04.05.2024 | 15:10
Եթե իշխանությունը շարունակի ազգակործան քաղաքականությունը, Սփյուռքը ստիպված է ավե...04.05.2024 | 14:10
Ցավում եմ, որ ՀՀ իշխանությունները շարունակաբար իջեցնում են նաև քաղաքական մշակույ...04.05.2024 | 13:10
Կրեմլը «վտանգավոր» է որակել Մակրոնի և Քեմերոնի հայտարարությունները...04.05.2024 | 12:10
ՀՀ-ում ոչ մի ՄԻՊ այսքան սիրված չի եղել իշխանության կողմից․ Իրավապաշտպան...04.05.2024 | 11:10
ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու համար պետք է առնվազն 6 ամիս շուտ ծանուցում ուղարկել. որքանով...03.05.2024 | 14:10
Գործող ռեժիմն ընդամենը սգո ծառայություններ է մատուցում. Ստեփան Դանիելյան...03.05.2024 | 12:10
ՀՀ-ում տագնապալի զարգացումներ են, անհասկանալի է ձեր հանդուրժողականությունը. Ընդդ...03.05.2024 | 11:10
Ոստիկանությունն ուժ գործադրելու լեգիտիմ իրավունք պետք է ունենա․ Նիկոլ Փաշինյան...02.05.2024 | 15:10
Լատվիայի ԱԳ ղեկավարը հայտնել է, որ Ուկրաինան ստացել է արևմտյան զենք՝ Ռուսաստանին...02.05.2024 | 14:10
«Ես գողական կյանքով ապրող եմ, պարտքի մնացած գումարը ինձ պետք է տաք». Գեղարքունիք...02.05.2024 | 13:10
Հաղթանակը մերն է լինելու․ Մեդվեդևը մայիսի 1-ի շնորհավորանքում ծաղրել է Զելենսկու...02.05.2024 | 12:10
Պահի հրամայականն է կասեցնել Տավուշում սահմանագծման անօրինական գործընթացը...02.05.2024 | 11:10
Ադրբեջանի նպատակն է՝ ամրապնդվել մեր բարձունքներում, որ շարունակի իր նվաճողական ը...01.05.2024 | 15:10
Փաշինյանը Հայաստանի խնդիրները կեղծորեն բարդում է 1915 թվականի ցեղասպանության հոգ...01.05.2024 | 14:10
Հիմա հավատում ենք, որ Հայաստանի հետ միասին քաղաքական ճանապարհով և կարճ ժամանակու...01.05.2024 | 13:10
Ճշմարտության և ներքին առողջացման շարժումը թակելու է նաև «մեծարգո»-ի սպասարկման հ...01.05.2024 | 12:13
Ողբերգական դեպք՝ Երևանում․ թիվ 90 դպրոցի 11-ամյա աշակերտուհու սիրտը կանգ է առել...01.05.2024 | 11:10
Փաշինյանը ամոթանք է տվել, թե՝ չեք ուզում ձեր մի կտոր հողը զիջել հանուն Հայաստանի...23.04.2024 | 11:42
Ադրբեջանում պահանջել են նաև չորս «անկլավային գյուղերը»...23.04.2024 | 11:23
Վաղը ուշադիր եղեք հատկապես Ոսկեվանի և Բաղանիսի մոտակա դիրքերին․ Նաիրի Հոխիկյան...23.04.2024 | 11:06
Ի՞նչ կապ ունեին Արայիկ Հարությունյանի հարցազրույցի անոնսն ու հետագա «զարգացումնե...13.04.2024 | 13:57
Մենք այլևս չունենք ԱԱԾ, այդ հաստատությունը Նիկոլի ռեժիմի հերթական գործիքն է․ Կար...13.04.2024 | 13:26
Վթարի հետեւանքով մահացած բոլոր չորս զինծառայողները ժամկետայիններ էին....13.04.2024 | 13:06
Արարատի մարզում հայտնաբերվել է 36 կգ ոսկի գողություն կատարող կասկածյալներից մեկը...13.04.2024 | 12:59
Ղազախստանում ձերբակալել են ռուսաստանցու, որը մեղադրվում է տաջիկներին այլ երկրներ...13.04.2024 | 12:28
Փաշինյանի «լռությունը» վախեցնում է «ուսապարկերին»․ «Հրապարակ»...13.04.2024 | 11:29
Գեղարքունիքում զինվորական «ԿամԱԶ» է վթարի ենթարկվել...12.04.2024 | 14:08
Ոսկեպարցի Սամվելի խոհանոցի և հողամասի մի մասը մնալու է ՀՀ-ում, իսկ տունը և տնամե...12.04.2024 | 13:56
Ավազակություն՝ հոր և որդու կողմից. հոր գործը ուղարկվել է դատարան, իսկ որդին ինքն...12.04.2024 | 13:00
Դպրոցներից տարհանման կարիք չկա. ԿԳՄՍ նախարարը` ահաբեկչության կեղծ լուրերի մասին...12.04.2024 | 2:20
Մի կողմից նույն մարդիկ մեզ ասում են, թե «սահման չկա, սահմանները հստակեցված չեն»,...10.04.2024 | 15:10
Ահազանգ ենք ստացել զինվորական ծառայությունից հրաժարվելու հիմքով ՀՀ-ում ապաստանած...10.04.2024 | 14:10
Փաշինյանը Շոլցի հետ հեռախոսազրույցում անընդունելի է համարել Պրահայի, Բրյուսելի և...10.04.2024 | 13:10
Թքած ունեմ նրանց վրա, ովքեր հրաժարվում են «Միր» քարտի ծառայություններից. Պետդում...10.04.2024 | 12:10
Մենք չգնացինք այդ ճանապարհով և հայտնի աշխարհաքաղաքական կենտրոններում որոշվեց հար...10.04.2024 | 11:10
Եթե շատ լինեք, մենք կշրջափակենք կառավարությունը․ Հրանտ Բագրատյան...09.04.2024 | 15:10
Հրաժարվելով ռուսական МИР քարտերից՝ մենք ակամայից հայտնվում ենք պատժամիջոցների տա...09.04.2024 | 14:10
Ուկրաինան և Ռուսաստանն Աբելն ու Կայենն էին. Լեոնիդ Կուչման` Կիև-Մոսկվա հարաբերու...09.04.2024 | 13:10
Մարտական հենակետում երեք զինծառայողի սպանության գործով դիրքի ավագի պաշտպանը դիմե...Իռլանդացի ֆուտբոլասերը անհայտ կորել է Լեհաստանի Բիդգոշ քաղաքում:
Քաղաքի ոստիկանության խոսնակ Մոնիկա Ցլեբիշը տեղեկացրել է, որ անցած կիրակի Իռլանդիայի քաղաքացի, 21-ամյա Ջեյմս Նոլանը, չի վերադարձել հյուրանոց:
Վերջինիս ընկերները դիմել են ոստիկանությանը` և հայտնել, որ ֆան -գոտում գիշերային խաղը դիտելուց հետո նա գնացել է տեղի գիշերային բարերից մեկը, սակայն առավոտյան չի վերադարձել հյուրանոց և չի պատասխանել զանգերին:
Լեհաստանի ոստիկանությունն արդեն հետախուզում է հայտարարել և տարածել է երկրպագուի լուսանկարները:
Հիշեցնենք, որ այս օրերին Լեհաստանում և Ուկրաինայում շարունակվում է ֆուտբոլի Եվրոպայի առաջնությունը:
Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի նախագահ, Աժ պատգամավոր Ռուբեն Հայրապետյանը հայտարարություն է տարածել «Հարսնաքար» համալիրում տեղի ունեցած դաժան ծեծի վերաբերյալ: Այն ամբողջությամբ ներկայացնում ենք ստորև.
