Տոսկա … 1800 թվական. Ազգային օպերայի և բալետի թատրոնում օրեր առաջ Պուչինի այս հրաշալի ստեղծագործությունն էր. Տոսկայի դերում՝ ՀՀ վաստակավոր արտիստ Մագդա Մկրտչյան, Կավարադոսի՝ Տիգրան Հակոբյան, Սկարպիա՝ ՀՀ վաստակավոր արտիստ Դավիթ Բաբայանց:

Սեր , խանդ, քնքշանք, բռնություն, դաժանություն… Թեման այսօր էլ կարելի է արդիական համարել։

Սիրած տղամարդուն ազատ արձակելու համար ամենազոր իշխանավորը՝Սկարպիան, պահանջում է երգչուհի Ֆլորիա Տոսկայից տրվել իրեն: Հանգուցալուծումը դրամատիկ է: Ինչ խոսք, ուրախալի է, որ մեծ աշխատանք պահանջող այս գործում ընդգրկված են ոչ միայն պրոֆեսիոնալներ, այլև օպերային արվեստում իրենց առաջին քայլերն անող երեխաներ՝ Դավիթ Զալյանի հիմնադրած վորկալ- երգչախմբային դպրոցի սաներ, որոնք մեր հույսն ու լույսն են, մեր վաղվա օրը:

Հրաշալի կատարումներ, ջանք, նվիրում և… կիսադատարկ դահլիճ…

Հենց այս հարցից էլ սկսեցինք մեր զրույցը Օպերային թատրոնի առաջատար երգչուհիներից մեկի՝ Մագդա Մկրտչյանի հետ:

-Այո, ցավոք այսօր կա նման խնդիր. դա մասամբ կապված է մեր ժողովրդի տրամադրության, մեր երկրի վիճակի հետ: Վերջին մի քանի տարին՝ քովիդ, պատերազմ, և այլ գործոններ շատ խանգարեցին մեզ, հեռացրեցին հանդիսատեսին թատրոնից: Սակայն դա հարցի մի կողմն է:

Վստահորեն պետք է հպարտ լինենք, որ ունենք օպերային թատրոն, որը մեզ ներառում է քաղաքակիրթ երկրների թվում: Օպերային արվեստն, ինչ խոսք, ներդրումներ է պահանջում,բայց չպետք է շքեղություն համարվի: Այն էլիտար արվեստ է և առանց լուրջ հովանավորի զարգացում չի կարող ունենալ: Պետության կողմից քայլեր արվում են, բայց էլ ավելի ուշադրություն ու գործնական ծրագրեր են պետք: Պետք է ազգովին հոգ տանենք, նպաստենք ազգային օպերայի հզորացմանը:

-Արվեստը շատ հզոր զենք է, մարդու հոգին մաքրող, տրամադրող, այն պետք է ընդամենը ճիշտ օգտագործել:

-Այո,անհրաժեշտ է այդ զենքը փայլեցնել և բաժանել նախ մատաղ սերնդին. այդ առումով մեծ անելիք ունի կրթության ոլորտը, մշակույթի պատասխանատուների հետ ձեռք -ձեռքի: Բարձր դասարանցիներին և բուհերի ուսանողներին աբոնեմենտային ծրագրով պետք է ներգրավել մշակութային կյանքում,որի համար ընդամենը բարի կամք է պահանջվում, վաղը կարող է ուշ լինել:

Մեր երեխաները եթերային քաոսի մեջ են մեծանում, ինչը պետք է հուզի բոլորիս: Ճշմարիտ մշակույթը պետք է առաջնային լինի: Մեր երկրում շատ տարօրինակ է կարգավորվում այս դաշտը, հովանավորում են այնպիսի նախագծեր, որ ապշում ես:Ես կհասկանամ, եթե գումար տրամադրվի պատմական սյուժեներով գործերին, մնայուն արժեքներ ստեղծվի, սակայն…

-Կոմերցիա է…

-Կան արժեքներ, ինչպես մեր ունեցած օպերային թատրոնն է, որ պետք է վեր լինի կոմերցիայից և այստեղ մեծ է պետության մոտեցումը:Մեր թատրոնը հիմնական հովանավորի կարիք ունի: Սա միանշանակ է: Մետրոպոլիտեն, Լա- Սկալա, և այլ աշխարահռչակ թատրոններ ունեն խոշորագույն ընկերությունների հովանավորութունը: Ես կարծում եմ, որ նրանք դա հպարտությամբ են անում:

