ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը փորձում է Crocus City Hall համալիրում տեղի ունեցած ահաբեկչությունը «բարդել ուրիշի վրա», հայտարարել է Ուկրաինայի նախագահ Վլադիմիր Զելենսկին։ Այս մասին գրում է korrespondent.net-ը:

«Ակնահայտ է, որ երեկ Մոսկվայում  կատարվածը Պուտինը և մյուս տականքներն ուղղակի փորձում են բարդել ուրիշի վրա։ Նրանք միշտ նույն մեթոդներն են կիրառում։ Նման բան արդեն եղել է՝ և՛ պայթեցված տներ, և՛ գնդակահարություններ, և՛ պայթյուններ։ Եվ նրանք միշտ մեղադրում են մյուսներին»,- ասել է Ուկրաինայի ղեկավարը։

Նա նշել է, որ ռուսներն են եկել Ուկրաինա, այրում են քաղաքները, և փորձում են մեղադրել Ուկրաինային։

«Նրանք խոշտանգում են, բռնության ենթարկում մեր ժողովրդին, և նրանց իսկ մեղադրում: Հարյուր հազարավոր ահաբեկիչների բերել են այստեղ՝ ուկրաինական հող, նրանք կռվում են մեր դեմ և իրենց չի հետաքրքրում, թե ինչ է կատարվում իրենց երկրի ներսում։ Երեկ է այս ամենը տեղի ունեցել և այդ ոչնչություն Պուտինը, փոխանակ զբաղվի Ռուսաստանի քաղաքացիներով, դիմի նրանց, մի օր լռեց՝ մտածելով, թե ինչպես դա ուղղի Ուկրաինայի կողմը։ Ամեն ինչ միանգամայն կանխատեսելի է»,- ասել է Զելենսկին։

«Եվ եթե ռուսները պատրաստ են լուռ մեռնել «կրոկուսներում» և որևէ հարց չտալ իրենց հատուկ ծառայություններին, ապա Պուտինը կփորձի նման իրավիճակներն օգտագործել իր անձնական իշխանության օգտին», — եզրափակել է Զելենսկին:

Հիշեցնենք, որ մարտի 22-ի երեկոյան մի խումբ զինված տղամարդիկ ինքնաձիգներից կրակ են բացել Մոսկվայի Crocus City Hall-ում, ինչից հետո տեղում պայթյուն է տեղի ունեցել և հրդեհ է բռնկվել: Հաղորդվում է առնվազն 133 զոհի և152 վիրավորի մասին: ՌԴ ԱԴԾ-ն հայտարարել է, որ մարդկանց վրա կրակած ահաբեկիչները ձերբակալվել են Ռուսաստանի Դաշնության Բրյանսկի շրջանում՝ Ուկրաինայի հետ սահմանի մոտ, և որ նրանք ճանապարհորդում էին Ուկրաինա, քանի որ «այնտեղ կապեր ունեն»։ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի խոսքով՝ ահաբեկչության համար կասկածվողների համար «պատուհան էր պատրաստվել Ուկրաինայի հետ սահմանը հատելու համար»։

Ուկրաինական հետախուզությունը հայտարարել է, որ Ռուսաստանի տարածած վարկածը, թե Մոսկվայի մարզում ահաբեկչության հեղինակները փախուստի էին դիմում  Ուկրաինա, իրականությանը չի համապատասխանում:

«Ձեր կենսաթոշակը (ինչպես նաև ծերության նպաստ, կերակրողին կորցնելու դեպքում նպաստ, հաշմանդամության նպաստ) վճարող բանկը փոխելու համար կարող եք  ներկայացնել ԱՌՑԱՆՑ դիմում»,-այս մասին հայտնում է ԱՍՀՆ տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի բաժինը։

Դիմումը լրացնելու համար անհրաժեշտ է հետևել հետևյալ քայլերին՝

ՔԱՅԼ  1․ Անհրաժեշտ է մուտք գործել Միասնական սոցիալական ծառայության պաշտոնական կայքէջի «Առցանց դիմումներ» բաժինը՝ հետևյալ հղմամբ՝ https://online.ssa.am/index.php?r=site%2Findex-pension

ՔԱՅԼ 2. Բացված պատուհանում սեղմել «Մուտքագրել վճարող կազմակերպության (բանկի) ընտրության դիմում» պատուհանի վրա ու լրացնել անհրաժեշտ տեղեկատվությունը։
Առցանց եղանակով դիմելուց հետո համակարգն ինքնաշխատ եղանակով կհաստատի կամ կմերժի Ձեր դիմումը (նշելով մերժման պատճառները)։ Դիմումը հաստատվելուց հետո այդ մասին հաղորդագրություն կուղարկվի Ձեր պաշտոնական էլեկտրոնային փոստի հասցեին։
Արդյունքում, դիմում ներկայացնելու ամսվան  հաջորդող ամսվանից կենսաթոշակը կվճարվի դիմումով ընտրված բանկով։

ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ

Դիմումը մուտքագրելուց առաջ, եթե նախկինում գրանցված չեք եղել soscervice.am կայքէջում, պետք է սեղմել հարթակի վերևի աջ անկյունում գտնվող «Գրանցում» կոճակի վրա և համապատասխան դաշտում լրացնել պահանջվող անձնական տվյալները։

«Կրոկուս Սիթի Հոլ»-ում տեղի ունեցած ահաբեկչության զոհերի թիվը գերազանցել է 60-ը։ Այս մասին հաղորդում է ՏԱՍՍ-ը՝ հղում անելով ՌԴ քննչական կոմիտեին։

«նախնական տվյալներով՝ ահաբեկչության հետևանքով զոհվել է ավելի քան 60 մարդ»,- հայտնել են գերատեսչությունից՝ շեշտելով, որ զոհերի թիվը կարող է աճել։

Ըստ ՌԴ Մոսկվայի մարզի առողջապահության նախարարության հաղորդած տվյալների՝ զոհերի թվում կա երեք երեխա։ Բացի այդ, ևս 121 մարդ, այդ թվում՝ երեք երեխա, գտնվում են Մոսկվայի ու Մերձմոսկվայի տարբեր հիվանդանոցներում։

Ադրբեջանի պահանջած զիջումները Տավուշի մարզում իրականացնելու դեպքում Հայաստանն սնուցող գազատարի մի հատված հայտնվելու է ադրբեջանական վերահսկողության ներքո։ Իսկ մենք հիշում ենք, թե ինչ եղավ Արցախում, երբ Լաչինի ճանապարհը նվիրեցինք թուրքերին, նախ պայթեցրեցին գազատարը, ապա փական դրեցին, նույնը նաև հիմա է կատարվելու՝ կպայթեցնեն, Հայաստան գազի մուտքը կկտրեն, հետո էլ փական կդնեն ու երբ ուզեն կփակեն, երբ ուզեն՝ կբացեն։ Այս մասին «Փաստինֆոյի» հետ զրույցում ասաց էներգետի անվտանգության փորձագետ Արմեն Մանվելյանը՝ ընդգծելով, որ եթե հայկական կողմը գնա նման զիջումների, ապա կզրկվենք ռուսական գազի մուտքից Հայաստան։

Հարցին՝ հնարավո՞ր է տեղափոխել գազատարը՝ Մանվելյանն ասաց, որ տեսականորեն հնարավոր է, բայց ավելացրեց. «պատկերացնո՞ւմ եք, թե դա քանի ամիս կտևի, մենք այդ ամիսներին ինչպե՞ս ենք ապրելու առանց գազի, այսինքն դա ոչ մի շաբաթվա, ոչ էլ մի ամսվա գործ չէ, միաժամանակ, դա ահռելի ծախսեր է ենթադրում»։
Փորձագետի դիտարկմամբ՝ իշխանությունները հիմա խոսում են ճանապարհ, թունել կառուցելու մասին, բայց դա էլ է սուտ։
«Նախ՝ դա էլ է ժամանակատար, մյուս կողմից՝ Ադրբեջանը թույլ չի տալու, որ իր տարածքի տակով թունել կառուցվի»,- նշեց Ա. Մանվելյանը։

Ինչ վերաբերում է այլընտրանքային տարբերակներին, ապա նշեց, որ ունենք Իրանի հետ գազամուղ, որտեղից տեսականորեն կարող ենք գազ բերել, բայց իրանական գազը թանկ է։

«Հիմա մենք Ռուսաստանի հետ պայմանագիր ունենք և 175 դոլարով ենք գազ գնում։ Իրանն այդ գնով գազ երբեք չի վաճառի մեզ, Իրանը մեզ նվազագույնը կարող է վաճառել 300 դոլարով։ Ի դեպ, դրա համար էլ ամիսներով պետք է բանակցություններ վարել, ու փաստ չէ, որ վաղը կխոսեն, մյուս օրը կբերեն գազը, ամիսների աշխատանք է պետք։ Հիմա նաև խոսում են այն մասին, որ կարող ենք Ադրբեջանից գազ գնել, բայց դա աբսուրդ է, սուտ է, ընդ որում ՝ նաև տեխնիկապես է անհնար»,- փաստել է էներգետիկ անվտանգության փորձագետը։

Հարցին, թե գազապահեստարանի գազը Հայաստանին որքա՞ն ժամանակ կարևող է բավարարել՝ նա նշեց, որ պահեստավորված գազը Հայաստանին կարող է բավարարել մինչև 2 ամիս։ «Բայց, իմ հավաստի աղբյուրներից ստացած տեղեկատվության համաձայն, այդ գազապահեստանում արդեն վաղուց գազ չեն կուտակում և գազապահեստարանը դատարկ է։ Չեմ կարող պնդել, բայց նման տեղեկություն ունեմ։ Եթե անգամ գազապահեստարանը լիքն է, ապա, միևնույն է, հնարավոր չէ շրջանցիկ գազատարը կառուցել կարճ ժամանակահատվածում»,- ասաց Ա. Մանվելյանը։

Նա հիշեցրեց, որ ադրբեջանական կողմը բացի 4 գյուղերից՝ պահանջում է նաև անկլավները. «Լավ, եթե այդ ճանապարհը կառուցվի, հետո էլ անկլավներտ տա, նորի՞ց է շրջանցիկ ճանապարհ կառուցելու։ «յսինքն, սա աբսուրդի ժանրից է, անընդհատ զիջումների արդյունքում անընդհատ շրջանցող ճանապարհներ ու գազամուղներ է կառուցելու։
Ընդ որում, եթե այդ զիջումները լինեն, ապա ադրբեջանական կողմին կանցնեն ջրի ահռելի պաշարներ, ջրամբարներ, որոնցով ոռոգվում է ամբողջ տարածաշրջանը։ Եթե այդ ջրամբարները ևս անցնեն ադրբեջանական կողմին, ապա այդ տարածաշրջանը ուղղակի կչորանա, այգիները կվերանան»։

Փորձագետն ընդգծեց, որ այս պահին Հայաստանի ամբողջ էներգոհամակարգն աշխատում է «ճգնաժամից 5 պակաս ռեժիմում»։ «ՋԷԿ-երը չեն աշխատում իրենց ողջ հզորությամբ, հիդրոկայանները շատ վատ վիճակում են, որովհետև չեն նորոգվում, էլեկտրոցանցերի համակարգն էլ ավելի վատ վիճակում է, քանի որ ներդրումներ չկան։ Այսինքն, մենք մոտ ենք ճգնաժամի, եթե Աստված չանի, այս ամենին զուգահեռ գազամուղն էլ փակեցին՝ կատաստրոֆա է սկսվելու»,- նշեց մեր զրուցակիցն՝ ավելացնելով. «եթե ընդունում ենք, որ գործող քաղաքական ռեժիմը թուրքական է, ապա հասկանալու բան էլ չի մնում, որովհետև ակնհայտ է, որ գործող թուրքական քաղաքական ռեժիմը տերերի իջեցրած պատվերն է իրականացնում»։

Լեռնային Ղարաբաղից փախստականների ծանր վիճակը ամենավերջին գլուխն է 35-ամյա հակամարտության մեջ, որի հետևանքով երկու կողմերի հարյուր հազարավոր խաղաղ բնակիչներ ստիպված են եղել լքել իրենց տները: Անցած սեպտեմբերին Ադրբեջանը ռազմական գործողություն իրականացրեց և վերականգնեց իր ինքնիշխանությունը Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ։ Արդյունքում, գրեթե ողջ էթնիկ հայ բնակչությունը՝ մոտ 100,000 մարդ, փախավ Հայաստան, որտեղ բախվեց մարդասիրական ծանր խնդիրների: Այս մասին Մեծ Բրիտանիայի խորհրդարանի Համայնքների պալատում «Միջազգային աջակցություն Լեռնային Ղարաբաղից հայ փախստականներին» թեմայով քննարկման ժամանակ ասել է Մեծ Բրիտանիայի եվրոպական հարցերով նախարար Լեո Դոչերտին։

«Թեև Մեծ Բրիտանիան լիովին ճանաչում է Ադրբեջանի ինքնիշխանությունն ու տարածքային ամբողջականությունը, սակայն մեզ համար նաև պարզ է, որ ուժի կիրառումն ընդունելի միջոց չէ համայնքների միջև լարվածությունը կարգավորելու համար։ Ինչպես տեղեկացանք այսօր, այս ռազմական գործողությունը հետևել է Լաչինի միջանցքի իննամսյա սահմանափակմանը, որը Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին կապող միակ ճանապարհն է, որը հանգեցրել է մարդասիրական ծանր իրավիճակի՝ ներառյալ սննդի, վառելիքի, դեղորայքի և առաջին անհրաժեշտության այլ ապրանքների պակասի: «Մեծ Բրիտանիան երկկողմանի, ինչպես նաև ԵԱՀԿ-ում և ՄԱԿ-ում հստակ հայտարարել է, որ Լաչինի միջանցք և մատակարարման այլ ուղիների մուտքի սահմանափակումն անընդունելի է, և մենք հրապարակայնորեն կոչ ենք արել վերականգնել մուտքը», — ասել է նա:

Անդրադառնալով մարդասիրական արձագանքման շրջանակներում Միացյալ Թագավորության գործողություններին, նա նշել է, որ Մեծ Բրիտանիան շարունակում է աշխատել երկու երկրների միջազգային գործընկերների հետ՝ աջակցելու իրավիճակին հումանիտար արձագանքին: «Անցյալ սեպտեմբերին մենք հայտարարեցինք 1 միլիոն ֆունտ ստեռլինգ Կարմիր խաչի հատկացնելու մասին՝ հակամարտությունից տուժած ամենախոցելի մարդկանց օգնելու համար, և մենք, իհարկե, կշարունակենք այդ խնդիրները դիտարկել», — ասաց նա:

Նա նաև ասել է, որ Բրիտանիան աջակցում է Ադրբեջանին սեփական տեղահանված բնակչության վերադարձի համար տարածքներ ապահովելու, ինչպես նաև վերադառնալ ցանկացող էթնիկ հայերի ինտեգրման ապահովման հարցում։

Մեծ ահազանգ կա, որ առաջիկայում Ադրբեջանը կարող է ռազմական ոտնձգություններ կատարել հստակ, ինքնիշխան հայկական տարածքի նկատմամբ, Միացյալ Թագավորության խորհրդարանում «Լեռնային Ղարաբաղի փախստականներին միջազգային աջակցություն» խորագրով քննարկման ժամանակ այս մասին հայտարարել է ՄԹ-ՀՀ բարեկամության խմբի նախագահ Թիմ Լոութընը։

Նա ընդգծել է՝ տագնապալի ու սթափեցնող ճեպազրույց են ունեցել Հայաստանի մարդու իրավունքների նախկին օմբուդսմեն դոկտոր Թաթոյանի հետ։ Թաթոյանը տեղեկացրել է Հայաստանին սպառնացող վերջին վտանգների, ինչպես նաև Լեռնային Ղարաբաղում անցած տարվա ընթացքում տեղի ունեցածի ժամանակագրության մասին:

«Վերջին հակամարտության սկիզբը 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին էր, երբ Ադրբեջանը, ի թիվս այլոց, Թուրքիայի ուժեղ ռազմական աջակցությամբ և Իսրայելի կողմից տրամադրված տեխնիկայով քաջալերված, սկսեց չհրահրված և լայնածավալ ռազմական ներխուժում իրականացնել Լեռնային Ղարաբաղ: Ավելի քան 44 օր անընդմեջ Ադրբեջանը անխնա հարձակվել է Լեռնային Ղարաբաղի վրա, ինչի հետևանքով ավելի քան 400 հայի ողբերգական կորուստ է գրանցվել։ Քաղաքացիական ենթակառուցվածքները, ներառյալ եկեղեցիները, դպրոցներն ու հիվանդանոցները, դարձան Ադրբեջանի միտումնավոր թիրախը։ Հատկապես մտահոգություն կար քրիստոնեական որոշ մասունքների և հուշարձանների մասին, քանի որ Հայաստանն, իհարկե, առաջին քրիստոնյա երկիրն է։

Հակամարտությունն ավարտվեց 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի միջև հրադադարի համաձայնագրով, սակայն եռակողմ հայտարարությունը խիստ շեղված էր Հայաստանի դեմ։ Եկեք արագ անցնենք 2022 թվականի ավարտին և Լաչինի միջանցքի շրջափակմանը, որտեղ կեղծ էկո ցուցարարները իբր շրջափակում են այդ կենսական միջանցքը Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի միջև: Ադրբեջանն ամբողջությամբ անտեսել է միջանցքը բացելու միջազգային իրավունքի և Արդարադատության միջազգային դատարանի բոլոր հրամանները։ Փոխարենը ցուցարարներին փոխարինել են ադրբեջանցի զինվորները։

Անցյալ տարվա սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը լայնածավալ հարձակում սկսեց Լեռնային Ղարաբաղում, անխնա վերագրավելով տարածքները և հայերին դուրս մղելով այն տներից, որտեղ նրանք ապրել են սերունդների ընթացքում: Նրանք, ինչպես երեկ լսեցինք, շրջափակել են տարածքից դուրս փախուստի ուղիները և տարել մի շարք զինվորական և քաղբանտարկյալների՝ կոնկրետ անձանց։ Չնայած Ադրբեջանի կառավարության կողմից համաներում հայտարարելուն, նրանք գերության մեջ են վերցրել Լեռնային Ղարաբաղի նախկին նախագահներ Արկադի Ղուկասյանին, Բակո Սահակյանին և Արայիկ Հարությունյանին։ Նրանք մնում են գերության մեջ։ Մյուս ռազմագերիների թվում են Ռուբեն Վարդանյանը, Դավիթ Իշխանյանը, Դավիթ Բաբայանը, Դավիթ Մանուկյանը և Լևոն Մնացականյանը։

Ո՞րն էր այդ ամենի արդյունքը։ Անկեղծ ասած, դա լայնամասշտաբ էթնիկ զտում էր։ Մինչև 2020 թվականի պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը կազմում էր 160 հազար մարդ։ Կանայք, տարեցներն ու հիվանդ մարդիկ տարհանվել են նախնական ռմբակոծությունների ժամանակ, և շատերը երբեք հետ չեն գնացել 2020 թվականի նոյեմբերի հրադադարից հետո: Շատ հիվանդներ և որոշ ուսանողներ լքել են Լեռնային Ղարաբաղը շրջափակման ժամանակ: Գնահատվում է, որ 2023 թվականի սեպտեմբերի հարձակումներից հետո 105,000 հայեր լքել են Լեռնային Ղարաբաղը՝ քաոսային վիճակում, փակ ճանապարհներով։

Հաշվարկվել է, որ Լեռնային Ղարաբաղը գրեթե ամբողջությամբ դատարկ է իր սկզբնական բնակչությունից, մնացել է ընդամենը 50 մարդ: Հայկական աղբյուրները հայտնում են, որ տարիքի կամ ֆիզիկական ու հոգեկան վիճակի պատճառով մնացած մարդիկ նույնիսկ չեն կարողանում օգտվել բջջային հեռախոսներից։ Մարդկանց այդ հսկայական հոսքը Հայաստան ազդել է Հայաստանի բնակչության վրա, որը 2,8 միլիոն բնակչություն ունեցող ոչ մեծ երկիր է։ 100,000-ից մի փոքր ավելին ներկայացնում է այդ երկրի բնակչության 3%-ը, որը հանկարծ հայտնվում է դռան շեմին:

Հայաստանի կառավարությունը փախստականներին մեծահոգաբար տրամադրել է 250 դոլարի միանվագ վճար, որին հաջորդել է ամսական 185 դոլար թոշակ։ Հայաստանում միջին աշխատավարձը ամսական 668 դոլար է։ Լեռնային ղարաբաղցիների մեկ քառորդն արդեն ապրում էր աղքատության պաշտոնական շեմից ցածր։

Ադրբեջանը փորձում է ջնջել մի ժողովրդի անունը, մշակույթը, պատմությունն ու ժառանգությունը, ով ապրել է այդ տարածքում դարեր շարունակ: 2020 թվականին Լեռնային Ղարաբաղ ներխուժումից հետո Ադրբեջանի կառավարությունը բացահայտ կերպով թողարկեց մի շարք փոստային նամականիշներ, որոնցում պատկերված էր համազգեստով մի մարդ՝ փաստացիորեն մաքրելով հայերին Լեռնային Ղարաբաղի տարածքից: Դա էթնիկ զտում է:

Մենք այսօր մի շարք խնդրանքներ ունենք նախարարին։ Չնայած Ադրբեջանի հետ մեր երկարաժամկետ և կարևոր տնտեսական կապերին՝ մենք ունենք մարդասիրական պարտականություններ և երկարամյա հարաբերություններ Հայաստանի, հայերի և հայկական սփյուռքի հետ ողջ աշխարհում և Միացյալ Թագավորությունում: Արդյո՞ք կառավարությունը հետաքննելու է, թե արդյոք տեղի են ունեցել էթնիկ զտումներ ՄԱԿ-ի սահմանումներով: Եթե այո, ապա որո՞նք են դրա հետևանքները: Արդյո՞ք կառավարությունը կպահանջի հետաքննել ինչպես են վերաբերվում Ադրբեջանում քաղբանտարկյալների և զինվորականների նկատմամբ, որոնք դեռ պահվում են ադրբեջանցիների մոտ: Ի՞նչ է անելու կառավարությունը, որպեսզի ճնշում գործադրի ադրբեջանցիների վրա՝ նահանջելու Հայաստանի ինքնիշխան տարածքից: Ինչպես լսել ենք, մեծ ահազանգ կա, որ առաջիկայում նրանք կարող են հետագա ռազմական ոտնձգություններ կատարել հստակ, ինքնիշխան հայկական տարածքի նկատմամբ։

Միջազգային իրավունքի այս չարաշահումների համար հետևանքներ պետք է լինեն։ Պետք է լինեն պատժամիջոցներ։ Կարծում եմ, որ Միացյալ Թագավորությունը դերակատարում ունի ցանկացած խաղաղապահ գործունեության մեջ, որը կարող է օգտագործվել Լեռնային Ղարաբաղը և Հայաստանի սահմանները անվտանգ դարձնելու համար, քանի որ սա շատ փխրուն իրավիճակ է: Մենք այստեղ հոգատարության պարտականություն ունենք։ Այս պալատի պարտականություններից մեկն է աշխարհին տեղեկացնել այս էթնիկ զտումների և այս հսկայական հումանիտար ճգնաժամի մասին»,- ասել է նա։

Ադրբեջանագետ Հովիկ Ավանեսովն իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է․

«Ադրբեջանից վանդալները ոչնչացնում են հանուն հայրենիքի նահատակված հերոսների հիշատակը հավերժացնող փառքի անկյունները բռնազավթված Արցախի ուսումնական հաստատություններում։

2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ից ի վեր Ադրբեջանն պետական մակարդակով ավերել է Արցախի տասնյակ հուշարձաններ և համալիրներ: 2020 թվականի դեկտեմբերին ադրբեջանցի վանդալները ոչնչացրել էին Թալիշի և Մատաղիսի հայկական հուշարձանները: Monument Watch անկախ ակադեմիական հարթակը հայտնել էր Բերձոր քաղաքի Փառքի հուշահամալիրի ոչնչացման, Արցախի Հադրութի շրջանի Ուխտաձոր գյուղի՝ արցախյան ազատամարտին նվիրված հուշարձանի և խաչքարի ավիրման, Քաշաթաղի շրջանի Աղանուս գյուղի աղբյուր-հուշարձանի քանդման, Անատոլի Զինևիչի կիսանդրու ոչնչացման, Մարտակերտ քաղաքի հուշարձան-խաչքարի ավիրման, Հաթերքի եղբայրական գերեզմանատան պղծման մասին։

Ադրբեջանի մշակութային ցեղասպանության թիրախում են հայտնվել նաև՝ Ավետարանոցի հուշահամալիրը, Արցախի հերոս Աշոտ Ղուլյանի հուշաքարը, Արցախի Հադրութի շրջանի Հակակու գյուղի զոհվածների հիշատակին նվիրված համալիրը, Արցախի Շուշիի շրջանի Քարին տակ գյուղում Հայրենական Մեծ պատերազմի և արցախյան պատերազմի զոհերին նվիրված հուշարձանը, Շուշի քաղաքի Հայոց ցեղասպանության, Հայրենական պատերազմի և արցախյան պատերազմի զոհերի հիշատակին նվիրված կոթողը, Հադրութի շրջանի Ազոխ գյուղի Հայրենական պատերազմի, արցախյան պատերազմում զոհվածների և Ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված հուշահամալիրը, Ակնաղբյուրի արցախյան պատերազմի զոհերի հիշատակին նվիրված հուշարձանը, Արցախյան ազատամարտում զոհված գետավանցի ազատամարտիկների հիշատակին նվիրված հուշահամալիրը։

