Ես որոշել էի այլևս չզարմանալ ու չզայրանալ ոչ մի անհեթեթության ու աբսուրդի վրա: Ու ոնց որ թե տևական ժամանակ նյարդերս պինդ էին եւ նույնիսկ ամենանվաստ ապուշությունն ինձ հունից չէր հանում: Այդ մասին ֆեյսբուքյան գրառում է արել «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Նաիրա Զոհրաբյանը:

Նա գրել է. «Անգամ սկսեցի զարմանալ սեփական «վիդերժկայիս» վրա, որ մեկը մյուսին հաջորդող կազուսների հանդեպ կատարյալ անհաղորդ եմ:

Բայց էս մեկը այլևս դիմանալու չի: Չէ, հաստատ դիմանալու չի: Դպրոցահասակ փոքր երեխաները օրական մի քանի ժամ զմռսված դասասենյակում պիտի նստեն դիմակով, ընդմիջմանը դասասենյակից դուրս գալը և դիմակը հանելը արգելվում է, բուֆետ գնալը անթույլատրելի է և երեխաները ընդմիջմանը պետք է ուտեն տանից բերած սնունդը, որը մի քանի ժամ պայուսակում մնալով դառնալու է թույն: Ամեն դասարանում դնելո՞ւ եք սառնարան, թե՞ ասելու եք՝ չոր պեչենի կբերեք ու փոքր երեխաները չոր պեչենիի վրա են «նստելու»։

Հիմա ես չեմ խոսելու երեխային հոգեբանական լուրջ սթրեսի ենթարկելու մասին, որ մի քանի օր նման «կոնսլագերում» նստելուց հետո երեխաները հրաժարվելու են դպրոց գնալ ու ծնողն իրեն դահիճ է զգալու՝ սեփական երեխային նման կտտանքների ենթարկելու համար: Չեմ խոսելու նաեւ այն երեխաների մասին, ովքեր տարբեր շնչառական ու սրտային խնդիրներ ունեն։

Չգիտեմ հարցս ո՞ւմ եմ ուղղում, բայց դուք իսկապե՞ս հավատում եք, որ փակ դասասենյակում, ժամերով, դիմակը դեմքին անշարժ նստած, էդ սենյակի ծանրացած օդը շնչող ու դասասենյակում պատանդ պահվող երեխաներով միջավայրը կորոնավիրուսից լավագույն պաշտպանությու՞նն է։ Բազմաթիվ բժիշկների հետ եմ խոսել ՝ նման միջավայրը հենց տարատեսակ վարակների ակտիվ օջախ է։

Լավ, դուք ինադո՞ւ եք անում էս ամենը: Ուզում եմ հավատալ, որ պարզապես անգիտությունից է և հատուկ դիտավորություն չկա։ Բայց, չգիտես ինչու, ինձ երբեմն թվում է, թե հատուկ դիտավորությամբ եք անում. սենց էլի, էքսպերիմենտ եք դրել, թե մարդկանց նյարդերը ինչքա՞ն կդիմանան: Քաղաքացու նյարդերի դիմադրողականության չափն եք ուզում որոշել ու ինչ ուզում` անում եք:

Էլի չգիտեմ ո՞ւմ եմ դիմում, բայց այլ լուծումներ գտեք, լուծում չե՞ք գտնում, շարունակեք հեռավար ուսուցումը մինչև համավարակի ռիսկայնության չեզոքացումը:

Մի՛ արեք, պարզապես մի՛ արեք: Ժողովրդի համբերության ամպլիտուդը այլ տեղերում չափեք: Հանգիստ թողեք երեխաներին»:

Հայաստանում օգոստոսի 22-ի դրությամբ հաստատվել է կորոնավիրուսով վարակման 139 նոր դեպք, վարակվածների ընդհանուր թիվը հասել է 42 616-ի:

Ինչպես տեղեկացնում է ՀՀ ԱՆ հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնը, մեկ օրում կորոնավիրուսի հետևանքով մահացել է 8 քաղաքացի, մահացածների թիվը 850 է:

Մեկ օրում գրանցվել է կորոնավիրուսով վարակված պացիենտների՝ այլ հիվանդությունից մահվան մեկ դեպք: Օգոստոսի 22-ի դրությամբ մահվան այս դեպքերի թիվը 254 է: Ընդհանուր առմամբ, մեկ օրում մահացել է 9 մարդ, իսկ մահվան ընդհանուր դեպքերի թիվը հասել է 1104-ի:

Մահվան դեպքերի վերաբերյալ Առողջապահության նախարարությունից հայտնում են, որ պացիենտները եղել են 62 (կին), 64 (կին), 59 (կին), 87 (տղամարդ), 92 (տղամարդ), 90 (կին), 62 (տղամարդ) և 60 (կին) տարեկան: Բացի վերջինից, մնացածն ունեցել են ուղեկցող քրոնիկական հիվանդություններ։

Մեկ օրում առողջացածների թիվը 214 է, ընդհանուր առողջացածներինը՝ 35 907, փաստացի բուժվողներինը՝ 5605 (մեկ օրում նվազել է 84-ով): Մեկ օրում արվել է 1494 թեստ, ընդհանուր առմամբ առ այսօր արվել է 193 693 թեստ:

Արթուր Մեսչյանը Երեւանի գլխավոր ճարտարապետի պաշտոնից հեռանալուց առաջ պարգեւատրվել է ոչ թե 1.800.000, այլ 2.350.000 դրամի չափով։ Այս մասին գրում է Antifake.am-ը։

Օրերս մեծ աղմուկ բարձրացրեց Երեւանի` արդեն նախկին գլխավոր ճարտարապետ Արթուր Մեսչյանի՝ պաշտոնը թողնելուց 3 օր առաջ 1 միլիոն 800 հազար դրամի չափով պարգեւատրման մասին տեղեկությունը։ Երեւանի քաղաքապետի առաջին տեղակալ Հրաչյա Սարգսյանը օգոստոսի 14-ին ստորագրել էր 837-Ա կարգադրությունը, որով պարգեւատրել էր գլխավոր ճարտարապետին։

Քաղաքացիները քննարկում էին, որ Երեւանի քաղաքապետարանի անգործության մեղավորներից մեկն էլ եղել է պաշտոնին հրաժեշտ տված Արթուր Մեսչյանը, որը քաղաքապետ Հայկ Մարությանի հետ միասին երեւանցիներին բազմաթիվ խոստումներ տված պաշտոնյա է եղել, սակայն դրանք չկատարած` հեռանում է, այն էլ հետը շռայլ գումարներ տանելով։

Մեծ աղմուկ բարձրացրած այս պարգեւավճարային պատմությունը, սակայն, 1 միլիոն 800 հազար դրամով չի ավարտվում։ Պարզվում է, որ նույն օրը՝ օգոստոսի 14-ին, Հրաչյա Սարգսյանը պարգեւատրման վերաբերյալ մեկ այլ կարգադրություն եւս ստորագրել է՝ ընդհանուր 7 միլիոն դրամի չափով պարգեւատրելով Երեւանի քաղաքապետարանի ղեկավար կազմին՝ թվով 20 աշխատակիցների, այդ թվում՝ Արթուր Մեսչյանին։ Վերջինս պարգեւատրվել է 550,000 դրամի չափով։ Փաստորեն մեկ օրվա ընթացքում Մեսչյանը պարգեւատրվել է 2,350,000 դրամի չափով, որը համարժեք է մոտ 4.800 ԱՄՆ դոլարի։

• Արթուր Մեսչյանը պարգեւատրվել է 1 մլն 800 հազար դրամով

Shamshyan.com-ի տեղեկություններով՝ այսօր՝ օգոստոսի 20-ին, ժամը 14:00-ի սահմաններում «Իջեւան» բժշկական կենտրոնից ոստիկանության Իջեւանի բաժին ահազանգ է ստացվել, որ սուր թունավորում էկզոգեն հարցականով իրենց մոտ են տեղափոխվել 5 երեխա:

Ոստիկանները պարզել են, որ երեխաները հիվանդանոց են տեղափոխվել Տավուշի մարզի Խաշթառակ գյուղից: Նրանք են՝ 6-ամյա Նարե Ղ.-ն, 9-ամյա Նարեկ Ղ.-ն, 4-ամյա Արտյոմ Հ.-ն, 1-ամյա Մարկ Ա.-ն, եւ 2-ամյա Նիկ Ա.-ն:

Կայքի տեղեկություններով՝ վերջիններս «Իջեւան» բժշկական կենտրոնում առաջին բուժօգնությունը ստանալուց հետո շտապօգնության ավտոմեքենաներով տեղափոխվել են Երեւանի «Մուրացան» բժշկական կենտրոն: Բոլոր երեխաները օգոստոսի 18-ին Տավուշի մարզում 6-ամյա եւ 4-ամյա իր թոռներին ծեծի ենթարկելու կասկածանքով ձերբակալված, 58-ամյա Սամվել Հ.-ի թոռներն են:

Ինչպես ավելի վաղ հայտնել էր SHAMSHYAN.com-ը, օգոստոսի 18-ին արտակարգ դեպք էր տեղի ունեցել Տավուշի մարզում։ Ժամը 16։20-ի սահմաններում «Իջևան» բժշկական կենտրոնից ոստիկանության Իջևանի բաժին ահազանգ էր ստացվել, որ «ցավ՝ որովայնի շրջանում, սուր գաստրոէնտեռոկոլիդ լեյկոզ՝ չճշտված հարցականով» վնասվածքով իրենց մոտ է տեղափոխվել մի երեխա։ Հիվանդանոց էր մեկնել ոստիկանության Իջևանի բաժնի օպերատիվ խումբը՝ համայնքային ոստիկանության բաժանմունքի ավագ տեսուչի գլխավորությամբ։ Ոստիկանները պարզել էին, որ վիրավորը Տավուշի մարզի գյուղերից մեկի բնակիչ՝ 6-ամյա Սերգեյ Հ-ն է։ Մինչ բժիշկները ապյքարում էին երեխայի կյանքի համար, Իջևանի ոստիկանները պարզել են, որ Սերգեյ Հ-ի պապիկը՝ նույն գյուղի բնակիչ, 58-ամյա Սամվել Հ-ն, փայտով ծեծի է ենթարկել Սերգեյ Հ-ին և 4-ամյա Նաիրի Ղ-ին, ինչի հետևանքով որոշ ժամանակ անց Նաիրի Ղ-ն նույնպես տեղափոխվել է հիվանդանոց։ Ծանուցում. Ենթադրյալ հանցանքի մեջ կասկածվողը կամ մեղադրվողը համարվում է անմեղ, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով` դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով:

Հայաստանում օգոստոսի 21-ի դրությամբ հաստատվել է կորոնավիրուսով վարակման 158 նոր դեպք, վարակվածների ընդհանուր թիվը հասել է 42 477-ի:

Ինչպես տեղեկացնում է ՀՀ ԱՆ հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնը, մեկ օրում կորոնավիրուսի հետևանքով մահացել է 6 քաղաքացի, մահացածների թիվը 842 է:

Մեկ օրում գրանցվել է կորոնավիրուսով վարակված պացիենտների՝ այլ հիվանդությունից մահվան 2 դեպք: Օգոստոսի 21-ի դրությամբ մահվան այս դեպքերի թիվը 253 է: Ընդհանուր առմամբ, մեկ օրում մահացել է 8 մարդ, իսկ մահվան ընդհանուր դեպքերի թիվը հասել է 1095-ի:

Մեկ օրում առողջացածների թիվը 217 է, ընդհանուր առողջացածներինը՝ 35 693, փաստացի բուժվողներինը՝ 5689 (մեկ օրում նվազել է 67-ով): Մեկ օրում արվել է 1639 թեստ, ընդհանուր առմամբ առ այսօր արվել է 192 199 թեստ:

Հայաստանում օգոստոսի 20-ի դրությամբ հաստատվել է կորոնավիրուսով վարակման 263 նոր դեպք, վարակվածների ընդհանուր թիվը հասել է 42 319-ի:

Ինչպես տեղեկացնում է ՀՀ ԱՆ հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոնը, մեկ օրում կորոնավիրուսի հետևանքով մահացել է 3 քաղաքացի, մահացածների թիվը 836 է:

Մեկ օրում գրանցվել է կորոնավիրուսով վարակված պացիենտների՝ այլ հիվանդությունից մահվան 2 դեպք: Օգոստոսի 20-ի դրությամբ մահվան այս դեպքերի թիվը 251 է: Ընդհանուր առմամբ, մեկ օրում մահացել է 5 մարդ, իսկ մահվան ընդհանուր դեպքերի թիվը հասել է 1087-ի:

Մեկ օրում առողջացածների թիվը 250 է, ընդհանուր առողջացածներինը՝ 35 476, փաստացի բուժվողներինը՝ 5756 (մեկ օրում նվազել է 8-ով): Մեկ օրում արվել է 1993 թեստ, ընդհանուր առմամբ առ այսօր արվել է 190 560 թեստ:

Դպրոցներում աշակերտները դիմակով են դասերին մասնակցելու։ Այս մասին  այսօր՝ օգոստոսի 18-ին, «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում ասել է Կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Արայիկ Հարությունյանը։

«Դուք տեսնում եք, որ մենք զգալի սահմանափակումները հանում ենք, ըստ էության դասապրոցեսն ամբողջությամբ վերականգնում ենք, ապահովում ենք աշակերտների մեծ հոսք դպրոցներ, և տարրական հակահամաճարակային պայմանները պետք է պահվեն։ Հարցադրումներ են հնչում, թե դիմակների դեպքում ինչպե՞ս է լինելու։ Այստեղ բոլորս պետք է աշխատենք և բացատրենք ծնողներին աշակերտների՝ դիմակներ կրելու անհրաժեշտությունը, որովհետև այս սահմանափակումների թեթևացման պայմաններում դիմակը տարածման կանխարգելման ամենալավ միջոցն է»,- ասել է նախարարը։

Արայիկ Հարությունյանը նաև նշել է, որ նախատեսում են դասարանների՝ մեծ լինելու պարագայում, դրանք կիսել, որպեսզի հնարավոր  լինի ապահովել սոցիալական հեռավորությունը։

«Որքան որակյալ սա մենք կազմակերպենք, այնքան մեծ է հավանակությունը, որ մենք մոտ ապագայում կհրաժարվենք այս սահմանափակումներից և լիարժեք դասապրոցես կիրականացնենք։ Ախտահանման առումով նույնպես ցուցումները տրված են։ Դպրոցները կապահովեն նաև ախտահանման միջոցները, մասնավորապես՝ ձեռքերի ախտահանում, դասարանների  ախտահանում դասերից առաջ կամ հետո»,- նշել է Արայիկ Հարությունյանը։

Նախարարը այսօր՝ ավելի վաղ կոչով դիմել է  աշակերտներին, ուսանողներին և ծնողներին, որպեսզի հնարավորության դեպքում սեպտեմբերի 1-ից 14-ն ընկած ժամանակահատվածում սահմանափակեն շփումները կամ  ինքնամեկուսանան։

«Որպեսզի մենք արդեն ամենասկզբից դասապրոցեսի մեկնարկից ի վեր վիրուսը չբերենք դպրոց և մի մեծ շղթա կտրենք, ինչը մեծ հավանականությամբ մեզ թույլ կտա որևէ սահմանափակման գոնե այս կիսամյակում չգնալ և հետևել այն ծրագրերին, որոնք կիրառվելու են»,-ասել է նա։

Ըստ Արայիկ Հարությունյանի՝  դասացուցակի թեթևացում է լինելու։ Աշակերտները հնգօրյայի փոխարեն վեցօրյա կայցելեն դպրոցներ։

«Սա շատ կարևոր է։ Մենք երկարացնում ենք ուսումնական շաբաթը, որպեսզի աշակերտները առավելագույնս քիչ ժամանակ անցկացնեն դպրոցում, ինչը զգալի կնվազեցնի վիրուսի տարածումը։ Բացի այդ հաճարակի այցելություններով դասապրոցեսի և կրթության շարունակակությունը կապահովվի։ Առաջանալու է նաև սննդի խնդիր։ Ճաշարաններն ու բուֆետները չեն գործելու և մենք որոշ լուծումներ ենք փորձում այստեղ գտնել, բայց լուծումներից մեկն էլ այն է, որ երեխան որքան քիչ դպրոցում ժամանակ անցկացնի, այնքան սննդի մատակարարման անհրաժեշտությունը նվազում է»,- ասել է նա։

Լրագրողի հարցին՝ դպրոցները հնարավորություն ունե՞ն, որպեսզի, օրինակ 30 աշակերտ ունեցող դասարաները երկու մասի բաժանվեն, Արայիկ Հարությունյանը պատասխանել է՝ այն դեպքում, երբ նման իրավիճակ կառաջանա, երկհերթ կանցկացվեն դասերը։