-Ունե՞ք պոտենցիալ աշխարհի բեմերում երգելու։

-Հրաշալի ձայներ ունենք, որոնք այսօր էլ երգում են անվանի օպերային թատրոններում, սակայն ինչքան էլ պահանջված լինեն, պիտի հպարտությամբ ասեմ, որ միևնույնն է, վերադառնում են: Սերը դեպի հայրենիք ձգում է բոլորիս: Խնդիրը ինքնակազմակերպվելու մեջ է: Մենք հրավիրում ենք տարբեր երկրներից երգիչներ անգամ երկրորդական դերերի համար, վճարում թանկ, այնինչ, մեր ունեցած պոտենցիալը ճիշտ բաշխելու խնդիր ունենք:

-Գաղտիք չէ, որ օտարամոլ ենք: Օպերային արվեստը թանկարժեք սկիհ չէ, որ դնես երևացող տեղում, մեկ -մեկ փայլեցնես ու գոհ լինես, որ ունես, այն սիրով օգտագործելու, հպարտանալու և սերունդներին է՛լ ավելի շողացող փոխանցելու համար է:

— Միանշանակ, իսկ դրա համար պետական հոգացություն է պետք, հովանավոր գտնելու և կազմակեպելու կամք:

Ռուզան Ավոյան

Հ.Գ. Երգչուհու հետ զրուցել ենք նաև նրա զբաղվածության և ծրագրերի մասին: Շարունակությունը հաջորդիվ:

Այս օրը մեր պատմագրության մեջ այն եզակիներից էր, որ խղճի, հեռատեսության ու իմաստնության դեպքում կարող էր գողացված արդարության փոխարեն ապահովել ազգային միասնությունը և կանխել ապագա պատերազմը, պարտությունը, եղերական հայրենազրկումը: Այս մասին ասվում է քաղաքական  գործիչ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի տարածած հայտարարությունում:

«Երեսունևհինգ տարիներով չի սկսվում, չի էլ ավարտվում արևի տակ Հայաստանի և հայության արդար ու արժանի տեղի համար պատմական պայքարը։

Բայց այս երեսունևհինգը մեզ էր տրված՝ մեր սերնդի ժառանգած պատմական շրջանի ազգային պատասխանատվությունը վերասահմանելու, ճեղքելու, շրջելու և նորակերտելու։

Եվ մենք արեցինք ամենքս միասին՝ նաև ի հեճուկս մեզ, կոմիտեներով, ջոկատներով, անհատ հերոսներով, մտավորականներով, հոգևորականներով, զինվորականներով, ապաև հայոց հպարտության բանակով։

Չկարողացանք պահել ո՛չ Հայրենիքը, ո՛չ մեր հերոսներին, ոչ էլ ինքներս մեզ։

Այս օրը մեր պատմագրության մեջ այն եզակիներից էր, որ խղճի, հեռատեսության ու իմաստնության դեպքում կարող էր գողացված արդարության փոխարեն ապահովել ազգային միասնությունը և կանխել ապագա պատերազմը, պարտությունը, եղերական հայրենազրկումը։

Իսկ ընդհանրապես՝ տարեդարձներ նշելուց և անկեղծ, բայց մոդայիկ դարձած ու խիստ ուշացած հավաքներ գումարելուց զատ՝ արժե, որ յուրաքանչյուրը ստանձնի ինքնամաքրող իր մեղքի բաժինը։ Առանց բացառության և առանց արդարացումների։

Նախագահ, պաշտոնյա, ընդդիմախոս, գիտնական, վերլուծաբան, գործիչ, լրագրող, իրավապաշտպան՝ ամեն մեկս։

Որ չփոխեցինք մեր անցյալը, որ բերեցինք այս անտերունչ ներկան։

Ես առաջին օրվանից՝ որպես նախարար, իրավաբան, քաղաքացի, ապաև պատգամավոր, կողմնակից եմ եղել Հայաստանի և Արցախի Հանրապետությունների ինքնիշխանությանը, տարածքային ամբողջականությանն ու սահմանադրականությանը և, ըստ այդմ, նրանց ճանաչմանը՝ իբրև այդպիսին։ Ոչ տանը, ոչ էլ օտար մայրաքաղաքներում որևէ շեղում կամ տարընթերցում երբևէ չի եղել։ Հավանաբար՝ բավարար հետևողական չեմ եղել այս դիրքորոշման կենսակոչման մեջ։