Այս ամենը ևս մեկ անգամ ցույց է տալիս, որ Արցախի մշակութային ժառանգությունը գտնվում է ոչնչացման և յուրացման վտանգի տակ։

Ըստ «Զինված հակամարտությունների ժամանակ մշակութային արժեքների պաշտպանության մասին» 1954 թվականի Հաագայի կոնվենցիայի 4-րդ հոդվածի՝ արգելված է մշակութային ժառանգության հանդեպ վանդալիզմի, գողության, կողոպուտի, յուրացման, թշնամանքի և հաշվեհարդարի ցանկացած գործողություն։ Հաագայի 1954 թվականի առաջին արձանագրությունն արգելում է օկուպացված տարածքներում ոչնչացնել մշակութային կամ հոգևոր արժեքները»։

Ադրբեջանագետ Տաթեւիկի Հայրապետյանը տելեգրամում գրել է.

«Ադրբեջանի նախկին արտգործնախարար, Ալիևի կարկառուն քարոզիչ Թոֆիգ Զուլֆուգարովը անդրադարձել է այն հարցին, որ Փաշինյանը սպառնացել է Տավուշի բնակիչներին, թե Ադրբեջանը մինչև շաբաթվա վերջ կգնա հարձակման։ Զուլֆուգարովի պատասխանը մեջբերում եմ բառացի․

«Ինձ թվում է, որ Փաշինյանի հայտարարությունն ավելի շատ ներքին օրակարգի ձևավորման նպատակ ունի։ Այն, ինչ կատարվում է, ավելի սերտորեն կկապեի հենց Հայաստանում տեղի ունեցող գործընթացների հետ։ Որովհետև, ինչպես գիտեք, նա տարբեր առիթներով ենթարկվում է քննադատությունների Հայաստանի քաղաքական շրջանակների կողմից։ Նրան նախատում են պատերազմի արդյունքի և շատ այլ բաների համար։ Դժվար է պատկերացնել, թե ինչու է նա այսպես կոնկրետ բարձրաձայնում գյուղերի մասին։ Այո, Ադրբեջանը պահանջում է կատարել այն պարտավորությունները, որոնք ստանձնել է Հայաստանը։ Եվ պարզ է, որ իմաստ չունի հետաձգել այդ պարտավորությունների կատարումը, ինչպես նաև միջանցք ապահովելու պարտավորությունը, քանի որ իրավիճակը գնալով ավելի է հակվելու առճակատման լարվածության աճին։ Ելնելով դրանից՝ դժվար է հասկանալ Փաշինյանի հայտարարությունների տրամաբանությունը»։

Անգամ ադրբեջանցիներին են շշմած Փաշինյանի՝ սեփական ժողովրդին պատերազմով սպառնալու ունակությունից, քիչ է մնում ասեն՝ դա մեր անելիքն էր, թող մենք կսպառնանք։ Զուլֆուգարովը նաև իր պատասխանի մեջ ցույց է տալիս, որ պահանջների ցուցակն անվերջ է, հետո կգա «միջանցքի» հարցը, և այդպես շարունակ»։

Ստոլտենբերգը Երևանին գուժում է Կիևի, Խարկովի, Օդեսայի ճակատագիրը։

Ֆեյսբուքյան էջում գրել է «Այլընտրանքային նախագծեր» խմբի անդամ Վահե Հովհաննիսյանը․

«Երբ Ստոլտենբերգը Երևանում ասում է «ողջունում եմ Ձեր համերաշխությունը Ուկրաինայի հետ», նկատի ունի, որ ողջունում է մեր և Ուկրաինայի համերաշխ ճակատագրերը։

Բաքվում նա նման բան իրեն թույլ չի տալիս ասել, որովհետև անմիջապես պատասխան կստանար։ Իսկ Երևանին գուժում է Կիևի, Խարկովի, Օդեսսայի ճակատագիրը։