«Այս օրերին ես որևէ կերպ չեմ արձագանքել «Հարսնաքար» համալիրում տեղի ունեցած անթույլատրելի, որևէ արդարացում չունեցող միջադեպին, երբ ծեծի են ենթարկվել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներ. մարդիկ, ովքեր առավել ևս նաև հայկական բանակի սպաներ են, բժիշկներ: Ի տարբերություն որոշ լրատվամիջոցների և սոցիալական ցանցերում հանդես եկող առանձին անհատների, ովքեր, ինչպես միշտ, շտապելով իրենց գնահատականներում, իրավապահ մարմիններից առաջ արդեն «բացահայտել էին» հանցագործությունը` այն վերագրելով նույնիսկ իմ ցուցումով կատարելուն, ես չեմ արձագանքել մի պարզ պատճառով. որպեսզի իմ արձագանքը չդիտվի իրավապահ մարմինների կողմից իրականացվող գործողություններին ուղղորդելուն ուղղված քայլ:
Այս պահին, երբ իրավապահ մարմինների կողմից արդեն հայտնաբերվել է հանցագործության հիմնական կատարողը, իրականացվում են համալիր գործողություններ միջադեպի բոլոր մասնակիցներին բացահայտելու, կատարված հանցագործության բոլոր մանրամասները վեր հանելու համար, ես պաշտոնապես հայտարարում եմ, որ ամեն ինչ անելու եմ, որպեսզի բոլոր հանցագործները` անկախ այն հանգամանքից նրանք անվտանգության աշխատակիցներ են, մատուցողներ, թե այլ ծառայություն իրականացնողներ, պատժվեն օրենքի ամբողջ խստությամբ: Ամեն ինչ անելու եմ, որպեսզի բոլոր գործողությունները լինեն թույլատրելիության սահմաններում բաց և թափանցիկ:
Լրատվամիջոցներից և լրագրողներից խնդրում եմ, անկախ իրենց քաղաքական կողմնորոշումներից, որոշների դեպքում նաև քաղաքական հանձնարարություններից, իրենց գնահատականներում եւ տեղեկություններում լինեն բացարձակ ճշգրիտ և չշահարկեն ստեղծված իրավիճակը: Իմ անմիջական աշխատանքային գործունեությունը սահմանափակվում է ՀՀ Ազգային Ժողովում և Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայում, իսկ ժամանակին իմ կողմից հիմնադրված և այսօր իմ ընտանիքին պատկանող բիզնես կառույցների կառավարումը, որտեղ աշխատում են հարյուրավոր մարդիկ, իմ անմիջական պարտականությունը չէ և անթույլատրելի է այդ կառույցներում կատարվող ցանկացած բան վերագրել ինձ: Կան իրենց պարտականությունները կատարող մարդիկ, ովքեր եթե ունեն մեղսակցություն, որը կբացահայտվի իրավապահ մարմինների կողմից, պատասխան կտան:
Ես մարդկայնորեն և անկեղծորեն ցավում եմ կատարված անթույլատրելի միջադեպի համար` միաժամանակ հասկանալով, որ դա չի փոխում իրերի վիճակը և հուսանք, որ միջադեպից տուժածների առողջության վերաբերյալ բժիշկների տեղեկությունները կլինեն լավատեսական»:
Մայրաքաղաքի լուսացույցները կարգին աշխատում են միայն կենտրոնում, իսկ հետիոտնին և ավտոմեքենային հատկացված ժամանակը երևի թե ոչ մի խաչմերուկում այսքան քիչ չէ, ինչքան Երևանի ամենաբանուկ հատվածներից մեկում՝ կրկեսի խաչմերուկում:
Մամուլի տան լուսացույցը խայտառակ վիճակում է, քաղաքում ոչ մի տեղ երևի վարկյաններ հաշվարկելիս այսքան ժլատ չեն եղել: Թե ինչ տրամաբանությամբ են դա հաշվարկել` մնում է անբացատրելի: Օրինակ Ամիրյան փողոցը հատելու համար տրված է 28 վարկյան, իսկ կրկեսի խաչմերուկը` 18: Ստացվում է, որ այս մասում փողոցը պետք է վազքով անցնել, այլապես վտանգը շատ ռեալ է:
Հուսով ենք համապատասխան կառույցները կանդրադառնան սրան և քայլեր կձեռնարկեն:
Արդեն երկրորդն ամիսն է` Գյումրու թիվ 15 դպրոցի 60 հոգանոց կոլեկտիվը զրկված է աշխատավարձ ստանալու իրավունքից: Բանը հասել է նրան, որ ուսուցիչները տրանսպորտի գումար չունենալու պատճառով խանձող արևի տակ ոտքով են երթևեկում, իսկ այն խանութները, որտեղից միշտ «նիսյայով» հաց են գնում, դրանց տերերն այլևս հրաժարվում են սննդամթերք տալուց, ասելով`«յեսիմ ձեր դպրոցին փող տա՞ն»: ԴԱՀԿ-ն կալանք է դրել դպրոցի հաշիվների վրա` պնդելով, որ այս ուսումնական հաստատությունը պարտք է 5 միլիոն 406 հագար դրամ: Իսկ թե որտեղի՞ց է գոյացել այդ գումարը, իրոք արտառոց մի պատմություն է: Բանն այն է, որ 1988 թվականի երկրաշարժի ժամանակ Գյումրիի թիվ 36 դպրոցի հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչուհի Սուսաննա Մռյանը երեխաներին փրկելիս վնասել է ոտքը, այսինքն աշխատանքային տրավմա է ստացել, բժշկական անաշխատունակ փորձաքննական հետազոտությունն էլ այդ վնասվածքը սահմանել է որպես ցմահ, որի համար սկսել են տիկնոջը փոխհատուցել այն բոլոր ուսումնական հաստատություններից, որտեղ նա հետագայում աշխատել է: Բայց քանի որ սա գլխացավանք է եղել դպրոցների բյուջեի համար, օրինակ` թիվ 37 դպրոցի տնօրենը մոտ մեկ տարի վճարելուց հետո դադարեցրել է փոխհատուցումը: Տիկին Մռյանն էլ 2005 թվականին դիմել է դատարան` հստակեցնելով, թե ո՞վ պետք է վճարի իրեն` այն հիմնա՞րկը, որտեղ խեղում է ստացել, թե՞ ուսումնական հաստատությունը, որտեղ աշխատում է: Շիրակի մարզի դատավոր Մարտին Սարոյանն էլ որոշել է, որ տիկնոջը պետք է փոխհատուցի թիվ 15 դպրոցը, քանի որ 2003 թվականին Գյումրու թիվ 36 դպրոցը օպտիմալացվել ու միավորվել է թիվ 15-ին:
«Առավոտ».
