«Ցավում եմ այս կորստի համար: Դիվանագիտության պատմությունը հազվադեպ է տեսել այնպիսի տիտանների, ինչպիսին Հենրի Քիսինջերն էր»,-Panorama.am-ի հետ զրույցում այսպես արձագանքեց քաղաքագետ, «Պրոֆիլ» հրատակչության հիմնադիր Արմեն Մինասյանը՝ անդրադառնալով ԱՄՆ նախկին պետքարտուղարի մահվանը։

Հիշեցնենք, որ այս հրատարակչությունն է լույս ընծայել Հենրի Քիսինջեր, «Աշխարհակարգ» մենագրությունը։

Արմեն Մինասյանը շեշտեց՝  Քիսինջերը ոչ միայն տպավորիչ տեսական գիտելիքներ ուներ, որոնք ամփոփել է բազմաթիվ ձեռնարկներում ու ժառանգել սերունդներին, այլև իր գիտելիքներն ու հմտությունները ծառայեցրել է միջազգային հարաբերություններում ուժի գործոնը հետ մղելուն, ինչում մեծապես հաջողել է:

«Բավական է հիշել, որ հենց Քիսինջերն է կանգնած Վիետնամի պատերազմի հանգուցալուծում ու ամերիկա-չինական հարաբերությունների բարելավման ակունքներում:

Ավելին, չնայած պատկառելու տարիքին, նա մինչև կյանքի վերջին օրն ակտիվ աշխատել է ու փորձել է ներկայումս ծավալվող կոնֆլիյտային իրադրությունների համար ոչ բռնի ելքեր ցույց տալ:

Վստահ եմ, որ այս դեպքում էլ նա հաջողել է. կասկած չունեմ, որ Ռուսաստան-Արևմուտք այս լարված շրջանը, որում ապրում ենք, ի վերջո ճեղքվելու է այն ուղղությամբ, որը Քիսինջերն էր ցույց տվել:

Ուրախ եմ, որ մենք ապրել ենք նրա ժամանակաշրջանում, ուրախ եմ, որ նրա հիմնարար աշխատություններից մեկը հասանելի ենք դարձրել հայ ընթերցողին»,-ասաց նա։

Բաքվի բարբարոսական վարչախմբին իրականում պետք չէ Հայաստանի հետ ո՛չ «խաղաղության պայմանագիր», ո՛չ էլ ինչ-որ սահմանազատում կամ սահմանագծում, քանզի վերջինիս միակ նպատակը Հայաստանի աշխարհաքաղաքական և նույնիսկ աշխարհագրական մահն է։ Այս մասին գրում է իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը։

«Այդ վարչախումբը և նրա կողմից այժմ կառավարվող արհեստածին Ադրբեջանը քաղցկեղային գոյացություն է, մահաբեր պալար, որը տարածվելու և ախտահարելու և, ի վերջո, սպանելու է մեր հայրենիքի և տարածաշրջանի ամբողջ օրգանիզմն այնքան ժամանակ, քանի դեռ դրա դեմ ազդու և համարժեք միջոցներ չձեռնարկվեն։

Ինչպես ցանկացած նման չարագոյացություն, այն չի դադարելու ձգել տարածվել, ուստի ամոնից առաջ ճշգրիտ ախտորոշումը շատ կարևոր է, իսկ դրան պետք է հաջորդի ոչ պակաս կարևոր հստակ գործողությունների ծրագիրը և ճանպարահային քարտեզը, որի վերջնանպատակը պետք է լինի ոչ թե այդ մահաբեր պալարի գոյության հետ իբր հաշտվելը, ինչն անհնար է, այլ այն արմատախիլ անելը»,- գրել է նա։

ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը ելույթ է ունեցել ԵԱՀԿ նախարարական 30-րդ համաժողովին։ Ելույթը ներկայացնում ենք ստորև․

«Հարգելի՛ գործընկերներ,

Նախևառաջ կցանկանայի շնորհակալություն հայտնել Հյուսիսային Մակեդոնիայի նախագահությանը ԵԱՀԿ-ում` վերջին մեկ տարվա ընթացքում այս կազմակերպությունն առաջնորդելու համար: Իսկապես դա հեշտ գործ չէր, քանի որ ԵԱՀԿ-ն, որը դեռևս հանդիսանում է աշխարհի ամենամեծ անվտանգային կազմակերպությունը, արագորեն հետընթաց է ապրում, քանի որ ժամանակին պատշաճ կերպով ընդունված և լավ մշակված մանդատներն ու պարտավորությունները լիովին անտեսվում են:

Այս գործընթացը սկսվել է մի քանի տարի առաջ, երբ ԵԱՀԿ ձախողեց իր հիմնական խնդիրների իրականացումը՝ վաղ արձագանքումն ու հակամարտությունների կանխումը։ Ցավոք, այս գործընթացը կշարունակվի, քանի դեռ չկա ընդհանուր ըմբռնում, որ աշխարհի ցանկացած կետում միջազգային իրավունքի խախտումը պետք է միանշանակ դատապարտվի և չպետք է հանդուրժվի, այլապես այն անպատժելիության զգացում է առաջացնում՝ սովորական երևույթ դառնալով աշխարհի այլ մասերում։ Ցավոք, ԵԱՀԿ-ի պատասխանատվության տարածքը ևս բացառություն չէ:

Հարավային Կովկասում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը, որի հիմնական պատճառներն էին ատելությունն ու այլատյացությունն իր տարբեր դրսևորումներով և իրենց նախնյաց հայրենիքում ազատ և արժանապատիվ ապրել ցանկացող մարդկանց համար  գոյաբանական սպառնալիքը, այս տարի հասավ իր ավարտական փուլին: Ավելի քան ինն ամիս տևած անմարդկային պաշարումից հետո, սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը հերթական լայնածավալ ռազմական հարձակումն իրականացրեց Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի դեմ, որը հանգեցրեց ԼՂ բնիկ բնակչության զանգվածային բռնի տեղահանմանը: Այս պահին կարող ենք արձանագրել որ միջազգային հանրության լուռ համաձայնությամբ Ադրբեջանը հասել է իր վաղեմի նպատակին՝ ստանալու Լեռնային Ղարաբաղի տարածքին առանց հայ բնակչության։

Այնուամենայնիվ, դա իրականացնելուց հետո էլ ադրբեջանական կողմի պահանջները չեն դադարել. հիմա Հայաստանի Հանրապետության ողջ ինքնիշխան տարածքն է դարձել մեր հարևանի թիրախը։ Զուգորդված լինելով շարունակական ատելությամբ, ռազմական հռետորաբանությամբ, ուժի և ուժի սպառնալիքի կիրառմամբ, տարբեր միջազգային դերակատարների, այդ թվում՝ ԱՄՆ և ԵՄ կողմից կազմակերպված հանդիպումներին մասնակցելու մերժման հետ՝ սա ի ցույց է դնում, որ այս երկիրն անկեղծորեն շահագրգռված չէ տարածաշրջանում խաղաղության և կայունության հաստատմամբ: 

Հարգելի՛ գործընկերներ,

Չնայած տեղի ունեցած մարդասիրական աղետին, Հայաստանը հավատարիմ է մնում Հարավային Կովկասում խաղաղության նոր դարաշրջանի բացմանը և կարծում է, որ դա դեռ հնարավոր է։ Այդ հնարավորությունն իրականություն դարձնելու համար մեզ անհրաժեշտ է փոխադարձաբար Ադրբեջանի անկեղծ ներգրավվածությունը և միջազգային դերակատարների ամուր աջակցությունը մեր ջանքերին, որոնք հիմնված են լավ մշակված և հայտնի սկզբունքների վրա։ Այդ սկզբունքները, որոնք լայնորեն քննարկվել և ընդունվել կամ առնվազն չեն մերժվել Ադրբեջանի կողմից, ներառում են․

• տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչում՝ հիմնված 1991 թ․ Ալմա-Աթայի հռչակագրի վրա և առանց երկիմաստությունների, 
• Հայաստանի և Ադբեջանի միջև պետական սահմանի սահմանազատում ամենավերջին և լեգիտիմ՝ ԽՍՀՄ Գլխավոր շտաբի 1974-78թթ․  քարտեզների հիման վրա,
• բոլոր տրանսպորտային և տնտեսական հաղորդակցությունների ապաշրջափակում՝ երկրների ինքնիշխանության և իրավազորության լիակատար հարգման, ինչպես նաև հավասարության և փոխադարձության սկզբունքների հիման վրա։

Հայկական կողմը վերահաստատում է իր հանձնառությունը վերոնշյալ սկզբունքներին և, ի ցույց է դնելով գործուն քայլեր ձեռնարկելու իր պատրաստակամությունը, վերջերս ներկայացրել է հաղորդակցությունների ապաշրջափակման նախագծի հայեցակարգ, որը մենք կոչել ենք «Խաղաղության խաչմերուկ»: Այս հավակնոտ նախագիծը նպատակաուղղված է կապելու Արևելքը Արևմուտքի և Հյուսիսը Հարավի հետ և տարածաշրջանային համագործակցության միջոցով պայմաններ ստեղծելու տնտեսական և մշակութային կապերի ամրապնդման, ինչպես նաև հակասությունների հարթման և մեր տարածաշրջանի երկրների միջև ավելի լավ փոխկապակցվածության և քաղաքական երկխոսության խթանման համար:

Այս առումով Հայաստան֊Թուրքիա սահմանի բացումը ևս վճռորոշ կարևորություն ունի։ Ինչպես տեղյակ եք, մենք համաձայնություն ենք ձեռք բերել բացել ցամաքային սահմանը 3-րդ երկրների և դիվանագիտական անձնագրեր կրող՝ Հայաստանի և Թուրքիայի քաղաքացիների համար, ինչը վերահաստատվել է նախարար Ֆիդանի կողմից հոկտեմբերի 23-ի մեր երկկողմ հանդիպման ժամանակ: Եվ նույնիսկ հստակ ժամկետներ են նշվել՝ նկատի ունենալով առաջիկա շաբաթները, և հուսով ենք, որ մոտ ապագայում մենք կյանքի կկոչենք այս առաջին, սակայն բավականին շոշափելի քայլը։

Պարոն նախագահ,

Հայաստան֊Ադրբեջան հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում կան նաև մի շարք մարդասիրական հարցեր, որոնք չեն կարող անտեսվել։ Բոլոր հայ գերիների և պահվող անձանց, այդ թվում՝ սեպտեմբերի 19-ից հետո կալանավորվածների ազատ արձակումը, անհայտ կորածների ճակատագրերի պարզաբանմանն ուղղությամբ համագործակցությունը, Լեռնային Ղարաբաղում և դրա շրջակայքում հայկական մշակութային ժառանգության պաշտպանությունը  կարող է ճանապարհ հարթել դեպի երկարատև, արդար և արժանապատիվ խաղաղություն։

Եզրափակելով՝ կցանկանայի ընդգծել, որ Հայաստանը՝ որպես ԵԱՀԿ պատասխանատու անդամ, բազմիցս ապացուցել է իր նվիրվածությունը տարածաշրջանային և գլոբալ խաղաղությանը և շարունակելու է քայլեր ձեռնարկել այդ նպատակով։ Եվ ևս մեկ անգամ վերահաստատում եմ, որ Հայաստանը շարունակում է պատրաստ լինել բանակցություններին, և մեզ անհրաժեշտ է, որ Ադրբեջանը դադարի մերժել  հանդիպելու և խաղաղության պայմանագիրը վերջնականացնելու՝ միջնորդների առաջարկները։  Այս նպատակին հասնելու համար մեզ անհրաժեշտ են բոլոր շահագրգիռ կողմերի և ընդհանուր առմամբ միջազգային հանրության իրական ջանքերը՝ Հարավային Կովկասում բռնության էջը շրջելու և միջազգային օրենքների վրա հիմնված կարգ ամրապնդելու համար։

Շնորհակալություն»։

Ռուսաստանն Ադրբեջանի միջոցով ուզում է մեզանից վերցնել «Զանգեզուրի միջանցքը»։

Այս մասին Tert.am-ի հետ ասաց  ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Գագիկ Մելքոնյանը։

Նրա խոսքով՝  Ռուսաստանը մեր տնտեսությունը գրավելուց հետո, արդեն տարածքներն է վերցնում։

«Գազը, հոսանքը, ամեն ինչ տվել են Ռուսաստանին, մեր տնտեսությունը գրավել են, էլ տալու բան չունենք իրենց։ Միշտ Ռուսաստանի շահն ենք առաջնային գնահատել, բայց բոլոր պետությունների շահից առաջ պետք է մեր պետության շահը բարձր գնահատենք»,- շեշտեց իշխանական պատգամավորը։

Մանրամասները՝ տեսանյութում։

ՌԴ ԱԳՆ-ն մտահոգվել է Երուսաղեմի քրիստոնեական համայնքի ներկայացուցիչների դեմ հաճախակիացած սադրիչ գործողությունների մասին տեղեկություններից։ Այս մասին հայտնել է ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան։

«Մասնավորապես, մենք ուշադրություն ենք դարձրել կոնֆլիկտային իրավիճակին, որը ստեղծվել է Հին քաղաքում գտնվող այսպես կոչված «Հայկական այգիների» շուրջ։

Դրանք դարձել են դատավարության առարկա Երուսաղեմի Հայկական պատրիարքության եւ իսրայելցի վերաբնակների կազմակերպություններից մեկի միջեւ։ Չսպասելով դատավարության արդյունքներին՝ նրա ներկայացուցիչները սկսել են պատրաստվել հյուրանոցային համալիրի կառուցմանը վիճելի տեղամասում, ինչը հանգեցրել է բախումների տեղի հայերի եւ հուդայական արմատականների միջեւ։ Մենք կոչ ենք անում Իսրայելի իշխանություններին միջոցներ ձեռնարկել օրենքի շրջանակում այս զգայուն հարցի արդարացի լուծումն ապահովելու համար։

Կարծում ենք, որ  երկրի բոլոր դավանական համայնքների իրավունքները պետք է պաշտպանված լինեն հավասար չափով։ Մենք դեմ ենք ցանկացած անօրինական գործողության՝ ուղղված պատմականորեն ձեւավորված էթնոդավանաբանական հավասարակշռության փոփոխությանը Երուսաղեմի Հին քաղաքում, ներառյալ այնտեղ դարեր շարունակ ապրող քրիստոնյաներին, նրանց սրբավայրերը եւ սեփականությունը»,- նշել է նա։

Անցյալ շաբաթ Alpha News հեռուստաընկերությունը խնդրեց ինձ մեկնաբանել ԱՄՆ Սենատի միաձայն որոշումը (100 կողմ, 0 դեմ  ձայների հարաբերակցությամբ), որը երկու տարով կասեցնելու է նախագահ Ջո Բայդենի իրավասությունը՝ շրջանցելու Միացյալ Նահանգների ազատության աջակցության ակտի 907-րդ հոդվածը, որն արգելում է օգնություն տրամադրել Ադրբեջանին։ Եթե Ներկայացուցիչների պալատը նույնպես հավանություն տա այս օրինագծին, ապա այն կուղարկվի նախագահին՝ ստորագրելու համար, որից հետո այն օրենքի ուժ կստանա: 1992 թվականից ի վեր ԱՄՆ բոլոր նախագահները, ներառյալ նախագահ Բայդենը վերջին երկու տարիներին, շրջանցել են 907-րդ հոդվածը՝ այդպիսով տասնյակ միլիոնավոր դոլարների օգնություն տրամադրելով Ադրբեջանին։

Սենատի որոշումը զայրացրել է Ադրբեջանի արտգործնախարարությանը, որն այն որակել է որպես հարված հայ-ադրբեջանական հարաբերություններին և չեղարկել իր մասնակցությունը նոյեմբերի 20-ին նախատեսված Վաշինգտոնի բանակցություններին երկու երկրների արտգործնախարարների միջև։

Alpha News-ին տված հարցազրույցի ժամանակ ես հայտարարեցի, որ ոչ մի ամերիկացի սենատոր դեմ չի եղել հակաադրբեջանական օրինագծին, չնայած Ադրբեջանը վարձել է բազմաթիվ խոշոր լոբբիստական ընկերություններ՝ Վաշինգտոնում իր շահերը պաշտպանելու համար: Սա նշանակում է, որ  վերջին երկու տասնամյակների ընթացքում Ադրբեջանը վատնել է տասնյակ միլիոնավոր դոլարներ՝ վճարելով այդ անօգուտ լոբբիստական ընկերությունների համար։ Ավելացնեմ, որ այս լոբբիստական ընկերությունների աշխատանքը վերահսկելու անմիջական պատասխանատուն Վաշինգտոնում Ադրբեջանի դեսպան Խազար Իբրահիմն է։ Հետևաբար, ցանկացած կառավարություն, որը կիմանա նման հսկայական գումարների վատնման մասին, անմիջապես կազատի իր դեսպանին։ Եթե նախագահ Ալիևը չազատի դեսպան Իբրահիմին, ուրեմն նա նույնքան պատասխանատու կլինի անօգուտ լոբբիստական ընկերությունների վրա միլիոնավոր դոլարների վատնման համար, որոնք չեն կարողացել համոզել 100-ից գոնե մի սենատորի քվեարկել հօգուտ Ադրբեջանի:

Alpha News-ին տված հարցազրույցից մի քանի օր անց Ադրբեջանի առաջին անգլիալեզու թերթը՝ AzerNews-ը, հրապարակեց ծավալուն հոդված՝ «Կաշառք տալով կոնգրեսականներին, հայկական լոբբին վտանգ է ներկայացնում Երևանի ապագայի համար» վերնագրով, հարձակվելով անձամբ ինձ վրա՝ այն բանի համար, որ հայտարարել եմ՝ Ադրբեջանը միլիոնավոր դոլարներ է վատնել լոբբինգի վրա։ Ահա թե ինչպես են վարվում անամոթ մարդիկ, երբ ուրիշներին մեղադրում են այնպիսի բաների համար, որոնցում իրենք են մեղավոր:

Ամբողջ աշխարհը տեղյակ է Ադրբեջանի տխրահռչակ «խավիարային դիվանագիտության» և ադրբեջանական փողերի լվացման մասին, որ միլիարդավոր դոլարներով կաշառում է քաղաքական գործիչներին ողջ Եվրոպայում՝ Ադրբեջանի օգտին ձայներ տալու համար՝ Ադրբեջանի կողմից մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումները և նրա կեղծ նախագահական ընտրությունները արդարացնելու համար:

AzerNews-ն անամոթաբար հայտարարում է, որ «արտերկրում Հայաստանի լոբբիստական կազմակերպությունները միլիոններ, իսկ գուցե միլիարդներ են լցնում կոնգրեսականների գրպանները,  ուստի, Արևմուտքից կհնչեն անհիմն և կողմնակալ կարծիքներ ընդդեմ Ադրբեջանի»։

Վերոնշյալ նախադասության մեջ կան մի քանի լուրջ սխալներ։ Նախ, Հայաստանի կառավարությունը ոչ մի ամերիկյան լոբբիստական ընկերություն չի վարձել պարզապես այն պատճառով, որ չունի այն հսկայական նավթադոլարները, որոնք ունի Ադրբեջանը, և որոնք վատնում է Վաշինգտոնում լոբբիստական ընկերությունների վրա՝ փոխարենը իր երկրում հոգ տանելու իր աղքատ ժողովրդին: Երկրորդ, ամերիկահայ կազմակերպությունները միլիոնավոր, էլ չասած միլիարդավոր դոլարներ չունեն, որ «լցնեն կոնգրեսականների գրպանները»։ Ամերիկահայերին հարկավոր չէ կաշառել որևէ մեկին։ Երբ քո գործն արդար է, դու կարիք չունես որևէ մեկին կաշառելու ճշմարտության մեջ համոզելու համար: Միայն այն դեպքում, երբ դու զանգվածային հանցագործություններ ես կատարում, ինչպես բազմիցս անում են Ադրբեջանը և Թուրքիան, պետք է միլիոնավոր ու միլիարդավոր դոլարներ ծախսես քո հանցագործությունները կոծկելու համար:

AzerNews-ն այնուհետև մեղադրել է Ադրբեջանին՝ ասելով, որ Բաքուն «ոչ միայն հետաքրքրված է մասնակցել գործընկերության որոնման այս աճուրդին, որը Հայաստանը շռայլորեն անում է հիմա»: Թեև այս նախադասությունը քերականորեն սխալ է կազմված, ադրբեջանցի գրողը կարծես թե ընդունում է, որ Ադրբեջանը ձգտում է կաշառել օտարերկրյա պաշտոնյաներին: Սա անօգուտ հայտարարություն է, քանի որ Ադրբեջանը տարիներ շարունակ արդեն կաշառում է օտարերկրյա պաշտոնյաներին։

Ադրբեջանը աշխարհի ամենավերջին երկիրն է, որ կարող է զրպարտել Հայաստանին կամ որևէ այլ երկրի, քանի որ Բաքուն ղեկավարում է մի բռնապետ, որը բանտարկում է լրագրողներին և իրավապաշտպաններին, իսկ նրա զինվորները նողկալի ռազմական հանցագործություններ են կատարում, ինչպիսիք են բռնաբարությունները և գլխատումները: Ադրբեջանը ներխուժել է Արցախ և ցեղասպանություն իրագործել հայ բնակչության նկատմամբ։ Ավելին, ադրբեջանցի զինվոր Ռամիլ Սաֆարովը Հունգարիայում ՆԱՏՕ-ի կազմակերպած ուսումնական սեմինարի ժամանակ կացնահարեց քնած հայ զինվորին՝ գլխատելով նրան։ Ալիևը կաշառեց Հունգարիայի կառավարությանը նրան բանտից ազատելու համար, իսկ հետո նրան ներում շնորհեց ու հռչակեց ազգային հերոս։

Ես շնորհակալ եմ AzerNews-ին՝ Գլենդելում (Կալիֆորնիա) իմ տված հարցազրույցին Բաքվից ուշի ուշով հետևելու և անհիմն ու կեղծ պատասխաններ գրելու համար: Հոդվածագիրը՝ AzerNews-ի գլխավոր խմբագրի տեղակալ Էլնուր Էնվերօղլուն, շատ ջանքեր է գործադրել ոչ միայն իմ հեռուստատեսային հարցազրույցը գտնելու, այլև այն հայերենից անգլերեն թարգմանելու համար։

Հարութ Սասունյան

«Կալիֆորնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ

Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի

Փաշինյանը շարունակում է իր մտքում եղած երրորդ կողմերին ինչ-որ բան առաջարկել, ինչի դիմաց պետք է ստանա այն Հայաստանը, որն իր կարծիքով այդ կորուստների «փոխհատուցումն է»։ Այս մասին Facebook-ի իր էջում գրել է ՀՀ նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանը․

«Ցանկացած իշխանություն իր գնահատականը ստանում է գրանցած արդյունքներով։ Ցանկացած իշխանություն, նույնիսկ ամենաձախողվածը, հույս ունի գրանցած արդյունքները բարելավելու և պատմության մեջ ինչ-որ ձեռբքերմամբ հիշվելու՝ փորձելով ստվերում թողնել ձախողումները։

Շատերին թվում է, թե 44-օրյա պատերազմից առաջ Նիկոլ Փաշինյանը գիտեր՝ ինչ է անում և կամ գիտեր՝ ինչ պետք է անի դրանից հետո։ Մի պահ պատկերացրեք հակառակ վարկածը, որ Փաշինյանը չգիտեր, թե ինչ է անում, շարունակում է չիմանալ, թե ինչ պետք է անել և որևէ լուրջ պայմանավորվածություն որևէ մեկի հետ չունի։

Այս համատեքսում ստացվում է, որ Փաշինյանի իշխանության գալուց հետո արդեն հինգ տարի է անցել, իսկ գրանցած արդյունքը, մեղմ ասած, աղետալի է երկրի համար։ Պարտություն պատերազմում, հազարավոր զոհեր, Արցախի կորուստ, Հայաստանի սահմանի անձեռնմխելիության կորուստ և հետագա կորուստների վտանգ։

Տրամաբանորեն՝ Փաշինյանն իր առաջ խնդիր պետք է դրած լինի սրան հակադրելու ինչ-որ ձեռքբերում, որն իր մտքում, միգուցե, Հայաստանի սահմաններից ներս բարեկեցիկ կյանքն է, միգուցե՝ նոր աշխարհաքաղաքական իրավիճակը և իր պատկերացրած այդ իրավիճակում Հայաստանի նպաստավոր դիրքը։ Նա ամեն գնով պետք է փորձի երկարացնել իր իշխանությունն այնքան, որ իր պատկերացրած ծրագիրն իրագործելով, թեկուզ ի հեճուկս մեր բարոյական, պատմական և այլ արժեքերի ոտնահարման, առաջարկի այնպիսի «փոխհատուցում», որը  մոռացության կմատնի կորուստներն ու ձախողումները։

Եթե նույնիսկ ընդունենք, որ կա նման «փոխհատուցում»,- ինչն ի սկզբանե դժվար է պատկերացնել,- այդուհանդերձ, եթե առնվազն նրա մտքում նման տեսլական կա, խնդիրն այն է, որ դա հնարավոր չէ իրականացնել, եթե իրականացնողը չգիտի՝ ինչ է անում։

Ինչպես արտաքին քաղաքական բոլոր հարցերում Փաշինյանն ի սկզբանե չի իմացել՝ ինչ է անում, ինչը հանգեցրեց պատերազմի և պարտության,  այսօր ևս՝ այն, ինչ անում է Հայաստանի հետ, նույն ճանապարհի մի մասն է, քանի որ նա կրկին չգիտի՝ ինչ է անում և չի գիտակցում չիմանալու հետևանքները։ Ամեն անգամ սխալվելուց և ձախողվելուց հետո, սխալն ընդունելու և հետևանքները մեղմելու փոխարեն, Փաշինյանը արդարացնում է սխալը՝ ինչ-որ նոր չակերտավոր նպատակների հասնելու հեռանկարով։

Ո՞րն է այդ հեռանկարը. դա երբեք ամբողջական չի ձևակերպվել։ Բայց 29,8 հազար քառակուսի կիլոմետրի մասին պարբերական հիշատակումները առիթ են տալիս ենթադրելու, որ նրա պատկերացմամբ՝ այդ սահմաններով Հայաստանը պետք է պայծառ ապագա ունենա։ Այն հակադիվանագիտական, կացնային զեղումները, որոնց ականատես ենք լինում արտաքին քաղաքականության մեջ, հավանաբար այդ «նպատակին» հասնելու մասն են։

Բանն այն է, որ Հայաստանի ներկայիս սահմաններին սպառնացող վտանգը տրամաբանորեն գալիս է Ադրբեջանից կամ Թուրքիայից։ Բայց տպավորություն է, որ Փաշինյանի բանակցության կողմը երրորդ կողմեր են։ Այդ կողմերին են ուղղված արտաքին քաղաքական նրա ուղերձները, և այդ կողմերի հետ, իր համոզմամբ, նա ձեռք է բերել ինչ-որ պայմանավորվածություններ։ Ողբերգությունն այն է, որ դա միայն իրեն է թվում։ Իրականությունն այն է, որ որևէ մեկը նրան որևէ խոստում չի տվել, բայց նա շարունակում է իր քաղաքականությունը կառուցել այդ թվացյալ խոստումների վրա։

Դիվանագիտության մեջ ամենակարևոր գործիքներից մեկը փոխադարձ առևտրի (tradeoff) հնարավորություն ստեղծելն է։ Այն է՝ կարողանալ ընդլայնել օրակարգը՝ հնարավորություն ստեղծելով փոխադարձ առևտրի համար։ Օրինակ, եթե Պրահայում անգամ Արցախն Ադրբեջանի մաս ճանաչելուց հետո նա կարողանար բանակցային օրակարգ ներմուծել խորհրդային շրջանում Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ լինելու անվիճելի հանգամանքը, ապա այսօր մենք կլինեինք շատ ավելի բարենպաստ բանակցային իրավիճակում։

Նա դա չարեց, դարձյալ՝ իր կարծիքով երրորդ կողմերից դրա դիմաց ինչ-որ բան ակնկալելով։ Այսօր ևս չդնելով արցախցիների՝ իրենց հայրենիք վերադառնալու, առնվազն նվազագույն ինքնավարության, Բաքվի բանտերում մեր հայրենակիցների ազատ արձակման հարցը, Փաշինյանը շարունակում է իր մտքում եղած երրորդ կողմերին ինչ-որ բան առաջարկել, ինչի դիմաց պետք է ստանա այն Հայաստանը, որն իր կարծիքով այդ կորուստների «փոխհատուցումն է»։ Նա հույսը դրել է երրորդ կողմի վրա՝ որևէ երաշխիք չստանալով և, ըստ էության, այդ երրորդ կողմերի հետ նույնիսկ բանակցային tradeoff չունենալով։

Դիվանագիտության գիտակ պետք չէ լինել հասկանալու, որ եթե բանակցային սեղանին դնում ես զրո պահանջ,  չես ձևակերպում որևէ խնդիր, և ակնկալում ես, որ քո լռելյայն զիջումները ինչ-որ մի տեղ պետք է գնահատվեն, դա կարող է բերել միայն նոր զիջումների, ինչը մեծ հավանականությամբ կբերի շատ ավելի փոքր, թույլ և անկայուն Հայաստանի»,-գրել է Օսկանյանը։

Փաշինյանն ու իր ամբողջ հանցախումբը պրակտիկորեն շատ լավ հասկանում են, թե ինչ են անում, ու ինչի դիմաց են անում, գիտեն ու հաճախ պատմում են իրենց հետագա պլանների մասին, բայց որքան էլ մարդը գիտակցի իր հակասոցիալական, հակաբարոյական քայլերը,  նրա մեջ նստած է ինքնապաշտպանական մոտիվացիան։ Մարդը ցանկանում է արդարացում գտնել իր արածին ու թեկուզ դիմացինին մոլորության մեջ գցել, թե այն՝ ինչ անում է՝ անում է լավագույն նպատակներով։ Այս մասին «Փաստինֆոյի» հետ զրույցում ասաց հոգեբան Կարինե Նալչաջյանը՝ անդրադատնալով նախօրեին Նիկոլ Փաշինյանի՝ իրեն Պապ թագավորի հետ համեմատությանը։

Հարցին, թե որքանով այդ համեմատությունը կարող է տեղին լինել, քանի որ եթե, օրինակ, Պապ թագավորը եկեղեցուց հողերը վերցնում էր ու կուսանոցները փակում՝ նպատակ ունենալով հարկային մուտքերն ավելացնել՝ պաշտպանունակությունը բարձրացնելու, դեմոգիաֆիական խնդիրները լուծելու համար, ապա Փաշինյանի վարչախումբը՝ հարկերն է ավելացնում՝ իր թիմին պարգեւավճարներ բաժանելու, թանկարժեք մեքենաներ ձեռք բերելու համար, իսկ հայրենիքը մասնատված նվիրում թշնամուն՝  հոգեբանն ասաց, որ այն ինչ ներկայացնում է Փաշինյանը՝ իրականության հետ շատ մեծ շեղում ունի, դրանք միանգամայն հակոտնյա բաներ են։ «Այսինքն, Փաշինյանը փորձում է արդարացնել,  պետության և ազգի կործանումը անցկացնել,  այսպես կոչված, մեծագործություների ներքո։

«Ընդ որում՝ պետք խոստովանել է, որ չնայած նման կերպար լինելուց, նրա  ինքնագնահատականը բավական բարձր է, քանի որ շարունակում է  իրականացնել այն ծրագիրը, որի համար եկել է։ Այսինքն, ընդդիմադիրների պայքար, ցույցեր, ընդդիմախոսներին բանտերում պահելը ու միջազգային կառույցների կողմից չքննադատվելն, այս ամենը բարձրացնում են իր ինքնագնահատականը։ Դրա համար էլ մի օր իրեն համեմատում է Քրիստոսի հետ, մի օր Պապ թագավորի, մի օր էլ իրեն Հուլիոս Կեսար կզգա, թեև համեմատության եզրեր ընդհանրապես չկան ու նման կործանարար իշխանություն մեր պատմության մեջ դժվար է գտնել։

Ուստի՝ ճիշտ է ասում, իրենք աննախադեպ են, աննախադեպ կործանարար են մեր պատմության մեջ, բայց չնայած դրան՝ նա իրեն համեմատում է մի կերպարների հետ, որոնք պետության ամրապնդմանը միտված քայլեր են արել, մինչդեռ իր նպատակը պետությունը ոչնչացնելն է, մի պետությունը ոչնչացրին, հիմա էլ մեր մյուս պետության ոչնչացումն է ընթացքի մեջ Եթե ուշադրություն եք դարձրել այն, ինչ ինքը մերժում կամ հերքում է, պարզվում է դա հենց իր մտադրությունն է, այն ինչի համար երբ ինքն իշխանության էր գալիս, նա դրանք իրականություն է դարձնում, այդ ամեը պարզվեց, իրենց մտադրությունների ոլորտից է»,- նշել է հոգեբանը։

Նալչաջյանի դիտարկմամբ՝ Փաշինյանը երեկ հերթական անգամ ի ցույց դրեց իր ատելությունը եկեղեցու նկատմամբ։ «Հատկանշական է, որ նա նաև գիտակցում է, որ իրեն էլ են Նեռ անվանում։ Նա հասկանում է, որ Նեռը հենց իրենց անուն է, հասկանում է, որ խորքում իրենք հենց Նեռի կրողներն են, գիտի, որ իրենց հենց Նեռ են անվանելու։

«Մենք՝ ժողովուրդը, իրականում  չենք զգում, թե ինչ է կատարվում մեզ հետ, քանի որ այնպիսի հարվածներ կրեց այս ժողովուրդը, որ մի տեսակ՝ անօգնական վիճակում է, իսկ պարագլուխը ճամարտակում է, ինչ ուզում՝ ասում է, իրեն թույլ է տալիս համեմատել պատմական հզոր գործիչների հետ, բայց, այո, ինքը պատմության մեջ մնալու է որպես հայրենիքը կործանող Հերոստրատ, ավելի ճիշտ կլինի, որ իրեն հենց Հերոստրատի հետ համեմատի»,- եզրափակել է հոգեբանը։

Ղազախստանի պաշտպանության նախարարությունը հերքել է Հայաստանին զենքի մատակարարելու մասին տեղեկությունները։ Այս մասին ասված է Ղազախստանի պաշտպանության նախարարության հայտարարության մեջ։

Դրանում ասվում է, որ սոցիալական ցանցերում և լրատվական հարթակներում Ղազախստանի կողմից Հայաստանին զենք մատակարարելու մասին հաղորդագրությունները չեն համապատասխանում իրականությանը։

«Հայաստանի Հանրապետություն ղազախական զենքի իբր մատակարարման մասին տարածված տեղեկատվությունը չի համապատասխանում իրականությանը։ Բացի այդ, 2022 թվականից Ղազախստանը արգելք է մտցրել զենքի և ռազմական տեխնիկայի արտահանման վրա։ Այս կապակցությամբ քաղաքացիներին և լրատվամիջոցներին խնդրում ենք չարձագանքել տարածվող լուրերին և վստահել միայն պաշտոնական տեղեկատվության աղբյուրներին»,- ասված է Ղազախստանի պաշտպանության նախարարության պաշտոնական հաղորդագրության մեջ։

«Հրապարակ»-ը գրում է․

2020 թ. դեկտեմբերի 10-ին «Հայկի սերունդ» եւ «Առաջ Արցախ» ՀԿ նախագահներն Արցախի դատախազություն են ներկայացրել հաղորդում առերեւույթ հանցագործությունների մասին, որոնք վերաբերել են 44-օրյա պատերազմին եւ 2020 թ. նոյեմբերի 9-ին ստորագրված եռակողմ հայտարարությանը: ԱՀ դատախազությունը Գուրգեն Ներսիսյանի` գլխավոր դատախազ նշանակվելուց հետո այդ հաղորդման հիման վրա հարուցել էր քրեական գործ, որով քննություն է իրականացվել մինչեւ 2023 թ. փետրվար-մարտ ամիսները: Երբ Գուրգեն Ներսիսյանն ազատվել է ԱՀ գլխավոր դատախազի պաշտոնից, գործը կարճվել է:

Քրեական գործի շրջանակներում որպես վկա հարցաքննվել են Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը, ուժային կառույցների այն ղեկավարները, ովքեր 44-օրյա պատերազմի օրերին պաշտոնավարել են, ԱՀ ԱԺ պատգամավորներ, ԱՀ անվտանգության խորհրդի քարտուղար Սամվել Բաբայանը, գործող եւ պաշտոնաթող զինվորականներ: Նրանք մանրամասն պարզաբանումներ եւ ապացույցներ են ներկայացրել, որոնք առնչվել են պատերազմին նախորդած եւ դրա ընթացքում տեղի ունեցած իրադարձություններին: 

Արցախի գլխավոր դատախազություն հաղորդում ներկայացնողներից մեկն Արցախի նախկին 2 նախագահների եւ գործող նախագահ Շահրամանյանի խորհրդական, «Հայկի սերունդ» ՀԿ ներկայացուցիչ Վլադիմիր Գրիգորյանն է եղել։ Նա մեզ հետ զրույցում ասաց, որ «Հայկի սերունդ» եւ «Առաջ Արցախ» ՀԿ-ների ներկայացուցիչները կոլեկտիվ հաղորդում ներկայացնելով՝ նպատակ են ունեցել լիարժեք բացահայտել պատերազմի պատճառներն ու հետեւանքները։ 

«Այդ բացահայտումները հետագայում դառնալու էին նաեւ հանրության համար հասանելի, հետեւաբար, բոլորը կիմանային, թե իրականում ինչ է տեղի ունեցել այդ օրերին, որի հետեւանքով արդեն, ցավոք, ունենք ժամանակավոր հայաթափված եւ կորսված Արցախ, հազարավոր զոհեր, տասնյակ հազարավոր խեղված ճակատագրեր: Ինձ համար շատ անհասկանալի է, թե ինչու ԱՀ նախկին գլխավոր դատախազ Գուրգեն Ներսիսյանը չի հրավիրվում ՀՀ ԱԺ քննիչ հանձնաժողով: Կարծում եմ` նա անպայման պետք է հրավիրվի եւ ներկայացնի իր ունեցած կամ տիրապետած ողջ տեղեկությունները, որովհետեւ դրանք բոլորն իրենցից ներկայացնում են արժեք եւ ունեն համապատասխան ապացուցողական մեծ բազա, ինչը, կարծում եմ, օբյեկտիվ քննության արդյունքում կարող է 180 աստիճանով փոխել քննիչ հանձնաժողովի վերջնական եզրահանգումները»,- ասաց Գրիգորյանը: Նա նաեւ նշեց, որ գործը կարճվելուց հետո, երբ փաթեթն ուղարկվել է հանցագործության մասին հաղորդում ներկայացրած կառույցներին, պարզվել է, որ ԱՀ դատախազությունը եւ ԱՀ քննչական կոմիտեն արդեն իրականացրել են մեծածավալ աշխատանք: «Վստահ եմ, որ ցանկության դեպքում դրանք կարող են դառնալ քննության առարկա թե՛ ՀՀ իրավապահ մարմիններում, թե՛ ԱԺ քննիչ հանձնաժողովում»,- ընդգծեց Գրիգորյանը։ 

Մենք ավելի վաղ փորձել էինք հասկանալ՝ արդյո՞ք ԱԺ քննիչ հանձնաժողովը մտադիր է Արցախի վերջին նախագահ Սամվել Շահրամանյանին լսելուց հետո հրավիրել նաեւ Գուրգեն Ներսիսյանին՝ հաշվի առնելով այն, որ նա պատերազմից հետո զբաղեցրել է ԱՀ գլխավոր դատախազի պաշտոնը եւ տիրապետում է պատերազմի հանգամանքներին առնչվող շատ դետալների։ ԱԺ պաշտպանության եւ անվտանգության հարցերի հանձնաժողովի փոխնախագահ, ՔՊ-ական Արմեն Խաչատրյանն ասել էր, որ այս պահին նրան հարցաքննելու հարց չի քննարկվում։ Հիշեցնենք, որ քննիչ հանձնաժողովն աշխատանքն ավարտելու է դեկտեմբերի 3-ին։