ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի կողմից այսօր առավոտյան Ռուսաստանի տարածքում մասնակի զորահավաք հայտարարելուց հետո ՌԴ-ից դեպի Երևան, Թբիլիսի և Ստամբուլ տոմսերը միանգամից սպառվել են:

Նույնիսկ մոտակա օրերի համար այդ ուղղություններով տոմս գտնելը շատ դժվար է: Եվ սա այն դեպքում, որ Պուտինի հայտարարությունից րոպեներ անց Մոսկավա-Երևան ուղղությամբ չվերթի ավիատոմսերի գները հաշված րոպեների ընթացքում բարձրացան 700 հազարից մինչև 1 մլն դրամ:

Սեպտեմբերի 12-ի՝ լույս 13-ի գիշերը ՀՀ ինքնիշխան տարածքի վրա Ադրբեջանի իրականացրած ռազմական ագրեսիայի հետևանքով գերեվարված անձանց հետ կապվել ԿԽՄԿ գրասենյակի ներկայացուցիչներին դեռևս չի հաջողվել։ Այդ մասին «Փաստինֆո»-ին հայտնեց ԿԽՄԿ հայաստանյան գրասենյակի հաղորդակցման և կանխարգելման ծրագրերի ղեկավար Զառա Ամատունին։

«Մեր փոխանցած տեղեկություններն Ադրբեջանը դեռ չի հաստատել։ Իսկ քանի դեռ պահող կողմը, այսինքն՝ Ադրբեջանը չի հաստատել, որ տվյալ անձանց գերեվարել ու պահում է իր մոտ, սպասողական վիճակում ենք, կապ չկա իրենց հետ։ Իհարկե, և՛ Հայաստանի, և՛ Ադրբեջանի իշխանությունների հետ կապի մեջ ենք։ Ունենք նաև տվյալներ, որոնք ստացել ենք ընտանիքների կողմից ՝ հարազատների հնարավոր գերեվարության վերաբերյալ։ Այդ տվյալների մասով ևս հաստատումների ենք սպասում»,-ասաց Ամատունին և հավելեց, որ հաստատումները ստանալուն պես կտեղեկացնեն ընտանիքներին։

Հիշեցնենք, որ երեկ ՀՀ Անվտանգության խորհուրդը հաղորդագրություն էր տարածել՝ ըստ որի վերջին ագրեսիայի ընթացքում ադրբեջանցիները գերեվարել են առնվազն 20 հայ զինծառայողի։

Վերջին օրերին հայտնի դարձավ, որ վիրավոր գերեւարված երկու հայ զինծառայող Բաքվում սպանվել է, որոնց դիերը եղել են սեպտեմբերի 17-ին Բաքվի կողմից Հայաստանին հանձնված 32 հայորդիների մարմինների թվում։

ՀՀ ԱԻ նախարարը ֆեյսբուքյան իր էջում իրազեկող տեսանյութ է տարածել՝ կից գրառմամբ. «Քաղաքացիական պաշտպանության կառույցները (պատսպարաններ) թաքստոցներ են, որոնք նվազեցնում են հարվածային ալիքի ուժգնությունը: Այդ կառույցների կարևորությունն էլ ավելի է զգացվում պատերազմական պայմաններում:
Պատսպարանների բարեկարգման ծրագրեր են իրականացվում հանրապետության ամբողջ տարածքում:
Բնակչության պատսպարման հաշվարկումն իրականացվում է համայնքների ղեկավարության կողմից: Ամբողջ տեղեկատվությունն ամփոփվում է, ուղարկվում է Երևան քաղաքի և մարզային փրկարարական վարչություններ:
Իմ և փրկարար ծառայության տնօրենի հանձնարարականներով ԱԻՆ փրկարար ծառայության հրշեջ-փրկարարական ջոկատներից կազմված խմբերը տեղական ինքնակառավարման մարմինների (ՏԻՄ) աշխատակիցների ուղեկցությամբ պարբերաբար իրականացնում են բազմաբնակարան շենքերի, մասնավոր տների և նկուղների ուսումնասիրություն: Լուսանկարում են տարածքը, վիճակի մասին տեղեկացնում վերադասին, նրանք էլ, իրենց հերթին, իրավիճակը ներկայացնում են ՏԻՄ-երին, առկա թերությունները վերացնելու համար:
Որպես պատսպարան ծառայում են նաև մետրոպոլիտենի կայարնները, գետնանցումները, դպրոցների ու մանկապարտեզների նկուղային հարկերը:
Բնակչության իրազեկումը տեղի է ունենում ՏԻՄ-երի կողմից: Արտակարգ իրավիճակների նախարարության կողմից կազմակերպվում են թեմատիկ վարժանքներ»:

Ադրբեջանական ագրեսիայի հետեւանքով զոհվածների եւ անհետ կորածների թիվը հասնում է 207-ի, այդ թվում՝ զոհվել է քաղաքացիական 3 անձ, 2 քաղաքացիական անձի գտնվելու վայրը համարվում է անհայտ, վիրավորվել է 293 զինծառայող, 3 քաղաքացիական անձ, գերեվարվել է 20 զինծառայող: Առկա են ապացույցներ հայաստանցի գերեվարված կամ զոհված զինծառայողներին ադրբեջանցիների կողմից խոշտանգումների ենթարկելու, անդամահատելու, այդպիսով ապօրինի կերպով կյանքից զրկելու դեպքերի վերաբերյալ:

Այս մասին ասված է սեպտեմբերի 19-ին վարչապետ Ն. Փաշինյանի գլխավորությամբ տեղի ունեցած ՀՀ Անվտանգության խորհրդի նիստում ընդունված հայտարարության մեջ: 

Հայտարարության մեջ նշված է, որ Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից թիրախավորվել են 36 բնակավայրեր, այդ թվում Գորիս, Սիսիան, Կապան, Ջերմուկ, Վարդենիս, Տեղ, Գեղամասար համայնքները, ինչի հետեւանքով մասնակի կամ ամբողջական ավերվել են 192 տուն, 3 հյուրանոց, 2 դպրոց, 1 բժշկական հաստատություն, 1 հանդիսությունների սրահ, 4 անասնագոմ: Վնասվել է 7 էլեկտրական ենթակառուցվածք, 5 ջրային ենթակառուցվածք, 3 գազամուղ, 1 կամուրջ, 2 ավտոճանապարհ, 1 փողոց: Թիրախավորվել են 2 շտապօգնության մեքենա, 4 անձնական օգտագործման ավտոմեքենա:

Սարդարապատի հուշահամալիրի ղեկավարությունը չի թույլատրել  հուշահամալիրի տարածքում հուղարկավորել ադրբեջանական ագրեսիայի հետեւանքով զոհված պայմանագրային զինծառայող,  Արմավիրի մարզի Արաքս գյուղի բնակիչ  44-ամյա Արման Մխիթարյանին:  Այս մասին NEWS.am-ի խմբագրություն են ահազանգել Արաքս գյուղի բնակիչները:

«Արմանը 4 երեխա ունի, 5-րդն էլ նոր պետք է ծնվի: Ադրբեջանական  հարձակման ժամանակ ինքը տանն է եղել, լսել է, որ հարձակվել են ու ինքնակամ մեկնել է հայրենիքը պաշտպանելու եւ զոհվել է: Թանգարանի տնօրեն Կարեն Փահլևանյանն  մեզ արգելել է զոհվածի մարմինը հուղարկավորել Սարդարապատի հուշահամալիրին կից տարածքում: Փահլևանյանը մեզ ասել է, որ այդ խնդրով դիմել է ԿԳՄՍ նախարարություն, որն էլ մերժել է։ Բայց այնտեղ եւ արցախյան առաջին եւ 44-օրյա պատերազմում զոհվածների են հուղարկավորել: Եթե մեզ չթույլատրեն, գնալու ենք փոսը փորենք եւ հուղարկավորենք»,-ասաց բնակիչներից մեկը:

Հայոց ազգագրության եվ ազատագրական պայքարի պատմության ազգային թանգարանի տնօրեն  Կարեն Փահլեւանյանն էլ մեզ հետ զրույցում ասաց, որ օրենքով հուշահամալիրի տարածքում հատուկ տեղ չկա հատկացված հուղարկավորություն իրականացնելու համար:

«Առաջին արցախյան պատերազմի ժամանակ են 8 հոգու հուղարկավորել, եւ 44-օրյա պատերազմում 2 զոհվածների` զույգ եղբայրների մասունքներ են հուղարկավորել: Իմ թուլատրելով չի, գոյություն ունի պատմամշակութային հուշարձանների պահպանության մասին օրենք, որտեղ հստակ սահմանվում է, որ հուշարձանների տարածքներում արգելվում է որեւէ տիպի աշխատանքի իրականացումը, բացառությամբ կոմունիկացիոն տիպի աշխատանքների իրականացումը: Ես ոչ թույլատրում եմ, ոչ էլ չեմ թույլատրում, այդ կարգը իմպերատիվ գրված է: 44-օրյա պատերազմի ընթացքում զոհված եղբայրների համար էլ մենք թույլատրություն չենք տվել, իրենք են բերել, հուղարկավորել մասունքները: Հիմա այս դեպքում նրանք անժառանգ են, հետնորդ չունեն, իսկ այս զոհվածի դեպքում հետո էլ ընտանիքի այլ անդամների պե՞տք է բերեն հուղարկավորեն»,-ասաց նա:

Անդրադառնալով նրան, որ գյուղացիները վճռական են տրամադրված եւ հայտարարել են, որ կգան եւ փոս կփորեն, տնօրենն ասաց, որ ինքն այդ դեպքում ոչ մի անելիք չունի. «Կլինի նախարարի կողմից լիազոր մարմնի ցուցումն ուղիղ ես կօժանդակեմ, այլ դեպքում ի՞նչ պետք է անեմ»:

Հիշեցնենք, որ սեպտեմբերի 13-ին՝ ժամը 00:05-ից, Ադրբեջանի ԶՈՒ ստորաբաժանումները սահմանի ողջ երկայնքով հրետանային միջոցներից, խոշոր տրամաչափի հրաձգային զինատեսակներից սկսել էին ինտենսիվ կրակ վարել հայկական դիրքերի ուղղությամբ՝ կիրառելով նաեւ ԱԹՍ-ներ: Հակառակորդը հարվածում էր թե՛ ռազմական, թե՛ քաղաքացիական օբյեկտներին։

Պաշտպանության նախարարության հաղորդմամբ՝ սեպտեմբերի 14–ին, ժամը 20։00–ից բոլոր ուղղություններով կրակը գրեթե դադարել է, էական միջադեպեր չեն արձանագրվել։ Սեպտեմբերի 16-ի ժամը 09:00-ի դրությամբ՝ հայ-ադրբեջանական սահմանին իրադրության փոփոխություն չի արձանագրվել:

Սեպտեմբերի 16–ի դրությամբ հայկական կողմն ունի հաստատված 135 զոհ։

Սեպտեմբերի 14–ին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ԱԺ–Կառավարություն հարցուպատասխանի ժամանակ հայտարարել էր, որ այդ պահի դրությամբ՝ ադրբեջանցիները Հայաստանից օկուպացրել են 10 քառակուսի կմ։

Մեդիա, կիբերանվտանգության փորձագետ Արթուր Պապյանը ժամեր առաջ քարտեզներ է հրապարակել, որոնցում ակնհայտ երևում են Թել Ավիվից Բաքու թռչող մեծաքանակ բեռնատար ինքնաթիռների շարժը, բնականաբար՝ զենքով բեռնված:

«Sillk Way West բեռնատար ինքնաթիռները շարունակում են կանոնավոր չվերթները Թել Ավիվից Բաքու։ Չվերթներն անցնում են Թուրքիայի և Վրաստանի օդային տարածքով։ Ժող, խելքներդ գլուխներդ հավաքեք ու պատրաստվեք կռվի»,-գրել է Ա. Պապյանը։

Մենք այսօր հայտնվել ենք մի իրավիճակում, որտեղից շատերը ելքի երկու տարբերակ են տեսնում, որոնք երկուսն էլ ինձ համար անընդունելի են: Այս մասին ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է «Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնության համահիմնադիր Ռուբեն Վարդանյանը:

«Մի տարբերակը ձևացնելն է, թե իրավիճակը վերահսկողության տակ է, որ բանակն ամեն ինչով ապահովված է, որ իշխանություններն ամեն ինչ ճիշտ են անում, և որ նրանց քաղաքականությունը կհանգեցնի ստատուս քվոյի վերականգնման և երկարաժամկետ խաղաղության: Ես չեմ հավատում դրան, քանի որ գիտեմ և տեսնում եմ, որ դա այդպես չէ: Ես հասկանում եմ, որ այս պատերազմում ներքաշված են շատերը, այդ թվում՝ Հայաստանի ղեկավարությունը: Ինձ համար անընդունելի է նաև, որ Արցախի հարցի առաջնահերթությունը, մեր հայրենակիցների ճակատագիրը և շատ կարևոր այլ արժեքներ նրանց համար վերջին տեղում են:

Մյուս տարբերակը՝ իշխանություններին դավաճանության մեջ մեղադրելն է, հանրահավաքներին միանալն ու նրանց հրաժարականը պահանջելը: Ակնհայտ է, որ իշխանությունները չեն կարողանում հաջողել ո՛չ պաշտպանության, ո՛չ դիվանագիտության մեջ, ո’չ տեղեկատվական պատերազմում և, ամենակարևորը` չեն կարողանում վտանգի պահին համախմբել հասարակությունը: Նրանք առհասարակ որևէ բանում չեն հաջողում: Բայց այս երկրորդ տարբերակը ևս այս պահին ընդունելի չէ ինձ համար, քանի որ պատերազմի ժամանակ անթույլատրելի է վտանգել սեփական երկրի իշխանությունների, ինչպիսին էլ որ դրանք լինեն, լեգիտիմությունը: Նախ՝ պետք է առնվազն հաղթահարել պատերազմի սուր փուլն ու վտարել ագրեսորին մեր երկրի սահմաններից: Դրանից հետո արդեն՝ մտածել երկրի ներքին հարցերով զբաղվելու մասին:

Սա մե՛ր պատերազմն է, որը պահանջում է, որպեսզի մենք բոլորս կանգնենք հանուն մեր հայրենիքի պաշտպանության և հանուն մեր գալիք սերունդների ապագայի, թիկունք լինենք հերոսաբար կռվող, հայրենիքի սահմաններն արժանապատվորեն պահող մեր զինվորներին, ու գիտակցենք, որ մեծ պարտք ունենք նրա՛նց առաջ, ովքեր իրենց կյանքն ենք զոհել:

Ես անում եմ ու շարունակելու եմ անել այն, ինչ կարող եմ և ա՛յն ուղղություններով, որտեղ իսկապես կարող եմ օգտակար լինել: Ես վստահաբար հավատում եմ մեր հաղթանակին, քանի որ ճանաչում եմ և շփվում եմ իրական հայրենասերների հետ, և հավատացեք, որ մենք շատ ենք»,- գրել է նա:

Սեպտեմբերի 13-14-ին ադրբեջանական հերթական ռազմական ագրեսիայի արյդունքում մենք ունենք բազմաթիվ զոհեր, անհետ կորածներ ու ռազմագերիներ։ Այս մասին ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է Նաիրա Զոհրաբյանը:

«Մինչ այս պահը զոհերի, վիրավորների եւ գերիների իրական թիվը պարզ չի։ Ալիեւը հերթահան անգամ ստորացնում է՝ ասելով, որ 100 դիակ կվերադարձնի, եթե Նիկոլը խելոք ընդունի ադրբեջանական կողմի առաջարկները։

Բազմաթիվ վիրավորներ ունենք, որոնց դիրքերից իջեցնել դեռ չի հաջողվում։

Ըստ պաշտոնական տեղեկատվության, ունենք 105 զոհ, 20 ռազմագերի։ Անհետ կորածների մասին որեւէ տեղեկություն չկա։

Մեկ բան հստակ է՝ այս թվերը խիստ մոտավոր են եւ թե՛ զոհերի, թե՛ ռազմագերիների թիվը, ցավոք, շատ ավելին է։