Հունիսի 18-ին ՀՀ սփյուռքի նախարարությունում կայացավ «Արի տուն» 2012թ. ծրագրի երկրորդ փուլի բացումը: Ներկա էին ՀՀ արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ Ս.Մանասարյանը, տարածքային կառավարման նախարարի տեղակալ Ա.Բախշյանը, կրթության և գիտության նախարարի տեղակալ Կ.Հարությունյանը, պաշտպանության նախարարության, ոստիկանության, մարզպետարանների, Երևանի վարչական շրջանների, սփյուռքի հայ համայնքների, ինչպես նաև հյուրընկալ ընտանիքների ներկայացուցիչներ և «Արի տուն» 2012թ. ծրագրի երկրորդ փուլի մասնակիցները:
Ողջունելով ներկաներին և ազդարարելով «Արի տուն» 2012թ. ծրագրի երկրորդ փուլի մեկնարկը` ՀՀ սփյուռքի նախարար Հ.Հակոբյանը շնորհակալություն հայտնեց պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ներկայացուցիչներին, հյուրընկալ ընտանիքներին` ծրագրին աջակցելու համար:
Ծրագրի մասնակիցները 10 օր ապրելու են հյուրընկալ ընտանիքներում, որի ընթացքում կայցելեն Հայաստանի պատմամշակութային վայրեր և ուսումնական հաստատություններ, կլինեն ՀՀ պաշտպանության նախարարության զորամասերում և այլն, այնուհետև 4 օր կանցկացնեն Աղավնաձորի ճամբարում:
Ելույթ ունեցան ծրագրին մասնակից երիտասարդներ` շնորհակալություն հայտնելով Հայրենիքը ճանաչելու ընձեռնված հնարավորության համար, ոմանք հանդես եկան նաև ասմունքով: «Արի տուն» ծրագրի երկրորդ փուլին կմասնակցի Ռուսաստանի Դաշնությունից, Վրաստանից և Ուկրաինայից 104 երիտասարդ: Միջոցառման ավարտին ներկաները դիտեցին «Արի տուն» ծրագրի մասին տեսաֆիլմ:
Նախօրեին երեկոյան Արփա գետը մարդ է ընկել և ԱԻՆ փրկարար ծառայությունում այդ մասին տեղեկությունն ստանալուց հետո դեպքի վայր է մեկնել մեկ մարտական հաշվարկ: ԱԻՆ լրատվական կենտրոնի փոխանցմամբ, տեղում պարզվել է, որ Վայք քաղաքի բնակիչ` 1983 թ. ծնված Եղիշե Ա.-ն, «Կամշալու» կոչվող հանդամասում ընկել է ծառից:
Հրշեջ-փրկարարները տղամարդուն անշարժացրել և պատգարակով մոտեցրել են (մոտ 300 մ) «1-03» ծառայության բրիգադին, որի օգնությամբ էլ նա տեղափոխվել է Վայքի բժշկական կենտրոն: Բժիշկները տուժածի առողջական վիճակը գնահատել են բավարար:
Հայաստան ներմուծվող գենփոփոխված սննդի վտանգի գնահատումը
Վերջին շրջանում բավականին հաճախ է քննարկվում գենետիկորեն փոփոխվածապրանքների (ԳՓԱ) և նրանցվնասակարության հարցը: Հատկապես ուշագրավ է ԱՄՆ -ի և Եվրոմիության միջև ծավալված սկանդալային բնույթ կրող վեճերը: Եվրոմիության դժգոհությունն են առաջացրել ԱՄՆ -ից ներմուծվող ԳՓԱ -ների ծավալների մեծացումը, որոնք, ի դեպ, ԱՄՆ-ում արգելված չեն և իրացվում են ներքին շուկայում: ԳՓԱ-ների և նրանցից պատրաստվող ապրանքատեսակների հիմնական արտադրող պետություններն են ԱՄՆ-ն, Չինաստանը, Ավստրալիան, Կանադան, իսկ հիմնական ներկրողները` ԱՄՆ, Եվրոմիությունը, Ռուսաստանը: 2000 թ —ից սկսած, 13 պետություններ իրականացնում են ԳՓԱ —ներիարտադրություն, որը կազմում է նրանց ընդհանուր արտադրության 68% —ը:
Ինֆորմացիոն աղբյուրներում բերված իրարամերժ տեղեկատվությունը բնակչության մեջձևավորել է խուճապային մթնոլորտ, որն, ավելի շուտ, ճշգրիտ ինֆորմացիայի բացակայության և ապատեղեկացվածության արդյունք է, քան հակառակը:
Ի՞նչ են ԳՓԱ —ները, արդյոք նրանք վտանգավոր են մարդու առողջության և էկոլոգիայի համար:
Քաղաքակրթությունների զարգացումն ընթանում է գլոբալացման ուղով` առաջացնելով նաեւ նորանոր խնդիրներ: Երկրագնդի բնակչության թիվն արդեն 7 միլիարդ է և առաջիկա 50 տարում այնկկրկնապատկվի: Առաջնային խնդիր է դառնում բնակչությանը սննդով ապահովելու հարցը: Ծառացած խնդրի լուծման համար կարևոր և հեռանկարային են գիտական` կենսատեխնոլոգիական, ուղղությունների կատարելագործումը, հատկապես գենային ինժիներիայի զարգացումը:
Շնորհիվ գիտատեխնիկական աննախադեպ առաջընթացի, վերջին 100-ամյակի ընթացքում մարդուկերակրացանկը կտրուկ փոխվել է: Փաստացի, հասարակության ուրբանիզացված մասի արդեն 3-4-րդ սերունդը սնվում է ոչ այն սննդով, որով սնվում էին 1000-ամյակներ շարունակ: Գյուղապրանքները, մինչև սպառողին հասնելը, անցնում են մի շարք արտադրական վերամշակումներ, հավելվում են քիմիական արդյունաբերության մի շարք պրոդուկտներով (գունանյութեր, կոնսերվանտեր, համային ուժեղացուցիչներ և այլն), որոնց նպատակն է լավացնել ապրանքատեսակի համային չափանիշները և երկարացնել պահպանման ժամկետը: Քիմիական վերամշակման ճանապարհով փայտից ստանում են էթիլ սպիրտ, սննդային արժեք չունեցող ճարպերից (նավթից ևս)` մարգարին, իսկ երշիկեղենը պատրաստվում է սոյայի, օսլայի, ցելյուլոզի և գունանյութերի համակցությամբ: Սննդատեսակների պահածոյացման և ժամկետի երկարացման համար կիրառվում են կոնսերվանտներ, որոնք խիստ վտանգավոր են մարդու առողջության համար (ունեն ուռուցքառաջացնող և հակաբակտերյալ հատկություններ — առաջացնում են դիսբակտերիոզ): ԳՓԱ-ները մոդայի վերջին ճիչն են և սննդային այսբերգի միայն տեսանելի մասը, դրա համար էլ դառձել են տեղեկատվության ամենաքննարկվող խնդիրը, իսկ մնացածը «մանրուքներ են»:
Գենետիկորեն փոփոխված ապրանքները հնարավորություն են տալիս մարդկության առջև ծառացած խնդիրների մի ստվար հատվածի լուծման, որը ունի ինչպես կողմնակիցներ, այնպես էլ քննադատողներ:Կողմնակիցների շարքերում են ԳՓԱ արտադրողները, արտադրող և արտահանող պետությունները, կենսատեխնոլոգները և գենետիկները (հատկապես ԳՓԱ-ների հետ աշխատող մասնագետները), իսկ քննադատողները` բնական ծագումով ապրանքատեսակներ արտադրողներ, որոնք մրցակցային առումով տուժում են, բժիշկների և էկոլոգների որոշ շրջանակներ, կրոնական կազմակերպություններ, որոնք խստիվ դեմ են «Աստծո գործերում» մարդու խառնվելուն: Էկոլոգները մատնանշում են, որ ԳՓ — բույսերը կարող են փոխել երկրագնդի էկոլոգիական պատկերը, սակայն մարդկությունն արդեն իր գոյությամբ և գործունէությամբ փոխել է այն, և սա ընդամենը կաթիլ է տակառի մեջ: Մասանավորապես, մատնանշվում է ԳՓ — եգիպտացորենը, որն ընդունակ է սպանելու վնասատու միջատներին, միաժամանակ սպանում է նաև օգտակար միջատներին, մեղուներին: ԳՓ — բույսերը կարող են խաչասերվել իրենց վայրի ազգակիցների հետ և փոխանցել փոփոխված հատկանիշները նրանց: Նկատվել են ալերգիաների դեպքեր ԳՓԱ-ների նկատմամբ, օրինակ ԳՓ -գետնանուշից (արախիս) և պոմիդորից:
Բայց հիմնական շեշտը դրվում է գենետիկական վտանգի վրա: Ենթադրվում է, որտրանսգենային ապրանքների մեջ ներդրված օտարածին գեները մարդու մարսողական համակարգով կարող են փոխանցվել մարդուն, և մարդը կենթարկվի մուտացիայի`կվտանգվիմարդկային գենոֆոնդը:
Արդյոք այս ամենը ռեալ է, ո՞րն է այս իրարամերժ տեղեկատվության մեջ ճշմարիտը, ի՞նչ են իրենցից ներկայացնում ԳՓԱ — ները և ինչո՞վ են սպառնում մարդկությանը:
Գենետիկորեն փոփոխված ապրանքներ (ԳՓԱ) տերմինը օգտագործվում է լաբորատոր պայմաններում գենետիկական փոփոխությունների ենթարկված օրգանիզմները մատնանշելու համար: Գենային ինժիներիայի ժամանակակից մեթոդները թույլ են տալիս անմիջականորեն արագ և ուղղորդված կերպով իրականացնել գենետիկական փոփոխություններ: Գենետիկական փոփոխությունները նպատակ ունեն բարելավելու ապրանքի որակը, բարձրացնելու սննդային արժեքը, ուժեղացնելու օրգանիզմների կայունությունը անբարենպաստ պայմանների ու վնասատուների նկատմամբ, օժտելու նոր օգտակար հատկանիշերով և այլն: Նախկինում նույն նպատակներին հասնելու համար կիրառվում էին մուտագենեզի, սելեկցիայի և կենսատեխնոլոգիական այլ մեթոդներ, որոնք ավելի ժամանակատար էին և պատահական բնույթ էին կրում:
Գենային ինժիներիայի ժամանակակից մեթոդներից է մոլեկուլային կլոնավորման մեթոդը, որտեղ օգտագործվում են պլազմիդներ, վիրուսներ (ֆագեր), տրանսպոզոններ` որպես օտարածին ԴՆԹ -ի տեղափոխիչներ (վեկտոր) թիրախ հանդիսացող օրգանիզմի ԴՆԹ -ի կազմի մեջ ներմուծելու նպատակով:
Պլազմիդներ: Բակտերաներում, բացի հիմնական` ժառանգական ԴՆԹ -ից, կարող են պարունակվել ոչ քրոմոսոմային ԴՆԹ -ի օղակաձև հատվածներ, որոնք ընդունակ են ներգրավվել քրոմոսոմային ԴՆԹ -ի մեջ և մասնակցել կենսասինթեզի պրոցեսներին: Պլազմիդները կարող են փոխանակվել մոտ ազգակից բակտերիաների միջև` փոխանցելով իրենց մեջ պարունակվող գենետիկական ինֆորմացիան:
Վիրուսներ և ֆագեր: Ցանկացած օրգանիզմ բնության մեջ ունի իրեն առանձնահատուկ վիրուսների տեսականի, որոնց նկատմամբ ընկալունակ կարող են լինել նաև նրան մոտ ազգակից տեսակները: Վիրուսային ԴՆԹ -ն կարող է ներառվել թիրախ հանդիսացող օրգանիզմի քրոմոսոմային ԴՆԹ -ի կազմի մեջ (պրովիրուս, պրոֆագ) և մասնակցել կենսասինթեզի պրոցեսներին:
Տրանսպոզոններ: Սա ԴՆԹ -ի շղթայի հաջորդականություն է, որը կարող է խցկվել (ներառվել) գենոմի զանազան մասերում, միառժամանակ անց կարող են դուրս գալ և ներառվել գենոմի այլ հատվածում կամ այլ քրոմոսոմի մեջ («թռչկոտել»): Տրանսպոզոնները, ի տարբերություն մյուսների , չափերով շատ փոքր են:
Նշված ԴՆԹ -ի հատվածների տարատեսակների ներգրավվելը հիմնական` քրոմոսոմային ԴՆԹ -ի մեջ կոչվում է ռեկոմբինացիա (սայտ-սպեցիֆիկ ռեկոմբինացիա): Ռեկոմբինացիայի ժամանակ ներգրավվող ԴՆԹ -ի հատվածը կորցնելով ինքնուրույնությունը անցնում է քրոմոսոմային ԴՆԹ -ի ենթակայության տակ (վիրուսի դեպքում կարող է տեղի ունենալ նաև հակառակը` քրոմոսոմային ԴՆԹ-ն կարող է կորցնել ինքնուրույնությունը):
Մոլեկուլային կլոնավորման նպատակով սինթեզվում կամ այլ օրգանիզմից ստանում են անհրաժեշտ գենետիկական ինֆորմացիա կրող ԴՆԹ -ի հատված: Այն ներմուծում են պլազմիդի, վիրուսի կամ տրանսպոզոնի կազմի մեջ, ստանալով հիբրիդային մոլեկուլ` կրող (վեկտոր): Կրողը ներմուծվում է թիրախ հանդիսացող բջջի մեջ, և եթե տեղի է ունենում գեների ռեկոմբինացիա` տրանսֆորմացիա (փոխանցում), ապա այս, հիբրիդային ԴՆԹ պարունակող, բջջի սերունդը լինում է միասեռ և հանդիսանում է կլոն: Կլոնը կրում է ծնողական բջջի բոլոր հատկանիշները գումարած ներմուծված ԴՆԹ -ի գենետիկական հատկանիշները, որը և պահանջվում էր ստանալ:
Ինչպես արդեն նշվել էր, ԳՓԱ —ների հակառակորդները շեշտում են ռեկոմբինացված գեների (վեկտորների) վտանգավորության մասին: Կենսաբանական և կենսաքիմիական բավարար գիտելիքներ ունենալու դեպքում պարզ է դառնում, որ սա անհիմն առասպել է: Մարդը սնվում է կենդանական ծագում ունեցող սննդով, որի բջիջների պարտադիր բաղադրիչն են քրոմոսոմային ԴՆԹ -ն, ռիբոսոմային ԴՆԹ -ն, պլազմիդները և տրանսպոզոնները: ԴՆԹ –ն, սննդի միջոցով անցնելով մարդու աղեստամոքսային համակարգ, թթվի և ֆերմենտների ազդեցությամբ շատ արագ քայքայվում է մինչև մոնոնուկլեոտիդների (փոքր մոլեկուլային միավորների), որից հետո միայն կարող է մարսվել` թափանցել աղիների լորձաթաղանթի բջջապատի միջով: ԴՆԹ —ի նույնիսկ ամենափոքր շղթաները (3-4նուկլեոտիդ) անկարող են ներթափանցել աղիներով, հետևաբար գենային վարակման այս ուղին բացառվում է: Բացի դրանից, պլազմիդների և վիրուսների կառուցվածքն այնպիսին է, որ նրանք կարող են փոխանցվել և ներազդել միայն մոտ ազգակից տեսակների միջև: Հետևաբար, նույնիսկ մարդու արյան մեջ նրանց թափանցումը վտանգ չի կարող հանդիսանալ. բուսական և բակտերիալ ծագում ունեցող վեկտորների ռեկոմբինացիան մարդկային քրոմոսոմների հետ բացառվում է:
Ալլերգիաների առումով ցանկացած սննդատեսակի նկատմամբ կգտնվեն մարդիկ, որոնց իմունային համակարգը թույլ է և չի բացառվում, որ ԳՓԱ -ների նկատմամբ որոշ մարդկանց կամ մեծամասնության մոտ կարող են լինել ալլերգիկ ռեակցիաներ: Հետևաբար պետք է նախապես տարվեն բժշկական համապատասխան հետազոտություններ, մինչև ԳՓԱ -ի շուկա հանելը:
Մոլեկուլային կլոնավորման մեթոդը լայն կիրառություն է ստացել միկրոբիոլոգիայում: Եթե բակտերիալ բջջի նկատմամբ իրականացվում է օտարածին ԴՆԹ -ի էքսպրեսիա (ներմուծում), դա թույլ է տալիս միկրոբիոլոգիական ճանապարհով ստանալ բակտերիաներին ոչ հատկանշական միացություններ, օրինակ մարդկային հորմոններ և ֆերմենտներ: Պանրագործության մեջ օգտագործվող հորթի ռենին ֆերմենտի գենը մտցվել է բակտերիայի մեջ և հիմա ռենինը ստացվում է արդյունաբերական եղանակով: Դեղարդյունաբերության մեջ լայն տարածում են ստացել հակաբիոտիկների, ամինաթթուների, մարդկային հորմոնների և ինսուլինի արդյունաբերական ճանապարհով ստացման եղանակները:Մասնավորապես, շաքարախտի բուժման նպատակով նախկինում օգտագործվող տավարիկամ խոզի լյարդից ստացված
ինսուլինի փոխարեն, ներկայումս ամբողջապես օգտագործվումէ բակտերիաներից ստացված մարդկային ինսուլինը, որի գենը ներմուծվել է մոլեկուլային կլոնավորման մեթոդով:
Մոլեկուլային կլոնավորման մեթոդի օգնությամբ ստացվել են բանջարաբոստանային և պտղատու ԳՓ -կուլտուրաներ, որոնք բնօրինակի համեմատ օժտված են մի շարք առավելություններով: Մեթոդը թույլ է տալիս մի բույսի հատկանիշները տեղափոխել մեկ այլ կուլտուրայի մեջ, բակտերիաների կամ կենդանիների գեները պատվաստել բույսերին: Նշենք մի շարք օրինակներ.