Մեկ այլ հարցին՝  եթե դասարանում 2 վարակակիր հայտնաբերվի, ի՞նչ է լինելու, ԿԳՄՍ նախարարը պարզաբանել է․

«Ըստ իրավիճակի պետք է հասկանանք` նախ իր համադասարանցիների շրջանում, ամենայն հավանականությամբ, ամբողջական թեստավորում կիրականացվի, և եթե դասարանում այդպես տարածում չկա, ապա դասերը չեն կասեցվի տվյալ դասարանում: Եթե մենք տեսնենք, որ տարածում կա այդ թեստավորման արդյունքում, ապա տվյալ դասարանում դասերը կդադարեցվեն։ Մենք դեռ գարնանից ունենք հեռավար ուսուցման անցկացման կարգ, և ըստ այդ կարգի՝ տվյալ դասարանի համար կիրականացնենք հեռավար ուսուցում»։

Նախարաևը հավելել է, որ այս միջոցառումները կիրառվելու են թե՛ պետական, թե՛ մասնավոր դպրոցներում։ Արայիկ Հարությունյանը նաև պարզաբանել է, թե ինչո՞ւ են սեպտեմբերի 1-ից դասի գնալու միայն բուհերի բակալավրի առաջին կուրսի ուսանողները։

«Բուհերը, ըստ էության, բավականին մեծ են և պետք է նախապատրաստվեն գործընթացին, որոշում կայացվեց, որ ավելի փոքր թվով ուսանողներով սկսվեն դասերը, որպեսզի բուհերն այդ ընթացքում թերությունները շտկեն, որ ավելի մեծ թվով ուսանողներ հաճախելու դեպքում արդեն ընտելացած լինեն այդ նոր իրավիճակին: Իրականում բուհերի համար և դպրոցների համար էլ միանգամայն նոր իրավիճակ է»,- ասել է նա։

Մարտի 16-ին Հայաստանում հաստատվեց արտակարգ դրություն: Օրեր առաջ այն երկարացվեց ևս մեկ անգամ, պաշտոնյաները հույս են հայտնում, որ վերջին անգամ: Ի թիվս բազմաթիվ սահմանափակումների, փակ են նաև սահմանները, և ՀՀ քաղաքացիները արդեն հինգ ամիս է, չեն կարողանում մեկնել արտագնա աշխատանքի:

Կառավարությունը երկու տարբերակ առաջարկեց նրանց։ Տարբերակներից մեկը գյուղատնտեսությունն էր։ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, մասնավորապես ասաց. մնացեք ու հող մշակեք, մարդիկ էլ գոտիները ձգած ապրեցին:

Ավելին, ԱԺ տարածքային կառավարման, տեղական ինքնակառավարման, գյուղատնտեսության և բնապահպանության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ, «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Վարազդատ Կարապետյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրառում էր կատարել՝ անդրադառնալով արտագնա աշխատանքի մեկնողների խնդրին։

«Չնստեք ու սպասեք սահմանները բացելուն։ Գործե՛ք։ Անգամ եթե հետո բարենպաստ լինի ու գնաք, դուք հիմա ձեր ջանքը, եռանդը, միջոցները դրեք ու մշակեք հողը»,-գրել էր նա։

Առանց եկամտի աղբյուրի մի քանի ամիս մարդիկ մշակեցին հողը, ցանեցին, հնձեցին: Մի մասը վարկեր վերցրեց: Արդյունքում որոշ մարզերում, օրինակ՝ Գեղարքունիքի մարզում կարտոֆիլի բերքն այնքան շատ է, որ արժեքը զգալիորեն պակաս է լինելու նախորդ տարվանից:

Արտագնա աշխատանքի մեկնողներին առաջարկվող մյուս տարբերակը շինարարությունն էր։ Մարզպետարաններին հանձնարարվեց ցուցակագրել մարդկանց, որոնք արտագնա աշխատանքի չեն մեկնել և ունեն աշխատանքի խնդիր։ Ցուցակագրեցին, ու ամեն մարզում հարյուրավոր մարդիկ գրանցվեցին։ Կառավարությունն ասաց, որ շինարարությանը զարկ կտա, պակասը կլրացնի, իսկ Նիկոլ Փաշինյանն էլ հերթական անգամ խոսեց աննախադեպ շինարարարական ծավալների մասին: Նա ասաց, որ արտագնա աշխատանքի մեկնողները կանեն նույն աշխատանքը, բայց արդեն Հայաստանում:

Պարզվում է, սակայն, որ այդ մարդկանց ճնշող մեծամասնությունը՝ 90 տոկոսից ավելիին, այդպես էլ աշխատանքով չապահովվեցին: Ավելին, շինարարությունն ապրիլ ամսին՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ կրճատվել է մոտ 51 տոկոսով: Հարկավոր է նաև հիշել, որ արտակարգ դրության առաջին իսկ մեղմացումը տարածվեց հենց բացօթյա շինարարական աշխատանքների վրա: Բայց միևնույնն է կիսամյակի տվյալներով 2020թ. հունվար-հունիսի շինարարության ծավալը 2019-ի 76.6 տոկոսն է կազմում: Ավելին, 2020թ-ին նախորդ տարվա համեմատ պետբյուջեի հաշվին կատարվող շինարարության ֆինանսավորումը պակասել է 22.3 տոկոսով:

Արդյունքում արտագնա աշխատանքի մեկնողների հույսը շարունակում է մնալ սահմաների բացումը, ի դեպ, այս հարցում կառավարությունը չի խոստանում, այլ պարզապես հույս ունի, որ հայտարարված արտակարգ դրությունը վերջինն է:

Աղբյուրը` Yerevan.today

«Արթմեդ» բժշկավերականգնողական կենտրոնի Քիթ-կոկորդ-ականջի հիվանդությունների (ԼՕՌ) ծառայությունը մեծ հաջողությամբ իրականացնում է փոքրերի ու մեծահասակների բարձրակարգ վիրաբուժական ու թերապևտիկ բուժում՝ ժամանակակից չափանիշներին համապատասխան։ Ծառայության ղեկավար Արայիկ Ղարիբյանին դիմող յուրաքանչյուր բուժայցելու ստանում է լիարժեք ու արդյունավետ բուժօգնություն, արժանանում սրտացավ ու բարեհամբույր վերաբերմունքի։ Այստեղ աշխատում են, որ Դուք լավ լսեք և ազատ շնչեք։

Չկարողանալ քթով ազատ շնչել, նշանակում է ապրել կիսով չափ․ կորցնել աշխարհի հոտերն ու համերն զգալու հնարավորությունը։ Դժվարացած շնչառության պատճառ կարող են լինել տարբեր սուր շնչառական հիվանդությունները (ՍՇՀ), հայմորիտները, քթի պոլիպները։ Կորոնավիրուսը ստիպեց, որ բոլորս անգիր անենք սուր շնչառական հիվանդությունների ախտանշաններն ու դրանց բուժման մեթոդները։ Բայց քիթ-կոկորդի այլ հիվանդություններ ևս, որոնք իրենց ախտանշաններով նման են ՍՇՀ-ներին ու պակաս վտանգավոր չեն։ Այդպիսին են հայմորիտները։ Հայմորիտը հայմորյան խոռոչների լորձաթաղանթի բորբոքումն է, որը առաջանում է վիրուսային սուր շնչառական հիվանդությունների, խեցիների մեծացման, միջնապատի ծռվածության, ալերգիկ ռինիտների կամ պոլիպոզների պատճառով։ Հայմորիտի ժամանակ փակվում է հայմորյան խոռոչների արտահոսքը, արտադրությունը կուտակվում է խոռոչներում, վերածվում թարախի, առաջացնում բորբոքում։ Գանգատները լինում են նաև ուժեղ ցավեր այտոսկրերի ու ճակատի շրջանում, որոնք ուժեղանում են կռանալիս, թարախի հոտ քթից ու քթի փակվածություն։ Բժիշկ Ղարիբյանի խորհուրդն է՝ ոչ մի դեպքում ինքնաբուժությամբ չզբաղվել ու հնարավորինս շուտ դիմել բժշկի․ «Ժամանակին չբուժված հայմորիտը կրկնակի բարդությունների պատճառ է դառնում ախտահարելով աչքերը, ականջները, բացասական ազդում տեսողության ու լսողության վրա։ Ավելի վատթար դեպքերում այն կարող է առաջացնել մենինգիտ»։

Ամեն դեպքում եթե մարդը սկսել է ոչ լիարժեք շնչել, պետք է դիմի ԼՕՌ բժշկի՝ լիարժեք ու վերջնական բուժում ստանալու համար։ Ազատ շնչառությանը կարող են խանգարել նաև պոլիպները և ադենոիդները։ Պոլիպները լորձաթաղանթի գերաճ են, որոնք առաջանում են հիմնականում էթմոիդալ խորշիկներում, և ուղեկցվում են ալերգիկ ռինիտներով և բուժվում են էնդոսկոպիկ միջամտությամբ, որից հետո պացիենտը 6 ամիս գտնվում է ԼՕՌ բժշկի հսկողության ներքո։ Իսկ ադենոիդները, որ ժողովուրդի մեջ հայտնի են որպես քթի միս, կարող են խանգարել ազատ ծնչել ոչ միայն երեխաներին, այլև մեծահասակներին։ ԼՕՌ բժիշկ Արայիկ Դ․ Ղարիբյանին իր բազմամյա պրակտիկայի ընթացքում բավական հաճախ այդ խնդրով դիմել են հենց մեծահասակներ․ «Մարդիկ երկար ժամանակ տանջվել են՝ կրելով վատ շնչառության բացասական հետևանքները, առանց կասկածելու, որ ադենոիդ ունեն։ Եվ բուժումից հետո զգալիորեն բարելավել են իրենք կյանքի որակը․ երբ սկսում ես ավելի ազատ շնչել, կյանքն ու աշխարհն էլ ավելի ազատ ու սրտաբաց ես ընդունում»։ Երեխաների դեպքում ադենոիդի հեռացումն էլ ավելի ակնհայտ դրական ազդեցություն է թողնում նրանց օրգանիզմի, անգամ առաջադիմության վրա, երեխան դառնում է ավելի կայտառ և կենտրոնացած։ Նույն դրական փոփոխությունը ծնողները նկատում են նաև նշիկների հեռացումից հետո։ Նշիկները հեռացնում են նաև մեծահասակները, բայց թե մեծերի, թե փոքրերի նշիկների հեռացումը պետք է ունենա ցուցումներ, որոնք կարող է տալ միայն փորձառու բժիշկը․ «Եթե առկա է նշագեղձերի վիրուսային կամ հազվադեպ նաև բակտերիալ քրոնիկ բորբոքում (տոնզիլիտ), երեխան հաճախ է հիվանդանում անգինայով (երեխաները՝ տարեկան 7-ից ավելի անգամ, պատանիներն ու երիտասարդները՝ 5 անգամ, միջին տարիքի մարդիկ՝ 3 անգամ), նշագեղձերը այնքան են մեծացել, որ փակել են կոկորդի լուսանցքը, քմային աղեղների և նշիկների միջև առաջացել են կպումներ, սեղմելիս երևում է թարախի ձևափոխված արտադրություն և քսուքային հետազոտությունը ցույց է տալիս ստրեպտոկոկ, ապա պետք է նշիկները հեռացնել»։

Երեխաների նշագեղձերը կարելի է հեռացնել 4 տարեկանից, իսկ մեծահասակներինը՝ մինչև 63 տարեկանը։ Նշիկների հեռացման առաջին ցուցումը, ինչպես տեսանք նշիկաբորբն է՝ տոնզիլիտը։ Տոնզիլիտը բացասական է ազդում մարդու օրգանիզմի վրա, այդ ազդեցությունը բժիշկ Ղարիբյանը տպավորիչ բնութագրում է այսպես․ «Այն կրծում է սիրտը, լիզում հոդերը․ քրոնիկ նշիկաբորբը հաճախ մեծահասակների սիրտանոթային և հոդային տարբեր խնդիների առաջացման պատճառ է դառնում։ Բացի այդ տոնզիլիտը հաճախակի անգինաների պատճառ է, դա էլ իր հերթին կարող է ախտահարել տարբեր օրգան համակարգեր, ու ավելի մեծ վնաս հասցնել օրգանիզմին։ Հիմա մարդիկ ավելի տեղեկացված են, ու թույլ չեն տալիս, որ հիվանդությունը հանգեցնի հոդերի ախտահարման, գիտակցում են բարդությունների հավանականությունը ու ավելի վաղ են դիմում մեզ»։

Ընդհանրապես բժիշկ Ղարիբյանը հորդորում է անհանգստացնող գանգատներ լինելու դեպքում մասնագետի դիմել հնարավորինս վաղ, ու ոչ մի դեպքում չզբաղվել ինքնաբուժությամբ։