Սեյրան Օհանյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրում է. «Երեկ Ազգային ժողովում կառավարության հետ հարց ու պատասխանի նիստի ժամանակ կառավարության ղեկավարը, փաստացի, խուսափեց իմ հարցի պատասխանը հնչեցնելուց։ Եվ քանի որ կառավարության հետ հարց ու պատասխանի ձևաչափը հնարավորություն չի տալիս հարց տվողին ներկայացնել իր ամփոփիչ առարկությունը, և վերջին խոսքը պատասխանողն է ասում, հարկ եմ համարում արձանագրել․

1․ Կառավարության ղեկավարը, ինչպես միշտ, խուսափեց Արցախ, Արցախի Հանրապետություն, Արցախի ինքնորոշում բառերն արտաբերելուց՝ ուղղակի վախենալով բարձրաձայն ընդունել խորհրդային միության օրենքներով Արցախի ինքնորոշման փաստը։

2․ Փաստորեն, նա նաև հաստատեց, որ Արցախի Հանրապետության ապագայի հարցում Հայաստանի ներկայիս իշխանությունը ոչ մի ռազմավարություն չունի․ նրանց «ռազմավարական անելիքն է Հայաստանի պետականությունը, ինքնիշխանությունը և անկախությունը ամրապնդելը», և նրանց ծրագրերում Արցախի համար ապագա չկա։

Այդ դեպքում հարց է առաջանում․ ինչո՞ւ էին Ազգային անվտանգության ռազմավարության ծրագրում խոստանում , որ «Հայաստանի Հանրապետությունը, որպես Արցախի անվտանգության երաշխավոր, աջակցում է Արցախի իշխանություններին Ադրբեջանի ռազմական ագրեսիայից և հարկադրանքից իրենց բնակչությանը պաշտպանելու գործում. Հայաստանի Հանրապետությունը կկանխարգելի Արցախի ազգաբնակչության բնաջնջման կամ բռնագաղթեցման ցանկացած նոր փորձ»։

Ինչո՞ւ էր գնում Արցախ ու հայտարարում, որ Արցախը Հայաստանը է և վերջ։ Ինչո՞ւ էր Շուշիում տրնգի պարում, երբ ընդամենը ամիսներ անց Արցախի ժողովրդի փոխարեն որոշում էր կայացնելու ու հանձներ Արցախը՝ ստորագրելով նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը։ Միանշանակ ուզում էր ցույց տալ աշխարհին, որ հայ ժողովրդի գլուխը ինքն է, սակայն իր անգրագիտության պատճառով հանձնեց, հայաթափեց Արցախը և դեռ փորձում է սահուն խուսափել պատասխանատվությունից՝ ցանկանալով լռեցնել բոլորին, ովքեր հիշեցնում և հիշեցնելու են՝

– ում իշխանության ժամանակ սկսվեց պատերազմը՝ 2020 թ․,

– ով ստորագրեց նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը՝ 2020 թ․,

– ով հրահանգ տվեց ետ քաշել հայկական զորքերը այն դիրքերից, որտեղ կանգնած էին նրանք՝ այն դեպքում, երբ նոյեմբերի 9-ին ստորագրված փաստաթղթի 1-ին կետում ամրագրված է․ «Կողմերը կանգ են առնում իրենց զբաղեցրած դիրքերում»․

ով տվեց այդ հրահանգը՝անտեսելով այն փաստը, որ յուրաքանչյուր սանտիմետր հողակտորը հետագայում հիմք է հանդիսանալու սահմանազատման, սահմանագծման համար՝ 2020-2023 թթ․,

– ում իշխանության օրոք ադրբեջանական զորքերն անարգել ներխուժեցին Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածք և դիրքավորվեցին, ինչպես իրենց էր հարմար ՝ 2020-2023 թթ․,

– ում կառավարման տարիներին Ադրբեջանը շրջափակեց Արցախը և ամբողջովին հայաթափեց այն՝ ցեղասպանության, էթնիկ զտումների բացահայտ քաղաքականությունն իրականացնելով՝ 2022-2023 թթ․։

Պատասխանն ակնհայտ է՝ պարզ իրականություն, աքսիոմա․ 2018 թ․ մայիսից մինչև այսօր նրանք՝ քպ-ն է իշխանության ղեկին, և նա է գերագույն պատասխանատուն։

3․ Հայաստանի ներկայիս իշխանության կողմից Արցախի նկատմամբ անտարբերության մտքին երեկ կառավարության ղեկավարը հակադարձեց մեկ բառով՝ երախտամոռություն՝ թերևս նկատի ունենալով և փորձելով շահարկել այն սոցիալական աջակցությունը, որ Հայաստանի Հանրապետությունը տրամադրել է Արցախից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցներին՝ Արցախի կործանման պահին և կործանումից հետո։ Սակայն այդ աջակցությունը ոչ նրանն է, ոչ էլ իշխանությանը, այլ ողջ ժողովրդինը, ժողովրդի հարկերն ու նվիրատվությունը։

Եվ փաստացի, կառավարության ղեկավարը, չկատարելով իր խոստումները՝ Հայաստանի Հանրապետությունը՝ որպես Արցախի անվտանգության երաշխավոր ներկայացնելով, այսօր փորձում է կոմպենսացնել սոցիալական ծրագրերով։

Հիմա ո՞վ է երախտամոռը։

Անկասկած նա, ով ոչ միայն խոստանում և չի կատարում, այլ նաև հրաժարվում է իր խոսքերից։

Այստեղից պարզ հետևություն՝ քպ-ի ապագա կա ապագա ծրագրում Արցախի համար ապագա չկա։ Նրանք ստել են և շարունակում են ստել մինչև այսօր, այնինչ ստեղծված աղետալի իրավիճակում պարտավոր էին ընդունել իրենց սխալները և կամ հեռանային, եթե հասկանում են՝ ինչ է արժանապատվությունը, կամ հետևողականորեն ռազմավարություն իրականացնեին նշված ուղղություններով․

– Արցախյան հակամարտությունը ավարտված չէ, Ադրբեջանն իր հանցավոր գործողություններով ավելի է խորացրել այն և պետք է խստորեն պատասխանատվություն կրի միջազգային նորմերի համաձայն,

-Արցախի սուբյեկտայնությունը պետք է պահպանել բոլոր ինստիտուտների գործունեությամբ՝ առանձնահատուկ ուշադրություն դարձնելով Արցախի ժողովրդի կարգավիճակի և հետվերադարձի հարցի վրա,

-բանակցություններն ընդունված և ընդունելի ձևաչափով այլընտրանք չունեն։

Արցախի հարցը չի փակվել, և դրա կարգավորման ռազմավարության մշակման պատասխանատուները Հայաստանի Հանրապետության և Արցախի Հանրապետության իշխանություններն են։

Այստեղ հապահեղը կործանարար կլինի Արցախի համար և Արցախը հանձնողի, հայաթափողի խարանը ընդմիշտ կմնա Հայաստանի այսօրվա իշխանության ճակատին՝ գրվելով հայոց հազարամյա պատմության մեջ»։

Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը վերջերս Սկոպյեում Հայաստանի ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանի հետ հանդիպմանը ներկայացրել է աշխարհաքաղաքական զարգացումների վերաբերյալ Ռուսաստանի տեսլականը, Միրզոյանն էլ կիսվել է տարբեր զգայուն հարցերի շուրջ Ռուսաստանի դիրքորոշումների վերաբերյալ հայկական կողմի ընկալումներով:

Այդ մասին ասել է Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանը՝ արձագանքելով Սկոպլեում տեղի ունեցած հանդիպման վերաբերյալ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Լիլիթ Մինասյանի հարցին:

Արարատ Միրզոյանը նշել է, որ Հայաստանի և Ռուսաստանի երկկողմ հարաբերությունների օրակարգը բազմաթիվ ոլորտներ և հարցեր է ընդգրկում, երկու երկրները նաև տարածաշրջանային հարցերում ունեն խաչվող հետաքրքրություններ, հետևաբար՝ ՌԴ-ի հետ միշտ քննարկելու թեմա կա:

«Եվ մենք մեծ հաճույքով միշտ օգտագործում ենք առիթները՝ այդպիսի շփումների համար: Այս անգամ ևս ՌԴ ԱԳ նախարարը մեզ ներկայացրեց վերջին որոշ իրադարձությունների կամ աշխարհաքաղաքական զարգացումների վերաբերյալ իրենց տեսլականը, մենք էլ կիսվեցինք իրենց դիրքորոշումների վերաբերյալ մեր ընկալումներով և տարբեր զգայուն հարցերի շուրջ Ռուսաստանի Դաշնության պահվածքի, դիրքորոշումների մեր ընկալումներով»,-ասել է Միրզոյանը։

Իշխանական պատգամավորն ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ հանդիպումից հետո Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն հրապարակել էր մի տեսանյութ, որտեղ Սերգեյ Լավրովը բողոքել է ԵԱՀԿ-ում Հայաստանի ներկայացուցչից եւ նախարարից հետաքրքրվեց մանրամասներով։

«Այո, ես տեսել եմ մեր հանդիպումից այդ կտորը, որը տարածվել էր ՌԴ ԱԳՆ-ի կողմից: Ըստ ամենայնի, ինչ-որ թյուրիմացության մասին է խոսքը: Սերգեյ Լավրովը կարծում էր, որ հանդիպման նախաձեռնությունը եղել է ԵԱՀԿ-ում մեր մշտական ներկայացուցչից, մինչդեռ իմ ունեցած տեղեկություններն ամենևին այդպես չէր: Ըստ ամենայնի՝ տեխնիկական թյուրիմացություն է եղել, որն արժանացել է Ռուսաստանի արտգործնախարարի ուշադրությանը: Խոսակցությունն այն մասին էր, թե ով է նախաձեռնել հանդիպումը, և ես ասում էի, որ մենք չենք նախաձեռնել»,-ասաց Հայաստանի արտգործնախարարը:

Մինչ հայերը զբաղված են Արցախի կորստով և փորձում են հաղթահարել դրա ողբերգական հետևանքները, Ադրբեջանը բազմացնում է իր պահանջները՝ մեկնարկելով քարոզարշավ՝ պնդելով, որ Հայաստանի Հանրապետության ողջ տարածքը իբրև թե «Արևմտյան Ադրբեջան» է: Աշխարհում ոչ մի խելամիտ մարդ լրջորեն չի ընդունի այս խոշոր սուտը, այն պարզ պատճառով, որ Ադրբեջանը ստեղծվել է ընդամենը մեկ դար առաջ, մինչդեռ Հայաստանը գոյություն ունի հազարամյակներ ի վեր: Նույնիսկ «Կոկա Կոլան» ավելի հին է, քան Ադրբեջանը…

Նախագահ Ալիևի օրհնությամբ «Արևմտյան Ադրբեջանի համայնքի» ստեղծումից հետո Ադրբեջանը համաշխարհային արշավ սկսեց՝ իր անհեթեթ ծրագիրն ամբողջ աշխարհում և ՄԱԿ-ում տարածելու համար: Այն հայերը, որոնք մտահոգված են Հայաստանի Սյունիքի մարզի կամ, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» շուրջ Ադրբեջանի ծավալապաշտական ծրագրերով, պետք է ավելի անհանգստացած լինեն ՝ ամբողջ Հայաստանի Հանրապետությունը գրավելու Ադրբեջանի չափազանց մեծ ախորժակից՝ Արցախի բռնազավթումից հետո։

Ահա այն չորս գործողությունները, որոնք Ադրբեջանը ձեռնարկել է վերջին ամիսներին ՄԱԿ-ում.
1) 2023 թվականի հունվարի 17-ին ՄԱԿ-ում Ադրբեջանի դեսպան Յաշար Ալիևը Գլխավոր ասամբլեայի և Անվտանգության խորհրդի բոլոր անդամներին տարածեց «Արևմտյան Ադրբեջանի համայնքի» նամակը՝ հայտարարելով, որ «Ներկայիս Հայաստանի տարածքից վտարված բոլոր ադրբեջանցիները և նրանց սերունդներն իրավունք ունեն վերադառնալու իրենց հայրենիք»։
2) 2023 թվականի փետրվարի 22-ին Ադրբեջանը ՄԱԿ-ին ներկայացրեց երկրորդ նամակը, որում հայերը մեղադրվում էին «բռնության, ցեղասպանության, ջարդերի, մարդկության դեմ այլ հանցագործությունների կատարման և մարդու իրավունքների կոպիտ ոտնահարման մեջ։ Այս գործընթացը հատկապես կատաղի և դաժան է եղել 1905–1906, 1918–1921, 1948–1953 և 1987–1991 թվականներին»։ Նամակում նշվում էր, որ «ներկայիս Հայաստանում ադրբեջանական պատմամշակութային ժառանգությունը, ներառյալ մզկիթներն ու գերեզմանները, զանգվածաբար ոչնչացվել են, տեղանունները փոխվել և պարբերաբար իրականացվել է ռասայական խտրականություն ադրբեջանցիների նկատմամբ»։
Ավելին, Ադրբեջանը ՄԱԿ-ից պահանջեց ձեռնարկել հետևյալ քայլերը Հայաստանում ադրբեջանցիների բնակեցման համար.

«–Իրավաբանորեն պարտավորեցնող միջազգային համաձայնագրի ձեռքբերում՝ համապատասխան ստուգման և երաշխիքների մեխանիզմներով՝ ապահովելով ներկայիս Հայաստանի տարածքից վտարված ադրբեջանցիների կամավոր անվտանգ ու արժանապատիվ վերադարձն իրենց հայրենիք.

• Վերադարձի գործընթացի ապահովում անվտանգության, մարդասիրական և սոցիալ-տնտեսական աջակցության համապատասխան ծրագրերով.
• Միջազգային մոնիտորինգի, հաշվետվողականության, անվտանգության, միջամտության և այլ անհրաժեշտ միջոցառումների իրականացում` արտաքսման, խտրականության և վերադարձած բնակչությանը վնասելու կրկնությունը կանխելու համար.
• Վերադարձողների կայուն վերականգնման և վերաինտեգրման ապահովում՝ միջազգային հսկողության ներքո վերակառուցման և հաշտեցման միջոցառումների իրականացման միջոցով»:
  ՄԱԿ-ում Ադրբեջանի դեսպանը պահանջել է, որ Հայաստան վերադարձող ադրբեջանցիներն «անարգել հաղորդակցություն ունենան Ադրբեջանի Հանրապետության հետ»։ Սա շատ վտանգավոր առաջարկ է, ինչը նշանակում է, որ Ադրբեջանի Հանրապետությունը ցանկանում է իր վերահսկողության տակ ճանապարհ ունենալ Հայաստանի տարածքում։ Նամակում ավելացվել է, որ Հայաստան վերադարձող ադրբեջանցիներին ոչ թե պետք է ցրել ամբողջ երկրով մեկ, այլ միասնական պահել որպես խումբ և ապահովել նրանց անվտանգությունն ու իրավունքները։ Առավել տագնապալի է պահանջը, որ ադրբեջանցիները կարողանան «ադրբեջաներենն օգտագործել [Հայաստանի] կառավարության օրենսդիր, գործադիր և դատական մարմիններում»: Ադրբեջանն ավելացրել է նաև հետևյալ անհեթեթ պահանջը. «Ադրբեջանցիներն իրավունք ունեն ձևավորել տեղական անվտանգության ուժեր և համապատասխան դեր ստանձնել դատարաններում»։ Սա իրականում նշանակում է, որ Հայաստանը լինելու է Ադրբեջանի կցորդ, քան ինքնիշխան հանրապետություն։
  Բացի այդ, Հայաստան վերադարձող ադրբեջանցիների անվտանգությունն ապահովելու համար Ադրբեջանը «անհրաժեշտ է համարում տեղակայել միջազգային անվտանգության առաքելություն՝ համապատասխան մանդատով և ներառելով արևմտյան ադրբեջանցիների կողմից վստահություն վայելող երկրների ուժերն այն տարածքներում, որտեղ նրանք կվերադառնան»: Այսինքն՝ Ադրբեջանը ցանկանում է օտարերկրյա զորքեր տեղակայել Հայաստանի տարածքում, ինչը միանգամայն անընդունելի է։ Ադրբեջանը նաև հայտարարել է, որ «Հայաստանի կառավարությունը պետք է ապահովի ադրբեջանցիներին պատկանող գույքի և համայնքային հողերի վերադարձը և փոխհատուցում վճարի գույքի օգտագործումը խոչընդոտելու հետևանքով պատճառված գույքային վնասի և կորուստների համար»: Նրանք, ովքեր նման խելագար պահանջներ են ներկայացնում, ապրում են երազային աշխարհում:
  3) «Արևմտյան Ադրբեջանի համայնքը» 2023 թվականի ապրիլին նամակ է հղել ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիո Գուտերեշին՝ խնդրելով «ՄԱԿ-ի հատուկ առաքելություն ուղարկել Հայաստան՝ այդ երկրից վտարված ադրբեջանցիների անվտանգ և արժանապատիվ վերադարձի գործընթացն սկսելու համար»։
  4) «Արևմտյան Ադրբեջանի համայնքը» 2023 թվականի հոկտեմբերին զեկույց է ներկայացրել ՄԱԿ-ի Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների հարցերով կոմիտեին։ Ըստ ադրբեջանական լրատվամիջոցների՝ ՄԱԿ-ի կոմիտեն «Հայաստանից պահանջել է անդրադառնալ «Արևմտյան Ադրբեջանի համայնքի» բարձրացրած հարցերին»։ Եթե այս պնդման մեջ դույզն-ինչ ճշմարտություն կա, ապա հուսով եմ, որ ՄԱԿ-ում Հայաստանի ներկայացուցիչն արձագանքել է Ադրբեջանի մեղադրանքներին և բացահայտել ադրբեջանական կեղծիքը։

Սա այն ոխերիմ թշնամին է, որի հետ Նիկոլ Փաշինյանը միամտորեն կարծում է, որ կարող է «Խաղաղության պայմանագիր» կնքել։ Այս անհարկի «Խաղաղության պայմանագիրն» իրականում կվնասի Հայաստան Հանրապետության շահերին։ Ադրբեջանն արդեն պահանջում է, որ «Հայաստանից վտարված ադրբեջանցիների» իրավունքները ներառվեն նման պայմանագրում՝ դրանով իսկ հիմք ստեղծելով Ադրբեջանի կողմից հետագա ագրեսիայի և բռնազավթման համար։ ՄԱԿ-ին ուղղված ադրբեջանական նամակում, ըստ էության, կա այսպիսի տագնապալի դրույթ. «[Ադրբեջանական] համայնքը կձգտի Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև կնքվելիք խաղաղության պայմանագրի մեջ ներառել արևմտյան ադրբեջանցիների հայրենիք վերադառնալու համար պայմանների ստեղծումը որպես Հայաստանի պարտավորություն»:

Այս անհեթեթությանը վերջ տալու միակ ճանապարհն այն է, որ Հայաստանը դադարեցնի Ադրբեջանին անվերջ զիջումների գնալու կործանարար գործընթացը և մերժի նրա բոլոր անընդունելի պահանջները։

Հարութ Սասունյան
«Կալիֆորնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ
http://www.TheCaliforniaCourier.com
Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի

Անցած մի քանի օրերին միայն 3-4 հայկական բեռնատար է մուտք գործել ՌԴ, գիտեմ, որ երեկ եւս մերժվել է մեքենայի մուտքը ՌԴ։ Այս մասին «Փաստինֆոյի» հետ զրույցում ասաց ՀՀ տրանսպորտի, կապի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների նախկին նախարար Աշոտ Հակոբյանն, ով առաջինն էր օրեր առաջ ահազանգել Վերին Լարսով հայկական բեռներն մուտքը ՌԴ արգելելու մասին։

Դիտարկմանը, թե նախօրեին Էկոնոմիկայի նախարարությունը հայտնել էր, որ դեկտեմբերի 2-ից Վերին Լարսի մաքսային անցակետը բաց է բոլոր տեսակի ավտոտրանսպորտային միջոցների, այդ թվում՝ արագ փչացող գյուղատնտեսական նշանակության արտադրանք տեղափոխող բեռնատարների համար՝ Հակոբյանն ընդգծեց, որ «Լարսը բաց է» ձևակերպումը մանիպուլյատիվ է, քանի որ Լարսը երբեք էլ փակ չի եղել։ «Այլ հարց է, որ պատճառ են բերվում ֆիտոսանիտարական չափանիշներին անհամապատասխանությունը։ Ո՞վ ասաց կամ երբ են ասել, որ շուտ փչացող գյուղմթերքի համար Լարսը փակ էր, միշտ էլ բաց է եղել, գուցե եղանակային պայմաններից ելնելով 1-2 օր է փակվել, բայց սա չէր հիմնական խնդիրը։ Այդ խնդիրը վերացել է թե ոչ՝ չգիտեմ, գիտեմ, որ երեկ եղել են հետ վերադարձող բեռնատարներ»։

Հակոբյանը տեղեկացրեց, որ վարդ արտահանող իր ընկերության 2 բեռնատարները այդ օրերին հետ են վերադարձվել։ նույն օրը իրենք ևս մեկ բեռնատար են հետ կանչել՝ դեռ Լարս չհասած։

«Դրանից հետո այլևս մեքենաներ չենք ուղարկելը, անիմաստ էր։ Միայն այսօր ենք ևս մեկ բեռնատար ճանապարհել, բայց դեռ Բագրատաշեն էլ չի հասել։ Մենք ուղարկվող բեռը լաբորատոր փորձաքննության ենք ենթարկել, Բագրատաշենում էլ այն զննվելու է»։

Հակոբյանը պատմեց, որ Լարսում բեռնատարներների մուտքն արգելելը պատճառաբանվում էին միջատների առկայությամբ։ «Ծաղիկների մեջ լինում են միջատներ, կա դրա թույլատրելի սահման, օրինակ, երբ Հոլանդիայից սածիլներ էինք բերել, դրանց մեջ տարբե տեսակի տիզեր և այլ միջատներ եղել են, բայց մենք վերացրել ենք։ Ընդ որում՝ դրանցում նաև օգտակար միջատներ էլ կան, որ վերացնում են վնասակարներին։ Երբ Լարսում թափ են տալիս ծաղիկները, այդ պրոցեսին, վարորդը ոչ մասնակցում է, ոչ էլ տեսնում է, թե ինչ է կատարվում, իրենք վերցնում են նմուշը, հետո գալիս, ասում են՝ չանցար։ Բայց ինչ են ստուգում, ում ներկայությամբ են ստուգում չգիտեմ»,- ավելացրեց նա՝ ընդգծելով, որ ջերմոցներում միայն 3 աշխատակից աշխատում են հենց այն ուղղությամբ, որ միջատներին հայտնաբերեն, ձեռնարկված են բոլոր միջոցները՝ դրանց վերացնելու ուղղությամբ։

«Նախկինում 3 տարի արտահանել ենք ու երբեք նման իրավիճակ չի եղել։ Անգամ հիմա երբ բացել են ստուգելու՝ տպավորված են եղել թե արտաքին տեսքից, թե փաթեթավորումից։ Մտածել ենք, որ թույլ կտան անցնել, բայց ոչ՝ հետ են վերադարձրել։ Արդյունքում, ընկերությունը անցած 10 օրվա ընթացքում մոտավարապես 15-20 մլն դրամի վնաս է կրել։ Հիմա սպասում ենք, տեսնենք՝ այս անգամ մեքենան կանցնի, թե ոչ»,- նշել է Հակոբյանը։

Եվրամիությունը մտադիր է Հայաստանի զինված ուժերին աջակցություն տրամադրելու վերաբերյալ կոնկրետ առաջարկներ մշակել: Այդ նպատակով Բրյուսելն առաջիկայում տեխնիկական առաքելություն կուղարկի Երևան՝ այսօր հայտարարել է Հայաստանում Եվրամիության պատվիրակության ղեկավար, դեսպան Վասիլիս Մարագոսը, գրում է «1lurer.am»-ը։

Նա նաև շեշտել է՝ ԵՄ-ն պատրաստվում է ընդլայնել Հայաստանում գործող դիտորդական առաքելությունը: Այս տարվա փետրվարից Հայաստան եկած 100 հոգանոց առաքելությունը, ըստ Մարագոսի, նպաստել է սահմանային լարվածության թուլացմանը․

«Մենք պատրաստվում ենք տեխնիկական առաքելության այցին՝ այս տարվա վերջին կամ եկող տարեսկզբին՝ ոչ մահաբեր ձևաչափի աջակցության ոլորտում կոնկրետ առաջարկների մշակման համար: Եվրամիությունն ամբողջությամբ հասկանում է հայ հասարակության հետաքրքրությունը ռազմական ոլորտում Երևան-Բրյուսել գործակցությունը զարգացնելու առումով, մենք հասկանում ենք նաև առկա մտահոգությունները։ Դա է պատճառը, որ ցանկանում ենք դերակատարում ունենալ խաղաղության օրակարգում։ Հիմա մենք աշխատում ենք զարգացնելու համագործակցությունը «Եվրոպական խաղաղության շրջանակի միջոցով»:

ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր Տիգրան Աբրահամյանը «Երևան-Կենտրոն» քրեակատարողական հիմնարկում հանդիպել է ՊԲ նախկին հրամանատար, գեներալ-լեյտենանտ Միքայել Արզումանյանին:

«Գեներալ Արզումանյանն արդեն 1.4 տարի է կալանքի մեջ է, որովհետև «մեղավոր» է 44-օրյա պատերազմի վերջին 11 օրը ՊԲ-ի հրամանատարությունը ստանձնելու համար:
Միքայել Արզումանյանը «մեղավոր» է իշխանության սպասելիքները չարդարացնելու` համապատասխան ցուցմունքներ չտալու համար:

Արզումանյանը «մեղավոր» է իշխանության հետ չհամագործակցելու և անհրաժեշտ տեքստեր չարտահայտելու համար:

Պատերազմի օրերին շատերն են տարբեր օղակներում օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառներով սխալվել, բացթողումներ ունեցել, ինչից տեսականորեն, միգուցե, չէր կարող խուսափել նաև Արզումանյանը, սակայն իշխանության քաղաքական թիրախավորումը և ընտրովի արդարադատությունը ցույց են տալիս, որ գեներալն առաջին հերթին նստած է, որովհետև նրան իշխանությունը նախապես պատերազմի մեղավոր է նշանակել:

Դատա-իրավական համակարգը, տարատեսակ քննիչ հանձնաժողովներն ու քաղաքական իշխանությունը հարցի տեխնիկական, քաղաքական, և քարոզչական փաթեթավորումն են ապահովում, որի նպատակը պատասխանատվության սեփական չափաբաժնից խուսափելն է:
Սրանց խնդիրը` պատերազմի հանգամանքներ բացահայտելը չէ, սրանք ամեն ինչ անում են ժողովրդի դեմ իրականացրած թշնամական գործողությունները պարտակելու և պատասխանատվությունից փախչելու համար»,- գրել է նա։

Սահմանին նման սադրանքներ իրականացնելով, ինչպես նաև տարբեր միջազգային դերակատարների՝ բանակցությունները շարունակելու առաջարկները շարունակաբար մերժելով՝ ադրբեջանական կողմը փորձում է ձգձգել խաղաղության գործընթացը և այն մտցնել փակուղի։ Այս մասին հայտարարություն է տարածել ՀՀ ԱԳՆ-ն։

«Դեկտեմբերի 4-ին ՀՀ Վայոց ձորի մարզի ուղղությամբ Հայաստան-Ադրբեջան պետական սահմանին Ադրբեջանի ԶՈւ դիպուկահարի կրակոցից մահացու հրազենային վիրավորում է ստացել ՀՀ ԶՈՒ զինծառայող Գերասիմ Ավետիքի Առաքելյանը:

Սահմանին նման սադրանքներ իրականացնելով, ինչպես նաև տարբեր միջազգային դերակատարների՝ բանակցությունները շարունակելու առաջարկները շարունակաբար մերժելով՝ ադրբեջանական կողմը փորձում է ձգձգել խաղաղության գործընթացը և այն մտցնել փակուղի։

Խստորեն դատապարտում ենք ադրբեջանական կողմի՝ նոր էսկալացիա հրահրելու, խաղաղության գործընթացը ձգձգելու և այն փակուղի մտցնելու նպատակ ունեցող այս գործողությունները»,- նշված է հաղորդագրության մեջ։

Հայկական «Ֆլայ Արնա» («Fly Arna») ավիաընկերության («Հայաստանի ազգային ավիաուղիներ» ՓԲԸ) կողմից շահագործվող 2 հատ «Airbus A320» ինքնաթիռներից մեկը նոյեմբերի վերջին դուրս է բերվել Հայաստանի օդանավերի ռեգիստրից ու տեղափոխվել Շարժա, այնտեղից էլ՝ Հնդկաստան. գրում է «Հետքը»։

«2021 թ. դեկտեմբերին ՀՀ պետական գրանցում ստացած «Հայաստանի ազգային ավիաուղիներ» ՓԲԸ-ն, որը հայ-արաբական համագործակցության արդյունք է, թռիչքներ իրականացնում է 2022-ի հուլիսից «Ֆլայ Արնա» ապրանքանիշի ներքո:

Մինչեւ վերջերս՝ նոյեմբերի 24-ը, ավիաընկերության շարժակազմում կար 2 հատ «Airbus A320» (հայկական գրանցումները՝ EK-YRB եւ EK-YRC): Սրանցից EK-YRB-ն ընկերության ավիապարկը համալրել է եւ հայկական գրանցում է ստացել 2022 թ. սեպտեմբերին, իսկ EK-YRC-ն՝ նույն տարվա դեկտեմբերին: Երկուսի գրանցումներն էլ վավեր էին 5-ական տարով՝ մինչեւ 2027 թ.: Նկատենք, որ 2022 թ. մայիս-դեկտեմբերին էլ հայկական փոխադրողը շահագործում էր EK-YRA գրանցումով եւս մեկ «A320»:

Նոյեմբերի 24-ին, երբ ՀՀ քաղավիացիայի կոմիտեն ներկայացրեց օդանավերի հայկական ռեգիստրում գրանցված բորտերի ցուցակը, պարզ դարձավ, որ EK-YRC-ն ապագրանցվել է Հայաստանի ռեգիստրից, այսինքն՝ ներկայում ընկերության շարժակազմում մնացել է միայն EK-YRB-ն, որը շարունակում է չվերթերը: Իսկ ահա EK-YRC-ն, ինչպես տեղեկանում ենք թռիչքներին առցանց հետեւող կայքերից, դեռ նոյեմբերի 9-ին էր Երեւանից մեկնել Շարժա:

Հիշեցնենք, որ «Հայաստանի ազգային ավիաուղիներ» ՓԲԸ-ի բաժնետոմսերի 49 %-ը պատկանում է Հայաստանի պետական հետաքրքրությունների ֆոնդին (ԱՆԻՖ, ANIF — Armenian National Interests Fund), եւս 49 %-ի տիրապետում է ԱՄԷ Շարժա քաղաքում բազավորվող «Air Arabia» ավիաընկերությունը, չնայած փաստաթղթերով վերջինիս բաժնեմասի սեփականատեր է գրանցված Շարժայի օդանավակայանի միջազգային ազատ տնտեսական գոտում (SAIF Zone) գործող «International Business Company (FZE)» ընկերությունը, որը, ըստ էության, «Air Arabia»-ի խմբի կազմակերպություններից է: Մնացած 2 %-ի սեփականատերը լիբանանահայ գործարար, ՀՀ քաղաքացի Վարուժան Ներգիզյանն է (մանրամասները՝ այստեղ):

Այլ կերպ ասած՝ պատահական չէ, որ արդեն նախկին EK-YRC-ն նոյեմբերի սկզբին Երեւանից մեկնել է հենց Շարժա: Ավիացիոն տեղեկատուների համաձայն՝ 2007 թ. թողարկված այս օդանավը, որը մինչեւ Հայաստան բերվելը շահագործվել էր Իսպանիայում, ԱՄԷ-ում ու Եգիպտոսում, կրկին գրանցվել է ԱՄԷ-ում՝ «Air Arabia»-ի կազմում (A6-AQH)»,- գրում  է «Հետքը»:

Նյութն ամբողջությամբ՝ սկզբնաղբյուր կայքում։

Ֆրանսիական opex360.com հրատարակությունը գրում է, որ CAESAr-ների ( անիվային շասսիով 155 մմ-ոց հրետանային համակարգ) արտադրության տեմպերը բարձրացնելու շնորհիվ Nexter ընկերությունը կարողացել է ժամանակից շուտ բանակին մատակարարել  պահանջվող 18 խմբաքանակից առաջին 6-ը, որոնք պատվիրվել էին 2022 թվականի հուլիսին Ուկրաինային տրվածների փոխարեն։ Սակայն Ֆրանսիայի կողմից ուկրաինական բանակին ցուցաբերած այդ աջակցության առնչությամբ սենատորներ Հյուգ Սայրին և Հելեն Կոնուեյ-Մուրեն կարծիք են հայտնել, որ արդեն ուշ է, քանի որ դրանք տրվել են Ռուսաստանի կողմից սկսած ռազմական գործողություններից հետո։ Հետևաբար, «Զինված ուժերի hamal8wum» 146 ծրագրի բյուջեի նոր ներկայացված հայտարարության մեջ նրանք կոչ են արել չկրկնել նույն սխալը «նախկին ԽՍՀՄ ժողովրդավարությունների» առնչությամբ, որոնք օգնություն են փնտրում Ֆրանսիայից իրենց ռազմական կարողությունները ուժեղացնելու համար:

«Եկեք չկրկնենք Ուկրաինայի հետ թույլ տված սխալները, որոնք են համակարգերի ուշ մատակարարումները, և մեր բանակին հասանելի մատակարարումների վտանգավոր կրճատումը», — պնդել է տիկին Քոնվեյ-Մուրեթը, երբ արտաքին գործերի և պաշտպանության մասին զեկույցը քննարկվել է Սենատի կողմից: Նա նաև հիշատակել է Հայաստանը հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ այդ երկրի տարածքային ամբողջականությունը վտանգված է Ադրբեջանի կողմից, և բացի այդ Երևանն արդեն ստացել է ռազմական աջակցության խոստում Փարիզից։ Այդ աջակցությունը կներառի հայկական զինված ուժերի «վերափոխման» աջակցությունը, ինչպես նաև Օպերատիվ ուսումնական ջոկատների տեղակայումը Հայաստանում լեռնային մարտերի և դիպուկահարության ոլորտներում ուսուցման համար: Նախատեսվում է նաև կարողությունների բարձրացում, մասնավորապես հակաօդային պաշտպանության ոլորտում «Միստրալ-3» համակարգերի և «երկիր-օդ» հրթիռների մատակարարմամբ։

Բացի այդ, վերջերս Ֆրանսիան հայկական բանակին է մատակարարել 24 «Բաստիոն» զրահամեքենա, որն ի սկզբանե նախատեսված էր Ուկրաինայի համար։ Ըստ պարոն Սայրիի և տիկին Քոնվեյ-Մուրեթի, շուտով տրվելու է ևս 26-ը: Այնուամենայնիվ, երկու սենատորներն էլ կարծում են, որ դեռ շատ բան կա անելու։ «Ֆրանսիայի իշխանությունները սկսել են Հայաստանին «պաշտպանական» զենք մատակարարել։ Բայց պաշտպանական և հարձակողական զենքերի նման տարբերակումն իրականում այնքան էլ արդյունավետ չէ, ինչպես ցույց է տվել ուկրաինական պատերազմը։ Եկեք չանենք նույն սխալները, որն է ուշ մատակարարումը։ Ուստի անհրաժեշտ է օպերատիվ արձագանքել Հայաստանի բոլոր խնդրանքներին, մասնավորապես հրետանու անհրաժեշտության վերաբերյալ»,- գրել են նրանք բյուջեի եզրակացության մեջ։

Ուստի նրանք խորհուրդ են տալիս որքան հնարավոր է շուտ ուսումնասիրել CAESAr-ների մատակարարումը հայկական բանակին «հաշվի առնելով այդ համակարգերի արդյունավետությունը և Nexter-ի նոր արտադրական հզորությունը 2024 թվականին»։ Սակայն այդ առաջարկը, ամենայն հավանականությամբ, արդեն իսկ ուշացած է, քանի որ Երևանն արդեն պատվիրել է 155 մմ տրամաչափի MArG 155 անիվավոր ինքնագնաց հաուբիցներ հնդկական Bharat Forge Kalyani Group-ից…

Ամեն դեպքում, այդ մոտեցումը չի սահմանափակվելու միայն Հայաստանով… կան նաև այլ «նախկին խորհրդային հանրապետություններ, որոնք որոշել են հեռանալ Ռուսաստանից և անցնել ՆԱՏՕ-ի ստանդարտների»: Դա Մոլդովան և Վրաստանն են:  Երկու բանախոսների կարծիքով, «աջակցությունը, որը կարող է տալ Ֆրանսիան», կլինի «հիմնարար նրանց անկախության հաստատման համար»:

Հայաստան-Ադրբեջան սահմանի Իջևան-Ղազախ հատվածում նոյեմբերի 30 ին հանդիպեցին Հայաստանի և Ադրբեջանի փոխվարչապետները, որոնք գլխավորում են երկու երկրների սահմանազատման հանձնաժողովները:

Սա Գրիգորյան-Մուստաֆաև 5-րդ հանիդպումն էր և հանդիպման արդյունքով կան պայմանավորվածություններ և համաձայնություններ: «Ոսկանապատ» վերլուծական կենտրոնը ծավալուն հոդվածով անդրադարձել է հանդիպմանն ու դրա արդյունքներին։

Մուստաֆաևի ուղղաթիռով ժամանումը

Բաքվից-Ղազախ՝ օդով: Ադրբեջանական մեդիան մեծ շուքով էր լուսաբանում Մուստաֆաևի ժամանումը: Տարածված տեսանյութերից երևում է, որ Ադրբեջանի փոխվարչապետը հայկական կողմի հետ հանդիպմանը ժամանել է ուղղաթիռով:

Ավելի կաևոր է, թե ինչի մասին լռեց ադրբեջանական մեդիան: Ալիևի ամենավստահելի անձանցից մեկը, Բաքվի ամենապրոֆեսիոնալ բանակցողներից մեկը, Հայաստանի հետ բանակցային առաջնագիծ նետված Շահին Մուստաֆաևը հրաշալի տիրապետում է հայերենին, հայ գրականությանն ու հայոց պատմությանը:

Մուստաֆաևը ծնունդով Նոյեմբերյանի Ջուջևան գյուղից է: Հաճախել է տեղի հայկական 8-ամյա դպրոցը, ապա Նոյեմբերյանի թիվ 2 հայկական դպրոցը, մինչև 23 տարեկանը սովորել է Երևանում Ժողինստիտուտի հայկական բաժնում:

Թե ինչ լեզվով են զրուցել Մուստաֆաևը և Գրիգորյանը բանակցությունների ժամանակ, կողմերը չեն հայտարարում:

Գրիգորյան-Մուստաֆաև պայմանավորվածությունները

Եվ այսպես, սահմանային հանդիպմանը կողմերը համաձայնեցրել են սահմանազատման հանձնաժողովի միջև նիստերի և համատեղ աշխատանքային հանդիպումների կազմակերպման և անցկացման աշխատակարգի տեքստը: Այդ տեքստի մասին ոչինչ հայտնի չէ:

Կողմերը պայմանավորվել են սկսել սահմանազատման հանձնաժողովների համատեղ գործունեության վերաբերյալ կանոնակարգի նախագծի համաձայնեցման աշխատանքները, ինչպես նաև համաձայնության են եկել ակտիվացնել հանձնաժողովների հանդիպումները:

Կողմերը պայմանավորվել են նաև աշխատանքային կարգով նախանշել հանձնաժողովների հաջորդ հանդիպման անցկացման ամսաթիվն ու վայրը: Նախորդ հանդիպումներին ևս նման պայմանավորվածություն ձեռք է բերվել, բայց փորձը ցույց տվեց, որ այդ պայմանավորվածությունը չի կատարվում: Սահմանազատման հանձնաժողովների հանդիպումները վերածվել են բանակցային դադարները մեղմելու միջոցի:

Այս պայմանավորվածությունները նախ հուշում են, որ նախորդ չորս հանդիպումներին առարկայական պայմանավորվածություններ չեն եղել: Այս պայմանավորվածությունները նաև հուշում են, որ դեռ հստակություն չկա՝ կողմերը զգուշավոր են, քայլերը՝ ավելի:

Սահմանազատման հանձնաժողովների հակիրճ նախապատմությունը

Հայ-ադրբեջանական սահմանի սահմանազատման հարցով հանձնաժողովներ ստեղծելու պայմանավորվածությունը ձեռք էր բերվել 2021թ. նոյեմբերի 26-ին Սոչիում՝ Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի ղեկավարների եռակողմ հանդիպմանը։

Մհեր Գրիգորյանի և Շահին Մուստաֆաևի գլխավորած հանձնաժողովների առաջին երեք հանդիպումները տեղի են ունեցել անցած տարի: Առաջինը՝ 2022-ի մայիսի 24-ին՝ հայ-ադրբեջանական սահմանի Երասխ-Նախիջևան հատվածում, երկրորդը՝ օգոստոսի 30-ին Մոսկվայում, երրորդը՝ նոյեմբերի 3-ին Բրյուսելում:

Չորրորդ հանդիպումը կայացել է այս տարվա հուլիսի 12-ին հայ-ադրբեջանական սահմանին: Թե որ հատվածում, չի նշվում:

Չորրորդ հանդիպումից հետո հայտնի դարձավ, որ դեռ համաձայնություն չկա, թե որ թվականի քարտեզը պետք է հիմք ընդունվի սահմանազատումն իրականացնելիս:

«Որևէ քարտեզի մասով որևէ որոշում չի կայացվել», – հանդիպումից հետո հայտնեցին փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանի գրասենյակից:

Քարտեզի մասին հայտարարություն չկա նաև հինգերորդ հանդիպումից հետո:

Զրո արդյունքի պատճառները

Արդյունքում՝ 5 հանդիպում, զրո արդյունք։ Որովհետև սահմանազատման այս հանձնաժողովներն ունեն ներկայացուցչական բնույթ, և որովհետև սահմանազատման այս հանձնաժողովները չեն որոշելու, թե ինչ քարտեզով և որ սարով անցնի սահմանը: Այդ որոշումը կայացվելու է ավելի բարձր մակարդակում:

Քարտեզների, Հայաստանի տարածքային ամբողջականության մասով կա հստակ տարակարծություն: Եվ այդ տարակարծությունն այս պահին Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև չէ: Տեղին կլինի հիշել Թուրքիայի նախագահի հայտարարությունը, որ Հայաստանի տարածքով թյուքրական միջանցքին դիմադրում է ոչ թե Հայաստանը, այլ Իրանը: Իսկ Իրանը դա անում է մշտապես հայտարարելով՝ կարմիր գիծ է Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը:

Հայաստանի հետ Ադրբեջանի ուղիղ բանակցությունը Թուրքիայի համար հնարավորություն է շրջանցել իրանական դիմադրությունը։ Մանավանդ հիմա, երբ Իրանի նախագահի այցը Թուրքիա հետաձգվեց և Թուրքիա-Իրան բացահայտ դրսևորվող հակասությունները հիմա մերձավորարևելյան մեդիայի ուշադրության կենտրնուն են։ Հիմնական պատճառն իհարկե Գազան է, բայց Հայաստանի տարածքով էրդողանական միջանցքը պատճառների մեջ է։

Մյուս կողմից կա Մոսկվան, որտեղից առաջարկում են սահմանազատման համար օգտագործել խորհրդային քարտեզները։ Առաջարկ ասվածը, իհարկե, մեղմ ձևակերպում է։ Բայց և՛ Փաշինյանը, և՛ Ալիևն արդեն անուղղակի մերժել են այդ առաջարկը՝ յուրաքանչյուրն ունենալով իր պատճառները, բայց սա, իհարկե, ռուսական «առաջարկը» լուսանցքում չի թողնում։

Այսքանով Հայաստանի հետ Ադրբեջանի ուղիղ բանակցությունների թակարդները չեն վերջանում։

Խաղաղության հնարավորության պատրանք ստեղծելով

Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա թիմը, թեև պարբերաբար հայտարարություններ են անում Ադրբեջանի մտադրությունների մասին, որոնք բոլորովին էլ սահմանազատում իրականացնելու մասին չեն, ՀՀ քաղաքացիների առաջ ճշգրիտ չեն դնում այն վիճակը, որում հայտնվել ենք։

Միայն վերջին երեք օրվա կտրվածքով՝ նախ Փաշինյանը հայտարարեց. «Առաջիկայում քննարկում գոնե քարտեզների, սամանների մասով նախատեսված է նոյեմբերի 30-ին սահմանագծման հանձնաժողովների ֆորմատով, և այդ քննարկումներից նաև մենք հետևություններ կանենք, և եթե այլ բանակցություններ լինեն, այլ բանակցություններից մենք հետևություններ կանենք, թե արդյոք Ադրբեջանը պատրաստ է այդ սկզբունքների հիման վրա գնալ խաղաղության, թե Ադրբեջանը հրաժարվում է այդ սկզբունքներից։ Փաստն այն է, որ մինչև այսօր մենք նման վստահություն չունենք ոչ մի կողմում։ Չնայած Ադրբեջանի կողմից հնչել է հայտարարություն, որ ճանաչում է Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը, բայց այստեղ կոնկրետություններ են պետք, թե ինչ նկատի ունենք, ինչ նկատի ունեն իրե՛նք Հայաստանի տարածքային ամբողջականություն ասելով»։

Փաշինյանի այս հայտարարությունը հնչել է նոյեմբերի 27-ին՝ քաղաքացիների հարցերին պատասխանելիս։ Երեք օր անց՝ նոյեմբերի 30-ին ԵԱՀԿ նախարարական 30-րդ համաժողովին Արարատ Միրզոյանը հայտարարեց. «Այս պահին կարող ենք արձանագրել որ միջազգային հանրության լուռ համաձայնությամբ Ադրբեջանը հասել է իր վաղեմի նպատակին՝ ստանալու Լեռնային Ղարաբաղի տարածքն առանց հայ բնակչության։

Այնուամենայնիվ, դա իրականացնելուց հետո էլ ադրբեջանական կողմի պահանջները չեն դադարել. հիմա Հայաստանի Հանրապետության ամբողջ ինքնիշխան տարածքն է դարձել մեր հարևանի թիրախը։ Զուգորդված լինելով շարունակական ատելությամբ, ռազմական հռետորաբանությամբ, ուժի և ուժի սպառնալիքի կիրառմամբ, տարբեր միջազգային դերակատարների, այդ թվում՝ ԱՄՆ և ԵՄ կողմից կազմակերպված հանդիպումներին մասնակցելու մերժման հետ՝ սա ի ցույց է դնում, որ այս երկիրն անկեղծորեն շահագրգռված չէ տարածաշրջանում խաղաղության և կայունության հաստատմամբ»։

Այս խիստ կարևոր և վտանգավոր դրության մասին ամենօրյա ահազանգի փոխարեն Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը շարունակում է խոսել՝ գործածելով «խաղաղության դարաշրջան» եզրը։
Ինչպես ավելի վաղ Փաշինյանը, ու նաև Միրզոյանը միջազգային հարթակներում իրենց ելույթներում էին արել, այս անգամ ևս Միրզոյանը բառացի հայտարարեց, որ չնայած տեղի ունեցած մարդասիրական աղետին, Հայաստանը հավատարիմ է մնում Հարավային Կովկասում խաղաղության նոր դարաշրջանի բացմանը և կարծում է, որ դա դեռ հնարավոր է։

Ամենավտանգավորը թակարդը հենց սա է՝ խաղաղության հնարավորության պատրանք ստեղծելը, երբ իրենք իսկ հայտարարում են, որ դեռ հայտնի չէ՝ ինչ նկատի ունի Ադրբեջանը Հայաստանի տարածքային ամբողջականություն ասելով։ Իրականում հայտնի է, և հայտնի է նաև նրանց՝ Փաշինյանի թիմին, որովհետև Արարատ Միրզոյանն ուղիղ հայտարարում է՝ Հայաստանը թիրախում է։