Տարածաշրջանային ապաշրջափակման դեպքում Թուրքիան «կխժռի» Հայաստանի տնտեսությունը։ Armenia Today-ի հետ զրույցում նման տեսակետ հայտնեց ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, գյուղատնտեսության նախկին նախարար Արթուր Խաչատրյանը։

Նա ընդգծեց, որ թուրքական տնտեսության հնարավորություններն անհամեմատ ավելի մեծ են, քան հայկականինը, հետևաբար, Թուրքիան կկլանի Հայաստանի տնտեսությունը՝ նվազեցնելով զարգացման հնարավորությունները։

Հիմնական տուժողները լինելու են տեղական արտադրողները, հատկապես՝ ֆերմերները։ Թուրքիայում գյուղմթերքի ինքնարժեքը բավականին էժան է կազմում։ Թուրքական ապրանքները հեղեղելու են մեր շուկաները։ Հայաստանի գյուղատնտեսության վիճակը շատ վատ է լինելու։ Գյուղատնտեսությանը, որի հետ մեծ հույսեր է կապել այս կառավարությունը, ծանր օրեր են սպասվելու»,- նշեց նա։

Գյուղատնտեսության նախկին նախարարը ռիսկեր է տեսնում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի վերջին հայտարարության շուրջ։ Փաշինյանը խաղողագործներին կոչ էր արել միավորվել, որպեսզի հաջորդ տարի խաղողի մթերման հարցը լուծվի։

Արթուր Խաչատրյանը նկատեց, որ կառավարությունն աջակցության տրամադրման թիրախն է փոխում, որի հետևանքով ուշադրության կենտրոնում կարող են հայտնվել խոշոր գյուղացիական տնտեսությունները։

«Պետությունը քաղաքացիներից հարկերի տեսքով գումար է վերցնում և հողը տալիս է հարուստ մարդկանց։ Սոցիալական ծանր վիճակում գտնվող երկրում մենք աջակցության փոխարեն ֆինանսավորում ենք խոշոր բիզնեսը։ Այո, ես մտավախություն ունեմ, որ խոշոր գյուղացիական տնտեսությունները քիչ-քիչ կարող են գնել գյուղացիների հողերը։ Արդյունքում՝ կարող ենք ունենալ խոշոր հողատերեր, իսկ շատ գյուղացիներ կկորցնեն իրենց հողատարածքները։ Ասոցիացիաների դեպքում պետք է հողի սեփականության իրավունքը պահպանվի»,- իր դիտարկումները ներկայացրեց պատգամավորը։

Նիկոլ Փաշինյանի մյուս առաջարկը դարձյալ գյուղացիներին էր վերաբերվում․ պետությունը հողամասը կաթիլային եղանակով ոռոգման դեպքում ֆերմերներին հինգ տարի ազատում է ջրի վարձից։

Արթուր Խաչատրյանի խոսքով՝ նախ պետք է քայլեր ձեռնարկել ոռոգման ցանցերում ջրի 80 տոկոս կորուստը նվազեցնելու, ապա միայն խոսել ոռոգման արդիական համակարգի մասին։

«Միայն կաթիլային համակարգ ներդնելով՝ ոռոգման ջրի խնդիրը չի լուծվի, բացի դա, այն բավականին թանկ հաճույք է։ Կարևոր է գյուղատնտեսության արդիականացումը, բայց այն պետք է համալիր միջոցառումների շարք լինի՝ մի ծառը պոկելով տեղն այլ ծառ տնկելով չէ։ Այսօր խոսվում է ինտենսիվ այգեգործության զարգացման մասին, բայց չպետք է կորցնենք մեր տեղական սորտերը։ Այսօր շատ է խոսվում նաև սերտիֆիկացված տնկիների մասին, դա վտանգավոր է։ Այս խնդիրները պետք է ուսումնասիրել։ Եթե հայկական ծիրանի սորտի փոխարեն աճեցնես գաճաճ տեսակի ծիրան, կկորցնես մեր էնդեմիկ սորտերը։ Եթե մենք ռուսական շուկայում մրցում ենք մեր տեղական ապրանքով, ինտենսիվ այգեգործության դեպքում կարող է մեր ծիրանը չտարբերվել, օրինակ, լեհականից»,- ներկայացրեց մեր զրուցակիցը։

Ընդդիմադիր պատգամավորը զարմանում է ֆինանսական ոլորտի պատասխանատուների լավատեսական կանխատեսումների վրա։ Նրա դիտարկմամբ՝ իրատեսական չէ 7 տոկոս տնտեսական աճ ապահովել այն դեպքում, երբ գնաճը փաստացի «ուտում» է տնտեսությունը։

Մանրամասները՝ տեսանյութում։

Առանց սեթևեթանքի պետք է արձանագրենք, որ քովիդ վիճակը Հայաստանում վերաճել է ազգային աղետի։

Կառավարման խոշոր տապալումները և հասարակության ցածր գիտակցությունը, ձեռք ձեռքի բռնած, լրջագույն աղետի են բերել.

– Մինչ այսօր համատարած հարսանիքներ ու մեծ խնջույքներ են արվում։ Ինչո՞ւ չի արգելվում 300-500 հոգանոց հարսանիքների անցկացումը։ Սիմպտոմները թաքցնելով, տանը հիվանդ ունեցող ընտանիքներով խնջույքների են գնում։ Քաղաքացին չի գիտակցում, բա պետությունն ինչի՞ համար է։

– «Մեր բակի»-ի պրեմիերան է, բոլոր հայտնի դեմքերն այնտեղ են՝ առանց դիմակ, իրար գլխի։ Գուցե նրանք չեն հասկանում, որ կարող են վարակվել, վարակել, սպանել. բա պետությունն ինչի՞ համար է։ Այս հարցերը պետք է պետությունը կարգավորի։

– Ճակատագրական ամիսներ ենք ուշացրել պատվաստումը։ Ամբողջ ամառ չկարողացան ուսուցիչներին պատվաստել։ Պետությունն ինչի՞ համար է, որ չկարողացավ 2 ամսվա հեռանկարով նայել իրավիճակին։

– Ինչո՞ւ չի արվում գոնե մասնակի կարճատև «լոքդաուն»՝ մարդկանց կուտակման վայրերում՝ զանգվածային միջոցառումներ, զվարճանքի վայրեր, գոնե՝ երկու շաբաթով, քանի դեռ ալիքն ուժեղ է։ Կարելի էր նաև միջոցներ ձեռք առնել բարձր տարիքային խմբի համար, որպեսզի ռիսկի խմբի մարդիկ կարողանան որոշ ժամանակ զերծ մնալ վարակվելուց։ 60-ից բարձր աշխատող մարդկանց կարելի է որոշ ժամանակ հնարավորություն տալ՝ մնալ տանը՝ պահպանելով աշխատատեղը։

– Եվ այլն:

Վահե Հովհաննիսյան

«Տաշիր պիցցա» սննդային ցանցի մասնաճյուղերից մեկում սննդից թունավորված քաղաքացիներից երկուսը բուժվում են Մարտունու բժշկական կենտրոնում։ Ինֆեկցիոն բաժանմունքի վարիչ Մանուկ Երիցյանը «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նշել է, որ դանդաղ, բայց դրական դինամիկա կա հոսպիտալացված երկու տղաների առողջական վիճակում։ Հոսպիտալացվածները 18 և 22 տարեկան են։

«Մեզ մոտ երկու հիվանդ է հոսպիտալացված։ Ընդունվել են ծանր վիճակում, ստանում են համարժեք բուժում։ Երեխաների վիճակում դրական դինամիկա կա, դանդաղ, բայց դրական դինամիկա ունենք։ Վերահսկելի է այս պահին վիճակը»։

Նրանք Մարտունու ԲԿ են հոսպիտալացվել երեկ՝ օրվա երկրորդ կեսին, 16։00-ի սահմաններում։

«Ջերմություն ունեին, սրտխառնոց, փսխոց, փորլուծություն, թուլություն, գիտակցության մթագնում։ Նախնական դիագնոզը սուր աղիքային ինֆեկցիա է։ Մենք տեղյակ չէինք, ծավալի մասին։ Ամենայն հավանականության սննդային թունավարակ է, մենք էլ անալիզներ ենք վերցրել։ ՎԱԿ անալիզը կունենանք երևի թե երկուշաբթի, որովհետև պահանջվում է 3-4 օր ժամանակ»։

Երիցյանը տեղեկացրեց, որ արդյունքներից հետո ինֆորմացիայի փոխանակում կանեն Նորքի ինֆեկցիոնի բժիշկների հետ՝ հիվանդների վիճակի մասին տեղեկությունները տրամադրելու համար։ «Ես համոզված եմ, որ այս քանակի դեպքերում լաբորատորիան ավելի կոնկրետ պատասխան կտա»։
Բժշկի փոխանցմամբ՝ հոսպիտալացվածները պատմել են, որ մեկ անգամ են տանից դուրս սնվել և դա եղել է Երևանում՝ Խանջյանում գտնվող Տաշիր պիցցայում, որտեղ պիցցա են կերել։

Ավելի վաղ հայտնել էինք, որ նոյեմբերի 4-ին Ինֆեկցիոն հիվանդությունների ազգային կենտրոն է ընդունվել 15 քաղաքացի՝ աղիքային ինֆեկցիա նախնական ախտորոշմամբ, միջին ծանր վիճակում։ Նրանցից երկուսը երեխաներ են՝ 10 եւ 13 տարեկան։ Բոլոր քաղաքացիները նշել են, որ սնվել են «Տաշիրի պիցցա» հանրային սննդի կետում՝ 13-ը՝ Երեւանի Հյուսիսային պողոտայում, իսկ 2-ը՝ Խանջյան փողոցի վրա գտնվող: Ավելի ուշ, «Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման ազգային կենտրոն»-ը հայտարարեց, որ նոյեմբերի 5-ին «Ինֆեկցիոն հիվանդությունների ազգային կենտրոն» «աղիքային վարակ» նախնական ախտորոշմամբ հոսպիտալացվել է ևս 13 քաղաքացի, իսկ Մարտունու ԲԿ-ում՝ 2 քաղաքացի: Համաճարակաբանական հետազոտության արդյունքում պարզվել է, որ բոլորը սնվել են միևնույն պիցցերիաների ցանցի կետերում:

Ժամը 17:00-ի դրությամբ հոսպիտալացված է 30 հիվանդ: Բոլորի վիճակը գնահատվում է միջին ծանրության: Լաբորատոր հետազոտությունների նպատակով իրականացվել է կենսանմուշի, սննդամթերքի և խմելու ջրի նմուշառում:

Ներկա պահին աշխատանքներն ընթացքի մեջ են, արդյունքների մասին կտեղեկացվի լրացուցիչ:

Վազգեն Սարգսյանի անվան ռազմական ինստիտուտի կուրսանտ Հայկազ Բարսեղյանի սպանության գործով վկաներին ահաբեկում են, սպառնում, որ փոխեն ցուցմունքները՝ շուրջ վեց տարի տևող դատաքննությունը վերսկսելու և սպանությունը որպես ինքնասպանություն վերաորակելու համար։ Հայկազ Բարսեղյանի հայրը՝ Արկադի Բարսեղյանը «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում պատմեց, որ վկաների նկատմամբ ճնշումները սկսվել են դեռևս յոթ տարի առաջ՝ ամբաստանյալների ծնողների միջոցով, փորձել են հանդիպել, համոզել, որ փոխեն ցուցմունքները, ինչից վկաները հրաժարվել են։

Ռազմական ինստիտուտի նախկին պետ Զարմիկ Մարկոսյանը, որը սույն գործով ամբաստանյալ Գնել Թևոսյանի հայրն է, փորձել է մի քանի անգամ հանդիպել նաև այն ժամանակ ՀՀ պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանի հետ, որը մերժել է հանդիպումները, իսկ Օհանյանի՝ պաշտոնավարման ավարտից հետո Վիգեն Սարգսյանը կուրսանտի հորը խոստացել է՝ չհանդիպել Մարկոսյանի հետ, չքննարկել Թևոսյանի հարցը։

«Իսկ այսօր երկրում խառը իրավիճակ է, իրենք էլ՝ օգտվում են դրանից և արդեն բացեիբաց ահաբեկում են վկաներին »,- նշեց Բարսեղյանը՝ պատմելով, որ վկաներից Գևորգ Վարդանյանին ահաբեկել են հենց զորամասի դիմաց՝ պահանջելով փոխել ցուցմունքը։

«Գևորգ Վարդանյանին զորամասից դուրս են կանչել, ասել, որ պետք է գնա ցուցմունքը փոխի, անգամ նշել են, թե ում ուզում է՝ թող ասի, քննիչին, ոստիկանին, թաքնվել չի կարող ու պետք է անպայման գնա դատարան և փոխի ցուցմունքը։ Սպառնացել են, թե՝ «աչքերդ չորս արած ման արի», «մեկ էլ տեսար՝ կոկորդդ կտրեցինք», «մտածիր ծնողներիդ մասին»։ Ասել են՝ 20 տարի հետո ընտանիք է ունենալու, պետք է իր ընտանիքի մասին մտածի»,- ասել է Բարսեղյանը։

Նույնպիսի սպառնալիքներ են եղել նաեւ գործով անցնող մյուս վկաների՝ Տիգրան Դեմիրճյանի, Հովհաննես Պետրոսյանի և այլոց նկատմամբ։ Ըստ կուրսանտի հոր՝ փորձում են համոզել վկաներին փոխել ցուցմունքները, որ մեղադրյալներն ազատ արձակվեն, իբրև՝ իրենք չեն սպանել, ինքնասպանություն է եղել, մինչդեռ, Բարսեղյանը գտնում է, որ եթե իսկապես ինքնասպանություն է եղել, ուրեմն առաջին հերթին պետք է ձերբակալեն դատաբժիշկ Աբովյանին, քանի որ ստացվում է, որ կեղծ եզրակացություն է տվել։