— կարտոֆիլի վնասատու Կոլորադյան բզեզը չունի ոչ մի բնական թշնամի, նրա վրա չեն ազդում թունաքիմիկատները և պայքարի մյուս միջոցները: Ստացվել է ԳՓ -կարտոֆիլ, որի մեջ մտցվել է բակտերիաներից վերցվաժ խիտին քայքայող ֆերմենտի գենը (խիտինը միջատների կմախքի հիմնական բաղադրիչնէ): Միջատը սնվելով ԳՓ -կարտոֆիլի տերևներով իսկույն սատկում է, մինչդեռ մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների համար այն անվնաս է:
— նույն կերպ ԳՓ —եգիպտացորենի մեջ մտցվել է Bacillus thuringiensis բակտերիայի ինսեկտիցիդ (միջատասպան) արտադրող գենը;
— ստեղծվել են ԳՓ —կուլտորաներ, որոնք կայուն են վիրուսների, սնկերի, բակտերիաների նկատմամբ, ցրտադիմացկուն և երաշտադիմացկուն են, ունեն բարձր բերքատվություն և որակային բարձր հատկանիշներ;
— ԳՓ —պոմիդորը կարելի է 15 C -ում պահել խակ վիճակում 6 ամիս շարունակ, բարձր ջերմաստիճանում այն արագ հասունանում, կարմրում է և ստանում շուկայական տեսք` երկարում է պահպանման ու տեղափոխման ժամկետը;
— ստեղծվել են ԳՓ —ծառեր, որոնք ոչնչացնում են արդյունաբերական թափոնները և հողը մաքրում են ծանր մետաղներից;
— ԳՓ —բրինձը, սոյան, կարտոֆիլը լայնորեն օգտագործվում են սննդարդյունաբերության մեջ` սոյայի կաթ, երշիկեղեն, վիտամինացված բրնձի հաց, չիփսեր և այլն:
Կենդանիներից, ստացվել են ԳՓ — ձկնատեսակներ, որոնք սննդային արժեք չեն ներկայացնում և չեն օգտագործվում: Գյուղատնտեսական կենդանիների ԳՓ տեսակներ դեռևս չկան` պայմանավորված գիտության ներկայիս մակարդակով, բայց սննդի շուկայի ապագան ԳՓ -մսամթերքներինն է: Հեռանկարում` ԳՓ գյուղատնտեսական կենդանիները կարող են օժտվել հիվանդությունների նկատմամբ կայուն իմունիտետով, աճի արագությամբ և բարձր մթերատվությամբ (պայմանավորված աճի հորմոնների գեներով):
Մի բան ակնհայտ է, ԳՓԱ -ները արդեն մեր առօրյա սննդի մասն են, և մենք չենք կարող հսկել և կանխարգելել նրա օգտագործումը: Հայաստանի (և ոչ միայն) օրենսդրության մեջ չկան ԳՓԱ -ների արտադրությունը, իրացումը և ներմուծումը կարգավորող օրենքներ, չկան կանոններ և չափանշվածք (ստանդարտ): Երկիր ներմուծվող ապրանքները չեն ստուգվում ԳՓ լինելու առումով: Նույն կարգավիճակում են բոլոր երկրները, թեև համապատասխան չափանշվածքներ և ԳՓԱ -ների ստուգման ժամանակաշրջան մշակելու փորձեր նրանց կողմից իրականացվում են, Եվրոմիությունը վարում է չստուգված ԳՓԱ —ներ չներմուծելու քաղաքականություն:
Ելքը
Մի շարք միջազգային կազմակերպություններ փորձում են մշակել կանոններ և չափանշվածքներ, կատարել փորձարկումներ և ստուգումներ, մշակել համապատասխան օրենքներ: Իսկ մինչ այդ, անհրաժեշտ է օրենք, որը կպարտադրի արտադրվող և ներմուծվող ապրանքների վրա նշել նրանց բաղադրիչների ծագումը և աղբյուրները (ԳՓԱ -ների, քիմիական բաղադրիչների և հավելնյութերի պարունակելն ու ծագումը), որպեսզի սպառողը սեփական ընտրության հնարավորություն ունենա: Դա անհրաժեշտ է նաև առողջապահության տեսանկյունից. եթե իսկապես ԳՓԱ -ների երկարատև օգտագործումը բաթսական ազդեցություն ունենա` ալլերգիաներ, խրոնիկ թունավորումներ, «մուտացիաներ» ևս, ապա հետևելով հիվանդի սննդակարգին, կարելի կլինի պարզել ԳՓԱ -ների վտանգավորության իրական պատկերը:
ՀՀ ԳԱԱ «Հայկենսատեխնոլոգիա գիտաարտադրական կենտրոնի» գիտաշխատող, կենսաբանական գիտությունների թեկնածու Վահագն Հակոբյան
«Հայկական ժամանակ» օրաթերթի խմբագիր Նիկոլ Փաշինյանն ՀՀ նախկին արտգործնախարար, ԱԺ ԲՀԿ-ական պատգամավոր, «Սիվիլիթաս» հիմնադրամի նախագահ Վարդան Օսկանյանի շուրջ ծավալված իրադարձություններին անդրադարձել է հոդվածով.
« 31,Արդ, երբ որ մարդու Որդին գայ իր փառքով եւ բոլոր հրեշտակները՝ իր հետ, այն ժամանակ նա պիտի նստի իր փառքի գահի վրայ, 32ու նրա առաջ պիտի հաւաքուեն բոլոր ազգերը, եւ նա նրանց միմեանցից պիտի զատի, ինչպէս մի հովիւ, որ զատում է ոչխարները այծերից։ 33Եւ ոչխարները իր աջին պիտի կանգնեցնի, իսկ այծերը՝ ձախին։ 34Այն ժամանակ թագաւորը պիտի ասի նրանց, որ իր աջին են. ,Եկէ՛ք, իմ Հօր օրհնեալնե՛ր, ժառանգեցէ՛ք աշխարհի սկզբից ձեզ համար պատրաստուած արքայութիւնը. 35որովհետեւ քաղցած էի, եւ ինձ ուտելիք տուիք, ծարաւ էի, եւ ինձ ջուր տուիք՝ խմելու. օտար էի, եւ ինձ ձեր մէջ առաք, 36մերկ էի, եւ ինձ հագցրիք, հիւանդ էի, եւ ինձ տեսնելու եկաք, բանտում էի, եւ ինձ այցի եկաքե։ 37Այն ժամանակ արդարները պիտի պատասխանեն նրան ու ասեն. ,Տէ՛ր, ե՞րբ տեսանք քեզ քաղցած ու կերակրեցինք, կամ՝ ծարաւ եւ ջուր տուեցինք. 38ե՞րբ տեսանք քեզ օտար եւ մեր մէջ առանք, կամ՝ մերկ եւ հագցրինք. 39ե՞րբ տեսանք քեզ հիւանդ կամ բանտի մէջ ու եկանք քեզ այցիե։ 40Թագաւորը պիտի պատասխանի ու ասի նրանց. ,Ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, քանի որ իմ այս փոքր եղբայրներից մէկին արեցիք այդ՝ ի՛նձ համար արեցիքե։ 41Այն ժամանակ նա պիտի ասի նրանց, որ իր ձախին են. ,Անիծեալնե՛ր, գնացէ՛ք ինձնից յաւիտենական կրակը, որ պատրաստուած է սատանայի եւ իր հրեշտակների համար. 42որովհետեւ քաղցած էի, եւ ինձ ուտելիք չտուիք, ծարաւ էի, եւ ինձ ջուր չտուիք, 43օտար էի, եւ ինձ ձեր մէջ չառաք, մերկ էի, եւ ինձ չհագցրիք, հիւանդ էի ու բանտի մէջ, եւ ինձ տեսնելու չեկաքե։ 44Այն ժամանակ նրանք էլ պիտի պատասխանեն ու ասեն. ,Տէ՛ր, ե՞րբ տեսանք քեզ քաղցած, կամ ծարաւ, կամ օտար, կամ մերկ, կամ հիւանդ, կամ բանտի մէջ ու քեզ չծառայեցինքե։ 45Այն ժամանակ պիտի պատասխանի նրանց ու ասի. ,Ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, որովհետեւ այս փոքրերից մէկին ա՛յդ չարեցիք, ինձ համար էլ չարեցիքե։ 46Եւ նրանք պիտի գնան դէպի յաւիտենական տանջանք, իսկ արդարները՝ յաւիտենական կեանքե։