Ալիեւի կոշիկի տակ ճզմված այս իշխանությունը ոչինչ անել չի կարող գերեվարված տղաներին վերադարձնելու համար, ուրեմն դա պիտի անենք բոլորս, ով ունի միջազգային կառույցներում կապեր եւ ազդեցություն։

Ամեն վայրկյանը թանկ է»,- գրել է Զոհրաբյանը:

Սեպտեմբերի 13-ի լույս 14-ի գիշերը Ադրբեջանի զինված ուժերը ագրեսիա են իրականացրել ՀՀ ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ եւ ՀՀ զինված ուժերի բազմաթիվ ներկայացուցիչներ, զինվորներ հայրենիքի պաշտպանության դիրքերով անձնուրացաբար զոհել են իրենց կյանք. Առաջարկում եմ մեկ րոպե լռությամբ հարգել բոլոր զոհերի հիշատակը: Այս մասին, այսօր՝ սեպտեմբերի 16-ին կառավարության նիստի սկզբում հայտարարեց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:

«Այսօրվա դրությամբ մեր հաստատված զոհերի թիվը 135 է, բայց ցավոք մենք գիտենք, որ այդ թիվը դեռեւս վերջնական չէ: Ունենք նաեւ բազմաթիվ վիրավորներ»,-ասաց նա:

Պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանը հայտարարեց, որ օպերատիվ իրավիճակը այս պահին գնահատվում է հարաբերական հանգիստ. «Երեկ գիշերվա ընթացքում հրադադարի ռեժիմը պահպանվել է ըստ էության: Կարող եմ նշել, որ զինված ուժերը կարողանում են կատարել իրենց առջեւ դրված խնդիրը»,-ասաց նա:

Արցախյան 44-օրյա պատերազմում զոհված, Արցախի հերոս Մենուա Հովհաննիսյանի մայրը՝ Կարին Տոնոյանը գրում է.

«Հարգելի՛ հայրենակից,

Նախ՝ երեկվա մասին: Ազգային Ժողովի մոտ հավաքը ինքնաբուխ էր, հընթացս ձևավորված ամբիոնը նույնպես և հետևաբար արված հայտարարությունները անկազմակերպ էին: Այն բոլոր հայտարարությունները, որոնք բռնության կամ քաոս հրահրող երանգներ ունեին, մեր սատարումը չունեն, դրանք մեր օրակարգի մաս չեն հանդիսանում:

Մեր օրակարգը, մեր առաջիկա անելիքները հետևյալն են, որոնց շուրջ և տեղի է ունենալու ժողովրդի համախմբումը:

Արձանագրենք, որ Հայաստանի վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող անձի հենարանը և նրա ապազգային ու հակապետական որոշումները սպասարկողները (նաև լուռ համաձայնությամբ), հետևյալ պետական մարմիններն են. Ազգային Ժողով, Կառավարություն, Դատական համակարգի զգալի մասը, Ոստիկանություն, Ազգային անվտանգության ծառայություն: Հենարան են նաև մեդիա դաշտի մի մեծ հատված, ներառյալ Հանրային Հեռուստաընկերություն և ռադիո, հասարակական կազմակերպություններ, տնտեսական դաշտում գերակա դերակատարներ, այդ թվում օլիգարխիկ համակարգի մաս կազմող անհատներ, որոնք նաև սերտաճել են ներկա իշխանությանը:

Մեր թիվ մեկ խնդիրն է զրկել երկրի վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող անձին հենարանից և հեռացնել նրան պաշտոնից, ձևավորել անցումային կառավարություն, իրականացնել ճգնաժամային կառավարում, պետության ռեսուրսները առաջանահերթ ուղղել Հայաստանի անվտանգային համակարգի վերականգնմանը, վերազինել մեր բանակը նոր տեխնոլոգիական մարտական կարողություններով և ունակություններովտալով նրան հնարավորություն ապահովելու Հայաստանի Սահմանադրությամբ բանակի վրա դրված պարտավորությունը «Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերն ապահովում են Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանությունը, անվտանգությունը, տարածքային ամբողջականությունը և սահմանների անձեռնմխելիությունը»:

Վերոնշյալն իրագործելու համար հարկավոր են հետևյալ գործողությունները.