Իմ քվեարկությամբ որևէ իշխանություն՝ նախկին կամ ներկա, չի եկել իշխանության։ Եղել եմ սկզբունքային ընդդիմադիր բոլորին։ Երբեք չեն ասի, բայց նրանք գիտեն իրենց ասելիքն ինձ և մեր ժողովրդին։

Ամենամեղավորը, սակայն, ես եմ, որ, չնայած իմ լիակատար մերժումին, իմ ապրած կյանքով հանդուրժում եմ այսօրվա հայրենասպան, զինվորասպան վարչակարգին՝ իր ուխտադրուժ գերագույնով մեկտեղ։

Ահաև իմ տոնական խոստովանությունը՝ նախագահական երդման փոխարեն, անցողիկ, բայց անհրաժեշտ։

Որովհետև միայն Հայրենիքն է, որ հավերժ է՝ իր գոյամարտով հանդերձ։

Րաֆֆի Կ․ Հովհաննիսյան

18 փետրվարի 2023»:

Ադրբեջանցիների Հայաստանի տարածքում վերաբնակեցման պաշտոնական ծրագրի մեջ (որը, ի դեպ հրապարակվել ա մի քանի օր առաջ ու հասանելի ա բաց աղբյուրներում), նշվում ա, որ ադրբեջանցիների անվտանգությունը ՀՀ տարածքում պետք է ապահովեն իրենց համար վստահելի և բարեկամ երկրների ուժերը, համապատասխան մանդատ ստանալով։ Այս մասին գրել է ադրբեջանագետ  Անժելա Էլիբեգովան.

«Իրենց փորձագետները միտքը բացում են՝ դա պիտի լինի թուրքական բանակը։ Արդեն պաշտոնական հանդիպումներ ունեցել են թուրք պաշտոնյաների հետ։ Թուրքիայի դեսպանը «համայնքի» գրասենյակ այցելել ա։ Թուրքիայից աջակցման պաշտոնական հայտարարությունները հնչել են։

Ադրբեջանական կողմի պնդմամբ, վերադառնալու իրավունք ունեն ոչ միայն Հայաստանի տարածքում ծնվածները, այլ նաև նրանց ժառանգները և պետական ծրագրի շրջանակներում սկսվել են արդեն հաշվառումը և ցուցակագրումը։ Այս պահին խոսքը գնում ա մի քանի հարյուր հազարի մասին։

Ադրբեջանից փախստական դարձած հայերի մասով նման պաշտոնական ծրագիր չկա, առավել ևս չկա որևէ միտում, որ ջարդերից փրկված մարդիկ կցանկանան վերադառնալ թշնամի պետություն ապրելու։

Իսկ Ադրբեջանում ոչ միայն կա ծրագիր, թե ինչպես են իրենք պլանավորում Հայաստանի տարածքը գրավել առանց պատերազմ հայտարարելու, այլ նաև արդեն սկսել են աշխատել այդ ուղղությամբ դիվանագիտական, իրավական, քարոզչական, քաղաքական, գիտական և այլ ոլորտներում, երկարաժամկետ ծրագրի շրջանակներում»։

Արցախի Հանրապետության ազգային անվտանգության ծառայությունը հայտնում է, որ պարզաբանվել է թուրքական արտադրության գյուղատնտեսական մթերքի՝ Արցախյան շուկայում հայտնվելու դեպքը.

«Թուրքական արտադրության գյուղատնտեսական մթերքի՝ Արցախյան շուկայում հայտնվելու դեպքի շուրջ ԱՀ ազգային անվտանգության ծառայության կողմից ձեռնարկված միջոցառումների արդյունքում պարզվել է, որ նշված ապրանքները Արցախ են բերվել Հայաստանի Հանրապետությունից, որտեղ այն գտնվում է ազատ վաճառքում:

Ձեռնարկված միջոցառումներով ամբողջությամբ հերքվել է հիշյալ ապրանքները ադրբեջանական կողմի ջանքերով արցախյան շուկա մտնելու վարկածը:

Նկատի ունենալով 12.12.2022թ.-ից Ադրբեջանի կողմից Արցախը շրջափակման մեջ առնելը և դրա հետևանքով ստեղծված իրավիճակը, սնանկացման եզրին կանգնած տարբեր տնտեսվարող սուբյեկտներ հաճախ փորձում են ամենատարբեր եղանակներով որոշակի ապրանքատեսակներ տեղափոխել Արցախ:

Հաշվի առնելով դրա վտանգավորությունն ու ռիսկայնությունը, ԱՀ ազգային անվտանգության ծառայությունը, համագործակցելով Արցախում ռուսական խաղաղապահ ուժերի հետ, շարունակելու է միջոցներ ձեռնարկել Արցախը Հայաստանի հետ կապող ճանապարհի արգելափակման պայմաններում Արցախ տեղափոխվող հումանիտար բեռների անվտանգությունն ապահովելու և անվերահսկելիությունը բացառելու ուղղությամբ»:

Չեմ կարծում, թե մոտ ապագայում կարող է բացվել հայ-թուրքական սահմանը։ Սահմանի բացման դիմաց հարաբերությունների զարգացման գործընթաց ծավալելը ճիշտ մոտեցում չէ՝ մանավանդ այն դեպքում, երբ Թուրքիան որպես նախապայման է առաջադրել Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև «խաղաղության պայմանագրի» կնքումը ու, այսպես կոչված, Զանգեզուրով միջանցքի տրամադրումը։ Այդ մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց թուրքագետ Հակոբ Չաքրյանը։

«Եթե Թուրքիան անկեղծ լիներ Հայաստանի հետ հարաբերությունների հաստատման հարցւմ, ապա դիվանագիտական հարաբերություններ կհաստատեր առանց նախապայմանների։ Որոշակի հարցեր կան․

Օրինակ, Իբլիդում կա 5 կմ-ոց միջացք, որի հյուսիսային հատվածում պարեկություն են անում թուրքերը, հարավային հատվածում՝ ռուսները։ Այսինքն՝ միջանցքը Սիրիայի տարածքում է, բայց սիրիացի զինվորականները չկան այնտեղ, որևէ իրավասություն չունեն։ Ի՞նչ գիտենք, թե սահմանները բացվելու դեպքում մեր սահմանային հսկողությունն ովքեր են իրականացնելու»,-ասում է թուրքագետը։

Ուշադրություն հրավիրելով Թուրքիայի՝ տարածաշրջանային գերտերություն դառնալու նկրտումների վրա՝ մեր զրուցակիցը հավանական է համարում այն, որ Թուրքիան հայկական պետություն ներթափանցելու հնարավորությունը կօգտագործի՝ իր նպատակներին ավելի շուտ հասնելու համար։

«Մինչև հիմա Թուրքիան դիվանագիտական չի հաստատել մեր երկրի հետ, որպեսզի առիթի դեպքում հարձակվի Հայաստանի վրա։ Ակնհայտ է, որ հարձակվել մի երկրի վրա, որի հետ չունես դիվանագիտական հարաբերություններ, ավելի հեշտ է, քան հակառակը։ Մյուս կողմից, եթե Թուրքիան ներթափանցի մեր տնտեսության մեջ, ահագին պրոբլեմների առաջ կկանգնենք։ Բնականաբար, սկսելու է գործարաններ սարքել, տարածքներ գնել, ինչպես Վրաստանում է արել, ու արդյունքում մեծանալու է այդ երկրի ազդեցությունը մեր տնտեսության վրա, ինչն էլ հավանական է, որ մեծացնելու է նաև քաղաքական դաշտի վրա ազդելու հավանականությունը»,-նկատում է Չաքրյանը։

Անդրադառնալով երկրաշարժի հետևանքները վերացնելու հնարավոր ժամկետների մասին Էրդողանի հայտարարությանը՝ թուրքագետը հիշեցնում է 2021թ․ Էլյազգում տեղի ունեցած երկրաշարժը, որին զոհ է գանցել մոտ հինգ տասնյակ մարդ, հետևանքները մինչև հիմա վերացված չեն։

«Փլատակների տակ դեռ, թուրք երկրաբաններից  մեկի գնահատմամբ, առնվազն 90-100 000 դիակ կա։ Աղետի գոտում 3․5 մլն մարդ էր ապրում, ներկա պահին 2,2 մլն-ը լքել են այդ բնակավայրերը։ Հիմա այնտեղ առաջնահերթը այդ տարածքներից մարդկանց արտահոսքը կանխելն է։ Հասկանալի է, որ գնացողների մի զգալի մաս հետ չի գալու անգամ այն ժամանակ, երբ վերականգնվի գոտին։ Այդ քաղաքները հիմա ուրվական-քաղաքներ են դարձել»,-ասում է թուրքագետը։

Չաքրյանի խոսքով՝ Էրդողանն ընդհանրապես աղետից տուժած իր քաղաքացիների մասին չի մտածում, կենտրոնացած է բացառապես իշխանությունը պահելու վրա և այդ նպատակին է ծառայեցնում նաև աշխարհի տասնյակ երկրներից ուղարկված հումանիտար օգնությունը։

«Արտասահմանից ուղարկված հումանիտար օգնության վրա կպցնում են Էդողանի կուսակցության անունը, նոր բաժանում կարիքավորերին։ Ահագին օգնություն էլ չի բաժանվել։ Ըստ երևույթին, պահում են, որ ընտրություններին ընդառաջ բաժանեն՝ որպես ընտրակաշառք։ Քահրամանմարաշում մինչև -20 աստիճան ջերմաստիճանի պայմաններում մարդիկ բաց երկնքի տակ են գիշերում, անգամ ջուր չեն հասցնում այդ մարդկանց»,-նշում է Չաքրյանն ու ևս մեկ անգամ վերահաստատում, որ Էրդողանին մարդկային կյանքերը չեն հուզում ու չեն էլ հուզել երբևէ։

Հայաստանի եւ Թուրքիայի ԱԳ նախարարներն Անկարայում համատեղ մամուլի ասուլիսի ժամանակ խոսեցին Անիի կամուրջի վերանորոգման մասին։ Այս հայտարարությունը հասարակության մի մասի մոտ թյուրըմբռնման պատճառ է դարձել։

NEWS.am–ի հետ զրույցում թուրքագետ Անդրանիկ Իսպիրյանը նշել է, որ Հայաստանի եւ Թուրքիայի ԱԳ նախարարների ելույթներում Անիի կամուրջը վերանորոգելու եւ հարաբերությունները կարգավորելու մասին հայտարարությունները իրար են հաջորդել, ինչը շատերի մոտ թողել է այն տպավորությունը, որ Անիի կամուրջը վերանորոգվելու է Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ որպես ցամաքային հաղորդակցության միջոց։

Թուրքագետը հիշեցրել է, որ 10–րդ դարում Հայոց Բագրատունիների կողմից կառուցված Անիի կամուրջը  ներկայում իրենից ներկայացնում է որպես պատմական կառույց եւ ոչ ավելին։

«Այսինքն, Անիի կամուրջը պատմական կառույց է, դրա վրայով հնարավոր չէ կազմակերպել հաղորդակցություն երկու երկրների միջեւ մի քանի պատճառով։ Առաջինը այն չունի անհրաժեշտ տարողունակությունը, երկրորդը շատ անհարմար դիրքում է՝ անմիջապես գետի վրա եւ իվերջո այն գտնվում է Անիի ավերակների տարածքում, որը թանգարան է բաց երկնքի տակ եւ ՅՈՒՆԵՍԿՕ–ի ժառանգության ցանկում է»,–շեշտել է Անդրանիկ Իսպիրյանը։

Թուրքագետը նաեւ ուշադրության է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ Չավուշօղլուն «Անիի կամուրջ» ասելու փոխարեն թուրքական ընդունված տերմինով է ասել՝ «Մետաքսի կամուրջ», փաստացի խուսափելով  «Անիի կամուրջ» ասելուց։

Զարմանալի չէր, որ պետական մակարդակով Թուրքիան «շնորհակալություն» չհայտնեց Հայաստանին հումանիտար օգնության և փրկարար խումբ ուղարկելու համար։ Հայկական փրկարար ջոկատի մասին թուրքական պետական և ընդդիմադիր մամուլը ոչինչ չգրեց, բացառությամբ «Անադոլու» գործակալության հրապարակած մի կարճ տեսանյութի, որն արվել է Իգդիրում՝ այսպես կոչված Ցեղասպանության հուրշարձանի տարածքում։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց թուրքագետ Մհեր Աբրահամյանը։

Նրա դիտարկմամբ՝ այստեղ ոչ գործակալությունն է պատահական ընտրված, ոչ էլ անգամ տեղանքը. թուրքական պետական լրատվամիջոցի նկարահանած փոքրիկ տեսանյութն անգամ ամբողջովին հաշվարկված էր, այն ևս հստակ ուղերձ էր պարունակում։

«Կարող էին հայկական բեռնատարները նկարել Տիգրիս քաղաքի ներսում, ոչ թե հուշարձանի և դրոշի ֆոնին։ Այստեղ կար ակնհայտ մեսիջ, երբ Անադոլուի տեսախցիկը ֆիքսում է հենց այս հուշարձանի և այս դրոշի ներքո ընթացող հայկական բեռնատարները ու հենց Իգդիրում, որը Կարսի պայմանագրով է անցել Թուրքիային և այսօր Թուրքիան նպատակ ունի, որ Հայաստանը վավերացնի Կարսի պայմանագիրը և վերջնականապես հրաժարվի Կարսից ու Իգդիրից»,- ասաց նա։

Նշենք, որ թուրքական դիվանագիտական կորպուսը սահմանափակվեց Քըլըչի՝ Twitter-ի միկրոբլոգում արված գրառմամբ, որտեղ վերջինս շնորհակալություն էր հայտնել հայ գործընկերոջը՝ Ռուբեն Ռուբինյանին և ԱԳՆ նորանշանակ փոխարտգործնախարար Վահան Կոստանյանին։
«Քըլըչ հանդիպում է Ռուբեն Ռուբինյանի հետ, ուստի շնորհակալություն հայտնեց նրան։ Բացի այդ՝ Թուրքիան կիրառեց դիվանագիտական քայլ, թե այսօր մեր հարաբերությունները Հայաստանի հետ Քըլըչ-Ռուբինյան-Վահան Կոստանյան ձևաչափում են, հետևաբար, թող նա էլ՝ շնորհակալություն հայտնի մինչև տեսնենք՝ ինչ է լինում»,- ասաց թուրքագետը։

Աբրահամյանը չի թաքցնում՝ առաջին իսկ օրից դեմ է արտահայտվել Թուրքիա հումանիտար օգնություն ուղարկելու որոշմանը։ Ասում է՝ սխալ քայլ է Հայաստանի կողմից, հատկապես արտաքին քաղաքական և Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների տեսանկյունից։ Թուրքագետը հիշեցնում է 1908 թվականի իրադարձությունները, երբ երիտթուրքերը եկան իշխանության և հայերը մեծապես օգնեցին երիտթուրքական հեղափոխության կայացմանը իբր թե Թուրքիայում դեմոկրատական կարգեր հաստատելու համար և ի՞նչ տեղի ունեցավ. ընդամենը 6-7 տարի հետո այդ նույն թուրք ենիչերիների ձեռքով կոտորվեց մի ամբողջ հայ ազգ, իսկ թուրքական քաղաքականությունը հիմք դրեց պանթուրքական նվաճողական քաղաքականությունը։

«Ցայսօր թուրքը չի փոխվել, միգուցե նա իր լոյալ վերաբերմունքը ցույց տա Հայաստանին, բայց նրա քաղաքականությունը տարածաշրջանի, Հայաստանի նկատմամբ չի փոխվում և դա պատմության տարբեր փուլերում ապացուցվել է։ Թուրքերը միշտ ունեցել են այդ քաղաքականությունը՝ հայերի հետ բարիդրացիական հարաբերությունների միջոցով ոչնչացնել հայերին»- ընդգծեց Աբրահամանը

Նրա խոսքով՝ Հայաստանի այսօրվա իշխանությունը կրում է քաղաքական և գիտական գործիչ Ժիրայր Լիպարիտյանի գաղափարախոսությունը։ Դեռ տարիներ առաջ վերջինս իր գրքերում ներկայացնում էր ընդգծված բարյացկամ վերաբերմունք Թուրքիայի հանդեպ և փորձում էր առաջ տանել այն գիծը, իբր Թուրքիան այլևս նախկին Թուրքիան չէ և հայերի համար վտանգ չի ներկայացնում։

«Այսօրվա կառավարությունը միտված է իրականացնել 90-ականների քաղաքականությունը և անգամ մերժել ու անտեսել 100 տարի առաջ տեղի ունեցածը, մերժել և անտեսել ընդամենը 2-3 տարի առաջ տեղի ունեցածը, մերժել և անտեսել 1988-1990 թթ. տեղի ունեցածը»,- հավելեց Թուրքագետը՝ ընդծելով, որ մարդասիրական տեսանկյունից Թուրքիայում տեղի ունեցածն, իհարկե, ողբերգություն է, բայց 1920 թվականին տեղի ունեցածը մեծագույն ողբերգություն էր, որն իրականացվեց այդ երկու պետությունների կողմից, ուստի պետք է հաշվի առնել նախ սեփական շահը, հետո մտածել՝ կարող ես օգնել, թե չէ, կամ պետք է օգնել, թե չէ։

