«Քանի անգամ կարելի է այն, ինչ մենք արել ենք փորձել, քանի անգամ կարելի է տարբեր դերակատարներով կրկնել»,- անդրադառնալով Տավուշից մեկնարկած երթին այս մասին ասաց ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը՝ համեմատականներ անցկացնելով 2018-ին Գյումրիից մենարկած երթի հետ։

«Հասկացանք, նոր բան մտածեք։ Մեկ է՝ վերջում Վազգեն Մանուկյանին, Ռոբերտ Քոչարյանին, Սերժ Սարգսյանին, Բանանի Միհրանին, Արթուր Վանեցյանին, Պարույր Հայրիկյանին մոռացա, կարևոր դերակատարներից է․ էլ ո՞վ կար այնտեղ․ բերելու են ցույց տան, ասեն էս են էս մարդիկ։ Ասենք դերակատար են փոխում, գնում ուրիշ դեմքով գալիս են, նույն նախկին դերակատարները ասում են՝ հլը էկեք մի հատ էլ սենց բան փորձենք, էկեք հույզերի վրա խաղանք»։

Հարցին, արդյոք երթն արդեն Երևանում կարող է վերաճել համաժողովրդական ընդվզման, և իշխանությունը կլսի մասնակիցների պահանջը, նա նշեց․ «ՀՀ-ում իշխանությունը ներկայացնում է ժողովրդին, երբ ժողովուրդն ինչ-որ պահանջ կներկայացնի, կտեսնենք, որ դա նրա կողմից է»։

Քա՞նի մարդ պետք է ներկայացնի պահանջ․ «2337․ գիտեք, ես նման բաների մասին չեմ մտածում, նման տրամաբանություն իրենց շուրջը ստեղծում են ընդդիմադիրները, իրենք իրենց ասածին հավատում, իրենց ԶԼՄ-ներով տարածում են։ Ես վստահ եմ, որ ՀՀ ժողովուրդն ամեն ինչ շատ լավ հասկանում է, վստահում է սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացին, գիտի, որ ՀՀ-ն պետք է խաղաղության մեջ ապրի, պատերազմ չի ուզում, չի պատրաստվում հներին վերադարձնել իշխանությունը, չի ուզում կրոնապետության գնալ, չի պատրաստվում եկեղեցու որոշ անդամներին դիտարկել որպես քաղաքական գործիչ։ Եկեղեցին, Աստված, հույզերը, որոնք ունենք որպես քրիստոնյա, և անհատները, որոնք այսօր քաղաքական շահեր են սպասարկում տարբեր բաներ են․ ես չեմ հավատում, որ ՀՀ ժողովուրդն իր իմաստությունը կորցրել է»։

Իրավունքը հարմարեցվում, ծառայեցվում է քաղաքականությանն ու քաղաքական շահերին: Այս մասին իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է ՀՀ նախկին ՄԻՊ Արման Թաթոյանը: 

«Սահմանազատման և սահմանային անվտանգության հարցերի հանձնաժողովի, դրա անդամների իրավասություն որևէ տեղ ամրագրված չէ, հանձնաժողովի աշխատակարգը նախատեսում է միայն կազմակերպական-ընթացակարգային կանոններ։ 

Տավուշի հատվածում հայտարարված «սահմանազատումը» միջազգային պահանջների, մարդկանց անվտանգության ու իրավունքների կոպիտ խախտումներով: Գործընթացը գաղտնի է և հատուկ դուրս է դրված իրավական մեխանիզմներով վերահսկողությունից: 

Կառավարությունն ինքն է հայտարարում, որ սահմանազատման հանձնաժողովի կանոնակարգի նախագիծ անգամ առկա չէ»:

Գերմանահայոց Կենտրոնական Խորհուրդը հայտնում է իր անվերապահ աջակցությունը «Տավուշը հանուն Հայրենիքի» շարժմանը և բարձրաձայնում իր մտահոգությունը Տավուշում իրականացվող անօրինական սահմանազատման և սահմանագծման վերաբերյալ։

՚«Կոչ ենք անում ՀՀ իշխանություններին հրաժարվել պարտվողական քաղաքականությունից եւ միակողմանի զիջումներից։ Սրանում մենք ՀՀ անվտանգության փլուզման և պետականության գոյության կորստի իրական վտանգ ենք տեսնում։

Հայաստանը մեր բոլորի հայրենիքն է եւ մենք չենք կարող անտարբեր լինել պետականության կորստի նկատմամբ։ Դրանով պայմանավորված՝ միանում ենք ազգային ու հայրենապաշտպան մղումներով կյանքի կոչված շարժմանը, խստորեն դատապարտում բիրտ ուժի կիրառումն իրենց օջախի ու հողի համար ոտքի ելած մեր հայրենակիցների նկատմամբ։ Մենք բազմիցս նշել ենք ու հիմա էլ վերահաստատում ենք․ թե՛ Տավուշի հարցը, թե՛ Հայոց Ցեղասպանության միջազգայնորեն ճանաչման չեղարկման հարցը կարմիր գծեր են, որոնք կարող են բերել անջրպետի եւ որոնք չեն բխում թե՛ Հայաստանի եւ թե՛ Սփյուռքի շահերից։

Եվ եթե Հայաստանի իշխանությունը շարունակի այս ազգակործան քաղաքականությունը եւ եթե մեր մտահոգություններն անտեսվեն, ապա Սփյուռքը ստիպված է ավելի կտրուկ քայլերի դիմել։

Այս պայքարը ողջ հայութեան եւ Հայաստանի հարցն է, պայքար՝ ստի եւ կեղծիքի դէմ՝ յանուն ճշմարտութեան եւ արդարութեան։ Եւ այս պայքարը անպայման պիտի յաջողի»,- ասվում է հայտարարությունում:

«Արցախ միության» ղեկավար Արտակ Բեգլարյանը գրել է․

«Բագրատ Սրբազանի դեմ սկսած արշավն ու վիրավորանքները խիստ անընդունելի ու զազրելի են, առավել ևս, երբ բխում են իշխանություն ու հանրային ազդեցություն ունեցող անձանցից:

Բագրատ Սրբազանը ոչ մի ապօրինի ու հակաբարոյական բան չի արել ու անում, հակառակը՝ պայքարում է իր դավանած արժեքների ու գաղափարների, իր ու մեր սեփական հայրենիքի համար՝ պահելով իր բարձր մակարդակն ու պարկեշտությունը:

Ես բախտ եմ ունեցել Սրբազանի հետ բազմիցս շփվելու, մտքեր փոխանակելու ազգային ու համամարդկային բազմաթիվ հարցերի շուրջ, և միշտ տպավորված եմ եղել նրա արժեհամակարգով, հոգևոր ու մարդկային որակներով:

Հիշում եմ, երբ 2020թ. նոյեմբերի 4-ին կամ 5-ին Ստեփանակերտում գտնվող Բագրատ Սրբազանը, լսելով Շուշիի մոտ մարտերի մասին, զանգահարեց ինձ և հարցրեց, թե ինչպես կարող է բարձրանալ Շուշի: Իմ ստացած տեղեկությունների հիման վրա՝ նրան խորհուրդ տվեցի չվտանգել իր կյանքը: Հետո իմացա, որ նա, այնուամենայնիվ, մտել էր Շուշի և աղոթել Ղազանչեցոցում:

Ինձ համար Բագրատ Սրբազանը բացառիկ հոգևոր ու ազգային հեղինակություն է, ով ծառայող առաջնորդության շատ լավ օրինակ է ցույց տալիս: Պետք է հավատալ նրա իմաստուն ու արժեքահեն առաջնորդությանը, կանգնել նրա կողքին և պաշտպանել նրան չարի հարձակումներից:

Համամիտ չե՞ք նրա պայքարի ու քարոզած մոտեցումների հետ, ապա բավարար էթիկա, քաղաքական մշակույթ ու մասնագիտական կարողություններ ցուցաբերեք ժողովրդին հակառակում համոզելու հարցում, ոչ թե կիրառեք կեղտոտ տեխնոլոգիաներ Բագրատ Սրբազանին և այլ պայքարողների անվանարկելու, զրպարտելու, վիրավորելու, զազրախոսելու և այլ մեղքերով «ռմբակոծելու» համար: Էլ չասեմ, թե որքան դատապարտելի է բիրտ ուժի կիրառումը իրենց հայրենի օջախները պաշտպանող անձանց հանդեպ:

«Հինգերորդ շարասյան» ու «օտարերկրյա գործակալների» վերաբերյալ հեքիաթներն էլ վաղուց ծիծաղելի են, որ պատմում եք բոլոր ընդդիմախոսների մասին՝ պարզապես նրանց հեղինակազրկելու համար: Եթե Բագրատ Սրբազանն էլ է «օտարերկրյա գործակալ», ապա ազգովի նվազագույնը սատանիստներ ենք, իսկ Սրբազանն էլ, այո, կարող է գործակալ լինել, սակայն՝ Աստծո գործակալը…

Թեև քաղաքական բարձր մշակույթ պահելու պարտավորությունը բոլոր քաղաքական ու հասարակական ուժերինն է, և նշված խնդիրները շատերի մոտ են դրսևորվում, սակայն ցանկացած երկրում քաղաքական մշակույթի ու ազգային համախմբվածության դիրիժորը գործող իշխանությունն է լինում: Ուստի, ցավում եմ, որ ՀՀ իշխանությունները շարունակաբար իջեցնում են նաև քաղաքական մշակույթի նշաձողը՝ խթանելով ներքին պառակտվածությունը, բևեռացվածությունն ու ատելության մթնոլորտը: Իսկ մեր իրական թշնամիները հրճվանքով նայում են և անընդհատ կրակին յուղ լցնում:

Վստահ եմ՝ մեր ազգի վերածնունդը դեռ գալու է: Ձմեռը որքան էլ խիստ լինի, միևնույն է՝ գարունը կգա»:

Ազգային ժողովում ՔՊ-ական պատգամավորներն այնպիսի մոլեռանդությամբ են գովում ու շնորհակալություն հայտնում ՄԻՊ-ին, տպավորություն է, թե անտեսում են նրա կատարած աշխատանքը մարու իրավունքների խախտումնրի վերաբերյալ, դրանք անգամ չեն քննարկվում․ գրել է «Լրագրողներ հանուն մարդու իրավունքների» ՀԿ նախագահ, իրավապաշտպան Ժաննա Ալեքսանյանը։

«Հայաստանում ոչ մի ՄԻՊ այսքան սիրված չի եղել իշխանության կողմից, ընդհակառակը, չէ որ ՄԻՊ-ը պաշտպանում է իշխանությունների կողմից տուժած անձանց իրավունքները, բայց այս դեպքում ՔՊ-ն խիստ հանդուրժող է։ Ինձ թվում է՝ նեղացնում են Անահիտ Մանասյանին։ Ռուբեն Ռուբինյանը վկայակոչում է մի զեկույց, որտեղ խոսքի ազատության առաջընթաց է գրանցված և եզրակացնում, «սրանով ամեն ինչ ասված է», չնայած վերջին 10 օրվա ընթացքում լրագրողների նկատմամբ բռնի դեպքերի աճող թվին, ինչն այդ զեկույցում չի կարող ներառված լինել։

Հավանաբար ամփոփիչ ելույթով հանդես կգա քպական Արթուր Հովհաննիյանը իր հանճարեղ «Freedom House չի որոշում մենք ժողովրդավար երկիր ենք, թե ոչ» թեզով։ Անհույս տգիտություն»։

Ըստ Առնոլդ Թոնբիի, քաղաքակրթությունները, մեր կողմից ավելացնենք ազգերն, անգամ անհատները, զարգանում են հստակ սխեմայով՝ մարտահրավեր և մարտահրավերին պատասխան: Պատասխանը տալիս է ստեղծագործ փոքրամանությունը: Այս մասին Facebook-ի իր էջում գրել է Քաղաքագետ Ստեփան Դանիելյանը:

Նա նաեւ նշել է. «Մենք ծանրագույն մարտահրավերի առջև ենք հայտնվել և մեր գոյությունը կախված է նրանից, թե մարտահրավերին պատասխան կգտնենք, թե՝ ոչ:

Ըստ Թոյնբիի պատասխանը ժողովուրդը չի գտնում, ոչ էլ կոնկրետ մարդիկ, այլ ստեղծագործ փոքրամասնության միջավայրը:

Եթե քաղաքակրթությունը, կամ, ավելացնենք, ազգը  չունի, կամ սպառել է իր ստեղծագործող ունակություններն, ապա լքում են պատմության թատերաբեմը: Նման իրավիճակներում մահվան տանող գործընթացն առաջնորդում են այսօրվա Հայաստանն առաջնորդող անձանց նման կերպարները, կազմակերպելով մահվան արարողակարգը:

Գործող ռեժիմն ընդամենը սգո ծառայություններ է մատուցում, դա է նրանց վարած քաղաքականության բովանդակությունը»։

Ոստիկանության գվարդիան ձևավորվելու է որպես լիովին նոր կառույց, այն չի հանդիսանալու ոստիկանության ստորաբաժանման որևէ իրավահաջորդը։ Այս մասին կառավարության նիստում հայտարարեց ՆԳ փոխնախարար Արփինե Սարգսյանը՝ Ոստիկանության գվարդիայի մասին օրենքում փոփոխություններ կատարելու հարցի քննարկման ժամանակ։

«Մինչև 2025 թվականի հունվարի 10-ը նախատեսված է ոստիկանության գվարդիայի հրամանատարի նշանակում և արդեն նշանակումից հետո երկամսյա ժամկետում ամբողջական ձևավորում»,- ասաց նա։

Նրա խոսքով՝ օրենքով սահմանվում է Ոստիկանության գվարդիայի կարգավիճակը։

«Ի տարբերություն ոստիկանության զորքերի, որն այս պահի դրությամբ գործում  է այլ զորքերի բնորոշման դաշտում, ոստիկանության գվարդիան այլևս դուրս է գալու այդ կարգավիճակից, լինելու է մաքուր ոստիկանական ստորաբաժանում՝ այդպիսով վերացնելով երկակի կարգավիճակը, որը զուգակցվում է արտաքին և ներքին անվտանգության սպասարկման հետ և այդպիսով հանդիսանում զորքերի ռազմականացման հիմնական նախադրյալը»,- ասաց փոխնախարարը։

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն էլ նշեց, որ նախագիծը ոստիկանության բարեփոխումների հերթական շատ կարևոր փաթեթն է։

«Ոստիկանությունն ուժային կառույց է, ինչը նշանակում է, որ ոստիկանությունն ուժ գործադրելու լեգիտիմ իրավունք պետք է ունենա, եթե չունենա, որպես ծառայություն կդառնա անիմաստ։ Այլ բան, որ մենք պետք է ունենանք շատ հստակ ստանդարտներ։

Սա կարևոր է և՛ քաղաքացուն պաշտպանելու համար, և՛ ոստիկանին պաշտպանելու համար։ Կարևոր է հանրային հաղորդակցությունը, որ մարդիկ հասկանան՝ ինչ ենք անում, ինչի ենք անում, որ մեր նպատակադրումները բոլորին պարզ լինեն և մեր նպատակադրումները աղավաղելու հնարավորություն չտանք որևէ մեկին»,- ասաց Փաշինյանը։

Լատվիայի արտաքին գործերի նորանշանակ նախարար Բայբա Բրաժեն ասել է, որ Ուկրաինան որոշ գործընկերներից ստացել է արևմտյան զենք՝ ռուսական տարածքին հարվածելու թույլտվությամբ։ Այս մասին նա խոսել է eurointegration.com.ua կայքին տված հարցազրույցում։

Աղբյուրը նկատում է, որ ներկայում Ուկրաինան արևմտյան գործընկերներից զենք է ստանում՝ այն Ուկրաինայի սահմաններից դուրս օգտագործելուց խուսափելու հրապարակային նախազգուշացումով։ Այնուամենայնիվ, Բրաժեն կարծում է, որ այս մոտեցումը կարող է փոխվել, և դեռ ավելին, այն արդեն փոխվում է։

«Արդեն կան երկրներ, որոնք արդեն զենք են տրամադրել Ուկրաինային՝ առանց նման սահմանափակումների»,- ասել է Լատվիայի ԱԳՆ ղեկավարը։

Ճշտող հարցին ի պատասխան նա հաստատել է, որ նման երկրներ իսկապես կան: Բրաժեն բացատրել է, որ այս դեպքերում սահմանափակումների վերացումը հրապարակային չի քննարկվել։

«Իհարկե, ամեն ինչ չէ, որ հրապարակայնորեն հայտարարվում է, և նույնիսկ ավելի լավ է դա չբարձրաձայնել մինչև որոշակի ժամանակ»,- ասել է նա։

Նախարարը համոզմունք է հայտնել, որ եթե կան օբյեկտներ, որոնցից Ռուսաստանը հարձակվում է Ուկրաինայի վրա, ապա Ուկրաինան իրավունք ունի հակահարված տալ, եթե այդ օբյեկտները գտնվում են Ռուսաստանի տարածքում։ Ըստ Բրաժեի՝ զենքի նման օգտագործումը թույլատրված է միջազգային իրավունքով։

Սրան արձագանքել է ՌԴ ԱԳՆ խոսնակ Մարիա Զախարովան՝ հայտարարելով, որ եթե Լատվիայի ԱԳՆ-ն չի ստում, ուրեմն պետք է ներկայացնի այդ երկրների ցանկը։

Հայաստանի նախկին վարչապետ,  ԱԺ նախկին Նախագահ Խոսրով Հարությունյանը գրում է.

«Բեկել իշխանությունների սանձազերծած սահմանազատման և սահմանագծման սպառնալի գործընթացը                               

կամ                                                                                                                                                    

Ոչ հռետորական հարցադրումներ գործող իշխանությանը

Այն ինչ տեղի է ունենում այս օրերին Տավուշում դա սահմանազատում չէ, այլ սահմանագծում է՝ առանց սահմանազատման սկզբունքների շուրջ համաձայնության գալու: Ըստ էության իշխանությունը որոշել  է միակողմանի  դիրքերը զիջել Ադրբեջանին՝ ուղղակի սպառնալիքի տակ դնելով   բնակչության ապագան  այդ տարածքում:

Կրկնում եմ, Վարչապետն իրականացնում է ոչ թե սահմանազատում, այլ ապօրինի սահմանագծում՝ անշրջելի դարձնելով ոչ միայն տվյալ տարածքում բնակչության գոյության սպառնալիքները, այլ, կազմաքանդելով տարածաշրջանի պաշտպանական առաջնագիծը, թշնամու ուղղակի ռազմական սպառնալիքի տակ է դնում մեր ինքնիշխան երկրի ողջ տարածքը  Հայաստանի և Ադրբեջանի շփման գծի ողջ երկայնքով՝  Նոյեմբերյանից մինչև Մեղրի: Եվ բոլորովին պատահական չէ, որ այդ ազգադավ որոշման իրականացումը խափանելու համար ընդվզում են նաև մեր մնացած տարածքների բնակիչները:

Տավուշում իշխանության  գործողությունները, առանց չափազանցության,  ազդարարում են Հայոց պետականության կործանման սկիզբը: Այլևս հանդուրժել ազգակործան այս գործունեությունը անթույլատրելի է և դատապարտելի:

Մենք պետք է մեր մեծագույն հարգանքը բերենք Տավուշի բնակչությանը և հատկապես նրա փաստացի առաջնորդին՝ Բագրատ Սրբազանին: Հարկ է հարգանքի տուրք մատուցել նաև Շիրակի և Գուգարաց թեմերի առաջնորդնորդներին, ինչպես նաև Հայ Առաքելական եկեղեցու այլ թեմերի առաջնորդներին,  որոնք իրենց ազգանվեր վարքով ոգևորում են ժողովրդին և սատարում նրա պայքարին:

Արդ, ո՞՞րն է համաժողովրդական պայքարի ներկա փուլի առանցքային խնդիրը: Ըստ իս դա մեկն է՝  բեկել իշխանությունների սանձազերծած սահմանազատման և սահմանագծման այս սպառնալի գործընթացը:
Ի՞նչ է նշանակում  ‹‹բեկել›› սահմանազատման ներկայիս գործընթացը: Արդյո՞ք այն նշանակում է հրաժարվել սահմանազատման իրականացումից : Անշուշտ ո՛չ:
Բեկել այս գործընթացը նշանակումէ հասնել նրան, որ  սահմանազատումն իրականացվի միջազգայնորեն ճանաչելի սկզբունքների հիման վրա:
Իսկ որո՞նք են այդ սկզբունքները:

Այդ սկզբունքները շարադրված են  անվտանգության բնագավառում միջազգային ամենահեղինակավոր կառույցի՝ Եվրոպայի Անվտանգության և Համագործակցության Կազմակերպության Քարտուղաքարության կողմից ընդունված ‹‹Պետական սահմանի սահմանազատում և սահմանագծում: Հրատապ հարցեր և լուծումներ›› վերտառությամբ փաստաթղթում, որը ընդունվել է 2017թ դեկտեմբերին և կոչված է որպես պարտադիր կիրառման ուղեցույց հետխորհրդային երկրների միջև սահմանազատման աշխատանքների  իրականացման համար:

Այդ փաստաթուղթը պահանջում է, որ  մինչ  բուն սահմանազատման աշխատանքներին անցնելը կողմերը պետք է բանակցեն և համաձայնության գան այն սկզբունքների շուրջ, որոնց հիման վրա սահմանազատման իրականացումը հնարավորինս կբացառի  հետագայում միջպետական հարաբերություններում  ռիսկերի  ձևավորումը:

Օրինակ համաձայն այդ փաստաթղթի բանակցող կողմերը պետք է  համաձայնության գան այն սկզբունքի շուրջ,  որ ապագա սահմանը չի կարող դառնալ կողմերի միջև լարվածության և անկայունության աղբյուր:

Այսինքն   նշյալ փաստաթուղթը  մերժում է ‹‹ինչ տիրապետում եմ, այն էլ տնօրինում եմ›› կոնֆլիկտածին սկզբունքով առաջնորդվելու  ցանկացած փորձ (ի դեպ հենց այդ սկզբունքով է առաջնորդվում Ադրբեջանը) կամ անկլավների մասին որևէ հարցադրում (հաշվի առնելով, որ այդ անկլավներն անմիջապես վեր են ածվելու ռազմական հենակետերի և ուժի սպառնալիքի կիրառման նոր հնարավորություների Ադրբեջանի ձեռքում):

Մի՞թե վերոնշյալ  սկզբունքը չի  նշանակում, որ  2020թ նոյեմբերից հետո ռազմական ճանապարհով կամ ուժի սպառնալիքի միջոցով Հայաստանի սուվերեն տարածքից ձեռք գցած ռազմավարական կարևորության բարձրունքները Ադրբեջանը պարտավոր է ազատել:
Հարց. ինչու՞ է գործող իշխանությունը խուսափում վերը նշված փաստաթղթում ամրագրված այս սկզբունքի շուրջ բանակցելուց և փորձում է սահմանազատման խնդրում հիմք ընդունել  իրավաքաղաքական առումով փաստացի ոչինչ չասող  Ալմա Աթիի Հռչակագիր կոչված փաստաթուղթը:

Միամիտ կլինի ենթադրել, որ  եվրոպական փորձագետները  սահմանազատման և սահմանագծման սկզբունքները մշակելիս  տեղյակ չեն եղել  Ալմա Աթիի Հռչակագրի  գոյության մասին:
Եթե այդ Հռչակագիրը  օգտակար  լիներ  հետխորհրդային պետությունների միջև սահմանազատման աշխատանքների իրականացման համար, ապա եվրոպական փորձագետները  տարբեր երկրների փորձը հարյուրավոր էջերում մեկնաբանելու փոխարեն  ընդամենը հղում կկատարեին այդ հռչակագրին և վերջ: 

Բայց նրանք դա չեն արել: Ինչու՞:

Միայն անտեղյակները կամ  պրոցեսը միտումնավոր  խեղողները կարող են շրջանցել այն կարևոր հանգամանքը, որ Խորհրդային Միությունում հանրապետությունների վարչական սահմանները Կոմունիստական Կենտրոնը ձևավորել էր այնպես, որ հարևան հանրապետությունների միջև  մշտապես  լիներ  որոշակի   լարվածություն, ինչը և  ապահովում էր   Կենտրոնի քաղաքական անվերապահ ազդեցությունը  տեղերում:  
Այդ է պառճառը, որ այսօր գրեթե բոլոր հետխորհրդային պետություններն  իրենց անմիջական հարևանների նկատմամբ  ունեն տարածքային պահանջներ: Մեր Հանրապետության ոչ վաղ անցյալը նույնպես վկայում է այդ մասին: 

Ուստի առաջնորդվել Խորհրդային շրջանում Կենտրոնի կողմից ձևավորված վարչական սահմաններով նշանակում է վերակենդանացնել ազգամիջյան կոնֆլիկտները՝ նպաստելով պետութունների միջև լարվածության և անկայունության խորացմանը: Սա է իրականությունը և  գործող իշխանությունները  պարտավոր են  դա հստակ գիտակցել:
Ահա թե ինչու է պետք առաջնորդվել ոչ թե Ալմա Աթիի Հռչակագրով, այլ ԵԱՀԿ Քարտուղարության վերոնշյալ փաստաթղթի պահանջներով: 

Մեկ այլ ոչ պակաս կարևոր հարցի մասին: Վարչապետը անդադար պնդում է, որ  մեր  երեք տասնյակից ավել  սահմանամերձ գյուղերի  տարածքները գտնվում են Ադրբեջանի  օկուպացիայի տակ և հաճախ հույս հայտնում, որ Ադրբեջանը կցուցաբերի ողջամիտ մոտեցում այդ տարածքները ազատելու հարցում:  Մանկամտություն և ուրիշ ոչինչ:

Մինչդեռ  ԵԱՀԿ Քարտուղարության նույն այդ փաստաթղթում հստակ սահմանված է  սկզբունք, համաձայն որի սահմանազատման արդյունքում սահմանամերձ բնակավայրերի բնակիչները չեն կարող զրկվել իրենց բնականոն կենսագործունեության համար անհրաժեշտ հնարավորություններից՝ խոտհարքներց, արոտավայրերից, ջրաղբյուրներից, հոսանքի, կապի և տրանղսպորտային  հաղորդակցության ենթակառուցվածքներից և այլն: Միջազգային անվտանգության բնագավառում այդ հեղինակավոր կառույցն, ի դեմ իր Քարտուղարության, առաջարկում է սահմանազատում իրականացնող պետությունների հանձնաժողովներին պարտադիր բանակցել այս սկզբունքը: Հարց. ինչու՞  է  Վարչապետը կամ Մհեր Գրիգորյանը անտեսում խնդրի լուծման այս հնարավորությունը:
Կամ  ոչ պակաս կարևոր մի խնդրի մասին ևս: ԵԱՀԿ Քարտուղարությունը գտնում  է, որ  սահմանազատման ընթացքում չի կարող անտեսվել հողի և անշարժ գույքի նկատմամբ սահմանամերձ բնակավայրերի բնակիչների սեփականության իրավունքը, եթե այդ իրավունքը  ձեռք  է բերվել տվյալ պետության ներքին օրենսդրության  համապատասխան: Այսինքն  սահմանազատման արդյունքում չի կարող մարդու տունը հայտնվել  Հայաստանում, իսկ գոմը՝ Ադրբեջանում:

Մի՞թե սա կարևոր սկազբունք չէ (մենք նման իրավիճակի հետ բախվել ենք Սյունիքում՝  2021-ին Ադրբեջանցիների կողմից ջիպիէսով սահմանազատում իրականացնելու արդյունքում):  Ինչու՞ է  գործող իշխանությունը անտեսում բանակցություններում արդարամիտ լուծումների գալու այս հնարավորությունը: 

Ինչու՞է Մհեր Գրիգորյանը խորշում  միջազգային հեղինակավոր կառույցի կողմից առաջարկվող այս սկզբուների շուրջ բանակցելուց, փոխարենը միակողմանի զիջումների գնում Ադրբեջանի պահանջներին՝ ձևավորելով ռազմական սպառնալիքի նոր հնարավորություններ, վտանգելով մեր  Պետության գոյությունն ընդհանրապես:

Սրանք հռետորական հարցեր չեն և  գյուղացիների գլխի տակ փափուկ բարձ դնելու փորձերի փոխարեն պահանջում են օրվա իշխանությունների անմիջական պատասխանը:
Ի դեպ առանձնահատուկ ցանկանում եմ  նշել, որ ԵԱՀԿ Քարտուղարության նշված փաստաթղթում աշխարհագրական քարտեզների մասին խոսվում է, որպես վերը շարադրված սկզբունքների կիրառումն ապահովելու հավելյալ հնարավորություն, բայց ոչ որպես առանցքային խնդիր: Այս դիտարկումը անում եմ հատկապես նաև տիտղոսային ընդիմության ներկայացուցիչների համար, որոնք արդեն հոգնեցրել են քարտեզների մասին իրենց հարցադրումներով:
Այս հարցադրումների մասին առավել մանրամասն ես իմ մոտեցումները շարադրել եմ  դեռևս 2021թ-ին  ‹‹Հայաստանը մուրճի և սալի արանքում: Ի՞նչ անել›› վերտառությամբ հոդվածում:
Ինձ հաճախ իմ ընդիմախոսները  հակադարձում են, որ ԵԱՀԿ Քարտուղարության փաստաթուղթը կրում է խորհրդատվական (ռեկոմենդացիոն) բնույթ. Ուստի այն կարող է հիմք ընդունվել միայն բանակցող կողմերի համաձայնության դեպքում:

Նախ, մեկ անգամ ևս  ցանկանում եմ ընդգծել, որ այդ փաստաթուղթն ընդունվել է անվտանգության բնագավառում միջազգային ամենահեղինակավոր կառույցի կողմից, որպես հետխորհրդային տարածքում սահմանազատման աշխատանքների իրականացմոամ պարտադիր ուղեցույց:
Երկրորդ, կարծում եմ շատ դժվար է որևէ ողջամիտ հիմնավորում գտնել  նշյալ փաստաթղթում առաջարկվող սկզբունքները մերժելու կամ դրանց շուրջ բանակցելուց խորշելու համար: Թերևս միայն այն դեպքում, երբ  կողմերը բացահայտ դեմ են  միմյանց  հետ խաղաղ  գոյակցությանը և սահմանազատման գործընթացը խաղաղության համար անհրաժեշտ իրավաքաղաքական նախադրյալներ ձևավորելու նպատակով որպես հնարավորություն օգտագործելուն:

Այն, որ Ալիևը   դեմ է խաղաղությանը դա փաստում է նաև Փաշինյանը: Բայց ինչու՞ է Փաշինյանն աջակցում նրան՝  խուսափելով ԵԱՀԿ Քարտուղքրության նշյալ փաստաթղթում  արձանագրված սկզբունքների շուրջ բանակցություններ վարելուց կամ այդ փաստաթղթի  հիման վրա սահմանազատման աշխատանքների իրականացումից: Այս հարցը ողջամիտ պատասխան չունի:
Չէ՞ որ նույնիսկ  Շառլ Միշելը, կարևորելով սահմանազատման խնդիրը  երկու պետությունների միջև խաղաղությունն անշրջելի դարձնելու գործում, պատրաստակամ էր կողմերին աջակցության համար իր փորձագետներին տրամադրել:  Արդյո՞ք եվրոպական կառույցները կարող են մերժել այն առաջարկը, որ նպատակահարմար է սահմանազատումն իրականացնել ԵԱՀԿ Քարտուղարության կողմից մշակված համապատասխան փաստաթղթի հիման վրա:  Դե իհարկե ո՛չ: Ուրեմն հարց. ինչու՞ հայկական կողմը չի գնում այդ ճանապարհով, այլ նպատակահարմար է գտնում սեփական բնակչությանը պատերազմով ահաբեկելու միջոցով միակողմանի զիջումների գնալ, ընդ որում Տավուշում իրականացնել ոչ թե սահմանազատում այլ ուղղակի սահմանագծում:
Այս հարցերը հռետորական չեն:

Ավելին  հանդես գալով սահմանազատման և սահմանագծման շուրջ բանակցությունները  Եվրոպայի Անվտանգության և Համագործակցության Կազմակերպության Քարտուղարության  վերոնշյալ փաստաթղթի հիման վրա անցկացնելու պահանջով հնարավորություն է ստեղծվում  բեկել  այդ գործընթացը՝ տեղափոխելով այն միջազգայնորեն ճանաչելի սկզբունքների հուն:   
Ուստի պահի հրամայականն է կասեցնել Տավուշում սահմանագծման անօրինական գործընթացը և սահմանազատումն իրականացնել ԵԱՀԿ Քարտուղարության 2017թ դեկտեմբերին ընդունված ‹‹Պետական սահմանի սահմանազատում և սահմանագծում: Հրատապ հարցեր և լուծումներ›› վերնագիրը կրող փաստաթղթի հիման վրա: Հակառակը՝ կործանարար է»։

Այն, ինչ կատարվում է Տավուշում՝ «սահմանագծման» անվան տակ, հակասում է և՛ միջազգային պրակտիկային, և՛ մեր սահմանադրությանը,  լրագրողների հետ զրույցում ասաց ՀՀ նախկին վարչապետ Վազգեն Մանուկյանը, ով գտնվում է Կիրանցում։

Վազգեն Մանուկյանը շեշտեց՝ Նիկոլ Փաշինյանն իրեն Հայաստանի «սեփականատեր» է զգում՝ ինքնակամ որոշում է՝ որ կտորը հողը ում տա, ում չտա։

«Եվ կարևոր է, որ ժողովուրդը պայքարում է իր իրավունքների համար, այդ իրավունքները ամբողջ Հայաստանի իրավունքներն են»,- ասաց Վազգեն Մանուկյանը։   

ՀՀ գործող իշխանությունը, հայտարարելով, թե   ուզում է կնքել խաղաղության պայմանագիր, որպեսզի Հայաստանը խաղաղ ապրի, հաշվի չի առնում Ադրբեջանի հետապնդած իրական նպատակները, կարծիք հայտնեց Վազգեն Մանուկյանը։

«Ադրբեջանը լրիվ ուրիշ խնդիրների մասին է  խոսում․  խոսում է Հայաստանի մասին՝ որպես «Արևմտյան Ադրբեջանի»։ Նրա նպատակն է  ամրապնդվել մեր   բարձունքների վրա, որպեսզի շարունակի իր նվաճողական ընթացքը։ Մեր ամեն զիջումը բերում է պատերազմի վերսկսման ավելի մեծ հավանականության, քան չզիջելը»,- ընդգծեց Մանուկյանը։

Ըստ նրա, սակայն, անդառնալիության կետը հատված չէ․ եթե ժողովուրդը միասնական որոշում ընդունի և միասնաբար պայքարի, դրան  դժվար կլինի դեմ գնալ։