Ավելին՝ կուրսանտի հայրը տեղեկացրեց, որ առկա է ձայնագրություն, համաձայն որի՝ վկաներից Խաչիկ Մինասյանը պատմում է, որ դատավորի անունից են պահանջում ցուցմունքը փոխել, ինչի մասին Բարսեղյանը բարձրացրել է նաև դատարանում. «Դատավորը շատ զարմացավ, ասաց՝ «ոնց, արդեն իմ անունից վկաների վրա ճնշումնե՞ր են գործադրում», ասացի՝ այո»։ Ձայնագրությունը կատարվել է Մինասյանի համաձայնությամբ։
Բարսեղյանը տեղեկացրեց, որ գործով վկաներին սպառնալու դեպքերի առթիվ կան հարուցված քրեական գործեր։

Նշենք, որ կուրսանտի սպանության վերաբերյալ քրեական գործը դատարանում քննվում է շուրջ վեց տարի և այժմ այն ավարտական փուլում է, հաջորդ դատական նիստին ամբաստանյալներից Վաչե Սահակյանը պետք է վերջին խոսքով հանդես գա, ինչից հետո դատարանը կհեռանա խորհրդակցական սենյակ՝ դատավճիռ կայացնելու։

Թեև գործով հայտարարվել է դատաքննության ավարտի մասին՝ նախորդ նիստին ընթացքում Սահակյանի պաշտպանը միջնորդություններ ներկայացրեց՝ դատաքննությունը վերսկսելու համար, որոնք մերժվել են։

Մեղադրական ճառով դատախազը պահանջել է մեղավոր ճանաչել ամբաստանյալներին և դատապարտել ազատազրկման՝ 18-20 տարի ժամկետով, ինչի հետ, տուժող կողմը համաձայն չէ։ Տուժողի իրավահաջորդ Արկադի Բարսեղյանը պահանջում է ցմահ ազատազրկման դատապարտել ամբաստանյալներին։

«Ես չեմ հասկանում, Հայաստանում էլ ինչ դաժան սպանություն պետք է լինի, որ ցմահ ազատազրկման դատապարտեն։ Պատճառաբանությու՞ն է, որ 18 տարեկան են եղել և այլն։ Կներեք, իմ երեխան իրենցից ընդամենը մի քանի ամսով էր մեծ։ Բա ի՞նչ ասեն ծնողները, որ մինչև հիմա աճյունները չեն կարողանում գտնել։ Երբ 18 տարեկան երեխաներին տանում են կրակի բերան, ասում են՝ կարելի է, հայրենիք է, բայց երբ նման տականքներ են, 18 տարեկան են, պետք է ասենք՝ 18 տարեկան են եղել։ Պետք է լավ հայորդիների մասին մտածենք, ոչ թե՝ նման տականքների»,- հայտարարել է Բարսեղյանը՝ հավելելով, որ պահանջում է ցմահ ազատազրկման դատապարտել ամբաստանյալներին, ավելին, կարծում է՝ մահապատիժը չպետք է վերացվեր։

Հիշեցնենք, որ կուրսանտի դին հայտնաբերվել է 2015թ. հունվարի 29-ին՝ ՊՆ Վազգեն Սարգսյանի անվան ռազմական ինստիտուտի մարզահրապարակում պտտաձողի վրա պարանով կախված վիճակում: Ըստ գործի նյութերի՝ մի քանի զինծառայողներ բռնել են անկողնում պառկած կուրսանտի ոտքերը և ձեռքերը, փակել բերանը՝ զրկելով օգնություն կանչելու հնարավորությունից, ապա սուր կտրող-ծակող գործիքով կտրել նրա աջ նախաբազկի արմնկափոսի երակը, որին հաջորդել են հարվածներ կուրսանտի կրծքավանդակին և դեմքին, այնուհետև սեղմելով պարանոցը՝ կոտրել են կուրսանտի ենթալեզվային ոսկորը, ապա հագցրել են կուրսանտի հագուստները և տեղափոխել զորամասի մարզահրապարակ, որտեղ և պտտաձողից կախել են այս դաժան գործողությունների արդյունքում շնչահեղձությունից մահացած Հայկազ Բարսեղյանին:

Սույն գործով ամբաստանյալի կարգավիճակում են Հայկազ Բարսեղյանի չորս համածառայակիցները՝ Գնել Թևոսյանը, Նորիկ Սահակյանը, Վաչե Սահակյանը, Մովսես Ազարյանը, որոնք մեղադրվում են Հայկազ Բարսեղյանի սպանության համար։ Չորս ամբաստանյալներից բացի մեղադրանք էր առաջադրվել նաև նույն զորամասի կուրսանտ Վարազդատ Սաֆարյանին, որի նկատմամբ դատաքննության ընթացքում քրեական հետապնդումը դադարեցվել է՝ վաղեմության ժամկետներն անցած լինելու հիմքով։

Ադրբեջանում պահվող հայ ռազմագերիների և գերիների անհապաղ ազատ արձակման հարցն է բարձրացրել արդարադատության նախարար Կարեն Անդրեասյանը նոյեմբերի 4-ին՝ ԵԽԽՎ մոնիտորինգի հանձնաժողովի Հայաստանի հարցերով համազեկուցողներ Կիմո Կիլյունենի և Բորիանա Աբերգի հետ հանդիպման ժամանակ: Այս մասին հայտնում են ՀՀ արդադատության նախարարության տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի վարչությունից։ 

Նախարարը շնորհակալություն է հայտնել  2021 թվականի սեպտեմբերի 27-ին ԵԽ Խորհրդարանական վեհաժողովի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հումանիտար հետևանքների վերաբերյալ ընդունված բանաձևի համար և համազեկուցողներին տեղեկացրել Ադրբեջանում պահվող հայ գերիների և քաղաքացիական անձանց նկատմամբ խոշտանգումների և դաժան վերաբերմունքի դեպքերի մասին, որոնք փաստագրված են նաև միջազգային կազմակերպությունների կողմից:

Մասնավորապես, մոնիտորինգի թիմին ներկայացվել են նախաքննությամբ հաստատված փաստական տեղեկություններ ու վերապրածների վկայություններ ադրբեջանական զինված ուժերի կողմից հայ ռազմագերիների և պահվող քաղաքացիական անձանց նկատմամբ խոշտանգումների, այլ դաժան, անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի, արտադատական սպանությունների, ինչպես նաև միջազգային մարդասիրական իրավունքի նորմերի այլ կոպիտ խախտումների վերաբերյալ:

Ի թիվս այլ հարցերի՝ հանդիպման ընթացքում անդրադարձ է կատարվել նաև  արդարադատության ոլորտում իրականացվող բարեփոխումներին՝ դատական համակարգի անկախության ամրապնդմանը,  դատական իշխանության բարեվարքության ստուգմանը, խոսքի ազատության ոլորտի կատարելագործմանը, սահմանադրական բարեփոխումների գործընթացին, իշխանության երեք ճյուղերի միջև փոխզսպման ու հակակշռման մեխանիզմների կատարելագործմանը և այլն։