Գործողությունների խումբ 1.
Ժամանակավորապես (մինչև վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնողի հրաժարականը) պարալիզացնել հակապետական որոշումների հենարան հանդիսացող պետական կառույցների, կազմակերպությունների, խմբերի և անհատների հանցավոր համագործակցությունը: Սրա համար հարկավոր է այսօրվանից սկսած ԽԱՂԱՂ ԱՆՀՆԱԶԱՆԴՈՒԹՅԱՆ գործողություններով արգելափակել Կառավարության հիմնական մարմիններում` նախարարություններում, մարզպետարաններում և բուն կառավարության նստավայրում որևէ տեսակի գործունեություն: Դուրս եք գալիս փողոց, ինքնակազմակերպվում եք և խաղաղ գործողություններով արգելափակում եք նշված մարմինների նստավայրերը և խաթարում եք դրանց գործունեությունը մինչև համապատասխան անձի հրաժարականը: Այս նույն գործողություններն ենք իրականացնում նաև Բարձրագույն դատական խորհրդի, Հանրային հեռուստաընկերության և այլ իշխանական լրատվամիջոցների, իշխանության սատարող հասարակական կազմակերպությունների և օլիգարխիկ համակարգի ներկայացուցիչների հիմնական ձեռնարկությունների նկատմամբ:

Գործողությունների խումբ 2.
Զուգահեռ, շրջափակում ենք Ազգային Ժողովի շենքը, ԽԱՂԱՂ ԱՆՀՆԱԶԱՆԴՈՒԹՅԱՆ գործողություններով և բացատրական աշխատանքներով ուղղորդում ենք ՔՊ կուսակցության պատգամավորներին ներկայանալ Ազգային Ժողով և միանալ վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող անձին անվստահություն հայտնող փաստաթղթին. սա, ժողովրդի պահանջի համաձայն, երեկ ԱԺ ընդդիմադիր ուժերը պարտավորվել են նախաձեռնել:
Նշված մարմինների, կազմակերպությունների և անհատների գործունեությունը խաթարող անհնազանդության խաղաղ գործողությունները իրականացվում են այնքան ժամանակ, քանի դեռ չենք հասել վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող անձի հրաժարականին:

Գործողությունների խումբ 3.
Առաջին երկու խումբ գործողություններին զուգահեռ ձևավորվում է անցումային կառավարության օրակարգը և այդ օրակարգն իրականացնող մարդկանց շրջանակը: Ժամանակավորանցումային կառավարության ղեկավարը վարչապետը, կլինի անձ, որը գործելու է միայն հայտարարված օրակարգի շրջանակներում և կատարելու է ճգնաժամային կառավարման կոլեգիալ որոշումները, նա պետք է վայելի հանրային բարձր վստահություն:
Միաժամանակ, հայտարարում ենք, որ բոլոր այն պետական ծառայողները և պետական մարմինների այն բոլոր ներկայացուցիչները, ՔՊ բոլոր պատգամավորները, որոնք հրապարակայնորեն կհրաժարվեն վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող անձի հետ համագործակցելուց, կստանան անվտանգության երաշխիքներ անցումային կառավարության կողմից, որը կապահովի և կերաշխավորի նրանց և նրանց ընտանիքների անվտանգությունը:
Վերջապես, խոսքն ուղղում ենք Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերում բարձրագույն սպայական կոչում ունեցող հրամանատարական ներկա և նախկին կազմերի բոլոր ներկայացուցիչներին: Հրաժարվե՛ք վարչապետի պաշտոնը զբաղեցնող անձի հետ համագործակցելուց, միացե՛ք մեզժողովրդին, միասին վերականգնենք խարխլված անվտանգային համակարգը: Հայ ազգը սպասում է իր արժանավոր զավակների համախմբանը հանուն պետության ու ժողովրդի գործուն և նվիրական քայլերի:
Աստված օրհնի մեր ժողովրդին, մեր պետությունը և մեր պետության ու ժողովրդի անվտանգության երաշխավոր բանակը:
Հայտարարությունը բաց է միանալու համար»։