«Միասնական հայրենիք» կուսակցության ղեկավար Սամվել Բաբայանը տարածել է հայտարարություն, որում ասվում է․ «Արցախում ներքաղաքական հնարավոր զարգացումների ֆոնին աճում է տեղեկատվական փոխհրաձգությունը: Քաղաքական վերադասավորումների արդյունքում իշխանության մեջ տեղավորվելու նպատակն, ինչ խոսք, արդարացնում է միջոցները։ Ինչևէ։

2020թ․ համապետական ընտրություններից առաջ և հետո մշտապես, այդ թվում՝ հրապարակավ, կարևորել եմ սահամանադրական բարեփոխումները։ Հարցն առանցքային էր նաև «Ազատ հայրենիք-ՔՄԴ» կուսակցությունների դաշինքի և «Միասնական հայրենիք» կուսակցության միջև կնքված համագործակցության հուշագրի շրջանակում։ Սահմանադրության փոփոխության անհրաժեշտությունը սրվեց հետպատերազմականշրջանում։ Սահմանադրության փոփոխության նախաձեռնության՝ մեկ քայլ առաջ, երկուսը՝ հետ մարտավարությունը հանգեցրեց սահմանադրական ճգնաժամի, որը լուծելու փորձերը կապվեցին կադրային քաղաքականության և/կամ առանձին անձանց փոխատեղումների հետ։ Այս մոտեցումը ևս սոսկ իրավիճակային էր, որը, հավասարակշռելու փոխարեն, հակակշռեց իշխանությունը՝ իր հերթին առավել խորացնելով ճգնաժամը։

Արցախի «սուպերնախագահական» կառավարման մոդելում, կարծես թե, տարանջատվել են իշխանության թևերը, բայց ոչ հավասարակշռման գործնական մեխանիզմները․ ամեն բան սկսում է նախագահի ինստիտուտից և կրկին հանգում դրան։ Ասել է թե՝ բոլորը կարող են որոշում կայացնել, բայց այդ բոլոր որոշումների հետևանքների պատասխանատվությունը կրկին վերագրվում է նախագահին։ Ահա թե ինչու բոլորը իշխանություն են, բայց՝ անմեղսունակ, բոլորն օժտված են լիազորությամբ, բայց՝ ոչ պատասխանատվությամբ։ Ցանկության դեպքում իսկ չեն կարող այն ստանձնել, պատասխանատվության «մենաշնորհը» Սահմանադրությամբ վերապահվել է նախագահին։

Սահմանադրական նման կարգավորումների պայմաններում արդյո՞ք ինչ-որ մեկը ցանկություն կունենա իշխանություն լինել, արդյո՞ք ինչ-որ մեկը կարող է ձգտել պաշտոն զբաղեցնել։ Ինչ-որ մեկը՝ գուցե, բայց ո´չ ես։

Արցախում ստեղծված սահմանադրական ճգնաժամը՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով Արցախի քաղաքական և հասարակական շրջանակների խղճին է, ովքեր տառապում են բացառապես պաշտոն զբաղեցնելու, պետական բյուջեից սնվելու, իշխանական շրջանակներին հնարավորինս մերձ հարելու մոլուցքով, բայց ոչ քաղաքական և հասարակական պատասխանատվություն կիսելու պատրաստակամությամբ։

Արցախում և նրա շուրջը ստեղծված իրավիճակը սահմանադրական ճգնաժամի ուղղակի հետևանք է, ուստի, փոխանակ զբաղվելու դրա հետևանքները մեղմելու պարապ գործով, բոլորիս ջանքերը պետք է ուղղվեն դրա պատճառների վերացմանը։

Կոչ եմ անում Արցախի սուբյեկտայնության վերջին փշրանքների պահպանմամբ մտահոգ շրջանակներին բոլոր հնարավոր ջանքերն ուղղել ճգնաժամի հանգուցալուծմանը, որը կարող է հնարավոր դառնալ բացառապես սահմանադրական փոփոխությունների եղանակով»։

Թուրքիայի երկրաշարժերը մտել են աշխարհում երբևէ գրանցված, ցամաքային էպիկենտրոն ունեցող խոշորագույն ստորգետնյա ցնցումների տասնյակի մեջ, հայտարարել Է Կանադայի Բրիտանական Կոլումբիայի նահանգի Վիկտորիանական համալսարանի սեյսմոլոգիայի պրոֆեսոր Էդվին Նիսսենը: Այդ մասին «Արմենպրես»-ը տեղեկանում Է «РИА Новости» գործակալությունից:

Նիսսենի խոսքով` Թուրքիայում տեղի ունեցած երկրաշարժերը տեղ են գտել «երբևէ գրանցված մայրցամաքային ամենաուժգին երկրաշարժերի հնգյակի կամ տասնյակի մեջ»: «Դրանց այդքան ավերիչ է դարձնում մասշտաբների և Թուրքիայի խիտ բնակեցված հատվածում գտնվելու զուգակցումը», — ասել է պրոֆեսորը:

Նա նշել է, որ ամենաուժեղ երկրաշարժերը սովորաբար տեղի են ունենում օվկիանոսներում։ Նիսսենը հիշեցրել է, որ տարերային աղետն ամենամահաբերն է դարձել Թուրքիայի պատմության մեջ՝ 1939 թվականին երկրի արևելքում գտնվող Էրզինջանի նահանգում տեղի ունեցած երկրաշարժից ի վեր. այն ժամանակ երկրաշարժի հետևանքով զոհվել Էր ավելի քան 30 հազար մարդ։

Գիտնականը հավելել է, որ «հատկապես անբարենպաստ» է եղել երկրաշարժի ժամանակը, քանի որ այն տեղի է ունեցել գիշերը և խստաշունչ ձմռան պայմաններում: «Սա ևս մեկ գործոն է, որով պայմանավորված Է զոհերի ու վիրավորների նման մեծ թիվը», — ասել Է գիտնականը։ Փետրվարի 6-ի վաղ առավոտյան 7,7 մագնիտուդ հզորությամբ երկրաշարժ է տեղի ունեցել Թուրքիայի հարավ-արևելքում։ Նույն օրը ցերեկը 7,6 մագնիտուդով ևս մեկ երկրաշարժ է տեղի ունեցել։ Ինչպես ավելի վաղ հայտնել էր  «Արմենպրես»-ը, երկրաշարժի հետևանքով Թուրքիայում և Սիրիայում զոհերի թիվը հասել է 34 179-ի:

Պ.գ.թ., թյուրքագետ Վարուժան Գեղամյանը գրում է. 

«Հայաստան-Թուրքիա սահմանը չի բացվել։

Հայաստանի շրջափակումը, որը սկսվել է 1993 թվականին և դրսևորվել է Թուրքիայի կողմից Հայաստանի Հանրապետության հետ սահմանի միակողմանի կերպով փակմամբ, շարունակվում է և դեռ շարունակվելու է։

Հետևաբար, Հայաստանի Հանրապետությունից դուրս եկած բեռնատարը Թուրքիայի թույլտվությամբ է մտել Թուրքիայի կողմից փակված սահմանով։

Իսկ ինչո՞ւ է Թուրքիան թույլատրել հայկական մեքենայի մուտքը «Մարգարա» անցակետով և այսչափ գովազդում այդ իրադարձությունը։

Երկու հիմնարար պատճառով.

1. «Մարգար» անցակետով մի քանի բեռնատարի երթևեկությունը ներկայացվելու է արտաքին լսարանին որպես Հայաստան-Թուրքիա հակամարտության կարգավորման ապացույց և կոչ է արվելու որևէ կերպ չմիջամտել այդ հարցին, իսկ իրականում՝ չճնշել Թուրքիային Հայաստանի վրա ճնշում գործադրելու հարցերում։

2. Անցակետի բացումը թուրքական կողմը ՀՀ դե-ֆակտո թուրքամետ իշխանությունների հետ միասնաբար հայկական լսարանում ներկայացվելու(ում) է որպես տխրահռչակ «խաղաղության» գործընթացի մեկնակետ, որը նպատակ է հետապնդելու թուլացնել հայ հասարակության զգոնությունը թուրքական վտանգի առջև։

Դե իսկ հայերի կողմից ստացված անվճար օգնությունը այս դեպքում դառնում է պարզապես հաճելի «բոնուս» վերոնշյալ փաթեթում։

Թուրքիան և Ադրբեջանը շարունակում են շրջափակված պահել Հայաստանի Հանրապետությունը իր հիմնադրման օրվանից, որը միջազգային իրավունքում փաստացի պատերազմական գործողություն է։

Ադրբեջանը, Թուրքիայի օգնությամբ, 2022 թ. դեկտեմբերի 12-ից՝ ավելի քան 2 ամիս՝ լիարժեք շրջափկման մեջ է պահում հայկական Արցախը։

Սա է մեծ պատկերը, որտեղ շահում են թուրքերը։

Մի՛ տրվեք մանիպուլիացիայի»։