«Մենք բացառապես փաստերով հիմնավորել ենք ադրբեջանական կողմի հանցավոր, ահաբեկչական բնույթի արարքները։ Ցույց ենք տվել կապը Ադրբեջանի իշխանությունների քաղաքականության ու շարունակվող խախտումների միջև»,- ընթացող ասուլիսում այս մասին հայտարարեց ՄԻՊ Արման Թաթոյանը։

Նա  ներկայացնում է ադրբեջանական զինվորական ուժերի հետ շփման տարածքներում անվտանգության ապառազմականացված գոտու հրատապ անհրաժեշտությունը՝ որպես բնակչության իրավունքների պաշտպանության հիմնարար երաշխիք Հայաստանում: Ապացույցների վրա հիմնված ծավալուն փաստաթուղթը կուղարկվի պետական մարմիններին ու միջազգային կազմակերպություններին:

«Մենք հիմնավորել ենք, որ անհրաժեշտ է անվտանգության գոտի, որ ադրբեջանական զինվորները, դրոշները, տարբեր սարքավորումներ, տեսախցիկներ պետք է հեռացվեն մեր գյուղերի անմիջական հարևանությունից և մեր համայնքներն իրար կապող ճանապարհներից»,- ասաց Արման Թաթոյանը։

Նա ընդգծեց, առանց դրա չի կարող լինել Սյունիքի, Գեղարքունիքի գյուղերի բնակիչների բնականոն կյանքի իրավունքի վերականգնում։

«Դա պետք է լինի ոչ թե մեր հաշվին։ Նրանք պետք է հեռանան։ Ադրբեջանական զինվորների բոլոր տեղակայումներն անխտիր անօրինական են։ Նրանք հայտնվել են մեր գյուղերի հարևանությամբ ու ճանապարհներին պատերազմի սպառնալիքների ներքո առանց մասնագիտական աշխատանքերի ու վերլուծությունների։ Ավելին, դեմարկացիայի ու դելիմիտացիայի բացակայության պայմաններում հիմք չեն ընդունվել միջազգային չափանիշները, մինչդեռ պետք է ուսումնասիրվեին կադաստրային փաստաթղթերը, հողահատկացման հարցերը։ Մենք ունենք դեպքեր, երբ Խորհրդային Միության տարիներից մարդկանց պատկանող հողերի վրա այսօր ֆիզիակապես ներկա են ադրբեջանցիներ»,-ասաց Արման Թաթոյանը։

Նա հիշեցրեց միջազգային այն պահանջի մասին, որ սահմանների դելիմիտացիան, դեմարկացիան չեն կարող համարվել լեգիտիմ, եթե չեն ապահովում մարդու իրավունքները, չեն համապատասխանում ժողովրդավարության ու իրավունքի գերակայության կանոններին, չի ապահովում մարդկանց բնականոն կյանքը։

Թուրքական մերձիշխանական «Sabah» թերթի կայքը «Ղարաբաղը Թուրքիան ոտքի կկանգնեցնի․ ականադաշտերից մինչև մրգատու այգիներ» հոդվածում նշում է, որ Ղարաբաղի տնտեսական զարգացման հարցում գլխավոր դերակատարը լինելու է Թուրքիան։

Ինչպես փոխանցում է ermenihaber-ը, հրապարակման մեջ ներկայացվել է Իսլամանական համագործակցության երիտասարդական ֆորումի ԻՀԵՄ նախագահ Թահա Այհանի և «Dost Agropark» կազմակերպության տնօրեն Մեհմեթ Զեքի Թուղրուլի հետ հարցազրույցները։

Ըստ Այհանի՝ Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև առևտրաշրջանառության ծավալը կազմում է 2.5 մլրդ դոլար, բայց հիմա Ղարաբաղի ընձեռած բիզնես հնարավորությունների շնորհիվ այն կարող է եռապատկվել։ Նա հիշեցրել է, որ Վարանդայի (Ֆիզուլի) օդանավակայանը կառուցել է թուրքական ընկերությունը, իսկ երկաթուղին էլ կառուցում է մեկ այլ թուրք ընկերություն՝ «Kalyon»-ը։

Արդբեջանի վերահսկողության տակ անցած տարածքներում գործունեություն ծավալող  «Dost Agro» ընկերությունն իր արտադրած ականազերծող մեքենայով 5000 ակր հողատարածք է ականազերծել։ Կազմակերպության ղեկավար Թուղրուլը մանրամասնել է իրենց հետագա անելիքները Արցախում։

«Ղարաբաղում ինտեգրված գյուղատնտեսական համակարգ հիմնելու ընթացքի մեջ ենք։ Երեք փուլով ներդրումներ են լինելու։ 6000 հեկտար տարածքում նախ գյուղատնտեսական արտադրություն ենք հիմնելու, իսկ դրանից հետո՝ 10.000 գլուխ անգուսի բուծման ֆերմա և մսի արտարդություն։ Մեր վերջնանպատակը  «Արտադրված է Ղարաբաղում» պիտակով մսամթերքը և գյուղատնտեսական արտադրանքները նախ Ադբեջանի ու Թուրքիայի, իսկ հետո նաև միջագային շուկա արտահանելն է»։

Հայաստանն այլևս չի օգտագործում տեղական արտադրության ՊՇՌ թեստեր։ Կառավարությունը թեստերը ներմուծում է, ընդ որում, որոշները նվիրատվության տեսքով, մի մասն էլ գնումներով։ Գնված թեստերի արժեքը տատանվում է 850 դրամից մինչև 3000 դրամ։ Այս մասին պաշտոնապես հայտնել է առողջապահության նախարարությունը։

«Փաստինֆո»-ն գրավոր հարցմամբ դիմել էր Առողջապահության նախարարություն՝ հետաքրքրվելով, թե ո՞ր երկրի արտադրության ՊՇՌ թեստերն են օգտագործվում և ի՞նչ գնով է Հայաստանը դրանք ձեռք բերում։

Նախարարությունից տեղեկացրել են, որ ՀՀ-ում հիմա օգտագործվում են Չինաստանի, Ռուսաստանի, Գերմանիայի, Բելգիայի, Լեհաստանի, Չեխիայի, Կորեայի, Բելառուսի արտադրության ՊՇՌ թեստեր ՊՇՌ թեստերը, որոնք ստացվում են որպես նվիրատվություն, մի մասն էլ ձեռք է բերվում։ Ձեռք բերված և մատակարարված թեստերն արտադրված են եղել Չինաստանում, Ռուսաստանում, Չեխիայում, Բելառուսում: Թեստերի արժեքները տարբեր ժամանակաշրջաններում տատանվում են 850-ից մինչև 3000 դրամ: Նախարարությունը չի մանրամասնում, թե որքա՞ն թեստ է ձեռք բերել ամենացածր՝ 850 և ամենաբարձր՝ 3000 դրամով։ Չի ներկայացվում նաև, թե ինչպե՞ս են բաշխվում նվիրատվությամբ ՀՀ-ին ուղարկված թեստերը։

Միաժամանակ Հայաստանում թեստավորման արժեքը տատանվում է 7000-ից մինչև 20 հազար դրամ։ Հայաստանում անվճար թեստավորում իրականացվում է միայն պոլիկլինիկաներում: Մնացած դեպքերում քաղաքացիները ստիպված են լինում իրենց գրպանից մի քանի անգամ ավելի վճարել՝ թեստավորում կատարելու համար։

