Human Rights Watch կազմակերպության հետ հանդիպման ընթացքում ինքս ներկայացրել էի ադրբեջանական վայրագությունները՝ շեշտելով, որ գերիների վերադարձն ու մարմինների փոխանակումը պահանջում է հրատապ լուծում։ Այս մասին ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը։

Նա, մասնավորապես, նշել է.

«Human Rights Watch-ը քիչ առաջ հրապարակել է զեկույց ու արձանագրել, որ ադրբեջանական ուժերը գերեվարել են բազմաթիվ էթնիկ հայ զինվորականների: Ըստ զեկույցի՝ հայ գերիները ենթարկվել են բռնության ու նվաստացման: Այդ մասին վկայում են տեսանյութերը, որոնք հոկտեմբերից լայնորեն տարածվել են սոցիալական ցանցերում:

Կազմակերպությունը հատուկ նշում է արել, որ ադրբեջանական զինված ուժերը հայ գերիների նկատմամբ կիրառել են հարկադրանք՝ ունենալով նրանց նվաստացնելու դիտավորություն:

Human Rights Watch կազմակերպության հետ հանդիպման ընթացքում ինքս ներկայացրել էի ադրբեջանական վայրագությունները՝ շեշտելով, որ գերիների վերադարձն ու մարմինների փոխանակումը պահանջում է հրատապ լուծում։

Մենք շարունակում ենք միջազգային մարմիններին ներկայացնել ադրբեջանական զինված ուժերի խոշտանգումներն ու դաժանությունները՝ պատերազմական հանցագործություններ: Նպատակն է ամեն ջանք գործադրել՝ աջակցելու համար գերիների վերադարձի ու զինվորների մարմինների փոխանակման րոպե առաջ կազմակերպմանը»։

Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացիության և միգրացիայի հարցերով Պետդումայի հատուկ ներկայացուցիչ, ԱՊՀ գործերով, եվրասիական ինտեգրման հանձնաժողովի նախագահի առաջին տեղակալ Կոնստանտին Զատուլինը «Նովոստի ՆԿ»-ին տված հարցազրույցում պատասխանել է Արցախում պատերազմի ավարտին վերաբերյալ հարցերին.

— Կոնստանտին Ֆյոդորովիչ, Լեռնային Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահ զորակազմի տեղակայման շնորհիվ պատերազմն ավարտված է։ Ձեր կարծիքով, ընդմի՞շտ:

— Կցանկանայի, իհարկե, աջակցել ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի մտքին. «Հուսամ, հակամարտություն բառը կմնա անցյալում»:

Ցավոք, ելնելով բոլոր հանգամանքների ամբողջությունից, ես դրանում լիակատար վստահություն չունեմ։ Այսօրվա համաձայնագիրը պատերազմի արդյունք էր, որը սկսվել էր Ադրբեջանի կողմից՝ խախտելով 1994-ին հակամարտության գոտում հրադադարի մասին ընդունված պայմանավորվածությունը։ Ադրբեջանի գործողությունները չեն դատապարտվել, նա չի կրել իր պատիժը ստատուս քվոյի խախտման համար։ Ընդհակառակը, ռազմական գործողությունների արդյունքում Ադրբեջանը տոնում է հաղթանակ:

Ղարաբաղում է գտնվում ռուսական խաղաղապահ զորախումբը։ Սակայն հետխորհրդային տարածքի նորագույն պատմության մեջ մենք ականատես եղանք, երբ, չնայած խաղաղապահ զորակազմի առկայությանը, փորձեր էին արվում ռազմական գործողություններ սկսել և ռազմական ճանապարհով լուծել իր օգտին տարածքային վեճը։ Հիշենք 2008-ի իրադարձությունները, երբ, չնայած ռուսական խաղաղապահ զորախմբի ներկայությանը, հարձակում իրականացվեց դրա և Հարավային Օսիայի վրա։ Այդ քայլի հետևանքները հայտնի են։
Այստեղից էլ՝ Արցախի Հանրապետության ինքնորոշման հարցի արդարացի լուծման անանցանելի պահանջը։

— Կարող էր արդյո՞ք Ռուսաստանը դադարեցնել պատերազմը հենց սկզբից:

— Ռուսաստանը հակամարտության հենց սկզբից փորձել է դա անել։ Մինսկի խմբի մյուս համանախագահների հետ միասին Ռուսաստանը պահանջում էր դադարեցնել կրակը, դադարեցնել ռազմական գործողությունները։ Դիվանագիտական մակարդակով կոնկրետ քայլեր է ձեռնարկել հրադադարի համար։ Եվ արդեն մարտական գործողությունների սկսվելուց հետո առաջին շաբաթվա ընթացքում հրադադար հայտարարվեց, բայց այն չիրականացավ, և ռազմական գործողությունները շարունակվեցին։ Պատերազմը շարունակվել է, ուզում եմ նշել, Ադրբեջանի նախաձեռնությամբ, որը բանակցությունների ընթացքում խուսափել է հակամարտության գոտում դիտորդներ տեղակայելու հարցի համաձայնեցումից։ Իսկ եթե դիտորդներ չկան, կարելի է խախտել հրադադարը, շարունակել փոխադարձ մեղադրանքների գիծը։ Դա էլ տեղի ունեցավ, ռազմական գործողությունները շարունակվեցին։ Պատերազմի ընթացքում այս սցենարը կրկնվել է մի քանի անգամ։

Մտահոգիչ է մի հանգամանք. Լեռնային Ղարաբաղում, Հարավային Կովկասում, որպես խմորիչ, պատերազմի արդյունքում առաջ է եկել Թուրքիայի ազդեցությունը։ Այս տարածաշրջանում Թուրքիայի ներկայությունը ոչ մի կերպ չի համապատասխանում Ռուսաստանի շահերին։ Բայց Ռուսաստանն այսօր ստիպված է հաշվի առնել նոր իրողությունները։

— Ինչ եք կարծում, ինչու Հայաստանը տանուլ տվեց պատերազմը: Որքանով է ռուս-հայկական հարաբերությունների թուլացումն ազդել ելքի վրա։

— Հայաստանը կրել է և ռազմական, և դիվանագիտական պարտություն։ Պատճառները մի քանիսն են։ Ռազմական պատճառն այն է, որ Հայաստանը պատրաստվում էր երեկվա պատերազմին, այլ ոչ թե այսօրվա։ Այստեղ տեղին է հարց տալ, թե արդյո՞ք Հայաստանն ընդհանրապես պատրաստվում էր ռազմական գործողությունների։ Միանգամայն ակնհայտ է, որ Հանրապետության կառավարությունը ցուցադրեց իր լիակատար անկարողությունը, անիրազեկությունը՝ տարածքների պաշտպանունակության ապահովման գործում։

Ադրբեջանը լիովին օգտագործել է Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև կապերի թուլացման գործոնը, ես կասեի մեր երկրների քաղաքական էլիտաների փոխհարաբերություններում վստահության թուլացումը։ 2018-ին տեղի ունեցած «թավշյա» իշխանափոխությունից հետո Հայաստանում եկան անպատրաստ մարդիկ։ Իսկ իրենց նախկին դիրքորոշումների տեսանկյունից, որոնց մասին նրանք բոլորը, ներառյալ Փաշինյանը, հրապարակավ հայտարարում էին քաղաքական դաշտում՝ մարդիկ կասկածելի են։ Կարծում եմ՝ այդ պահը նրբորեն զգաց Ադրբեջանի ղեկավարությունը։

— Ինչպես եք գնահատում Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակը պարտությունից հետո: Փաշինյանը պետք է հրաժարական տա՞:

— Իհարկե, ես սեփական կարծիք ունեմ այդ մասին։ Բայց ես չէի ցանկանա դա քարոզել, որպեսզի ցանկացողներին առիթ չտամ խոսելու «Հայաստանի ներքին գործերին միջամտելու» մասին։

— Իսկ այնուամենայնիվ։

— Ես կարծում եմ, որ, մեղմ ասած, տարօրինակ կլիներ, եթե կառավարությունը, որն այդքան կոպիտ սխալվել է, բացարձակ ոչ կոմպետենտ է գտնվել՝ կոչված է հայ ժողովրդի կողմից՝ սխալները շտկելու, նյութատեխնիկական և ամենակարևորը՝ Հայաստանի վերածննդի համար բարոյահոգեբանական հիմքերը, գործունակությունը, ազգային ոգին վերականգնելու համար։

Վերլուծաբան Կարեն Բեքարյանը ֆեյսբուքի իր էջում գրում է.

«ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ

Վարչապետի աշխատակազմի, ԱԳՆ-ի և Անվտանգության խորհրդի աշխատակիցներին.

Եթե որևէ փաստաթուղթ նշված կառույցներից «պատահաբար» անհետանա, դրան ուղղակի կամ անուղղակի առնչություն ունեցողները դավաճանությանը գիտակցաբար օժանդակելու, ապա նաև, դավաճանությունը թաքցնելու փորձերի համար՝ կենթարկվեն պատասխանատվության, օրենքի ողջ խստությամբ:

Ուշադիր եղեք…»:

Արդեն 21-րդ օրն է, ինչ Արցախում պատերազմն ավարտվել է, սակայն մինչ այս պահը հայկական կողմը ոչ մի կերպ  չի հստակեցնում զոհերի, անհետ կորածների, գերեվարվածների  և վիրավորների թիվը: ՀՀ վարչապետի աթոռը զավթած անձի և նրա տիկնոջ հետ գերեվարված զինվորիների ծնողների հանդիպումները որևէ էական փոփոխություն չեն մտցնում ստեղծված իրավիճակում, երկրի ներքաղաքական կյանքը օր օրի առավել լարման փուլ է մտնում:

Թեմայի շուրջ  «Փաստինֆո»-ն զրուցել է Մարդու իրավունքների առաջին պաշտպան, «Ընդդեմ կամայական իրավական բռնության» ՀԿ-ի ղեկավար Լարիսա Ալավերդյանի հետ.

-Տիկին Ալավերդյան, պատերազմն արդեն 21-րդ օրն է ավարտվել է, սակայն իշխանությունները,  կարծես,  նույնիսկ հակված  էլ չեն  գերեվարվածների և անհետ կորածների վերադարձի ուղղությամբ լուրջ քայլեր ձեռնարկել: Ի՞նչով կարելի է մեկնաբանել նման վարքը:

— Սրա համար նախապատճառ կա, որի մասին ուզում եմ խոսել՝ նոյեմբերի 9-ին համաձայնագրի ստորագրման  պահին Նիկոլ Փաշինյանն, առնվազն որպես գերագույն գլխավոր հրամանատար, քաջ տեղյակ էր, որ պատերազմական գործողությունների թեժ կետերում, որտեղ այդ պահին մարտեր էին ընթանում, կային բազմամարդ ջոկատներ, որոնք համաձայնագրի ստորագրումից անմիջապես հետո հայտնվելու են ամենավտանգավոր  իրավիճակում՝ ադրբեջանական զինուժի շրջափակման մեջ, կամ այն տարածքներում, որոնք ենթակա են հանձնման: Հետևաբար, այսօրինակ վարքի մեջ ես տեսնում եմ մարդու իրավունքների և մարդու կյանքի իրավունքի կոպիտ ոտնահարում: Վերջապես, Նիկոլ Փաշինյանի անգործության մատնված կեցվածքի մեջ  առկա են մարդու դեմ կատարված ծանր հանցագործության հատկանիշներ, ընդ որում, բոլոր այն անձանց, ովքեր նրա անհեռատես գործողությունների արդյունքում հայտնվել են գերության մեջ: Մյուս կողմից, դա իր մեջ ներառում է  պետության դեմ գործած հանցագործության հատկանիշներ: Այլ կերպ ասած, նրա այս կեցվածքն իր մեջ ներառում է ծանր պետական հանցագործության հատկանիշներ: 

— Տիկին Ալավերդյան, արդյո՞ք  ձեր կողմից ղեկավարվող կազմակերպությանն, օգնության ակնկալիքով  դիմում են գերեվարվածների և անհետ կորածների  ծնողներն ու հարազատները:

-Այո, շատ: Բայց մինչ այդ հարցին անդրադառնալը, կցանկանայի խոսել  հարակից մեկ այլ խնդրի մասին: Լուրերի տեսքով փոխանցած տեղեկությունների համաձայն, այն զինվորներն, ովքեր վերադարձել են, երբ դիմել են զինվորական կոմիսարիատ՝ ստանալու իրենց փաստաթղթերը, հանկարծակի են եկել այն իրողությունից, որ իրենց անունները պաշտոնական ցուցակներում չկան:  Եվ միայն այդ զինվորների ծնողների կողմից գործադրված ջանադրությունից հետո, ինչ-որ մի աշխատողի դարակում, մատիտով գրված ինչ – որ անհասկանալի ցուցակ են գտել, որտեղ առկա են եղել այդ զինվորականների անունները:  Մեր գրասենյակը գրանցել է այնպիսի դեպքեր, երբ մոբիլիզացիայի արդյունքում մարդը կանչվել է զինկոմիսարիատ, որտեղ գրանցվելուց հետո նա պետք է մեկշաբաթյա զինվորական նախնական պատրաստվածություն անցներ, հետո  միայն մեկներ ռազմաճակատ, սակայն նրան զինկոմիսարիատից անմիջապես տարել են ուղիղ առաջնագիծ, որտեղ վիրավորում ստանալուց և վերադառնալուց հետո, հրաժարվել են մարդուն գրանցել որպես պատերազմի մասնակից, այլ պնդել են, որ նա այդ ողջ ընթացքն եղել է զինվորական  նախնական  պատրաստություն անցնելու  ընթացքի մեջ: Այս պատճառով, երբ զինվորների ծնողները դիմում են մեր կազմակերպությանը, ես, նախևառաջ,  նրանց հորդորում եմ այցելել զինկոմիսարիատ և ստուգեն՝ ի՞նչ կարգավիճակում է գրանցված եղել իրենց զինվորը, որովհետև հետագայում, ինչպես արդեն տեսնում ենք, այս հարցը լուրջ խնդիրներ է առաջացնում: Այսինքն, մենք տեսնում ենք, որ ի սկզբանե՝ մոբիլիզացիայից սկսած հանցավոր անգործության և անփութության արդյունքում տեղի են ունեցել բազմաթիվ դեպքեր, որոնք վկայում են այն մասին, որ սրանք պատրաստ չեն եղել, իսկ իմ խորին համոզմամբ՝ չեն ցանկացել պատրաստ լինել պատերազմին:

-Տիկին Ալավերդյան, նոյեմբերի 9-ին ստորագրվեց մի համաձայնագիր, որտեղ, ըստ էության գերեվարվածների և անհետ կորածների փոխանակման վերաբերյալ  հստակ որևէ անդրադարձ չկա: Փոխարենը, ըստ նույն համաձայնագրի, խիստ հստակ ժամանակացույցով  թշնամուն են հանձնվում Արցախի և Հայաստանի Հանրապետւթյան հողերը: Ի՞նչ հետևություններ կարելի է անել սրանից:

— Այո, ճիշտ եք նկատել՝ կա տարածքների հանձնման հստակ ժամանակացույց, բայց որևէ խոսք չի գնում գերեվարվածների կամ զոհվածների մարմինների փոխանակման վերաբերյալ, այնինչ, սա պետք է նախապայման լիներ: Ասեմ ավելին՝ մինչև չճշտվեն զոհվածների և գերեվարվածների հետվերադարձի պայմանները, չէր կարող խոսք գնալ տարածքների հանձնման մասին:

— Դուք ո՞ւնեք որևէ տեսակի  տեղեկատվություն՝ հայկական կողմն ո՞ւնի արդյո՞ք  ադրբեջանցի գերեվարվածներ, կամ զոհվածների դիեր, թե՞ ոչ:

-Բացարձակ որևէ տեղեկություն սրա վերաբերյալ ես չունեմ, չեմ տիրապետում: Հենց այստեղ է, որ հարց է ծագում՝  իսկ ինչո՞ւ այդ մասին բացարձակ ոչինչ չի հայտնվում, սա ի՞նչ գաղտնիության շղարշ է: Չէ՞ որ դա պետք է հայտնի լիներ, որովհետև բոլոր տարիներին, այս հարցի վերաբերյալ, եթե ոչ հստակ ճշգրտությամբ, ապա, գոնե,  մոտավոր տվյալներ հայտնվում էին: Հիմա ես հենց  այստեղ հարց եմ բարձրացնում՝ հայկական կողմը որևէ կարգավիճակով իր վերահսկության տակ ունի՞ ադրբեջանական ռազմագերի կամ զոհվածի դի: Այստեղ շատ կարևոր է  քաղաքացիական մասնակցության հարցը, որովհետև քաղաքացիական հասարակության բացակայությունն այս իրավիճակում շատ մեծ ռիսկի է հանգեցնում, որ ստվերային շատ վտանգավոր գործողություններ կարող են տեղի ունենալ, ինչին էլ, մեծ իմաստով, մենք հիմա ականատես ենք լինում՝ հողերի հանձնման պարագայում: Հիմա մենք չգիտենք, պատկերացում  անգամ չունենք, թե ի՞նչ սկզբունքով են հանձնվում Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գտնվող հողերը՝ո՞վ է ո՞ւմ հետ պայմանավորվում, ինչպե՞ս է որոշվում՝ ո՞ր հողերն ու ինչո՞ւ են  հանձնվում և այլն: Վերադառնալով գերիների հարցին. Այստեղ  նույն իրավիճակն է՝ բոլո՞ր գերիներին են վերադարձնելու, թե՞ ոչ, լինելո՞ւ է արդյո՞ք գերիների փոխանակման սև շուկա, թե հստակ նախագծված գործողությունների  արդյունքում մենք կստանանք մեր ռազմագերիներին կամ այնտեղ մնացած զոհված զինծառայողների դիերը: Մենք անցանք դժվարագույն մղձավանջի միջով և այսպիսի գաղտնիությունն ինձ համար ոչ միայն անընդունելի, այլ նաև անհասկանալի է: Այն, որ ռազմագերիների և անհետ կորածների վերաբերյալ հստակ տվյալները կոնֆիդենցիալության որոշակի աստիճան պետք է ունենա, սա հասկանալի է, բայց ես հիմա խոսում եմ այլ բաների մասին: Անգամ գերիների և այնհայտ կորածների հարցերով զբաղվող հանձնաժողովը, որի կազմը հաստատվել է վարչապետի ստոորագրությամբ,  և մեր կազմակերպությունն այդ հանձնաժողովի անդամն էր,  հանկարծակի ուղղակի դեն է շպրտվում և կազմվում է նոր հանձնաժողով, որի հստակ  կազմը, կարծես, ոչ մեկին հայտնի չէ: Գիտենք միայն, որ  այդ հանձնաժողովը գործում է փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանի ղեկավարությամբ: Ընդ որում,  նախկին հանձնաժողովը լուծարելու մասին պաշտոնական հրաման անգամ չկա: Կներեք, սա ի՞նչ վիճակ է, ո՞վ է այս իրավիճակի հեղինակը կամ ինչպե՞ս կարելի է սա թույլ տալ …Այսօրինակ  գաղտնիության պայմանները որևէ լավ բան չեն խոստանում, հավատացեք:

— Տիկին Ալավերդյան, անհետ կորածների և գերեվարվածների ծնողները երկու անգամ հանդիպեցին վարչապետի աթոռը զավթած անձի հետ, եղավ նաև նրանց մայրերի հանդիպումը՝  Նիկոլ Փաշինյանի կնոջ հետ, սակայն, այդ հանդիպումների արձագանքից դատելով, ծնողները խիստ դժգոհ են մնացել դրանցից, ավելին, այսօր նրանք Ռուսաստանի Դաշնության դեսպանատան դիմաց խնդրում էին Վլադիմիր Պուտինին, որպես վերջին հույս, օգնել գտնել իրենց զավակներին: Ինչպիսի՞ն է իրավիճակի վերաբերյալ ձեր մեկնաբանությունը:

-Այդ ընտանիքն, ի վերջո պե՞տք է հասկանա, որ բացարձակ հարմար պահ չի ընտրել ամոթալի, խայտառակ դերասանությունների և ընտանեկան էժան շոուներ բեմադրելու համար: Մի քիչ արժանապատվություն ունեցեք, բավական է…Ինչո՞ւ են ծնողները ճարահատյալ  դիմում Վլադիմիր Պուտինին՝  որովհետև ստորագրող կողմերից մեկը նա է եղել, ով այս առումով հանդես է եկել որպես միջնորդ և այս ծնողները, ի վերջո հույսը կտրելով սրանցից, իրենց զավակներին գտնելու և հետ վերադարձնելու բոլոր հույսերը  կապում են ռուսական խաղաղապահ ուժերի հետ: Հայաստանի Հանրապետության, իսկ ավելի հստակ, Պաշտպանության նախարարության կողմից՝ գնդապետ Վիտալի Ոսկանյանի գլխավորությամբ, տեղի է ունենում բավականին կազմակերպված մի գործընթաց՝ գերեվարվածների և անհետ կորածների վերաբերյալ տեղեկատվության հավաքագրում, մշակում և փոխանցում՝ միջազգային «Կարմիր Խաչ»-ի կոմիտեի և Արցախում տեղակայված ռուսաստանյան խաղաղապահ ուժերի ներկայացուցիչներին: Սակայն, նորից պետք է փաստեմ, որ այստեղ, ցավոք,  բոլորովին ընգրկված չեն քաղաքացիական հասարակության  հմուտ ներկայացուցիչները, ովքեր տարիներ շարունակ անցել են այսօրինակ գործընթացների միջով: Այսպիսի իրավիճակում հասարակությունը չի կարող վստահել  այն իշխանությանը, որն անընդմեջ խաբում է իրեն՝ շարունակ տարածելով այնպիսի տեղեկություններ, որոնք ոչ մի աղերս չունեն իրականության հետ:

-Ուրեմն, ի՞նչ անի այս իրավիճակում հայտնված ծնողը, ով հուսահատ ճիգերով փորձում է գտնել գերության մեջ գտնվող իր զավակին:

-Դրա համար նա ճարահատ դիմում է այլ երկրի ղեկավարին…Սրանով ամբողջությամբ անվսհատություն է հայտնվում այսօրվա իշխանություններին, սա մեծագույն ամոթ և խայտառակություն է, էլ չասեմ, որ սրանով վտանգվում է մեր այսօր, առանց այն էլ վտնագված պետականության ապագան: Շատ անգամ մարդիկ գերադասում են հավատալ տեղեկատվության անհյայտ ծագում ունեցող աղբյուրին, քան այսօրվա Կառավարությանը, որն ամբողջությամբ կորցրել է իր լեգիտիմությունը: Բայց արի ու տես, որ, այսքանով հանդերձ,  նրանք հայտարարում են, թե լայն հասարակության կողմից ունեն աջակցության և վստահության մեծ չափաբաժին: Արդյունքում, մենք հայտնվել ենք այնպիսի կարգավիճակում, երբ պետության անվտանգությանը ռեալ սպառնալիք ներկայացնող իրավիճակում անգամ, մենք որևէ իրավական ճանապարհով չենք կարողանում մեր անվստահությունը  հայտնել այս Կառավարությանը: Իշխանությունը ոչ մի կերպ չի պատրաստվում հրաժարվել իր աթոռից, բայց ամբողջությամբ անգործության է մատնվել և  վերջնական կործանման է տանում պետական համակարգն, սպառնալով երկրի անվտանգությամը: Կներեք, սրան ի՞նչ անուն կարելի է տալ…Ես չգիտեմ:

-Ուրեմն, ո՞րն է ելքը՝ ստեղծված  իրավիճակից:

-Մենք չգիտենք, տեղյակ չենք, թե այս իշխանությունն ի՞նչ գաղտնի համաձայնության մեջ է մտել թշնամի երկրի հետ: Դրա համար, օր առաջ պետք է  միավորվեն այս իրավիճակում  ակտիվություն ցուցաբերող և վստահություն ներշնչող բոլոր ուժերը, նստեն կլոր սեղանի շուրջ և հստակ հայտարարեն, որ, ստեղծված իրավիճակում իրենք են ներկայացնում երկրի իշխանության՝ առնվազն ֆունկցիաների կատարումը: Ես չեմ ասում, որ նրանք հայտարարեն, թե իրենք են ներկայացնում Կառավարությունը, բայց կան պետական կարևորագույն գործառույթներ, որոնք այսօր բացարձակապես չեն իրականացվում այս իշխանությունների կողմից, հանգեցնելով հասարակության լայն խավերի ապատիային, որը լավ մշակված մանիպուլացիաների արդյունք է, որով վերջնական և հաստատուն  կործանման է գնում այս երկիրը:

Պաշտպանության բանակը հայտնում է. «Դեկտեմբերի 1-ին ՊԲ արևելյան ուղղությամբ տեղակայված զորամասերից մեկի պահպանության տեղամասում, ծառայողական պարտականությունները կատարելիս՝ տարհանվող զինամթերքի պայթյունի հետևանքով, զոհվել են ՊԲ զինծառայողներ Ժիրայր Վաչիկի Մաթևոսյանը (ծնվ. 2001թ.) և Գեղամ Մերուժանի Հովհաննիսյանը (ծնվ. 2001թ.):

Դեպքի մանրամասները պարզելու համար կատարվում է քննություն:

Արցախի Հանրապետության պաշտպանության նախարարությունը կիսում է կորստյան ծանր վիշտը և իր զորակցությունը հայտնում մահացած զինծառայողների ընտանիքների անդամներին, հարազատներին ու ծառայակիցներին»:

ԱԺ նախկին պատգամավոր Աղվան Վարդանյանն այսօր 13 հարց է հնչեցրել և բացահայտումներ արել։

«1. 2019-ին արդյոք արաբական մի երկրում հանդիպել են Հայաստանի եւ Ադրբեջանի բարձրաստիճան համարժեք պաշտոնյաներ։ Արդյոք Ադրբեջանի ներկայացուցիչը Հայաստանի ներկայացուցչին փոխանցել է թուղթ, որի վրա աստղաբաշխական գումար է նշված եղել որպես՝ առաջարկ Արցախի հարցը օգուտ Ադրբեջանի լուծման։ Երբ մեր պաշտոնյան բորբոքվել է՝ թե էս ինչ ես առաջարկում, դիմացինը շատ կիրթ ասել է՝ մի բորբոքվեք, ձեզանից ընդամենը պահանջվում է փոխանցել ձեր ղեկավարին։ Արդյոք երբ հայ պաշտոնյան նույնքան բորբոքված ասել է՝ տես թե անասուններն ինչ են առաջարկում, մեր երկրի ղեկավարն ասել է՝ դու հուզական, զգացմունքային մարդ ես, մի խառնվիր, ուրիշը կզբաղվի։

2. Արդյոք սուրճի սեղանի շուրջ ընտանեկան միջավայրում Նիկոլին ասվել է՝ մի արա, Ռուսաստանի դեմ քո քայլերը, բանակցությունների ձախողումը հանգեցնելու են պատերազմի, իսկ եթե պատերազմ եղավ, հազարավոր զոհեր ենք ունենալու։ Արդյոք նրա ամուսինը, միջամտել է՝ ինչ է եղել, թող մի 5 հազար հոգի էլ զոհվեն, բա ուզում են հողերը պահել, չե՞ն ուզում զոհվել։

3. Արդյոք 2019-ի առաջին կեսին Նիկոլը հերթական հիստերիկ նոպայի մեջ ասել է՝ Ռուսաստանը, մեր ԱԱԾ-ն, Արցախի ղեկավարությունը իմ դեմ դավադրություն են պատրաստում։

4. Արդյոք 2019-ի երկրորդ կեսին երբ Ռուսաստանի նախագահը շնորհավորել է Հայաստանի Հանրապետության երկրորդ նախագահի տարեդարձը, դարձյալ հերթական նոպայի մեջ, Նիկոլը ցանկացել է լայվ մտնել ու հայտարարել, որ Հայաստանը դուրս է գալիս ՀԱՊԿ-ից, արդյոք մեծ դժվարությամբ են համոզել, որ չանի։

5. Հաշվե՞լ եք վերջին մեկ ամսում Նիկոլը քանի անգամ է զանգել Պուտինին, երեւի մի 30 անգամ, արդյոք եթե մինչեւ պատերազմը երեք անգամ առանց կուլիսային խաղերի զանգեր, դեպքերն այլ զարգացում չէին ունենա։ Հիշեցում, մեկ տարուց ավելի Նիկոլը չի կարողացել հանդիպել ՌԴ նախագահին, մտածեք՝ ինչու չի կարողացել։

6. Նիկոլը պատերազմից անմիջապես հետո հայտարարել է, որ պատերազմն անսպասելի չէր, միայն ժամն ու գլխավոր ուղղությունը չգիտեին. այդ դեպքում ինչու Պաշտպանության նախարարը Հայաստանում չէր եւ վերադարձավ միայն սեպտեմբերի 28-ի երեկոյան, առանց Նիկոլի իմացությա՞ն էր այլ երկրում։ Ինչո՞ւ էր պատերազմից ընդամենը մեկ օր առաջ ՀՀ ԱԱԾ-ն ծանուցագիր ուղարկել Վիտալին Բալասանյանին, եւ եթե նա ներկայանար, կալանավորվելու էր։ Ինչու էին Արցախի պաշտպանական շրջանների հրամանատարները վերջին ամիսներին փոխարինվում անփորձ զինվորականներով։ Ինչու Արցախյան առաջին, Ապրիլյան պատերազմի հաղթողները մեկուսացվեցին ռազմական գործողություններից։

7. Այս ամենի ֆոնին պատերազմի գրեթե ամբողջ ընթացքում ի՞նչ էր անում վարչապետի ամուսինն Արցախում։ Նա Գորիսում թաքնվեց այն ժամանակ, երբ ամեն բան խայտառակ ավարտ էր ունեցել։ Գեներալները հրամանատարական կետում նրա բարոյական աջակցության ոգեշնչման կարիքն ունեի՞ն, թե՞ պետք էր հետեւել, ուղղորդել, որ գծված սցենարից շեղումներ չլինեն։

8. Երբ հուլիսյան սահմանային միջադեպը Նիկոլը վերածում էր հերոսամարտի, ասում էր՝ ջախջախել ենք Ադրբեջանին, աջուձախ շքանշաններ էր բաշխում, նվաստացնում էր Ալիեւին, արդյոք չէ՞ր մոտեցնում պատերազմը։ Հիմա ով է ում նվաստացնում, ծաղրում, ստորացնում։ Ինչո՞ւ Նիկոլը չի համարձակվում կես բառ հակադարձել Ալիեւին։

9. Արդյոք ռազմական դրությամբ խոսքի, մամուլի ազատությունը, կարծիք արտահայտելու իրավունքը սահմանափակելը, սուտ հաղթական տեղեկատվությամբ մարդկանց խաբելը, հանրության դիմադրությունը չեզոքացնելու, պարտությունը լիարժեք դարձնելու նպատակ չուներ։

10. 2020 թվականի մարտի սկզբին Նիկոլն այցելեց Վրաստան։ Արդյոք միակ եւ անձնական խնդրանքը հարեւան երկրի ղեկավարությունից համարձակության համար մի բավական խմելուց հետո եղել է հայկական սիգարետների ազատ տարանցումն ապահովելը։

11. Արդյոք պատերազմի առաջին օրերին Հայաստանի Հանրապետության անունից իբրեւ պաշտոնական բանակցող Իրանի Իսլամական Հանրապետություն է գործուղվել մի շատ հայտնի խոշոր սեփականատեր։

12. Վերջին ելույթում Նիկոլը քաղաքացիներին ասում է՝ մի վախեցեք, ասում է ամենավախկոտը, նայեք՝ քանի թիկնապահով է շրջապատված, քանի շարք ոստիկան է Կառավարության առաջ իր կեցավայրի շուրջ։

13. Արդյոք 2019-ի ամռան այն օրը երբ Ռոբերտ Քոչարյանին դատարանն ազատ արձակեց, Նիկոլը վախից կուչ է եկել ամառանոցի սենյակներից մեկում ու դողդողացել։ Արդյոք նրան մեծ դժվարությամբ են դուրս բերել ընկճախտից։ Արդյոք նա այդպես դողդողացել է նաեւ տարիներ առաջ «Կոշի» կալանավայրում՝ կին փաստաբանի ձեռքը բռնած։ Արդյոք այդ նույն օրերին, երբ ամառանոցի դիմացի լանջի խոտերը հրդեհվել են, Նիկոլը հիստերիայի մեջ աղաղակել է՝ գալիս է, գալիս է, սա Քոչարյանն է ազդանշան ուղարկում։ Արդյո՞ք մինչեւ Ֆելքս Ցոլակյանը չի զանգել, չի ասել, թե մենք ենք խոտերը վառել, կանխարգելիչ հրդեհ է, ամեն ինչ վերահսկողության տակ է, Նիկոլը նոր չի հանգստացել։ Մի վախեցեք, ասում է մեկը, ով մի շաբաթ բունկերից դուրս չէր գալիս։
Արդյոք սխալվա՞ծ կլինեմ, եթե ենթադրեմ, որ այս եւ այլ դրվագների տիրապետում են նաեւ տարբեր երկրների համապատասխան մարմինները։
Նիկոլը մի անգամ ասել է՝ մեր ժողորդին ես բոլորից լավ եմ ճանաչում, եւ ճիշտ է, եւ սուտ։ Նիկոլը լավ է ճանաչում մեր ժողովրդի առավելագույնը 5 տոկոս կազմող հատվածին, որի մարմնավորումն ինքն է. անպատիվ, մարդատյաց, անսուրբ, անամոթ, խոստումնազանց, լկտի սուտասան, բարոյազուրկ, դեմագոգ, սարսափելի վախկոտ ու սարսափեի փողասեր։ Այս տեսակը դեռ իշխանության է Հայաստանում։ Այս տեսակը չի վերանալու, մեր խնդիրն է՝ այս տեսակին օր առաջ հեռացնել իշխանությունից, մեր խնդիրն է՝ պետական-հանրային կյանքում այս տեսակի ազդեցությունը այսուհետ բացառելը»։

Ազգային անվտանգության ծառայությունը տեղեկացնում է, որ քրեական հետապնդումներ են հարուցվել զանգվածային անկարգության շուրջ հինգ տասնյակ մասնակիցների կամ կազմակերպիչների նկատմամբ։ 18 անձի նկատմամբ խափանման միջոց է ընտրվել կալանավորումը, իսկ մնացած անձանց նկատմամբ ընտրվել են անազատության հետ չկապված խափանման միջոցներ:

Նոյեմբերի 9-ի լույս 10-ի գիշերը ՀՀ, ՌԴ և Ադրբեջանի ղեկավարների ստորագրած հայտարարությունից հետո Երևանում հարձակումներ էին տեղի ունեցել ՀՀ ԱԺ–ի ու կառավարության շենքերի վրա։ Անկարգությունների մասնակիցները կոտրել ու փչացրել էին պետական գույքը, բռնության ենթարկել պետական աշխատողներին, այդ թվում` ՀՀ ԱԺ նախագահ Արարատ Միրզոյանին ու վարչապետի մամուլի քարտուղար Մանե Գևորգյանին։
«Պարզաբանվել են նաև շուրջ 250-ից ավելի անձանց ինքնությունները, ինչպես նաև ճշտվել են զանգվածային անկարգության այլ մասնակիցների տվյալները: Հաստատվել է, որ զանգվածային անկարգության մասնակիցները, բացի ջարդ, առանձնապես խոշոր չափերով գույքի ոչնչացում կամ վնասում և այլ նույնաբնույթ գործողություններ իրականացնելուց, առևանգել են ԱԺ բակում կայանված ավտոմեքենաները, որոնց մի մասն արդեն իսկ հայտնաբերվել և առգրավվել են»,–նշված է հաղորդագրության մեջ։
Զանգվածային անկարգություններին մասնակցած անձանց գերակշիռ մասը պարտադիր զինվորական ծառայություն անցած չի եղել, ինչպես նաև չեն մասնակցել սեպտեմբերի 27-ին Արցախում ծավալված ռազմական գործողություններին:
Պարզվել է, որ զանգվածային անկարգություններին մասնակից անձանց մեջ մեծ թիվ են կազմել ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի կողմնակիցները, «Հայ հեղափոխական դաշնակցություն» կուսակցության անդամ հանդիսացող անձինք, «Կամք» նախաձեռնության, «Այլընտրանք» ՀԿ անդամները, ՀՀԿ աջակիցները, ՀՀԿ նախկին պատգամավորների օգնականները, համակիրները, հանրային հնչեղություն ստացած տարբեր քրեական գործերով ամբաստանյալներ, որոնց նկատմամբ հարուցվել են քրեական հետապնդումներ:

ԱԱԾ–ն հայտնում է նաև, որ հիշյալ անձանց կողմից զանգվածային անկարգություններին մասնակից լինելու իրական շարժառիթը պայմանավորված է եղել ոչ թե Արցախյան պատերազմի ելքով, այլ՝ նշված հանգամանքն օգտագործելու եղանակով ՀՀ–ում սահմանադրական կարգը բռնի տապալմանն ու իշխանությունը զավթելուն նպաստելը, ինչպես նաև առանձնապես խոշոր չափերով գույքի բացահայտ հափշտակություններ կատարելը:

ԱԱԾ–ն քննչական դեպարտամենտում շարունակվում է զանգվածային անկարգությունների, իշխանությունը զավթելուն, սահմանադրական կարգը բռնի տապալելուն ուղղված հրապարակային կոչերի, ԱԺ և կառավարությանը պարտադրելու դեպքերի առթիվ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 1-ին, 2-րդ և 4-րդ մասերով, 301-րդ հոդվածով և 301.1 հոդվածի 1-ին մասով հարուցված քրեական գործի նախաքննությունը։

Ինչպես արդեն տեղեկացվել է, 2020թ. սեպտեմբերի 27-ին Ադրբեջանի Հանրապետության ռազմաքաղաքական ղեկավարության կողմից մի շարք միջազգային պայմանագրերի պահանջների խախտմամբ՝ Արցախի Հանրապետության դեմ ագրեսիվ պատերազմ սանձազերծելու և իրականացնելու դեպքի առթիվ հարուցված քրեական գործով նախաքննության ընթացքում կատարված քննչական և այլ դատավարական գործողությունների, ձեռնարկված օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների արդյունքում տվյալներ են ձեռք բերվել Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից ագրեսիվ պատերազմ վարելու առաջին իսկ օրվանից տարբեր ահաբեկչական խմբավորումների անդամ հանդիսացող, նյութական հատուցում ստանալու նպատակով հատուկ հավաքագրված անձանց՝ վարձկաններ հավաքագրելու և օգտագործելու վերաբերյալ: Վերջիններս իրականացրել են միջազգային ահաբեկչություն՝ օտար պետության ներքին վիճակն ապակայունացնելու նպատակով, պայթյունի, հրկիզման և այլ նմանօրինակ գործողությունների կազմակերպմամբ ու իրականացմամբ, շարունակել են մարդկանց ոչնչացնելուն, շինություններ, կառույցներ, ճանապարհներ և հաղորդակցության, կապի միջոցներ կամ այլ գույք ոչնչացնելուն և վնասելուն ուղղված գործողությունները: Այս մասին հայտնում են ՀՀ դատախազությունից։

Վերոգրյալի հիման վրա միջազգային ահաբեկչության դեպքի առթիվ հարուցված քրեական գործով (որը միացվել է Արցախի Հանրապետության դեմ ագրեսիվ պատերազմ սանձազերծելու դեպքի առթիվ հարուցված քրեական գործին) նախաքննության ընթացքում ձեռնարկված օպերատիվ-հետախուզական, ինչպես նաև անհետաձգելի քննչական և այլ դատավարական գործողությունների արդյունքում փաստական տվյալներ են ստացվել այն մասին, որ 2020թ. հուլիս-օգոստոս ամիսներին Ադրբեջանի Հանրապետության ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը ծրագրել է ագրեսիայի ակտ իրականացնել Արցախի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության դեմ, ինչից ելնելով Ադրբեջանի զինված ուժերի պատասխանատու պաշտոնատար անձինք միջազգային ահաբեկչական խմբավորումների վարձկաններով համալրելու վերաբերյալ նախնական համաձայնություն են ձեռք բերել Թուրքիայի Հանրապետության պատասխանատու պաշտոնատար անձանց հետ:

Նշված համաձայնությունն իրագործելու, այդ թվում՝ Արցախի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության տարածքում ահաբեկչություն կատարելու նպատակով, Թուրքիայի Հանրապետության ռազմաքաղաքական ղեկավարության պատասխանատու պաշտոնատար անձինք, գործելով կազմակերպված խմբի կազմում, նույն ժամանակահատվածից սկսած համապատասխան ֆինանսական/դրամական միջոցներ, ինչպես նաև զենք և ռազմամթերք են տրամադրել «Սուլթան Սուլեյման Շահ /Ալ Ամշաթ»,  «Սուկուր», «Ալ Համզաթ», «Սուլթան Մուրադ» միջազգային ահաբեկչական խմբավորումներին, վերջինների կազմից կատարել ահաբեկիչ-վարձկանների ընտրություն, ապահովել նրանց սահուն, անարգել անցումը Սիրիայի և Թուրքիայի պետական սահմանով նախ Թուրքիայի, ապա Ադրբեջանի Հանրապետությունների տարածքներ:

2020թ. սեպտեմբերի 27-ից սկսած՝ «Սուլթան Սուլեյման Շահ /Ալ Ամշաթ» և «Սուլթան Մուրադ» խմբավորումների կազմում ընդգրկված շուրջ երկու հազարից ավել վարձկան անդամներն Ադրբեջանի Հանրապետության զինված ուժերի հետ ներգրավվել և ակտիվ մասնակցություն են ունեցել նախապես Արցախի Հանրապետության դեմ ծրագրված, համակարգված և նպատակաուղղված ռազմական գործողություններում:

Վերոգրյալի հիման վրա ՀՀ զինվորական կենտրոնական դատախազությունում ահաբեկչության ֆինանսավորման դեպքի առթիվ հարուցվել է նոր քրեական գործ` ՀՀ քրեական օրենսգրքի 2171-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախատեսված հանցագործության հատկանիշներով:

Քրեական գործն ուղարկվել է ՀՀ քննչական կոմիտե՝ նախաքննություն կատարելու հանձնարարությամբ:  

Միաժամանակ, ահաբեկչության, ահաբեկչության ֆինանսավորման արգելմանն առնչվող միջազգային պայմանագրերի կարգավորումներին համահունչ՝ ձեռնարկվելու են միջազգային-իրավական համագործակցության առկա մեխանիզմները՝ հիշատակված հանցագործությունները կատարած անձանց բացահայտելու, այդ հանցագործությունների համար միջազգայնորեն ճանաչված իրավական հետևանքները կենսագործելու ուղղությամբ:

«ԱԱԾ-ի, ոստիկանության, դատախազության, քննչականի աշխատակիցներ, սա ներքաղաքական պայքար չի, սա աթոռակռիվ չի, սա հայրենազրկված մարդկանց պայքար է։

Եթե այս պարզ ճշմարտությունը չե՞ք գիտակցում՝ եկեք մանրամասն բացատրեմ, եթե գիտակցաբար եք անում, ուրեմն իմացեք, որ բոլոր առումներով պատասխան եք տալու Նիկոլ Փաշինյանի բոլոր հանցանքների համար։

Ու հիշեք, որ մեզ հայրենիքից զրկողները, մեր մի քանի հազար ընկերների զոհվելու պատախանատուները երբեք չեն մարսելու։

Եթե շարունակելու եք համալրել նրանց շարքերը, ապա պատրաստ եղեք հավասարապես կրելու պատասխանատվությունը, որը որ վաղ թե ուշ կրելու է Նիկոլ Փաշինյանը»։

Հիշեցնենք, որ Փաշինյանի հրաժարականի պահանջով քաղաքացիները երթ են անում, նրանց մեծ մասին ոստիկանությունը բերման ենթարկեց՝ բիրտ ուժ կիրառելով:

Հայկական տեղեկատվական դաշտում հայտնվել են երկրի նախկին պաշտպանության նախարարի անվան հետ կապված աղմկահարույց պատմության մանրամասները։ Խոսքն արցախյան պատերազմից առաջ Սերբիայից զրահաբաճկոնների և սաղավարտների մատակարարման՝ իբրև թե նրա մեղքով չկայացած խոշոր գործարքի մասին է։

Հայկական կայքերում և սոցցանցերի հայկական տիրույթում տեղեկություններ են հայտնվել այն մասին, որ սերբական Mile Dragic ընկերությունը մի քանի ամիս առաջ Ադրբեջանից 40 հազար սաղավարտի և նույնքան զրահաբաճկոնի մատակարարման պատվեր է ստացել։ Նշված ընկերության տնօրենը կապ է հաստատել տեղի հայ համայնքի հետ և պատմել Բաքվից նման պատվերի ստացման մասին։ Ընկերության ղեկավարը հասկացրել է, որ դեմ չէ այդ արտադրանքը իրացնել բարեկամական Հայաստանում՝ ավելի ցածր գներով։

Հայ համայնքի ներկայացուցիչներն իբր թե կապվել են ՀՀ պաշտպանության նախարարի՝ Դավիթ Տոնոյանի հետ և հայտնել այդ առաջարկի մասին։ Նախարարը հրաժարվել է, ինչից հետո այդ զրահաբաճկոններն ու սաղավարտները Թուրքիայով մատակարարվել են Ադրբեջանին։

Հաշվի առնելով այն, որ թեման աղմկահարույց է (ինչը միանգամայն հասկանալի է Արցախում վերջին պատերազմի ֆոնին), Sputnik Արմենիայի վերլուծաբանը որոշեց ստուգել այդ հաղորդագրությունների հավաստիությունը՝ դիմելով անմիջապես սերբական ընկերությանը։

Խմբագրության պաշտոնական հարցմանն ի պատասխան սերբական ընկերության սեփականատեր Միլե Դրագիչը հայտնեց, որ իրենք Ադրբեջանից որևէ տեսակ արտադրանքի մատակարարման պատվեր չեն ստացել։ Բացի այդ, Mile Dragic ընկերությունը Բաքվի հետ երբեք պայմանագրային հարաբերություններ չի ունեցել։ Դրագիչը հերքեց նաև հայ համայնքին դիմելու մասին հաղորդումները։