Կա մի ճանապարհ՝ դա թույլ չտալու. պարզապես պետք է տեր կանգնել երկրին։ Մեր երկրին պետք է դեէսկալացիա՝ երկրի սահմաններին և երկրի ներսում»,-գրել է նա։

Հայաստանի և հայ ժողովրդի դեմ տոտալ պատերազմը նոր թափ է առնում. «Ոչ մի բուհ Երևանում չպետք է լինի», ասում է գործող վարչապետը։
Քայլի հետևում մի´ փնտրեք կրթական կոմպոնենտ և մի´ մտեք սխալ նարատիվով բանավեճի մեջ։ Այստեղ, բացի պետություն քանդելու մոլուցքից կամ հրահանգից, ուրիշ մոտիվացիա չկա։

1915 թ-ին զանգվածային կոտորածները սկսվեցին ժողովրդի գրագետ շերտի ոչնչացմամբ։ Հիմա նույնն է. երկրի մայրաքաղաքում փակում են բուհերը։
Սրանք երեք տարի է՝ Շուռնուխում 20 տուն չեն կարողանում սարքել, ակադեմիական քաղաք սարքո՞ղ են։
Ո՞ր մայրաքաղաքում չկա բուհ, որ Երևանում չպետք է լինի։ Փարիզո՞ւմ չկա, Հռոմո՞ւմ, Մոսկվայո՞ւմ, Լոնդոնո՞ւմ, Վիեննայո՞ւմ… Նրա նախարարները կարող են ձայն չհանել, բայց բուհերի պրոֆեսորադասախոսական կազմերը չեն կարող լռել։ Հասարակությունը չի կարող լռել։
Եթե մայրաքաղաքում բուհ չպետք է լինի՝ իր աուրայով, իր պատմությամբ, իր մշակույթով, բա ուրիշ ի՞նչ լինի, կառավարական դաչանե՞ր։ Սա պետություն քանդելու ծրագիր է։
Վերջին 4-5 իբր բարեփոխումները նույն տրամաբանության մեջ են՝ Սահմանադրության փոփոխություն, էլեկտրոնային դեղատոմսեր, տրանսպորտի գին, եկամուտների համատարած պարտադիր հայտարարագրում, «խոպանչիների հարկ» և այլն։

Այնուամենայնիվ, սա նաև ստեղծում է լուրջ սոցիալական բազա՝ հանրության կոնսոլիդացիայի և չարիքի իշխանությունից ազատվելու համար։ Իշխանությունն ինքը տալիս է իրեն փոխելու սոցիալական հենքը։ Մնում է՝ վերցնել բնական օրակարգը և ճիշտ մենեջմենթով հասնել արդյունքի։
Կոպիտ սխալ է՝ հանրության տարբեր խմբերին կշտամբել, թե «այսքան բան կատարվեց՝ ձայն չհանեցիք», կամ «4 գյուղը տալիս է՝ չեք խոսում, բայց ձեր բուհի համար պայքարում եք»։ Նախ՝ շատ-շատերը հենց այդ նույն խմբերից ձայն հանել են, և եթե չի եղել ճիշտ առաջնորդություն և ձայն հանողների պայքարը գրագետ չի կազմակերպվել, ապա դա չի նշանակում, որ մեղավորն այս մարդիկ են։

Մի խումբ որոշել է քանդել ամեն ինչ. մեր խնդիրն է՝ դա թույլ չտալ և, ի վերջո, այդ խումբը փոխարինել գրագետ իշխանությամբ։
Ասում եմ ամենայն լրջությամբ. առաջիկայում սրանցից կարող եք լսել Մատենադարանի փակման անհրաժեշտության մասին, կհաջորդի Գիտությունների ազգային ակադեմիան. գիտական ոչ մի հիմնարկ Երևանում չպետք է լինի։
Հետո ասելու են՝ Երևանում ոչ մի եկեղեցի չպետք է լինի, մի հեռու տեղ կառուցում ենք «հոգևորական քաղաք»։ Թատրոններ և համերգասրահներ չպետք է լինեն. կառուցում ենք «մշակութային քաղաք»։ Ոչինչ չեն կառուցելու, բայց ինտենսիվ կարող են ամեն ինչ քանդել։

Վահե Հովհաննիսյան
Այլընտրանքային նախագծեր խումբ