Հարցին, թե ամսական քանի՞ թեստ է մեր երկրում օգտագործվում, նախարարությունից կոնկրետ թիվ չեն նշել՝ հավելելով, որ ՊՇՌ թեստերի օգտագործման քանակը անմիջականորեն պայմանավորվում է կորոնավիրուսային վարակի համաճարակային իրավիճակով: Սակայն 2021 թվականի նոյեմբերի մեկի տվյալով հիվանդության տարածման սկզբից ՀՀ-ում ընդհանուր կատարվել է 2.110.256 թեստավորում, որոնցից միայն մոտ 100 հազարն է եղել տեղական արտադրության։

Դեռևս 2020 թվականի ապրիլի 6-ին Նիկոլ Փաշինյանը, խոսելով COVID-19 ՊՇՌ թեստերի անհրաժեշտության մասին, հայտարարել է, թե 550․000 ԱՄՆ դոլար են տրամադրելու ԳԱԱ մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտին, որպեսզի ստեղծվեն տեղական թեստեր, ձեռք բերվի հումքը։ Ըստ Փաշինյանի, Հայաստանը պետք է լինի հնարավորինս պատրաստի արտադրանքի երկիր։ Հունիսի 24-ին Առողջապահության նախարար Արսեն Թորոսյանը հայտարարեց, որ հայկական արտադրության թեստերն արդեն պատրաստ են:

Գրավոր հարցմամբ հետաքրքրվել էինք նաև տեղական արտադրության թեստերով՝ խնդրելով նախարարությանը տեղեկացնել, թե դրանք ինչ ծավալով են օգտագործվում, սակայն պարզվեց, որ Հայաստանն այդպես էլ չի դարձել թեստ արտադրող երկիր։ Առողջապահության նախարարությունը հայկական թեստեր ստացել է միայն 2020 թվականին՝ ընդամենը՝ 103.155 թեստ։

Հիշեցնենք, որ ինստիտուտի տնօրենը հայտնել էր, որ 100 հազար թեստի համար կծախսվի մոտավորապես 250 հազար դոլարի կարգի գումար՝ նյութերի համար։ Վերջինս 2020-ի հուլիսի մեկին պնդում էր, որ մեկ թեստի ինքնարժեքը 2 դոլար 75 ցենտից չի անցնում։ Մինչդեռ շուրջ 100 հազար թեստ արտադրել են՝ 550.000 դոլարի դիմաց։

Կոպիտ հաշվարկով՝ արտադրված թեստերից յուրաքանչյուրի արժեքը կազմել է միջինը 5,3 դոլար։ Ստացվում է, որ հայկական արտադրության թեստը բավական թանկ է արժեցել՝ մոտավոր 2500 դրամ։

Մինչդեռ նույն ԱՆ-ի՝ Հայաստանը թեստեր է ձեռք բերել նաեւ 850 դրամով ու ստացվում է, որ անհամեմատ էժան է թեստ գնելը, քան արտադրելը, այլ խոսքով՝ 550.000 ԱՄՆ դոլարն ուղղակի վատնվել է, անարդյունավետ ծախսվել։

Հայաստանը ոչ միայն չդարձավ թեստ արտադրող, այլ այն բազմակի թանկ սեփական քաղաքացիների վրա իրացնող երկիր, քանի որ թեստերը ձեռք են բերվում 850- 3000 դրամով, սակայն իրացվում 7000-20.000 դրամով

Ոստիկանությունն ակտիվ քայլեր է ձեռնարկում կենսաչափական տվյալներ պարունակող նոր համակարգի ներդրման ուղղությամբ: «Արմենպրես»-ի հաղորդմամբ` ԱԺ պաշտպանության եւ անվտանգության ու Ֆինանսավարկային եւ բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովների համատեղ նիստում այս մասին հայտնել է ՀՀ ոստիկանության պետի տեղակալ Արա Ֆիդանյանը` պատասխանելով անձնագրի վավերականության ժամկետի մասին փոփոխության վերաբերյալ պատգամավորներից մեկի հարցին:

«Այդպիսով, մենք փորձ ենք անելու մեր հանրությանը տրամադրել բացառապես կենսաչափական տվյալներ պարունակող անձնագրեր, այսինքն՝ հին անձնագրերը պետք է հետզհետե դուրս գան շրջանառությունից։ Եվ եթե մենք դեռևս 2022 թվականին տրամադրենք 10 տարի վավերականության ժամկետով հին նմուշի անձնագիր, մենք ստիպված ենք լինելու մինչև 2032 թվականը կիրառել և հանրապետությունում շրջանառել հին նմուշի անձնագրերը։ Այս փոփոխության նպատակը բացառապես այդ հանգամանքով է պայմանավորված։ Բազմիցս շրջանառվում է նաև այն թեզը, թե այս կերպ խախտում ենք որոշակի միջազգային պայմանագրեր։ Ո՛չ, չենք խախտում, որովհետև ունենք այլընտրանք։ Այսօր ևս շարունակում են տրամադրվել կենսաչափական անձնագրեր 10 տարի վավերականության ժամկետով։ Խոսքն այդ անձնագրերին չի վերաբերելու, այլ վերաբերելու է բացառապես հին նմուշի անձնագրերին»,- ասաց Ֆիդանյանը։

Փոխոստիկանապետը հավելեց, որ խոսքն առայժմ նախագծի մասին է, որը դրվել է հանրային քննարկման։

1991թ. հոկտեմբերի 30-ին հայկական ինքնապաշտպանական ուժերի կողմից սկսվեց և ժամերի ընթացքում հաջողությամբ ավարտվեց Տողի ազատագրման ռազմագործողությունը: Ուղիղ 30 տարի առաջ՝ այս օրը Տողը նորից լրիվությամբ հայաբնակ էր… Ավաղ, դրանից 29 տարի անց մենք, գրեթե առանց մարտի, կրկին հանձնեցինք այն,ինչը ձեռք էինք բերել մեր հերոս նվիրյալների կամքի և ոգու շնորհիվ: Այս  մասին իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է ՊԲ նախկին խոսնակ Սենոր Հասրաթյանը:

«1991թ. հոկտեմբերի 30-ին հայկական ինքնապաշտպանական ուժերի կողմից սկսվեց և ժամերի ընթացքում հաջողությամբ ավարտվեց Տողի ազատագրման ռազմագործողությունը: Ուղիղ 30 տարի առաջ՝ այս օրը Տողը նորից լրիվությամբ հայաբնակ էր… 

 
Ավաղ, դրանից 29 տարի անց մենք, գրեթե առանց մարտի, կրկին հանձնեցինք այն,ինչը ձեռք էինք բերել մեր հերոս նվիրյալների կամքի և ոգու շնորհիվ… Անդրադառնանք ու վերստին հիշենք այն ժամանակները, երբ իրոք հպարտ էինք… 