ԱՎԵՏԱՐԱՆ ԸՍՏ ՄԱՏԹԵՈՍԻ, 25/ 31-46
Մի քանի զրույցներում արդեն ասել եմ, որ եթե Վարդան Օսկանյանի նկատմամբ քրեական գործ հարուցելու կամ նրան կալանավորելու հարցը հայտնվի Ազգային ժողովի օրակարգում, ես կողմ եմ քվեարկելու:
Կողմ եմ քվեարկելու ոչ թե մասնավոր ընկերության ավտոմեքենան «գողականով» փաստացի քցած և այդ ավտոմեքենայով շրջող դատախազի բերած թղթերին, այլ հաստատելու եմ իմ անձնական մեղադրանքը, կայացնելու եմ իմ անձնական դատավճիռը, որպես մի մարդ, որ 2008 թվականի Մարտի 1-ին գտնվել է Մյասնիկյանի արձանի հարթակին: Չեմ կարող չօգտվել նմանօրինակ պատեհությունից:
Այդպես վարվելու եմ, նույնիսկ եթե համոզված լինեմ, որ ԱԱԾ-ի կողմից Օսկանյանին առաջադրված մեղադրանքը ծայրից ծայր սարքովի է: Որովհետև քննարկել հարցը՝ սարքովի է մեղադրանքը, թե ոչ’, նշանակում է Օսկանյանին քննարկել Սահմանադրության և օրինականության դաշտում: Ես հրաժարվում եմ դա անել, որովհետև այն ժամանակ, երբ Սահմանադրությունն ուներ Օսկանյանի պաշտպանութան կարիքը, նա թքել է Սահմանադրության և ճշմարտության վրա, նա հրապարակայնորեն մահվան դատավճիռ է արձակել Համաժողովրդական շարժման հանրահավաքի մասնակիցների նկատմամբ, այդ դատավճիռն ի կատար է ածվել և ես նրան երբեք դա չեմ ների, ու չեմ ների նաև նրանց, ովքեր կներեն:
2008 թվականի Մարտի 1-ի հայտնի ասուլիսով Օսկանյանն ինքն իրեն դուրս է դրել Սահմանադրությունից և օրենքներից, և ամեն ինչ կանեմ, որ նա զգա օրենքից դուրս գտնվողի կարգավիճակի ծանրությունը: Այնպես, ինչպես Հայաստանի Հանրապետության տասնյակ հազարավոր քաղաքացիներ այդ ծանրությունը զգում էին’ 2008 թվականի Մարտի 1-ին, իրենց մասին Օսկանյանի ասածները լսելիս:
Ինձ պատասխանատու եմ զգում առաջին հերթին այդ մարդկանց առաջ, և որևէ մեկը չի կարող ինձ արգելել կամ խոչընդոտել կրել այդ պատասխանատվությունը: Օսկանյանը և իր շրջապատը պետք է զգան այն, ինչ զգացել են այդ մարդիկ: Քավ լիցի, սա չի լինի վրեժ կամ վրեժխնդրություն. վայ նրանց, ովքեր կտրվեն վրեժի գայթակղությանը: Սա կլինի արդարության ու արդարադատության մի յուրօրինակ դրսևորում’ մի երկրում, որտեղ արդարության ու արդարադատության սովորական մեթոդները չեն գործում: և ուրեմն, արդարությունն ու արդարադատությունը ոչ ստանդարտ մոտեցումներ են պահանջում, ոչ սովորական ջանքեր:
Եթե ինձնից որևէ բան կախված եղավ, ամեն ինչ անելու եմ, որ Վարդան Օսկանյանը նստի, որովհետև այս պարագայում Մարտի 1-ի զոհերի հարազատներին թեկուզ կիսաձայն բան ասելու հնարավորություն կունենամ. թե տեսեք, թեկուզ անուղղակի, թեկուզ զարտուղի ճանապարհներով արդարությունը կարող է առկայծել, ու եթե բանտում է Օսկանյանը, մի օր կգա նաև Ռոբերտ Քոչարյանի, Սերժ Սարգսյանի, Գորիկ Հակոբյանի, Աղվան Հովսեփյանի, Հայկ Հարությունյանի, սպանությունների անմիջական կատարողների հերթը: Նշանակում է կհասնի նաև ուղիղ, անմիջական արդարադատության հերթը, երբ նրանց մեղադրանք կառաջադրվի ՀՀ քաղաքացիներին սպանելու, պետական հեղաշրջում իրականացնելու, Հայաստանը ծնկի բերելու համար:
Չեմ կարող պատգամավոր Օսկանյանին քաղաքական հալածյալի կարգավիճակ տալու սեթևեթանքները հանդուրժելով՝ անարգանք հասցնել իմ քաղաքական պայքարի ընկերներ, չորրորդ գումարման ԱԺ պատգամավորներ Սասուն Միքայելյանին, Խաչատուր Սուքիասյանին, Մյասնիկ Մալխասյանին, Հակոբ Հակոբյանին, մեր մյուս ընկերներին: Էդ նրանց մասին էին ասում չէ՞ ԲՀԿ-ականները, նախաքննություն է ընթանում, չենք կարող միջամտել նախաքննությանը: Հետո էլ’ դատավարություն է ընթանում, չենք կարող միջամտել դատավարությանը, հետո’ դատավճիռ է արձակվել, չենք կարող մեկնաբանել դատարանի կայացրած վճիռը: Նաև նրանք էին չէ՞, որ չորս պատգամավորներին հանձնեցին մարդակեր մեքենային. ես էլ եմ հանձնելու, որովհետև Վարդանի բալեն ավելի ազիզ չէ, քան Սասունի Մեխակը: Որովհետև յուրաքանչյուր ոք պետք է պատասխան տա իր յուրաքանչյուր արածի համար:
Վարդան Օսկանյանը քաղաքական հալածյալ լինելու շանս կունենար, եթե քաղաքական սպանությունների համահեղինակ չլիներ: Օսկանյանը ինքն է կայացրել իր դատավճիռը’ 2008 թվականի Մարտի 1-ին, և այդ դատավճիռը բեկանման ենթակա չէ:
ռեֆլեկսիա
Էնպես չի, իհարկե, որ այս դիրքորոշումը անթերի եմ համարում: Բայց դրա թերությունները երկրորդական են դառնում, երբ արձանագրում ենք, որ դա վերաբերվում է ոչ միայն, կամ ոչ այնքան Վարդան Օսկանյանի անձին, որքան ցանկացած մեկին, ով ուղղակի առնչություն ունի Մարտի 1-ի ոճրագործությանը: Առիթի դեպքում էս դիրքորոշմամբ հանդես եմ գալու Սամվել Նիկոյանի, Արթուր Բաղդասարյանի, Սերժ Սարգսյանի, Ռոբերտ Քոչարյանի, Աղվան Հովսեփյանի, Գորիկ Հակոբյանի, Մարտի 1-ի սպանդի հետ առնչություն ունեցող օլիգարխների նկատմամբ: Եթե որևէ մեկին մոռացա հիշատակել, դուք ավելացրեք, իմ անունն էլ տակը դրեք’ որպես ստորագրություն: Որովհետև ինչպես հայտնի ֆիլմում կապիտան Գլեբ Ժեգլովն էր ասում’ «Вор должен сидеть в тюрме, и неважно каким образом я его туда посажу»: Այս դիրքորոշումը, հավանաբար, ոմանց սովետական տոտալիտար համակարգը կհիշեցնի, բայց եթե հասանք նման զուգահեռի, ասեմ ուրեմն: Աշխարհի ամենադեմոկրատական և իրավական պետությունը համարվող Ամերիկայի միացյալ նահանգները հատուկ օպերացիայով ֆիզիկապես ոչնչացրին Օսամա բեն Լադենին, ու դեմոկրատական աշխարհում ոչ ոք ոնց որ թե չընդվզեց դրա դեմ: Բա ինչու՞: Բա դա՞տը, բա դատաստա՞նը, բա Սահմանադրությո՞ւնը: Անհնար էր նման արդարադատություն իրականացրել: Եվ ուրեմն, իրականացվեց այն՝ ինչի հնարավորությունը կար տվյալ պահին: Ինչպես կասեր «մեծ մտածող» Հովիկ Աբրահամյանը, արդարությունը հիվանդանում է, բայց չի մեռնում:
Բեն Լադենի հետ զուգահեռը չափազանցություն է: Գուցե շատ մեծ չափազանցություն: Ու քավ լիցի, ոչ ոք ֆիզիկական հաշվեհարդարի կոչ չի անում, և Աստված հեռու պահի նման կոչերից: Բեն Լադենի հետ զուգահեռի իմաստն այն է, որ խոսք է գնում քաղաքացիական արյան մասին, իսկ քաղաքացիական արյունը ներել, մոռանալ, սակարկել չի կարելի: Ու եթե արյուն հեղած հանցախումբը կիսվել է երկու մասի, ու էս մի մասը մյուս մասի հետևից է ընկել, հետապնդվող ոճրագործին որևէ դրդապատճառով պաշտպանողը նրա արած ոճրագործությունն է պաշտպանում: Սա իմ սուբյեկտիվ ընկալումն է, և ես գործելու եմ այդ ընկալման շրջանակներում:
քաղաքական ասպեկտը
Հարցը, իհարկե, ունի նաև քաղաքական ասպեկտ, որն իմ կարծիքով, արհեստական է, հենց թեկուզ այն պատճառով, որ ձևակերպվել է այդ նույն Վարդան Օսկանյանի կողմից: Արդեն քանի-քանի ամիս նա քաղաքական հրապարակ է նետել Հանրապետական կուսակցության քաղաքական մոնոպոլիայի դեմ պայքարելու գաղափարը և շատերը Օսկանյանին պաշտպանելով համոզված են, որ ՀՀԿ-ի քաղաքական մոնոպոլիայի դեմ են պայքարում: Թույլ տվեք նկատել, որ ՀՀԿ-ի քաղաքական մոնոպոլիայի դեմ այս մեթոդներով պայքարողները պայքարում են հանուն քոչարյանասերժական կլանի քաղաքական մոնոպոլիայի, հանուն մի այնպիսի վիճակի, երբ Սերժ Սարգսյանը իշխանություն է, Ռոբերտ Քոչարյանը’ ընդդիմություն, Ռոբերտ Քոչարյանը իշխանություն է, Սերժ Սարգսյանը’ ընդդիմություն: Իշխանության ղեկին գտնվող Սերժ Սարգսյանը կհետապնդի Վարդան Օսկանյանին, և մենք կկանգնենք Օսկանյանի պաշտպանության դիրքերում, կուրծք կծեծենք, քուրձ կհագնենք և մեր գլխին մոխիր կլցնենք’ նրա համար: Հետո, նաև մեր ձեռամբ, իշխանության կգա Ռոբերտ Քոչարյանը կամ իր խումբը, կսկսի հալածել Սամվել Նիկոյանին: Ասենք’ պաշտոնական դիրքը չարաշահելու, 20 լիտր բենզին գողանալու հոդվածով: Ու մենք կուրծք կծեծենք, կինքնահրկիզվենք’ ի պաշտպանություն Սամվել Նիկոյանի, ԲՀԿ-ի քաղաքական մոնոպոլիայի դեմ պայքարի շրջանակներում: Հետո նաև մեր ձեռամբ իշխանության կգա Միշիկը, կհետապնդի Սեդրակին, ու մենք էլի հացադուլ կանենք’ հանուն Սեդրակի: Հետո նաև մեր ձեռամբ իշխանության կգա Սեդրակը և կբռնի Միշիկին, ու մենք վերջինիս նկարները բռնած կգոռանք’ ազատություն քաղբանտարկյալ Միշիկին:
Իսկ նրանք միավորվում են այն ժամանակ, երբ ժողովրդի իշխանությունը վերականգնելու շանս է ստեղծվում, և իրար ուտում են, երբ ժողովրդից գողացված իշխանությունը բաժան-բաժան անելու խնդիր կա: Նրանք ուրիշ հարցեր են լուծում, բոլորովին ուրիշ հարցեր, թե ով ում ո՞ր բիզնեսի մեջ որքան է քցել, և պայմանավորված քվոտայից քանի միլիարդ է ավել աշխատել: Ի դեպ, դոլարների մասին: Վարդան Օսկանյանենք 2008-ին մեզ շշի էին հանել մեղադրելով, թե 2008-ին արտերկրից փողեր ենք ստանում, որ Հայաստանն ապակայունացնենք: Ու հիմա էդ շրջանակի մարդկանցից շատերը միամիտ հայացքով ասում են. հա ի՞նչ. պարոն Հանթսմանը մեկուկես մլիոն դոլար է նվիրել Վարդան Օսկանյանին: Իսկականից էլ’ հա ի՞նչ: Ասե՞մ, թե չասեմ’ հա ինչ:
Սերժի վարկածը
7or կայքը Օսկանյանի վերաբերյալ իմ առաջին հայտարարությանը արձագանքելով մի մեծ հոդված էր գրել, որտեղ ըստ էության ինձ մեղադրել էր Բաղրամյան 26-ի, ավելի կոնկրետ Սերժ Սարգսյանի պատվերը կատարելու մեջ: Լավ կլիներ, որ նշված կայքի խմբագիր Անդրանիկ Թևանյանը մինչ նման մեղադրանք հնչեցնելը պատասխաներ մի շատ կարևոր հարցի. ինչու՞ իր անունը տեղ չգտավ ԲՀԿ համամասնական ցուցակում, չնայած վերլուծաբանները, ԲՀԿ-ի աղբյուրները նրա համար տեղ էին կանխատեսում կուսակցության ցուցակի առաջին տասնյակում: Բոլորը գիտեն, որ կանխատեսումը չիրականացավ, որովհետև Սերժ Սարգսյանը ԲՀԿ համամասնական ցուցակը կազմողին արգելեց Թևանյանին տեղ հատկացնել: Ասել է, թե Սերժ Սարգսյանը ԲՀԿ համամասնական ցուցակ կազմողին կարող է նաև բան թույլատրել և արգելել: Նման դեպքերում կարող էի նույնիսկ ինձ իրավունք վերապահել օգտագործել հայտնի ասացվածքի իմպրովիզացիոն տարբերակը. «Իմ սերժանտի սերժանտը իմ սերժանտն է»: Բայց չեմ անի, այլ ընդամենը կասեմ ի գիտություն 7or-ի: Եթե ձեր շեֆերին Սերժ Սարգսյանը կարող է բան թույլատրել կամ արգելել, ինձ օրինակ, չի կարող, չնայած շատ երկար ժամանակ երազել է այդ մասին: Համոզված եմ՝ հիմա չի էլ երազում: Ոչ ոք չի կարող ինձ ինչ-որ բան թույլատրել կամ արգելել, որովհետև փորձել եմ գործել այնպես, որ որևէ մեկին նման լծակ չտամ: Ստացվել է: Եվ թող ներեն ինձ 7or-ականները՝ իրենց նման հիասթափություն պատճառելու համար:
վերջաբան
Հարց կարող է առաջանալ, թե արդյոք Օսկանյանի հարցում նման դիրքորոշում արտահայտելով մտավախություն չունեմ, որ մի օր էլ ինձ կալանավորելու համար հանրապետականները կարող են գալ Ազգային ժողով: Տեսականորեն հնարավոր է, կարող է լինել նման բան: Բայց իմ նստածը, իմ նստելը կլինի Հայաստանը համակած բազմաթիվ անարդարություններից մեկը: Իսկ Օսկանյանի և իր նմանների նստելը կդառնա եզակի, բացառիկ, հուսադրող արդարություն:
ՆԻԿՈԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆ
ԱԺ պատգամավոր
Սեռական և ֆիզիկական բռնությունը հոգեկան ծանր տրավմա է, որի հետևանքով ծագող ցավագին ապրումները տևում են մի քանի ամիս, իսկ հետևանքները կարող են դրսևորվել նույնիսկ տարիներ հետո։ Նկատի ունեցեք, որ տուժածը ձեր կողմից ցուցաբերվող թե՛ հոգեբանական և թե՛ գործնական մեծ աջակցության խիստ կարիք է ունենալու։ Առանց այդպիսի աջակցության նա ինքնուրույն չի կարողանա հաղթահարել այդ վիճակը։
Ի՞նչ պետք է անել
* Ձգտեք, որ տուժածը չմեկուսանա և չպարփակվի իր մեջ։ Նրա ուշադրությունը հրավիրեք այդ պահին իր մարմնական զգացումների նկարագրության վրա, ներկա պահին և ամենամոտ ապագային ուղղված հղումներ արեք։ Դա կօգնի վերագտնել իրականության զգացումը։
