոսում մեզ հետ։

«Խնդիրն Արցախը պահպանելն է։ Պարտադիր չէ հենց վաղը գնանք, նստենք բանակցությունների շուրջ։ Իհարկե, ցանկալի է, բայց ավելի կարևոր է, որ լինենք մեր տեղում, կանգնենք Արցախում»,-նշեց Դավիթ Բաբայանը։

Վերջինս ընդգծեց՝ չեն լինում լավ և վատ ժողովուրդներ, լինում են վատ և լավ պետություններ, լինում են վտանգավոր, ագրեսիվ պետություններ, իսկ Ադրբեջանն ագրեսիվ ու վտանգավոր երկիր է, որը չի էլ թաքցնում իր մտադրությունները։ Ինչ վերաբերում է Լաչինի միջանցքում անցակետեր տեղադրելուն, ապա նախարարը գտնում է, որ դա կհանգեցնի Արցախի ոչնչացման, նոր ցեղասպանության, հետևաբար նման բան պետք չէ թույլ տալ։

Հիշեցնենք, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հայտարարել էր, որ Զանգեզուրի և Լաչինի միջանցքները պետք է ունենան համանման անցագրային ռեժիմներ։

«Զանգեզուրի միջանցքում չպետք է լինեն մաքսային անցակետեր։ Եթե Հայաստանը ցանկանում է վերահսկել բեռներն ու մարդկանց, մենք մաքսային անցակետ կբացենք Լաչինի միջանցքում»,-ասել է Ալիևը։

Ադրբեջանին հաջողվել է Հայաստանին համոզել ճանապարհ (Հայաստանով դեպի Նախիջևան) բացելու անխուսափելիության հարցում: Ավելի վաղ Հայաստանը դեմ էր մայրուղու բացմանը, բայց մենք կարողացանք համոզել, որ դա անխուսափելի է, և նրանք համաձայն են: Նման հայտարարությամբ է հանդես եկել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն իսպանական El Pais-ին տված հարցազրույցում:

«Այսպիսով, կա համաձայնեցվածություն: Այժմ մենք քննարկում ենք այդ միջանցքների իրավական ռեժիմը, մասնավորապես՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» (չակերտները՝ Tert.am), որն Ադրբեջանից անցնում է Հայաստան, իսկ հետո՝ Ադրբեջանի Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն։ Մենք դեռ որոշ չլուծված խնդիրներ ունենք»,- ընդգծել է Ալիևը։

Այնուամենայնիվ, ըստ նրա, երկու երկրներն էլ ընդունում են այն փաստը, որ միջանցքի բացումը պետք է տեղի ունենա։

«Կարծում եմ, երկու երկրներն էլ համաձայն են, որ դա պետք է տեղի ունենա, և, ի դեպ, նախագահ Պուտինի նախաձեռնությամբ անցյալ ամիս Սոչիում կայացած եռակողմ հանդիպման ժամանակ մենք հռչակագիր ընդունեցինք, որտեղ բացահայտ խոսվում էր հաղորդակցությունների բացման մասին։ Եվ այդպես էլ կլինի։ Ի դեպ, օդային տարածքն արդեն ակտիվացել է։ Այժմ «Ադրբեջանական ավիաուղիների» ինքնաթիռները, որոնք իրականացնում են Բաքու-Նախիջևան չվերթը, սկսել են անցնել Հայաստանի օդային տարածքով»,- ասել է Ալիևը։

Նախագահն ընդգծել է, որ Բաքուն ցանկանում է բացել սահմանները Երևանի հետ։

«Այո, մենք ցանկանում ենք բացել սահմանները։ Մինչ օրս մի քանի բանակցություններ են անցկացվել եռակողմ աշխատանքային խմբի շրջանակում՝ Ադրբեջանի, Հայաստանի և Ռուսաստանի փոխվարչապետների գլխավորությամբ։ Այս աշխատանքային խմբի հիմնական նպատակն ու խնդիրը հաղորդակցությունների բացումն է։ Բանակցությունների մի քանի փուլեր համեմատաբար հաջող են անցել։ Այժմ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև երկաթուղային հաղորդակցության բացման վերաբերյալ լիարժեք պայմանավորվածություն կա, և մենք «ազատագրված» (չակերտները՝ Tert.am) շրջաններում սկսել ենք քանդված երկաթգծի կառուցումը դեպի Հայաստանի հետ սահման»,- ասել է նա։