ՏՈՂԻ ԱԶԱՏԱԳՐՈՒՄԸ

Համառոտ պատմական տեղեկանք

Հադրութի շրջանի Տող բնակավայրը պատմությանը հայտնի է 7-րդ դարից: Ըստ հավաստի տեղեկությունների, 10-րդ դարում ունեցել է շուրջ 10 հազար բնակիչ: 16-րդ դարում եղել է Դիզակի մելիքության կենտրոնը: 17-րդ դարում ճանաչվել է որպես բերդաքաղաք: Գյուղում և շրջակայքում են գտնվում Գտչավանքը (12-րդ դ.), Ս. Հովհաննես (18-րդ դ.), Ս. Վարդան (17-րդ դ.), Ս. Ստեփանոս Նախավկայի (13-րդ դ.) եկեղեցիները: Մինչև խորհրդայնացումը, 1912թ. տվյալներով, գյուղում բնակվում էր 2342 հայ: Խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո, ինչպես Արցախի շատ բնակավայրերում, Տողում ևս սկսեցին բնավորվել ադրբեջանցիներ: Մանավանդ հատկանշական է 1943-1953թ.թ. Ադրբեջանի Կենտկոմի նախաձեռնությամբ Իմիշլիի շրջանի Թալիբխանլու կոչվող ‹‹ղշլաղից›› ադրբեջանցի 43 ընտանիքների վերաբնակեցումը Տողում, որոնք արագորեն աճելով, դարձան 150 ծուխ: Տասնամյակների ընթացքում, շնորհիվ Բաքվի կողմից իրականացված նպատակային ու հետևողական քաղաքականության, նրանց թիվն այնքան շատացավ, որ գյուղը բաժանվեց հայկական և ադրբեջանական թաղամասերի: 1988թ. Տողում ապրող 1412 բնակիչներից 811-ն արդեն թուրքեր էին:
Արցախյան ազգային ազատագրական շարժման առաջին իսկ օրերից ակնհայտ դարձավ, որ Տողի հայ բնակչության և եկվոր ադրբեջանցիների միջև փոխըմբռնման ու ‹‹բարիդրացիական հարաբերությունների›› գոյության մասին տարիներով շրջանառված բարձրագոչ հայտարարությունները եղել են արհեստական: 1988-ի մարտին գյուղի հայերի և թուրքերի միջև տեղի ունեցավ առաջին լուրջ ընդհարումը, որն այդուհետ կրեց պարբերական բնույթ: Բաքվի իշխանություններն օգտագործելով առիթը, իսկույն ևեթ Տող մտցրին միլիցիայի հատուկ նշանակության ջոկատայինների մեկ ստորաբաժանում, որն ինչպեսև սպասվում էր, դարձավ այդ ենթաշրջանի հայության դեմ ծավալված ահաբեկչական գործողությունների հիմնական կազմակերպիչն ու իրականացնողը:

‹‹Օրենքի դիկտատուրան›› հաստատելուց հետո, Ադրբեջանի ղեկավարությունն անցավ Տողի ‹‹խաղաղ›› գրավման ծրագրի իրականացմանը: Միջին Ասիայից բռնատեղահանված թուրք-մեսխեթներին վերաբնակեցնելու և այդ ճանապարհով ադրբեջանցիների բացարձակ մեծամասնությունն ապահովելու նպատակով գյուղի թուրքական թաղամասում ծավալվեցին ինտենսիվ շինարարական աշխատանքներ: Բացի այդ, գործողության մեջ դրվեցին ‹‹կազմակեպչական›› բնույթի մի շարք գործընթացներ, որոնցից ամենաանսպասելին, թերևս, Հադրութի շրջկոմի լուծարումն ու դրա փոխարեն Տողում նոր շրջկոմի ստեղծումն էր,որի առաջին քարտուղար նշանակվեց միջնակարգ դպրոցի տնօրեն, ‹‹Գորշ գայլեր›› ընդհատակյա ազգայնական ջոկատի անդամ Նիյազ Ջահանգիրովը: Դրանով Դիզակի երբեմնի մելիքանիստը փաստորեն դարձավ Հադրութում իրականացվող հայահալած գործողությունների կենտրոնատեղին:

Բաքվի կողմից ծավալած հակահայկական քաղաքականությանը դիմագրավելու համար Տողի հայությունը ստիպված էր դիմել ինքնապաշտպանության՝ օգտագործելով լեգալ և անլեգալ հնարավոր բոլոր միջոցները: Դեռևս ազգային-ազատագրական շարժման առաջին ամիսներին, երբ Տողի ադրբեջանական համայնքը՝ գյուղում տեղակայված օմոնականների գործուն օժանդակությամբ, գնում էր իրավիճակի կանխամտածված սրման, տեղի հայ բնակչությունը՝ Վիգեն Գրիգորյանի, Արմեն Գասպարյանի, Ռուբիկ Բալայանի, Սլավիկ Սարգսյանի և էլի մի շարք առաջամարտիկների նախաձեռնությամբ ձեռնամուխ եղան ընդհատակյա կամավորական ջոկատի ձևավորմանը: Սկզբնական շրջանում ջոկատի անդամները հիմնականում զինված լինելով որսորդական հրացաններով և ինքնաշեն զենքերով, կատարում էին հայկական թաղամասն ու հայերի ունեցվածքը ադրբեջանական ավազակախմբերից պաշտպանելու խնդիր:

Գնալով իրավիճակն ավելի էր սրվում: Առավել հաճախակի և դաժան բնույթ էին ստանում հակամարտ կողմերի միջև տեղի ունեցող բախումները: Արցախում իշխանությունը զավթած Սաֆոնով-Պոլյանիչկո տանդեմը երկու մասի բաժանված գյուղի խաղաղ գոյակցությունն «ապահովելու» համար շուտով Տող մտցրեց ԽՍՀՄ ներքին զորքերի 150 հոգանոց անձնակազմը: Սակայն, եթե ոչ բոլորի, ապա գոնե հայ համայնքի համար պարզից էլ պարզ էր, որ տվյալ ուժերի տեղակայումը գյուղի տարածքում ոչ թե նպատակ ունի հավասարապես պաշտպանելու հայերի և ադրբեջանցիների խաղաղ և անվտանգ կենսագործունեությունը, այլև կյանքի կոչելու բացառապես Բաքվի կողմից իջեցված հայատյաց ծրագրերը: Հատկանշական է նաև, որ բացի ներքին զորքերից, այդ ընթացքում Տողում տեղակայված ադրբեջանական միլիցիայի հատուկ նշանակության ջոկատները համալրվեցին նոր ուժերով, գաղտնի կերպով տեղաբնակ ադրբեջանցիներին զինեցին տարատեսակ ավտոմատ զենքերով:

Զուգահեռ այդ ամենին, ինչպես Տողում, այնպես էլ շրջանի մյուս բնակավայրերում, հաճախակի դարձան հայերի տները խուզարկելու, տարբեր պատրվակներով տղամարդկանց բերման ենթարկելու և կալանավորելու դեպքերը: Այդ առումով առավել ծանր իրավիճակ ստեղծվեց 1991թ. գարնանը, մասնավորապես մայիսի 13-ից 16-ը, երբ անձնագրային ռեժիմի ստուգման պատճառաբանությամբ, Հադրութի շրջանի մեկ տասնյակից ավելի գյուղեր ենթարկվեցին բռնի տեղահանության: Չնայած Տողի հայ բնակչությունը խուսափեց այդ ծրագրավորված գործողությունից, բայցևայնպես ոմանց հետ տարվեց «բացատրական աշխատանք», իսկ ոմանց էլ կարճատև մեկուսացումից հետո ազատ արձակեցին: 

Շրջանում տեղ գտնող դեպքերի զարգացումը ցույց էր տալիս, որ ԽՍՀՄ ներքին զորքերի հովանավորությամբ իրականացվող վայրագությունները կանխելու համար տեղի հայությանն անհրաժեշտ է դիմել գործուն քայլերի: Մարդիկ վերջապես հանգեցին միակ ու ճիշտ հետևության՝ զինված ինքնապաշտպանությունն այլևս այլընտրանք չունի, հարկավոր է ձերբազատվել թույլի բարդույթից և վճռականորեն պայքարել հանուն ազատության: Ասվածն իր առաջին գործնական դրսևորումը ստացավ մայիսի 17-ին: Այդ օրը շրջանի կամավորականներից կազմված ջոկատը մտավ Խանձաձոր և Ցոր գյուղերը և նշված բնակավայրերից դուրս քշեց թալանով զբաղված թուրք խաշնարածներին: Հայ ինքնապաշտպանների այս հանդուգն ձեռնարկումը ոգեշնչման ազդակ հանդիսացավ շրջանի մյուս գյուղերի համար:

Տողի կամավորականները լսելով լուրը, ավելի վճռական դարձան իրենց հետագա գործողություններում: Գյուղի հայկական թաղամասի պաշտպանության ամրապնդմանն ուղղված գործընթացներին զուգահեռ, նպատակային աշխատանք ծավալվեց ջոկատի նյութատեխնիկական բազայի բարելավման և այն ներկայացվող պահանջներին հնարավորինս համապատասխանեցնելու համար: Հարկ է նշել, որ այդ աշխատանքները կատարվում էին շրջանում արդեն իսկ ընթացքավորված միացյալ ինքնապաշտպանական ուժերի ձևավորման համատեքստում, ինչը նշանակում է, որ, ինչպես մյուս գյուղերի, այնպես էլ Տողի ինքնապաշտպանները տարանջատ գործող ջոկատների մարտավարությունից գիտակցված կերպով անցնում են կազմակերպված տարածքային պաշտպանության: Բնականաբար, այս ամենը որքան էլ գաղտնի, այդուհանդերձ, «շնորհիվ» նախկին խորհրդային զորքերի տրամադրության տակ եղած հետախուզական հնարավորությունների, ինչ-որ չափով հասանելի դարձավ ադրբեջանական կողմին: Հենց այս հանգամանքն է պատճառներից մեկը, որ 1991թ. ամառվա վերջերին և աշնան սկզբներին Բաքվի իշխանություններն առավել սանձարձակ բնույթ հաղորդեցին Տողի հայ բնակչության դեմ ծավալած ահաբեկչական գործողություններին:Հայկական թաղամասի և հայերին պատկանող ֆերմանների ու հողահանդակների վրա ադրբեջանական ավազակախմբերի հարձակումները դարձան ամենօրյա և սովորական, օրը ցերեկով գնդակոծում էին հայկական տներն ու գյուղի մերձակա ճանապարհով անցնող մեքենաները: Նման դեպքերից մեկը տեղի ունեցավ Տումի-Ստեփանակերտ երթուղային ավտոբուսի հետ, որի հետևանքով սպանվեց երեք ուղևոր: Իսկ այն, ինչ կատարվեց հոկտեմբերի 16-ի լույս 17-ի գիշերը, անհնարին է ներկայացնել առանց սարսուռի: 

Այդ օրը մի քանի հոգուց կազմված ադրբեջանցիների ոհմակը զինված մտնում է Տողի բնակիչ Միսաք Դանիելյանի տունը և գազանաբար սպանում տանտիրոջն ու նրա ընտանիքի չորս անդամներին, այդ թվում՝ կնոջը՝ 67-ամյա Զարեհ Դանիելյանին, որդուն՝ 30-ամյա Սերժիկ Դանիելյանին, հարսին՝ 23-ամյա Մարինե Դանիելյանին և թոռանը՝ 4-ամյա Կարենին: Հրեշավոր գործողությունից հաջողվում է փրկել միայն 3-ամյա Արթուրին և 5-ամյա Արմենին, որոնց, նախքան սպանվելը, տատը հասցրել էր թաքցնել տան վերնահարկում՝ անկողնու տակ: — « Մայրս երեխաներին զգուշացրել էր, որ եթե նույնիսկ տեսնեն, որ թուրքերն իրեն սպանում են, ձայն չհանեն,-պատմում է Դանիելյանների աղջիկը՝ Նաիրան:- Մայրս իջել է ներքեւ եւ այլեւս չի բարձրացել: 

Երեխաները մինչեւ լուսաբաց մնացել էին վերնահարկում եւ երկար ժամանակ վախից ոչինչ չէին կարողանում խոսել, իսկ ես ամբողջ գիշեր դիմացի տնից տեսնում էի, թե մեր տանն ինչ են անում ադրբեջանցիները, ինչպես են սպանում իմ հարազատներին: Ես ոչինչ չէի կարող անել, քանի որ ադրբեջանցիները կսպանեին նաեւ իմ երեխաներին…»:

…Այդ հրեշավոր գործողությունը կատարվեց ԽՍՀՄ ներքին զորքերի 150 հոգանոց անձնակազմի հանցավոր թողտվությամբ… Նրանց, ովքեր իբր կոչված էին հավասարապես պաշտպանելու բոլորի անվտանգությունը: Սակայն ոչ, իրականությունը այլ էր և ոչ հայանպաստ: Այդ դեպքից մի քանի օր հետո խորհրդային ներքին զորքերը թողեցին գյուղը: Ինչպես ասում են՝«մավրը կատարեց իր գործը, մավրը կարող է հեռանալ»: 

Տեղի ունեցածը վերջնականապես ցույց տվեց, որ դրությունը փրկելու միակ ճանապարհը սեփական ուժերին ապավինելն ու վճռական քայլերի գնալն է: Եվ կայացվեց սպասված որոշումը՝ Տողի ադրբեջանական ռազմահենակետն անհրաժեշտ է ոչնչացնել և գյուղի հայ բնակչության համար ապահովել ազատ ու անվտանգ կենսագործունեություն: 