* Տուժածին հնարավորինս հաճախ առաջարկեք պարզագույն, ամենահասարակ գործողություններ, որոնցում նա ինքը պետք է տարրական ընտրություն կատարի և որոշում կայացնի (օրինակ. նա ցանկանում է նստել աթոռի՞ն, թե՞ բազմոցին)։ Դա կօգնի վերականգնել իրավիճակի վերահսկման զգացումը, նպատակային գործողություններ կատարելու ընդունակությունը։
* Խրախուսեք և օգնեք նրան դրսևորել իր բոլոր զգացմուքները՝ ատելությունը, զայրույթը, վախը, հուսահատությունը, ցավը, տխրությունը, տագնապը և այլն։ Չդրսևորված զգացմունքները հետագայում կարող են լուրջ պրոբլեմներ առաջացնել։ Խրախուսեք դրսևորել իր բոլոր մտավախություններն ու մտքերը, այդ թվում նաև ինքնասպանության մասին մտքերը, եթե այդպիսիք լինեն։
* Խրախուսեք և հորդորեք տուժածին հետևելու իր արտաքինին։ Թող նա ոչ միայն խնամի մարմինը, այլև գեղեցիկ հագուստ, սանրվածք և տեսք ունենա։ Դա օգնում է բարձրացնել ինքնագնահատականը։
* Հավաստիացրեք, որ նա մեղավոր չէ եղածի համար և իրեն մեղադրելու համար ոչ մի հիմք չկա։ Ասեք, որ ոչ ոք դրանից ապահովագրված չէ և դա կարող է տեղի ունենալ ցանկացած մարդու հետ։
* Տուժածին վստահություն է անհրաժեշտ նրանում, որ իր հանդեպ մտերիմների վերաբերմունքը չի փոխվել։ Խոսքերով և գործողություններով հավաստիացրեք, որ նա ձեզ համար նույնքան թանկ, սիրելի և հարազատ է, ինչպես եղել է միշտ։ Դա կօգնի մեղմացնել անլիարժեքության, «ապականված, կեղտոտված» լինելու զգացումը։
* Հավատ ներշնչեք սեփական ուժերի նկատմամբ։ Հավաստիացրեք, որ նա լիովին կկարողանա հաղթահարել այդ փորձությունը։ Դա կօգնի իր նկատմամբ վստահության և լավատեսության ավելացմանը։
* Կոնկրետ մարդկանց անուններ թվեք, որոնց ավելի ծանր փորձություններ են բաժին ընկել։
* Տուժածին ծանոթացրեք նույն սեռի անձնավորության հետ, որը նախկինում նմանատիպ բռնության է ենթարկվել և կարողացել է հաղթահարել այդ վիճակները։ Նրա փորձառությունը շատ օգտակար կլինի։
* Տուժածի մոտ կարող է մտավախություն առաջանալ իր հոգեկան վիճակի հետ կապված։ Հավաստիացրեք, որ նրա ապրումները միանգամայն նորմալ են, ընդունելի և մտահոգվելու հիմքեր չկան։
* Հորդորեք տուժածին անպայման դիմել մասնագետների օգնությանը։ Բացատրեք, որ մասնագետներին դիմելիս նա չպետք է ամաչի, քանի որ դա իր կամքով չի եղել և նա դրանում ոչ մի մեղք չունի։ Ինքներդ ևս խորհրդակցեք մասնագետ հոգեբանի կամ հոգեթերապևտի հետ։
* Իրավապահներին և դատական մարմիններին դիմելիս նկատի ունեցեք, որ դատավարությունը հանգեցնում է տրավմայի կրկնակի վերապրմանը։ Աշխատեք այնպես անել, որ տրավմայի վերապրումը հնարավորինս մեղմ և պակաս ցավոտ լինի։
Հրաչյա Ամիրյան
Երևանի պետական բժշկական համալսարանի ռեկտոր Դերենիկ Դումանյանը նշանակվեց Առողջապահության նախարար: Մինչ այդ Դերենիկ Դումանյանի անունը շրջանառվում էր, որպես նախարարի թեկնածու, սակայն առավել հաստատուն տրվում էր Արա Բաբլոյանի անունը: Թե ինչ տեղի ունեցավ այս ընթացքում հայտնի չէ: Սակայն Դումանյանին, որի աշխատանքից դժգոհ էին անգամ որպես ռեկտոր, վստահվեց մի ամբողջ լուրջ գործառույթներ ունեցող համակարգ:
Ասում են իստիտուտում նրա գալուց հետո երանի էին տալիս Քալյանի ժամանակներին: Ուստի շատ հավանական է, որ նրա՝ Առողջապահության նախարարի աթոռին նստելուց հետո էլ, երանի տան Քուշկյանի ժամանակներին:
Առայժմ կարծես վարկածներ չկան, թե ով է փոխարինելու Դումանյանին` Բժշկական համալսարանի ռեկտորի պաշտոնում:
-
-
04.05.2024 | 12:10
ՀՀ-ում ոչ մի ՄԻՊ այսքան սիրված չի եղել իշխանության կողմից․ Իրավապաշտպան -
01.05.2024 | 03:10
Փաշինյանը Հայաստանի խնդիրները կեղծորեն բարդում է 1915 թվականի ցեղասպանության հոգեցնցման վրա -
03.05.2024 | 02:10
Գործող ռեժիմն ընդամենը սգո ծառայություններ է մատուցում. Ստեփան Դանիելյան -
02.05.2024 | 01:10
Հաղթանակը մերն է լինելու․ Մեդվեդևը մայիսի 1-ի շնորհավորանքում ծաղրել է Զելենսկուն -
02.05.2024 | 02:10
«Ես գողական կյանքով ապրող եմ, պարտքի մնացած գումարը ինձ պետք է տաք». Գեղարքունիքի բնակիչը սպառնացել է ընտանիքին -
02.05.2024 | 03:10
Լատվիայի ԱԳ ղեկավարը հայտնել է, որ Ուկրաինան ստացել է արևմտյան զենք՝ Ռուսաստանին հարվածելու թույլտվությամբ. Զախարովան պահանջել է այդ երկրների ցանկը -
01.05.2024 | 02:10
Հիմա հավատում ենք, որ Հայաստանի հետ միասին քաղաքական ճանապարհով և կարճ ժամանակում կհասնենք բոլոր նպատակներին. Էմիրբեկով -
03.05.2024 | 12:10
ՀՀ-ում տագնապալի զարգացումներ են, անհասկանալի է ձեր հանդուրժողականությունը. Ընդդիմադիր խմբակցությունները՝ դեսպաններին -
02.05.2024 | 12:10
Պահի հրամայականն է կասեցնել Տավուշում սահմանագծման անօրինական գործընթացը -
01.05.2024 | 12:13
Ողբերգական դեպք՝ Երևանում․ թիվ 90 դպրոցի 11-ամյա աշակերտուհու սիրտը կանգ է առել
-
- Տեսանյութ
- Օրվա միտք
- Խմբագրի վարկած
- Ֆոտո
-
Հասցե` Հայաստան, 0023, Երևան, Արշակունյաց 2
Հեռ: +374 (10) 06 06 23 (413, 414), +374 (99) 53 58 26
Էլ. փոստ` armv12@mail.ru -
2010-2011 © Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են:
Մեջբերումներ անելիս հղումը armversion.com-ին
պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ
ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն
առանց armversion.com-ին հղման արգելվում է: -
Կայքում արտահայտված կարծիքների համընկնումը
խմբագրության տեսակետի հետ պարտադիր չէ:
Գովազդների բովանդակության համար
կայքը պատասխանատվություն չի կրում:
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Copyright “Armversion.com” 2010.