Ռազմագործողությանը վերաբերող հարցերի շրջանակը ճշտելու և համապատասխան պլան մշակելու նպատակով այդ օրերին Հադրութի շրջան եկավ դեռևս Արցախում ոչ այնքանհայտնի խորհրդային բանակի պահեստազորի գնդապետ Արկադի Տեր-Թադևոսյանը («Կոմանդոս» մականունը նա վաստակեց հենց Տողի օպերացիայի նախապատրաստման և անցկացման օրերին): Ռազմագործողության պլանավորմանը նվիրված գլխավոր խորհրդակցությունը տեղի ունեցավ հոկտեմբերի 29-ին, որին բացի Տողաձորի ենթաշրջանի ինքնապաշտպանական ջոկատների հրամանատարներից, ներկա էին Մարտակերտի շրջանից՝ Վլադիմիր Բալայանը, Ստեփանակերտից՝ Աշոտ Ղուլյանը, Հայաստանից՝ Մանվել Գրիգորյանը, Հադրութից՝ Արթուր Աղաբեկյանը և ուրիշներ: Ըստ ականատեսի վկայության քննարկումը տևեց կարճ, բայց անցավ բավականին գործնական մթնոլորտում: Կարծիքները բազմազան էին, հաճախ էլ իրարամերժ: Ներկաները հիմնականում համակարծիք էին անհապաղ անցնելու ռազմագործողության իրականացմանը, սակայն կային նաև մարդիկ, ովքեր այն համարում էին վաղաժամ: Թեժ քննարկումներից հետո, այդուհանդերձ, կայացվեց դրական որոշում՝ անհապաղ պետք է Տողն ազատագրել: 

Համաձայն ընդունված մարտական որոշման, նախատեսվեց ռազմագործողությունը սկսել հոկտեմբերի 30-ի ժամը 17.00-ին: Խորհրդակցության ավարտին գնդապետ Տեր-Թադևոսյանը կատարեց մեկ հավելում. — «Մարտական գործողությունները թեև նախատեսված են ժամը 17.00-ին, բայց սկսելու ենք քիչ ուշացումով: Սա ամենևին չի նշանակում, որ ինչ-որ բան փոխվում է: Ամեն մեկդ պետք է նախատեսված ժամին դիրքավորվեք ձեզ հատկացված դիրքերում և հատուկ հսկողության տակ պահեք ազերի գրոհայինների հնարավոր հարձակման ուղղությունները: Տողը պետք է ազատագրենք վաղը և առանց արյունահեղության: Ամեն ինչ պետք է կատարվի առավելագույնս մտածված, անսպասելի և հաշվենկատ: Ի նկատի առեք, որ վաղն ամբողջ աշխարհը իմանալու է մեր գործողության մասին»:

Տողի ազատագրման օպերացիայի պլանավորումն ու իրականացումը ռազմաքաղաքական տվյալ պայմաններում, իրոք, հանդուգն ձեռնարկում էր, մանավանդ, եթե հաշվի առնենք, որ այդ ընթացքում Տողը Բաքվի կողմից ձեռնադրված էր Հադրութի շրջանի վարչական կենտրոն և գտնվում էր նրա հատուկ ուշադրության կենտրոնում: Գյուղում կենտրոնացվա շուրջծ 150 ադրբեջանական օմոնականների և, դրանից ավելի, ժամանակակից ավտոմատ զենքերով սպառազինված, աշխարհազորայինների բանակի դեմ գնալ 100-ից էլ քիչ (ընդամենը 64 ինքնաձիգով և հրացանով զինված) կամավորականներով, իրոք արկածախնդրություն էր: Բայց որքան էլ դժվար, թելադրողը ժամանակն էր և ստեղծված իրավիճակը: Ինչ արած, պետք էր գնալ և… հաղթել: 

Համաձայն ռազմագործողության պլանի, մինչև հարձակման մեկնարկը, ինքնապաշտպանական ուժերի հրամանատարությունը կամավորականների որոշակի խմբաքանակ կենտրոնացրեց Տողի արևելյան մասում՝ Դիմանաբադ կոչվող տարածքում, նպատակ ունենալով կանխել Ֆիզուլու կողմից գյուղում տեղակայված ադրբեջանական ավազակախմբերին օգնության եկող զինյալների առաջընթացը: Իսկ արդեն երեկոյան ժամը 17.15-ին հարձակմանը մասնակից հայկական ստորաբաժանումները, ըստ ռազմագործողության պլանով նախատեսված ուղղությունների, զբաղեցրին իրենց ելման դիրքերը և վերահսկողության տակ առան ադրբեջանական թաղամաս մտնող երթուղիներն ու կածանները, միաժամանակ գյուղի խաղաղ բնակչության անվտանգ տարանցման համար թողնելով ճանապարհ դեպի Ֆիզուլի:

Նախքան ռազմագործողության մեկնարկը, Տողի կամավորականներից կազմված մի խումբ՝ Վիգեն Գրիգորյանի գլխավորությամբ, անցավ հակառակորդի զբաղեցրած տարածքի հետախուզմանը, պարզորոշեց դիրքերի դասավորությունը, դրանցում ներգրավված ուժերի քանակն ու տեխնիկական սպառազինվածության հնարավորությունները: Հատուկ ուշադրություն դարձվեց հարակից ադրբեջանական ռազմահենակետերից և, հատկապես, Ֆիզուլու ողղությունից հավանական օգնության դեպքում հակառակորդի ուժերի առաջխաղացման երթուղիների ճշտմանը և, ըստ այդմ՝ կատարվեց ժամանակի իրական հաշվարկ:
Այդ և մյուս նախապատրաստական աշխատանքներն իրականացնելուց հետո, հոկտեմբերի 30-ի երեկոյան մոտ ինքնապաշտպանական ուժերը, իրենց տրամադրության տակ եղած կիսաինքնաշեն թնդանոթից ուղիղ նշանառությամբ կրակային հարված հասցրին հակառակորդի շտաբին: Հաջորդ երկու թիրախային հարվածներով շարքից հանվեցին գյուղի դպրոցի շենքում տեղակայված միլիցիայի հատուկ նշանակության ջոկատայինների զորանոցը և ռազմամթերքի պահեստի վերածված հարակից շինությունը: Հանկարծահաս և դիպուկ հարվածներից անակնկալի եկած թշնամու հրամանատարությունը մարտի առաջին իսկ պահից կորցրեց ենթակա ուժերի կառավարման ունակությունը: Հակառակորդի ճամբարում իրավիճակն ավելի անկառավարելի դարձավ, երբ, հատուկ ազդանշանից հետո, հայ ինքնապաշտպանները գյուղի գրեթե բոլոր կողմերից սկսեցին հրաձգային խիտ կրակով ճնշել թշնամական դիրքերը: Խուճապի մեջ հայտնված ադրբեջանական օմոնականները, որ օրեր առաջ իրենց զգում էին դրության իրական տեր, թողնելով հենակետերը, ցաքուցրիվ հեռանում էին գյուղից: Իսկ նրանց հետևում էին գյուղում մնացած և արդեն անպաշտպան դարձած թուրք բնակչության մնացուկները:

Փայլուն կերպով կազմակերպված ռազմագործողությունը, որը հայ կամավորականներն իրականացրին առանց զոհ և վիրավոր տալու, տևեց ընդամենը մեկ ժամ: 17.00-ին պատմական Դիզակի երբեմնի մելիքանիստը դարեր հետո նորից գտնվում էր Հայոց բացարձակ վերահսկողության տակ…»,- գրել  է նա: