Ապրիլի 24-ի խորհուրդը, թեև, կարծես թե, միևնույն ընկալումները պետք է ունենար բոլոր հայերի մոտ, սակայն տարբեր շերտեր դա ընդունում են յուրովի: Բնականաբար, մեծամասնությունը մայրաքաղաքում կամ իր բնակավայրում գտնվող Մեծ Եղեռնի զոհերի հուշակոթողն է այցելում` ծաղիկներով և պսակներով, ոմանք նաև կրում են Հայ դատին վերաբերող պաստառներ: Իսկ արտերկրի այն քաղաքներում, ուր կա և՛ հայկական համայնք, և՛ թուրքական դիվանագիտական ներկայացուցչություն, բողոքի ցույցի անցկացումը միանգամայն օրինաչափ է:

Սակայն մեր հայրենակիցների մի մասը գերադասում է «ստանդարտից» տարբերվող ձևեր: Այսպես, դեռևս 1965-ին, երբ Երևանում առաջին անգամ եղան պահանջատիրական ցույցեր, հայ ազգայնականները ջահերով երթի տարբերակը նախընտրեցին: Հայաստանի անկախացումից հետո ջահերթերի ավանդույթը սկզբում շարունակեց Պարույր Հայրիկյանը, իսկ 1999-ից` ամեն տարի ապրիլի 23-ի ուշ երեկոյան այդպիսի երթ են իրականացնում ՀՅԴ երիտասարդական կառույցի ներկայացուցիչները: Սակայն ջահերթը կարծես կորցրեց իր սկզբնական իմաստը` հիշողության, վրեժի և կորցրածը հետ բերելու լուռ երդման, ու վերածվեց կուսակցական ստանդարտ միջոցառման…

Եվ ընդհանրապես, ապրիլի 24-ի կուսակցականացումը երբեմն շատ տգեղ պահեր է պարունակում. արդեն 3 տարի է ոմանք հաջողացնում են խցկել այդտեղ «ավազակապետության կազմաքանդման» կարգախոսը:

Անկախության տարիներին եղավ նաև այն, ինչը 1965-ից ի վեր երբեք իրենց թույլ չէին տալիս Խորհրդային Հայաստանի իշխանությունները` ՀՀ առաջին նախագահը սկսել էր արշավ` ընդդեմ ցեղասպանության միջազգային ճանաչման: Բանը հասել էր նրան, որ 1992-ի ձմռանը դադարեցվել էր հավերժական կրակի գազամատակարարումը, և այն ժամանակ Աշոտ Նավասարդյանի նախաձեռնությամբ ՀՀԿ անդամներն իրականացնում էին շուրջօրյա հերթապահություն` կրակը պահպանելով ցախի միջոցով: Եկեք դա էլ հիշենք ու իշխանությանը մոտիկ չթողնենք Հայ Դատի «հովհարային անջատումներ» անողներին:

Այսօր էլ, սակայն, երբեմն պատահում են տարօրինակ ընկալումներ: Այսպես, սփյուռքում որոշ գործիչներ ու կառույցներ (հատկապես ավետարանչականները) ապրիլի 24-ն անվանում են «ազգային սգատոն»: Դա արտացոլում է հայ հանրության մի մասի առանձնահատուկ հակումը դեպի սուգը, և դա առկա է ոչ միայն սփյուռքում, այլև հայրենիքում: Կա և հակառակ ծայրահեղությունը` Ծիծեռնակաբերդի բարձունքում ծլել են բազում զվարճավայրեր, ոմանք ագահաբար նույնիսկ սրբավայրը ձգտում են վերածել ռաբիզամուղամախառը քյաբաբնոցի: Վիճելի է նաև եկեղեցու կեցվածքը, որ Զատկի տոնը չի տեղաշարժել մեկ օրով, որպեսզի այն չհամընկնի ապրիլի 24-ի հետ:

«Սուգը հավերժ է, երբ պայքար չկա»,-լուսահոգի Մովսես Գորգիսյանի այդ խոսքը հնչեց 22 տարի առաջ, 1989 թվականի ապրիլի24-ին: Այո, ապրիլի 24-ի խորհրդում հիմնականը ոչ թե սգո, այլ պատմական հիշողության, պահանջատիրության, արդար վրեժի և կորցրածը հետ բերելու բաղադրիչներն են: Մինչդեռ այսօր կան նաև պատմական հիշողությունը կամավոր ուրացողներ: Մի բավականին հայտնի քաղաքական գործիչ վստահ էր, որ անհրաժեշտ է, որպեսզի իր դպրոցահասակ դուստրը ո՛չ դպրոցում, ո՛չ հեռուստատեսությամբ և ո՛չ էլ այլուր չտեսնի մի բան, որը «նրա հրեշտակային հոգին կպղտորի 1915-ի պատկերներով», այսինքն, մեծանա սեփական արմատներից բացարձակ զուրկ: Սրա գաղափարական զինակիցները դպրոցում (Աշոտ Բլեյան) և հեռուստաեթերում (Տիգրան Հակոբյան) փորձեցին դա նույնիսկ կյանքի կոչել: Այդպիսինին, բնականաբար, կատարելապես միևնույն է, թե ինքն ով է` հա՞յ, ամերիկացի՞, թո՞ւրք, թե նեգր:

Պահանջատիրության բաղադրիչը նույնպես կարևոր է ցանկացած առողջ ազգի համար, քանզի ոչ միայն իրավունք է, այլև պարտականություն` բոլոր հասանելի միջոցներով տեր կանգնել այն ամենին, ինչը քոնն է: Դրան հակառակ, տարատեսակ «տեսությունները», որոնք տանում են դեպի թուրքերի ու ադրբեջանցիների հետ «քիրվայություն» և գործնականում հանգում են քո տունը կողոպտած ու պղծածի հետ բարեկամության ձգտելու ցնդաբանությանը, անգամ լուրջ քննարկել չենք ուզում` դա վերապահելով այն մասնագետներին, ում գործն է օգնել հոգեկան շեղումներ ունեցողներին: Սակայն հոգեպես առողջ մեր հայրենակիցները պետք է ձերբազատվեն նաև պետականազուրկ ժամանակների բարդույթից` շունչը պահելով սպասել, արդյո՞ք Օբաման կարտաբերի «Ցեղասպանություն» բառը: Ջհանդամը արտաբերի, ստախոսության համար պատժելու ձևը կգտնենք, ի վերջո ԱՄՆ-ում մեկ միլիոն ընտրող ունենք և գործուն հայկական կառույցներ…

Ու այստեղ գալիս ենք պահանջատիրության այնպիսի բաղադրիչին, ինչպիսին է Ցեղասպանության ճանաչումների «շքերթը»: Վաղ թե ուշ ճանաչելու են բոլորը, նույնիսկ բացառված չէ, որ թուրքերը ճանաչեն ու ներողություն խնդրեն: Դա ամենևին չի նշանակում, որ պետք է ներողությունով ու նյութական փոխհատուցումով պրծնեն:

Երիցս իրավացի էր մեծն Շահան Նաթալին, երբ պնդում էր, որ հայն ու թուրքը ԿԵՆՍԱԲԱՆՈՐԵՆ անհամատեղելի են, մեկի կյանքը պայմանավորված է մյուսի մահով: Թուրքը կճանաչի իր ոճիրը և ներողություն կխնդրի միայն այն ժամանակ, երբ կհայտնվի իր իսկ ժողովրդական խոսքով նկարագրած վիճակում. «Եթե չես կարող կտրել քեզ հարվածող ձեռքը` համբուրիր և դիր գլխիդ»: Վաղ թե ուշ դա լինելու է, սակայն չպետք է ներենք և պարտավոր ենք կտրել կեղծավոր համբուրողի գլուխը: Մեզանից յուրաքանչյուրը սերնդե սերունդ ունի իր պապերի արյան սրբազան վրեժի պարտավորությունը, և ներողամտությունը ոճրագործության և անբարոյականության հավասար բան կլինի:

Դրանով մոտենում ենք արդար վրեժի և պատժի հարցին: Ցանկացած ոճիր, առավել ևս ցեղասպանության պես ոճիրը, անպատիժ մնալու դեպքում կրկնվելու հատկություն ունի: Ուստի պատահականություն չէ, որ 20-րդ դարը ծնեց բազում հայ վրիժառուներ, ինչպես նաև վրիժառությունը հիմքում դրած բազմաթիվ կազմակերպություններ, որոնց նվիրյալ մարտիկներն իրենց գործողություններով ոչ միայն պատժեցին ցեղասպանության գլխավոր կազմակերպիչներին, ոչ միայն ականջները փակած մարդկությանը ստիպեցին հայոց ցեղասպանության փաստի մասին հիշել` սկիզբ դնելով ճանաչումների շղթային, այլև ազգին վերադարձրեցին 1915-ին կորցրած արժանապատվությունը:

Շահան Նաթալին, կազմակերպելով «Նեմեզիս» գործողությունը, փրկեց մեր ազգի հավաքական պատիժը: Սակայն յուրաքանչուր հայ, անկախ նրանից, քանի տարի է անցել 1915-ից (շուտով մեկ դարը կլրանա) նաև իր տոհմի պատիվը վերականգնելու խնդիրն ունի: Ուստի յուրաքանչյուրն ունի պարտավորություն հետևելու Շահան Նաթալիի պատգամին` զարկել մեր Հայ տեսակի կենսաբանական թշնամուն ամենուրեք, ուր ձեռքերը հասնում են: Ուզենք, թե չուզենք, դա բխում է տեսակների պայքարի բնական օրենքից: Եվ եթե ապրենք ու գործենք բնական օրենքներով, ապա վաղ թե ուշ կվերատիրանանք Արարչի կողմից մեզ տրված ամբողջական բնատարածքին, բնատուր Հայրենիքին` Հայկական բարձրավանդակին ամբողջությամբ, ուր մենք արարվել ենք որպես Հայ տեսակ:

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Վաղը Ոստիկանության օրն է: Եվ արդեն երկրորդ անգամ է, որ հենց այդ ազիզ տոն օրով ՀՀ գլխավոր, օրորոցից ոստիկան Ալիկ Սարգսյանի գործերը դնում-հարամում են: Անցյալ տարի ստից աղմուկ էին գցել, թե ապրիլի 16-ը գեյերի միջազգային օրն է, ու Ալիկ Սերգեիչը չգիտեր, թե ոնց պրծնի ոչ այնքան հաճելի զուգահեռներից, որ ակնարկվում էին ինչպես մամուլի հրապարակումներում և համացանցում,այնպես էլ լրագրողների` ճակատային ուղղակի հարցադրումներում: Այս տարի էլ տոն օրով հարկադրված էր աչքի առաջ ունենալ իր ենթակա Ներսես Նազարյանի` իր տեղի վրա աչք տնկելու հանգամանքը. Իզուր չէր, որ 2 օր առաջ նա ստիպված է եղել հայտարարել. «Վատ է այն զինվորը, որ չի ուզում դառնալ գեներալ: Ուրիշ է, եթե մարդը տակտի նորմերը խախտում է ու աշխատող մարդու պաշտոնի վրա խոսակցություն է տանում: Ես դա, բնականաբար չեն ընդունում, սա, իրոք, էթիկայի նորմերի խախտում է»:

Դե, իսկ Երևանի ոստիկանապետը ձգտում է օգտվել Ալիկ Սերգեիչի և Աղվան Գառնիկիչի հակամարտությունից ու իր գործերն առաջ տանել: Սակայն այս երկրում ոչ ոք ապահովված չէ, նրա համար էլ կարող է շաբաթն ուրբաթից շուտ գալ. Հովիկ Թամամյանի գործով նրան որպես վկա հարցաքննության էին կանչել: Դե ժամանակին «ամենազոր» Թամամի համար էլ ամեն ինչ սկսվեց որպես վկա կանչվելուց, իսկ հետո` «տեսա՞ր, ինչ եղավ»: Հիմա էլ ՀՀ ոստիկանապետը թերևս թեթև սրտով Ներսես Նազարյանին «բագաժ հանձնի» գլխավոր դատախազի ձեռքը` մրցակցից պրծնելու համար, եթե իհարկե թափը ների:

Դե ժամանակին էլ Աղվան Հովսեփյանը նույն ձևով «բագաժ հանձնեց» Թամամին, որի հետ հաց էր կիսել, և ոչ միայն հաց… Դրանից առաջ էլ նույն Թամամը «բագաժ էր հանձնել» իրեն առաջ տարած և բարձունքի հասցրած Նորիկ Թևանյանին, անգամ նրան ցուցադրաբար կարճատև ձերբակալելով օդանավակայանում: Կարճ ասած` մեր իրավապահ համակարգը դեռևս ունի մաքուր մենթական մենթալիտետ: Եվ մեր ոստիկանները դեռևս շատ հեռու են իսկական ոստիկան լինելուց, նրանք դեռևս մլիցա են, մենթ` իրար դրժող ու իրար տակ քանդող:

Հա, ու բախտի բերմամբ, թե պատահմամբ հենց «մենթական» տոնի նախօրեին ՀԱԿ-ից հեռացավ ԱԺ նախկին փոխխոսնակ Կարապետ Ռուբինյանը. « «Սույն հայտարարությունը հրապարակելու պահից դադարեցնում եմ իմ անդամությունը Հայ ազգային կոնգրեսին: Քաղբանտարկյալների հանդեպ իմ բարոյական պարտավորվածությունը, որը մինչ այս հետ էր պահում ինձ այս քայլից, շարունակելու է խայթել խիղճս: Բայց, մյուս կողմից, շուրջս ստեղծված բարոյահոգեբանական մթնոլորտը, մոլեռանդ շարքերի թշնամանքը, զրպարտելու, պիտակավորելու սկիզբ առած արշավը, այլեւս անհնարին ու իմաստազուրկ են դարձնում այդ վերջին կամրջի պահպանումը»: Այսինքն` եթե ավելի «կենցաղային» լեզվի թարգմանենք Ռուբինյանի ասածը, ստացվում է, որ նա փաստում է` ՀԱԿ-ում ստեղծվել է մենթականի ու աղանդավորականի տարրերը համատեղող իրավիճակ: Եվ դա հասկանալի է. եթե Լևոն Տեր-Պետրոսյանը գործարքի է գնում իշխանության հետ ու պատգամավորական ապագա մանդատների քանակի «բազար» անում, ապա ճամբարակիցները պիտի իրար գզեն, որպեսզի դառնան մանդատի տեր: Այսինքն` պիտի «մենթականով» ու «կռիսականով» ձգտեն առաջնորդի մոտ իրար վատաբանեն, իրար վրա «գործ տան», իրար տակ փորեն: Մյուս կողմից էլ, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը խնդիր ունի չկորցնել այն բազում շարքայիններին, որ իր շուրջ համախմբվել են հանուն «ավազակապետության կազմադանդման». Այդպիսիններին պահպանելու համար հարկավոր է աղանդավորական կույր և մոլեռանդ հավատ «գուռու»-ի հանդեպ և երկաթյա վստահություն, որ իրականում ոչ թե գործարք կա «ավազակապետության» հետ, այլ առաջնորդի շատ խելացի ու խորամանկ քաղաքականություն…

Եվ ՀԱԿ-ի առաջնորդին այդ կույր հավատը ամրապնդելու գործում օգնության հասավ ԱԺ գործող փոխխոսնակ Սամվել Նիկոյանը` հանրության առաջ երդվել-պատռվելով, թե իշխանության և ՀԱԿ-ի գործարք գոյություն չունի: Սակայն իր սուտ հավաստիացումների համար նա շատ արագ «պատժվեց». լույս աշխարհ դուրս եկավ, թե նա ինչպես էր ԱԺ իր աշխատասենյակում խմել ՀՅԴ խմբակցության ղեկավար Վահան Հովհաննիսյանի հետ: Իրեն և «ընկեր Վահանին» լրագրողների մոտ իզութոզով ծախեց երրորդ բաժակակից` Մանվել Բադեյանի գինովցած լեզուն: Դե, իր ու Վահան Հովհաննիսյանի «քեֆը լավ» վիճակը տեսանելի էր, սակայն Նիկոյանի պարագան չէր բացահայտվի, եթե Բադեյանը «չծակվեր»: Իսկ հիմա ստացվեց «մի դիմում էլ թող նա գրի» դասական իրավիճակ…

Չէ, բայց ԱԺ գրեթե ոչ մի փոխխոսնակ էլ «իսան» չի եղել: Հոկտեմբերի 27-ի ողբերգության բերումով Յուրի Բախշյանի և Ռուբեն Միրոյանի փոխարեն պաշտոն ստանձնած Տիգրան Թորոսյանն ու Գագիկ Ասլանյանը, մեր մեջ ասած, կարգին որակներ չունեցան: Առաջինի վրա ցանկացած օլիգարխ ուզածդ ժամանակ և ուզածիդ պես կարող էր գոռալ ու համարժեք պատասխան չստանալ, իսկ երկրորդը, ում Հմայակ Հովհաննիսյանը անվանել էր «զիբլի վեդրո խփող», շատ արագ դավաճանեց իրեն պաշտոնի հասցրած ՀԺԿ-ին: Նույնը կարելի է ասել և Տիգրան Թորոսյանի մասին. հենց որ զրկվեց ԱԺ նախագահի պաշտոնից, շտապեց լքել իրեն «մարդ դարձրած» ՀՀԿ-ն: Իսկ ներկայիս փոխխոսնակ Սամվել Բալասանյանը, որը երդվում էր, թե իր ճակատին գրված է «Օրինաց երկիր», շտապեց կողքը դրոշմել «Առաջ Հայաստան» և «Կառուցենք բարգավաճ Հայաստան» կարգախոսները, ու վերջը զուտ առևտրականի սկզբունքով որոշեց բարգավաճել իրեն փոխխոսնակի պաշտոն տված ԲՀԿ-ի հետ միասին: Ու կարելի է վստահաբար ենթադրել, որ եթե հանկարծ ԲՀԿ-ն հեռանա կոալիցիայից, ապա տեղնուտեղը կշտապի պոռալ «Առաջ Հայաստան» և հավաստիացնել, որ միշտ երազել է «ցեղակրոնվել» ՀՀԿ-ում…

Ու հետաքրքիր է. իսկ ի վերջո ինչպե՞ս է իրեն դրսևորելու Սամվել Նիկոյանը, եթե 2012-ին հանկարծ հարկադրված լինի թողնել ԱԺ փոխխոսնակի պաշտոնը: Նրա մոտ մենթալիտե՞տը, թե՞ ՄԵՆԹ ալիտետը կաշխատի…

Դե, իսկ նախկին փոխխոսնակ Արևիկ Պետրոսյանի մասին ընդհանրապես ասելու բան չունենք: Սովորական գորշ կարիերիստուհի` առանց աստղի ու դիմագծի: Դե ինչ, Շառից, փորձանքից, մլիցուց և բժշկից հեռու…

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Հայ ազգային կոնգրեսի այսօրվա «համավճռական» հանրահավաքն էլ եղավ: Լավ էին նախապատրաստվել, բայց մասնակիցների քանակի կտրուկ աճի խնդիրը չլուծեցին: Չօգնեց ոչ Լոսի հայկական հեռուստաալիքների մոբիլիզացումը, որ կոչով դիմեցին ամերիկահայերին ` Հայաստանի իրենց բարեկամներին հորդորել անպայման մասնակցելու ՀԱԿ-ի հանրահավաքին, ոչ էլ երևանյան ամեն բնակարան հասցրած թռուցիկները:Իշխանության չխոչընդոտելն էլ չօգնեց… Մասնակիցները ավելացան, բայց մի քիչ. Եթե նախորդ հանրահավաքի մասնակիցների թիվը ոստիկանությունը հայտարարել էր 7000, ապա այս մեկի` 8500: Դե, ՀԱԿ-ի թվաբանությամբ անցյալ անգամ 100 հազար էր, իսկ այս անգամ` երևի 120:

Ինչևէ, այս անգամվա հանրահավաքի արբանյակային լուսանկարները պիտանացու չեղան Սորոսի հիմնադրամին համոզելու, որ ծերուկ Տեր-Պետրոսյանը ի զորու է հավաքել հեղաշրջման համար բավարար զանգված: Իսկ այդ սորոսական փողը նրանց կենսականորեն անհրաժեշտ է, որպեսզի փորձեն 2008-ի առճակատման սխեման վերստեղծել` ամենօրյա անընդմեջ հանրահավաքներով: Ճիշտ է, իշխանական շենքերը գրավելու հնարավորությունն այդ դեպքում էլ նվազագույնն է` ռուսները պարզ հասկացրել են, որ քաղաքականապես ու բարոյապես կսատարեն ցանկացած խռովությունն ուժով ճնշելու իշխանական գործողությանը, բայց բոլոր դեպքերում ԱԺ ընտրություններին 350 հազար քվե վերցնելը մուրազ է ՀԱԿ-ի համար: Անշուշտ, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը «զապադլո» կհամարի վերցնել պատգամովարական մանդատը, սակայն գոհ-գոհ խորհրդարանում կտեղավորվի ինչպես նրա ՀՀՇ-ական շրջապատը` Լևոն Զուրաբյանի գլխավորությամբ, այնպես էլ ՀԱԿ-ի «մեկ ավտոբուսում տեղավորվող» 17 կուսակցությունների առաջնորդները, իսկ դաշնակները, Րաֆֆին, Օսկանյանի քաղաքական սեռավարակ «Սիֆիլիթասը» ու Ռոբերտ Քոչարյանի այլ քաղաքական հոգեզավակները կմնան «բորդյուրին չորանալու»: Թե չէ հակառակ դեպքում խեղճ Լևոնը ո՞նց տեղավորի բոլորին խեղճ ու կրակ 7 տոկոսի մեջ, էդ 6-7 մանդատով ո՞նց բավարարի համ ՀՀՇ-ին, համ ՀՀՇ-ի արտադրական քաղաքական թափոնի վերածված ՀԱԿ-ի մյուս կուսակցություններին ու հանգիստ վերադառնա գիրք գրելուն: Համ էլ, եթե ընտրազանգվածային բազան չհաջողվի կտրուկ ընդլայնել, Լևոնը հարկադրված կլինի Ռոբ ու Սերժ քննադատելու բարձունքից իջնել անձամբ Րաֆֆի, Կարապետիչ ու Վահան Հովհաննիսյան քրֆելու մակարդակի: Պատկերացնո՞ւմ եք, ինչ սթրեսային բան կլինի. իր նախկին արտգործնախարար Րաֆֆուն անձամբ կրկին ու կրկին անվանի «սատանա»` «ժառանգականների» առաջ շաղ տալով Հովհաննես Մանդակունու մարգարիտները, անդրադառնա դաշնակների` 1908 թվականին կերած «բողկերին» և իր կողմից բերդ կոխած Վահան Հովհաննիսյանին ու Հրանտ Մարգարյանին հակաճառի, ու, օ՜ սարսափ, նույնիսկ կայարանցի «ջեբկիր Սաշիկի» անունը բերանն առնի… Համ էլ ծեր շնագայլը պարզ գիտակցում է, որ Արևմուտքի տերերն արդեն մտածում են սերնդափոխության մասին: Հո պատահական չէ, որ Եվրադատարանը հանկարծ որոշեց արտահերթ քննել Նիկոլի հայցադիմումը: Ճիշտ է, Նիկոլը շատ հարմարավետ է քաղբանտարկյալի կարգավիճակում, որպեսզի ամեն առիթով նրա անունը խոթեն իշխանության ու «եվրաբյուրոկրատների» աչքը:

Սակայն վերադառնանք մեր «ոչխարներին», այսինքն` միտինգային «մասսովկային»: Մինչ հանրահավաք մարդկանց մի գլուխ կերակրել էին հեղափոխական դատարկաբանությամբ, տրամադրել էին, որ հանրահավաքը վճռական կլինի, սակայն մոբիլիզացված քանակը պիտանի չէր անգամ նախօրոք ծրագրած տպավորիչ երթի համար, ու ստիպված բավարարվեցին Ազատության հրապարակի հերթական «ազատագրումով»` ոստիկանների կողմից այն հյուրընկալորեն կանխավ լրիվ բաց պահելու պայմաններում: Ու ինչո՞վ արդարացրած լինի Լևոնի վճռական գործողությունների բացակայությունը` պատերազմի սպառնալիքով. «Պայմանավորվեցինք նաեւ, որ մենք իրադարձությունները չենք փութացնելու, գործելու ենք Սահմանադրության ու օրենքների շրջանակում, եւ մեր պահանջների իրականացմանը հասնելու ենք քայլ առ քայլ, սահուն ընթացքով՝ երկիրը զերծ պահելով սոցիալական ընդվզումներից ու քաղաքական ցնցումներից, ոչ ամենեւին պայքարի հեղափոխական մեթոդների օրինականությունը մերժելու, այլ բացառապես Ադրբեջանի կողմից պատերազմի վերսկսման վտանգը չմեծացնելու նկատառումով։ Եթե ինչ-որ մարդիկ թերահավատությամբ են վերաբերվում այս մտավախությանը, ես կասկած չունեմ, որ Ադրբեջանը վայրկյան անգամ չի հապաղելու օգտվել Հայաստանում ծագած որեւէ լուրջ խառնակությունից»:

Կարճ ասած, արտը` խախուտ, մահանան` կարկուտ: Դրան ավելացավ նաև ՀԱԿ առաջնորդի չեղած «հայրենասիրությունը». Նա հանկարծ վերցրեց ու հայտարարեց, որ ՀԱԿ-ի և իշխանության երկխոսությունն ունի չուզողներ և դրսում (քանի որ այդ դեպքում կուժեղանան ՀՀ դիրքերը Արցախի հարցում), և ներսում` ի դեմս տարատեսակ դաշնակ-հնչակների և այլ րաֆֆիների, որ կպած ուզում են ՀԱԿ-ի հաշվին «Երրորդ ուժ» ձևավորել և 1 միլիոն 800 հազար ՀՀ չափահաս քաղաքացիներին թողած, աչքները տնկել են ՀԱԿ-ի 100 հազար հետևորդների վրա… Այսինքն` «Իմ հանճարը քո բանջարին վնաս չի…»:

Դե ի՞նչ էր մնում ՀԱԿ-ին ու Լևոնին` բացի նրանից, որ ապրիլի 28-ին սահմանել «վերջնական ջրբաժանը» ժողովրդի և իշխանության միջև, մեկ էլ միջանկյալ քաղաքական շոու նշանակել ապրիլի 24-ին…

Բայց վստահաբար ապրիլի 28-ին «վերջնական ջրբաժանը» լինելու է ոչ թե վերջնական, այլ հերթական: Հանրահավաքից-հանրահավաք քիչ-քիչ կփորձեն ավելացնել զանգվածը կամ գոնե չկորցնել այն, իսկ եթե արանքում ինչ-որ սոցիալական աղետ «կպավ»` միանգամից կբազմապատկեն: Բոլոր դեպքերում, Դավիթ Շահնազարյանի ասած «կամուջներ չայրելը» իրականում ոչ թե Րաֆֆուն և դաշնակ-հնչակներին էր վերաբերում, այլ իշխանությանը: Բոլոր դեպքերում, ախքիկից օրինակ վերցնելով Սերժ Սարգսյանի ձեռքը «արժանապատվորեն սեղմելու» տարբերակը կա ու կա…

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Հարգելի ընթերցող, քեզ այսօր չե՞ն խաբել: Իսկ դու խաբե՞լ ես… Պատասխանդ, անշուշտ, բացասական է, բայց սուտ, քանզի այսօր «խաբելու օրն» է: Ի դեպ, ապրիլի 1-ը ռուսները կոչում են նաև «դուռակի օր»: Սակայն ռուսական «դուռակ»-ը «հիմար»-ի հոմանիշը չէ: Դա ավելի շուտ ընդունված կաղապարներն անտեսող խենթն է, որը նաև ասում է այն ճշմարտությունները, որոնցից փախչում են «խելացիները»:

Ինչևէ, իսկ հիմա ներկայացնենք «ապրիլմեկյան կատակների» նմուշներ, որոնք առաջին հնագույն մասնագիտությունից ոչնչով չեն տարբերվում: Այսպես, ֆրանսիական որոշ կայքեր տարածել են Շարլ Ազնավուրի մահվան լուրը: Պարզ է, թե տարածողներն ումից են սնվում… Եվ մեծն շանսոնյեն տվեց շատ դիպուկ պատասխան: Ելույթ ունենալով RTL ռադիոյով, Ազնավուրը ասել է. «Ես սա զզվելի եմ համարում: Դա ինձ չի ուրախացնում: Ցավում եմ, բայց ես ավելի երկար եմ ապրելու, քան իրենք: Ես առողջ եւ երջանիկ եմ, եւ շատ գործեր ունեմ, փոխանակ լսելու, որ ինչ-որ մեկը նման շշուկներ է տարածում»:

Իսկ երկրորդ անբարո օրինակի հեղինակները, իհարկե, մեր հարևան կովկասյան թուրքերն են: Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարության մամլո խոսնակ Էլհան Փոլուխովը ստիպված է եղել հերքել նախկինում իր գործընկերների արած այն հայտարարությունը, թե իրենք «կհարվածեն բոլոր այն օդանավերին, որոնք կփորձեն թռիչք կատարել Ստեփանակերտ»:

«Մենք քաղաքացիական օբյեկտների նկատմամբ ուժ չենք կիրառի»,-ասել է Փոլուխովը: Դե իհարկե, այդպիսի «հերքման» համար Բաքուն պետք է ընտրեր հենց ապրիլի 1-ը, որպեսզի հանգիստ խղճով սուտ ասեր: Չէ՞ որ մեր հարևանները, եթե ձեռքները ճար լինի, կկրակեն ոչ միայն քաղաքացիական օդանավերի, այլև Արցախ մուտք գործող ցանկացած մարդու վրա:

Եվս մեկ ապրիլմեկյան դրվագ կապված է մեր մեկ այլ հարևանի` Վրաստանի հետ, սակայն դրանում չարագուշակ ոչինչ չկա: Նախագահ Սերժ Սարգսյանին այսօր իր հավատարմագրերն է հանձնել Հայաստանի Հանրապետությունում Վրաստանի նորանշանակ արտակարգ և լիազոր դեսպան Թենգիզ Շարմանաշվիլին: Դեսպան Շարմանաշվիլին վստահեցրել է, որ իր գործունեության ընթացքում կանի ամեն հնարավորը` երկու երկրների և ժողովուրդների միջև բարիդրացիական հարաբերություններն ավելի ամրապնդելու և խորացնելու համար: Դե ինչ, այդ հավաստիացման համար շատ հարմար օր էր ընտրված. չէ՞ որ վրացու բարեկամական հավաստիացումներից գրեթե միշտ կեղծիքի հոտ է փչում:

Դե Թուրքիայում էլ ապրիլմեկյան կուրիոզ եղավ, որը մեզ հետ ընդհանրապես չի առնչվում: Անթալիայի ծերանոցներից մեկում ձերբակալվել է 80-ամյա մի ծերունի, որը կասկածվում է դասալքության մեջ: Թուրքական «Դողան» գործակալության փոխանցմամբ, մի խումբ ոստիկաններ ձերբակալել են հազիվ տեղաշարժվող ծերունուն, տարել հիվանդանոց, որտեղ նա բուժզննում է անցել, ապա հանձնել են զինվորական կոմիսարիատին, որն էլ կորոշի նրա բախտը: Ինչպես ասում են`իրենց քար իրենց գլուխ, բայց ուսանելի բան էլ կա այդ պատմությունում: Այ, եթե մերոնք էլ սովորեն, որ դասալքությունը վաղեմության ժամկետ չունեցող հանցանք է, հեչ վատ չի լինի:

Սակայն ապրիլի 1-ի գործոնն ազդում է նաև Հայաստանի ներքին քաղաքական դաշտի վրա: Օրինակ, ՀՀԿ փոխնախագահ Ռազմիկ Զոհրաբյան իր այսօրվա ասուլիսին ապրիլմեկյան կատակ արեց` հայտարարելով, որ 2012-ի ՀՀԿ նախընտրական ցուցակում օլիգարխներ գրեթե չեն լինի, իսկ փոխարենը կգան պրոֆեսիոնալներ: Եթե դա սուտ է, ապա այդ փչոցն ասելու իսկական պահը հենց ապրիլի 1-ն էր, իսկ եթե ճշմարտություն է` օլիգարխները ապրիլմեկյան կատակի տեղ կդնեն և «արխային կընկնեն»: Կամ Րաֆֆի Հովհաննիսյանն ինչո՞ւ որոշեց «շախով-շուխով» թարգել իր «ազատության ծոմը» հենց մարտի 30-ի երեկոյան` որպեսզի դրա լուրը չհայտնվի թերթերի ապրիլմեկյան համարներում ու կատակի տեղ չընկալվի:

Սակայն, անշուշտ, բոլորին գերազանցեց հավերժական «կոմսոմոլիկ», միաժամանակ իշխանության և ընդդիմության հետ խաղեր տվող Մենուա Հարությունյանը: Նա իր կայքում լուր դրեց, թե գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանը հրաժարական է տվել, ու գրեթե բոլոր լրատվական կայքերը դրան հավատացին և դեռ մի բան էլ դրեցին որպես գլխավոր լուր: Կատակը` կատակ, բայց Մենուան դրանով յուրահատուկ «տեստ» արեց, ու պարզվեց, որ Աղվան Հովսեփյանի հրաժարականին սպասող լիքը մարդ կա ինչպես քաղաքական, այնպես էլ լրատվական դաշտում: Ու էնքան են անհամբեր սպասում, որ առանց ստուգելու շտապում են դնել: Ինչևէ, գլխավոր դատախազի խոսնակ Շահեն Տոնոյանը թեեւ նշեց, որ «Մենուա Հարությունյանի կերպարը իր տեղով ոչ միայն ապրիլմեկյան կատակ է, այլև ամենօրյա կատակների թեմա է», սակայն պարզ է, որ Աղվան Գառնիկիչը դրանից շահեց` միանգամից բացահայտեց շատերի վերաբերմունքը իր նկատմամբ, գործնականում` անուն առ անուն: Նաև, ինչու չէ, տեսավ իրեն տրվող իրական գնահատականը: իր Իսկ դա արդեն հանաք-մասխարություն չէ:

Բայց բոլոր դեպքերում քաղաքական գործիչներին պետք է չհավատալ ոչ միայն ապրիլի 1-ին, այլև տարվա բոլոր օրերին, քանզի նրանք ստում են մշտապես: Եվ նրանց սուտը էապես տարբերվում է ուրախ, զվարճալի ապրիլմեկյան ստերից, քանզի նրանց սուտը շահադիտական է, նույնիսկ` շահամոլ: Ու լավ անգիր արած…

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Այսօր Անդրանիկ Մարգարյանի մահվան օրվա 4-րդ տարին լրացավ:

Տարելիցը նշվում է ամենաբարձր մակարդակով, շեշտվում են նրա մարդկային հատկանիշները: Սակայն զուտ պետականաշինության տեսակետից հետաքրքրական է ուրիշ հանգամանք. Անդրանիկ Մարգարյանը ՀՀ ամենաերկարակյաց վարչապետն էր, որը միաժամանակ ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏ վարչապետ էր: Իսկ այդպիսի բարեբախտություն մեր երկիրը քիչ է ունեցել:

Թե չէ քրդի վրա քոլոզ չի գալիս, հայի վրա` վարչապետ: Գրեթե 20 տարի առաջ ունեցանք Հրանտ Բագրատյան, որը խոսում էր «որձ կովերից» և «կովերի ամուսիններից», իսկ այսօր ունենք Տիգրան Սարգսյան, որը գյուղացիներին դասախոսություն է կարդում, թե ինչպես կով կթել: Աբսուրդը կրկնվեց երկու անգամ, Հ. Բագրատյանի դեպքում` որպես ողբերգություն, Տ. Սարգսյանի դեպքում` որպես ֆարս:

Ու այժմ մեր հայրենակիցները չգիտեն` խնդա՞ն, թե՞ լան…

Իսկ այժմ անդրադառնանք այլ վարչապետերի: Բացի Անդրանիկ Մարգարյանից, ունեցել ենք ևս երեք վարչապետ` Ռոբերտ Քոչարյան, Վազգեն Սարգսյան, Սերժ Սարգյան: Երեքի վարչապետությունն էլ կարճ էր. երկուսի համար դա թռիչքահարթակ էր դեպի ՀՀ նախագահի բարձունք, իսկ Վազգեն Սարգսյանի կյանքն ընդհատեց ահաբեկչի կրակոցը:

Վազգեն Սարգսյանի եղբայր Արամը, որպես վարչապետ բանի պիտանի չէր, և իր կարճ պաշտոնավարման ընթացքում երկրին չվնասեց զուտ այն պատճառով, որ ոչինչ չէր անում: Եվ ընդհանրապես, քաղաքական իրադրության փոփոխության զորությամբ բոլոր վարչապետական նշանակումներն անհաջող էին…

Վազգեն Մանուկյանն ավելի շուտ գաղափարախոս էր, քան կառավարության ղեկավար: Մառախլապատ Ալբիոնից «ներմուծած» Արմեն Սարգսյանն ընդամենը հայհոյանք չտվող քաղաքակիրթ կերպարանք էր, որը Հայաստանի միջավայրում անելիք չուներ: Դե, իսկ «խավիար կերած, արհեստավարժ մեծացած» Արմեն Դարբինյանի արհեստավարժությունն այդպես էլ մինչև վերջ մնաց Դարբինյան Ռազմիկի միսկոմբինատի մակարդակին:

Սակայն վերադառնանք Հրանտ Բագրատյանի և Տիգրան Սարգսյանի «կովային» ընդհանրությանը: Երկուսի ծագումնաբանությունը նույնն է` ՀՀՇ, և Տիգրան Սարգսյանի օրինակը պարզորոշ վկայում է, որ ՀՀՇ-ականը նախկին չի լինում: Նույնիսկ 20 տարի անց դա «դուրս տվեց», ու ոչինչ չտվեց ոչ ԱԺՄ-ի քաղաքական ու այնուհետ ԿԲ-ի տնտեսական հարուստ փորձը, ոչ էլ ռուսերենի և անգլերենի փայլուն իմացությունը: Եվ, ի դեպ, ՀՀՇ-ական ծագում ունեին և մնացյալ անհաջող «իրադրային» վարչապետերը, բացառությամբ հայոց հողից ամբողջովին կտրված Արմեն Սարգսյանի:

Այսինքն` ոչ մի կերպ չենք կարողանում պրծնել ՀՀՇ-ականությունից:

ՀՀՇ-ական հոգեբանությունը կտրականապես մերժած Վազգեն Սարգսյանին սպանեցին, ազգայնական Անդրանիկ Մարգարյանն էլ թեև ռեկորդային քաղաքական երկարակյացություն ունեցավ, բայց…

Ճիշտ է, կուլուարային խոսակցություններ կան, որ «պետության վախճանի» հեղինակ Տիգրան Սարգսյանի հարցը «էսօր-էգուց» է, սակայն դա էլ կարող է ձգվել: Չէ՞ որ ռուս-ամերիկյան մրցակցության սրում կա մեր տարածաշրջանում, Ռուսաստանում էլ «մոդեռնիստ» Մեդվեդևը այնքան է «թռփոշացել», որ հիշել է իր օրգանական կապերը «Աստծո ընտրյալ» ժողովրդի հետ և համարձակվում է հրապարակավ հակաճառել «դերժավնիկ» Պուտինին:

Անշուշտ, լավ է, որ ՀՀ նախագահին հաջողվել է «գունավոր» հեղափոխական ուժերին ներքաշել գործարքի մեջ ու դրանով նվազեցնել հեղափոխական ցնցումների հավանականությունը: Նաև կարծես թե գործարքի պայմաններից մեկն էլ այն է, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի շուրթերով հնչեցվում է վարչապետի պաշտոնանկության պահանջը, թեև մինչ այդ նա հրապարակավ իր համակրանքն էր հայտնում Տիգրան Սարգսյանին… Բայց դա իր գինն ունի` ամբողջ ընդդիմադիր դաշտը վերածվել է հսկայական քաղաքական կրկեսի, որին մասնակցում են նաև պետական այրերը: Ազատության հրապարակի այդ անվերջ թատերական «ազատագրումները», «ազատության ծոմապահ» Րաֆֆի Հովհաննիսյանի համար վրան տեղադրել-չտեղադրելու շուրջ սրտաճմլիկ բեմականացումները, որոնց մասնակցեցին անձամբ Ալիկ Սերգեյիչը և «հրաշամանուկ» օմբուդսմենը, «գոտկատեղից ներքևի» թեմայի շուրջ ՀՀՇ-ի և ՀՀԿ-ի փոխադարձ գռեհկաբանությունները` այդ ամենը քաղաքական կրկեսի ու կլոունադայի տարրեր են:

Ու անշուշտ, ընդհանուր կլոունադայի մթնոլորտն է նպաստել այնպիսի աբսուրդին, ինչպիսին է Բագրատյանի հռչակավոր հեռուստաելույթից 20 տարի անց «կովային թեմայի» ծաղրածուական արծարծումը ներկայիս վարչապետի կողմից:

Դե, եթե այս ամենը հանկարծ երկար ձգվեց, միգուցե «Հայկական աշխարհի» ճարտարապետը մեզ կանգնեցնի նաև այսպիսի իրավիճակի առջև, որը որպես ապագայի երևակայական լրատվություն ներկայացված է www.armcomedy.com զվարճալի բլոգում. «Այսօր կառավարության շենքի դիմաց իր բողոքի ակցիան էր կազմակերպել Հայաստանի հայկական համայնքը: Ցուցարարների գլխավոր նպատակն էր ուշադրություն հրավիրել հայկական համայնքի խնդիրներին Հայաստանի ներսում: «Եկել է ժամանակը, որ մեր կարծիքն էլ հաշվի առնեն այս երկրում: Մենք բավականին մեծ զանգված ենք կազմում և ժամանակն է սկսենք մեր դերը ունենալ այս երկրի կառավարման, որոշումների ընդունման մեջ», – ամփոփեց ցույցի պահանջները հայկական համայնքի նախագահ Արա Իսրաելյանը: Հայկական համայնքը Հայաստանի ամենահին համայնքներից է: Տարիներ շարունակ համայնքը շոշափելի դեր է ունեցել Երևանի հիմնման, քրիստոնեության ընդունման, անկախացման, ինչպես նաև Ղարաբաղյան պատերազմի ընթացքում: Այսօր նրանցից շատերը գտնում են, որ իրենց թերագնահատում են… Սոցիոլոգ Ահարոն Ադիբեկյանը հետևյալ կերպ է բացատրում այդ ֆենոմենը` «Հայկական համայնքը չի կարողանում լիովին ադապտացվել երկրի իրականությանը: Նրանց հիմնականում խանգարում են հնուց եկած ադաթները, կրոնը, մշակութային արժեքները:» Նա հավելեց, որ համայնքի մի քանի այլ ներկայացուցիչներ կարողացել են ազատվել անցյալից և ինտեգրվել երկրի «ռեալիյաների» մեջ»:

… Հիմա ի՞նչ, պասիվ հանդիսատեսի պես դիտե՞նք շարունակվող աբսուրդը, սպասե՞նք, որ վերը նկարագրված լրատվությունն իրականություն դառնա, թե՞ մի բան անենք, որ մեր երկիրը չդառնա հավերժական «Armcomedy»:

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը հետևյալ գրառումն է թողել իր բլուգում. «Տեղյակ եք, որ աշխատանքային այցով գտնվում էի Բրյուսելում, որտեղ տարածաշրջանում ընթացող զարգացումները գնահատելու համար քաղաքական գործիչները համեմատություն են անցկացնում տարածաշրջանի ժողովուրդների արժեքների ու արժեքային համակարգերի միջև: Այսօր եվրոպական քաղաքական ինտելեկտուալների համար այս խնդիրը դառնում է ավելի կարևոր:

Իմ բոլոր հանդիպումների ու քննարկումների ենթատեքստում մի հիմնական հարց կար: Ո՞րն է լինելու Հայաստանի Հանրապետության եվրոպական ինտեգրմանն ուղղված հաջորդ քայլը, արդյո՞ք հայերն ու տարածաշրջանի մյուս ժողովուրդներն իրենց դիտարկում են որպես Եվրոպայի ու եվրոպական արժեքային համակարգի կրողներ, թե մենք այլ քաղաքակրթության ներկայացուցիչներ ենք՝ բոլորովին ուրիշ արժեքներով:

Այդ տեսակետից մեր գործընկերներին հետաքրքրում է հայ ժողովրդի ինքնանույնականացման (self-identification) խնդիրը: Հետաքրքիր կլիներ իմանալ ձեր կարծիքը: Ո՞րոնք են մեր արժեքները, ո՞րն է մեր ժողովրդի ինքնանույնականացման հենքը և ինչպիսի՞ն ենք ցանկանում տեսնել մեր ապագան»:

Հետաքրքիր է, բայց ո՞վ է քեզ ասել, թե մեր ուղին պարտադիր եվրաինտեգրման շրջանակում պիտի լինի, որ խոսում ես «հաջորդ քայլի» մասին: Քո ինքնանույնականացումը պարզ է` հոլանդական սեքսով զբաղվողները, կամ քառորդ ֆրանսիացի Սարկոզին, որ իր բարեմասնությունները լրիվ մերկ վիճակում հանրային սեփականություն դարձրած թեթևաբարո մեկին օրինական կնության է վերցրել, ու որին ֆրանսիացիք իրենց լիովին բթացած բնազդի պայմաններում նախագահ են ընտրել: Մեր ինքնանույնականացումն այդպիսին չի կարող լինել երբեք…

Ինչևէ, մի քիչ` վարչապետի այդ քայլի դրդապատճառների մասին: Անշուշտ «Հայկական աշխարհի» և «Պետության վախճանի» հեղինակը վատացել էր, որ Գալուստ Սահակյանը արդեն հրապարակավ չի էլ ժխտում, որ նրա պաշտոնավարման նպատակահարմարությունը քննարկվում է ՀՀԿ-ի ներսում:

Դե պարզ է` գցվել է եվրոպաներ, որ մնալու երաշխիքներ փնտրի: Դրա համար է որդեգրել այդպիսի «ինքնանույնականացում», սակայն մի բան էլ է պարզ. Նրան ՀՀ նախագահն է թուլատրել զվռնել եվրոպաներում: Դա էլ պատասխանն էր ռուսների այն նենգության, որ Էրդողանին ընդունեցին հենց մարտի 16-ին` Հայաստանը հոշոտող ռուս-թուրքական պայմանագրի 90-ամյակին: Պատասխանի մյուս բաղկացուցիչ մասն էլ դաշնակների կողմից դեսպանատանը դրած դագաղն էր: Ամեն ինչ ճիշտ է. եթե Մոսկվայում այդպիսի ստահակներ եք ու կարող եք այդպես անտեսել ձեր ռազմավարական դաշնակցի նուրբ պահերը` մենք էլ ձեր դեմը կդնենք ձեզ Եվրամիությանը ծախելու սպառնալիքը:

Լավ, գրողի ծոցը դատարկ դասախոսությունների սիրահար Տիգրան Սարգսյանը: Անցնենք մեր «նարնջագույն», այսինքն` Արևմուտքի հանձնարարությունը կատարող ընդդիմությանը: Րաֆֆի Հովհաննիսյանը սափրեց բեղերը և «թրաշամանուկ» վիճակով հացադուլի նստեց Ազատության հրապարակում: Նրան ասել էին, որ դրանով առիթ է ստեղծում, որպեսզի ՀԱԿ-ը, օգտվելով նաև ԵԽԽՎ-ի համազեկուցող Պրեսկոտի ու ևս երկու եվրապատվիրակությունների ներկայությունից, գրավի հրապարակը ու մնա այդտեղ, սկիզբ դնելով «նոն-ստոպ» հանրահավաքների շրջանին ու հեղափոխությանը: Գրավին` առանց ոստիկանության դիմադրության: Րաֆֆին համոզվածություն հայտնեց, որ ժողովուրդն այլևս դուրս չի գա հրապարակից: Բայց ծեր էներգո — վամպիր Լևոնը ժողովրդին տուն ուղարկեց` մինչև ապրիլի 8-ը: Ամիսներ շարունակ ժողովրդին գրգռեց, իսկ հետո «դինամո» արեց` ճիշտ ու ճիշտ ռուս աղջիկների որոշակի տեսակի նմանությամբ, որ տղամարդուն դրդում են ճոխ հյուրասիրություն կազմակերպել ռեստորանում, իսկ հետո «վրից թռնում են»: Իսկ ամբողջ հայության ծիծաղի առարկա դառնալու գնով ինքնազոհության գնացած Րաֆֆուն նույնիսկ հասարակ բարևի չարժանացրեց: Լ. Զուրաբյանի ասած` «ավելի լուրջ գործեր ունեն»:

Այդ «ավելի լուրջ գործերը» պարզ անուն ունեն` գործարք: Իշխանության հետ: Լևոնին ասին`մոռացիր հեղափոխության մասին, տեսա՞ր, որ օրինակ Քադաֆին 48 ժամ հետո արդեն ապստամբների վերջը տալու է, այնպես որ ամերիկացիների սարքած հեղափոխությունների շրջանը պրծավ: Եթե քեզ խելոք պահես` խորհրդարանում պատգամավորական տեղերի քվոթա կտանք: Ու ի բարձրացումն Լևոնի «ռեյծինգի» նրան թույլ տվեցին հերոսաբար, առանց մեկ կապտուկի «գրոհով վերցնել» Ազատության հրապարակը: Ձեռի հետ էլ 2 «քաղբանտարկյալ» բաց թողին, որեսզի դա ներկայացնի «հաղթանակի» տեղ:

Այդ նույն երկու կալանավորին նաև շպրտեցին տարատեսակ պրեսկոտներին, ինչպես շանը ոսկոր են շպրտում: Նաև նրանց վրա ծախեցին ՀԱԿ-ին Ազատության հրապարակ մուտք գործելու թույլտվությունը: Հուսանք` թանկ ծախեցին: Էլի բան ունեն ծախելու ` քյառթու մենթ Հովիկ Թամամյանին: Հենց այդ` այժմ իշխանության համար անցանկալի ոստիկանը դժբախտություն է ունեցել ժամանակին իր վրա վերցնելու, իբր ինքն էր 2008-ի մարտի 1-ին կրակելու հրաման տվել: Ինքը չէր, բայց իր վրա էր վերցրել, ու հիմա դա էլ կջարդեն վրան` ի ապահովում Լևոնի վարկանիշի և ի կերակրում ԵԽԽՎ-ի…

Ոմանք ասում են, որ ՀԱԿ-ի համար նախատեսված քվոթան 7 տոկոս է, ոմանք ասում են, որ կհասնի 15-20 տոկոսի: Կարևորը դա չի, կարևորն այն է, որ այդ քվոթայով Լևոնին առան-պրծան, ու Հայաստանում այլևս չկա «գունավոր հեղափոխության» ձգտող ուժ: ՀԱԿ-ի վերնախավը կստանա իր մանդատները, որոնց համար հիմա արդեն իրար ուտում են, բողոքավոր ընտրազանգվածին էլ էլեմենտար «դինամո» կանեն… եթե իհարկե ծեր վամպիրը, որի իմաստնությանն անվերապահ վստահելու կոչեր հնչեցին հանրահավաքում, այնուհետ «չքցի» իշխանություններին և չդրժի պայմանավորվածությունները: Իսկ այդպիսի բան կարող է լինել:

Բանն այն է, որ Արևմուտքը ի վերջո որոշեց ռազմաօդային հարվածներ հասցնել անհնազանդ գնդապետ Քադաֆիին: Քադաֆին հողին հավասարեցրեց ամերիկյան հաշվարկները, և նրա արած «մառոզի» շնորհիվ Լիբիայում թառամեցին բոլոր տեսակների հեղափոխական «ծաղիկները» և ընդհատվեց լավ մշակված «ծաղկային հեղափոխությունների» շղթան, միանգամից արյան և վառոդի հոտ եկավ: Օբյեկտիվ պատճառն այն էր, որ Քադաֆիի գեներալների շուրջ կեսը շվեյցարական բանկերում թալանած միլիոններ ու միլիարդներ չունեին, հետևաբար` ԱՄՆ-ի պատանդը չէին, և ի տարբերություն Եգիպտոսի ու Թունիսի գեներալների, հավատարիմ մնացին իրենց սպայական պարտքին և երդմանը:

Ու արդյունքում գնդապետ Քադաֆին ընտրության առջև կանգնեցրեց ԱՄՆ-ին և նրա արբանյակներին` կամ հաշտվել այն մտքի հետ, որ թավշյա ձեռնոցով, բայց երկաթյա ձեռքով իրագործվող հեղափոխությունների ու խամաճիկային ռեժիմների հաստատման ժամանակն անցել է, կամ այդպիսի ռեժիմներ սկսել հաստատել բիրտ ռազմուժով, բաց մարտում, առանց «ժողովրդավարական» ցինիկ ու գարշահոտ կեղծիքների: Շնորհակալություն, գնդապետ: Շնորհակալություն ճշմարտության պահն ապահովելու համար, և ռազմի աստվածների բարեհաճություն քեզ` սպասվող ահեղ ու անհավասար մարտերում:

Սակայն վերադառնանք Հայաստան: Անշուշտ, լավ է, որ գոնե ժամանակավորապես իշխանությունը կարողացավ իզութոզով առնել օտարի կամակատար «հեղափոխականներին»: Սերժ Սարգսյանը գերազանցեց ինքն իրեն, իզուր չէ, որ նա շախմատի ֆեդերացիայի նախագահն է: Սակայն դա ընդամենը ժամանակ շահելու միջոց է, և մի օր կարող ենք հայտնվել հնազանդվելու կամ նույնիսկ ինքնաոչնչանալու վերջնագրին դեմ-հանդիման:

Առաջին անգամ չէ, որ 12 հազար տարվա մեջ հայտնվում ենք մի իրավիճակում, երբ պիտի կամ հաղթենք անհնարին պայմաններում, կամ բնաջնջվենք: Այդպես էր Սարդարապատում: Այդպես էր և Արցախյան պատերազմում, ուր հաղթեցինք քսանապատիկ մեզ գերազանցող թշնամուն: Հաղթեցինք, որովհետև ժամանակավորապես մոռացանք մեր «խելացիությունը», որի շնորհիվ կառուցում ենք անձնական և խմբակային բարեկեցությունը: Մեզանից մի մասը դարձավ բնազդով և գենով առաջնորդվող ծուռ, ու այդ ծռությամբ հիշեց, որ մեր երակներում Արարչի և աստվածների արյունն ենք կրում, և ռազմի աստված Վահագնի զորությամբ հաղթեց մարդկային մոլախոտ պիղծ թշնամուն:

Հիմա նորից գալիս են Վահագնի ժամանակները, սակայն այս անգամ կարող է պահաջվել, որ ամբողջ ազգով ծուռ դառնանք ու մոռանանք հնարավորի և անհնարինի սահմանագիծը: Չխաբենք ինքներս մեզ. եթե «համաշխարհային կառավարությունը» ցանկանա մեզ բիրտ ուժով հնազանդեցնել, ապա դրան, անշուշտ, կծառայեն «ՆԱՏՕ-ի տարածաշրջանային օպերատոր» թուրքերը, և մեր ընտրությունը լինելու է նույնը, ինչ Սարդարապատի մեծամարտում` հաղթել կամ բնաջնջվել: Մարդասիրական բոլոր հեքիաթները կեղծիք են ընդամենը…

Եվ ընդհանրապես մենք շատերի կոկորդին ենք ոսկոր: Եվ եթե մենք «խելացիաբար» մոռանում ենք մեր գենետիկ որակները, մեր ծագումը, մեր արարչատուր զորությունը, դա երբեք չեն մոռանում օտարները: Նույնիսկ եթե հնազանդության երդում տանք` մեզ չեն հավատա, զի ճանաչում են մեր արյան զորությունը, որը, ցավոք մեզանից շատերը չեն ճանաչում: Արդեն լուրջ ռուս գիտնականները լուրջ ռուսական մամուլում բացեիբաց ասում են, որ 1988-ին Հայաստանում փորձարկվել է երկրաֆիզիկական զենք: Նրանք ասում են, որ նախատեսված էր ուժեղ երկրաշարժ առաջացնել «Իրանի և Թուրքիայի հետ սահմանակից գրեթե բնակչություն չունեցող տեղանքում», սակայն հաշվարկի սխալի պատճառով ցնցումները եղան Սպիտակում: Լավ, ռուսների մեծ մասը չգիտի մեր աշխարհագրությունը, բայց մենք հո գիտենք, որ այդտեղ «անմարդաբնակ տեղանք» չկա, այդտեղ խիտ բնակեցված Արարատյան դաշտավայրն է: Ու պարզ է, որ նշանակետը Երևանն էր, որպեսզի այնպիսի հարված ստանանք, որ ԽՍՀՄ-ի կազմաքանդումից հետո չկարողանանք պետականություն վերստեղծել:

Այն անգամ չստացվեց: Այս անգամ էլ պարտավոր են այնպես անել, որ չստացվի: Վասն մեր երակներով հոսող Սիրո և Զորության: Վասն հարատևման…

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց Արսեն ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Իդիոտիզմի պակաս մեր երկրում չկա: Զորօրինակ, ՀՀ գլխավոր մենթ Ալիկ Սարգսյանը բոլորին հրապարակավ ապացուցեց, որ ի զորու է լաչառությամբ գերազանցել Զարուհի Փոստանջյանին: Անշուշտ, նա իրավացի է, որ ոստիկանը պատգամավորի համար վատ տրամադրությունը լիցքաթափելու օբյեկտ չէ, բայց ճիշտ է նաև այն, որ այսօրվա մեր ունեցածները ոստիկան չեն, այլ բռի, անտաշ, ուրիշի գրպանին նայող մլիցեք են, մենթեր , կամ, հաշվի առնելով մեր հանրության կրիմինալ բնույթը` «մուսըռ»: Ու ոստիկանի վրա գոռգռալը, նրան քացի տալը (ինչը հաջողությամբ արել էր պատգամավոր Արմեն Մարտիրոսյանը) հանրությանը դուր գալու և քաղաքական միավորներ վաստակելու ստույգ և անխափան գործող միջոց է: Ինչևէ, մեր ոստիկանությունը, թեև բաղկացած է բութ գործիք մլիցեքից, այնուամենայնիվ, արդյունավետորեն կատարում է իր գործը` հանցավորության մակարդակը մեր երկրում շատ ցածր է, քաղաքների փողոցները գիշերվա ցանկացած ժամին` միանգամայն անվտանգ: Ճիշտ է, բանդիտների մի մասը բանտախցի փոխարեն նստած են իշխանական աթոռներին, սակայն դա որակապես բան չի փոխում. Քանի դեռ պատգամավոր կամ նախարար չես դառել, շարունակում ես մնալ հասարակ բռի մլիցու որսի ապրանք:

Սակայն մի կողմ թողնենք ոստիկանությունը: Անդրադառնանք բանակին, որն առավելագույնս կարևոր է, զի պատերազմի հավանականությունն աճում է: Այսպես, եթե առաջ Արցախի խնդրին նվիրված միջազգային միջոցառումների բանաձևերում անթույլատրելի էր համարվում խնդրի ռազմական լուծումը, ապա Սոչիի եռակողմ հանդիպման փաստաթղթում նշված է, որ ցանկալի է բոլոր խնդիրները լուծել խաղաղ միջոցներով: Այսինքն` ցանկալի է, բայց ոչ պարտադիր: Եթե շատ պետք է` կարելի է պատերազմել: Եթե Ալիևին շատ պետք եղավ` կարող է սկսել «տարածքային ամբողջականության վերականգնման» օպերացիան, եթե մեզ շատ պետք եղավ` կարող ենք Ադրբեջանին «կանխարգելիչ ռազմական հարված» հասցնել ու կոտրել այդ ապօրինածին թուրքական պետության ողնաշարը մեկընդմիշտ… Կարճ ասած, ողջամիտ և իրատես մարդիկ համոզված են, որ պատերազմը գրեթե անխուսափելի է, հետևաբար` բանակն է մեր երկրի թիվ 1 ինստիտուտը:

Բայց արի ու տես, որ պատերազմին ընդառաջ բանակն ուզում են «բարեփոխել»: Էլ «քաղաքացիական վերահսկողության» զրթուզիբիլ են մտցնում, էլ կանոնագիրք փոխում… Դաշնակներն էլ չգիտես ինչու որոշել են, որ սովորական օմբուդսմենը մեր երկրին քիչ է, մի հատ էլ ռազմական օմբուդսմեն է պետք: Ինչ է, բանակից օրիորդաց վարժարա՞ն եք ուզում սարքել, որ երիտասարդները ինչպես ղզիկ վիճակով զորակոչվում են, այդպես էլ ղզիկ զորացրվե՞ն… Ի վերջո, պատանուն տղամարդ են դարձնում ոչ թե փողոցում կլիենտ սպասող պուտանկեքը, այլ ազգային բանակը, Արցախի օդը, թոթը և թվանքի կոթը…

Եվ ահա զինվորական կանոնագիրք-օրենքի նախագիծը հասավ ԱԺ «ուժային» հանձնաժողովի քննարկմանը, սկսվեցին խորհրդարանական լսումներ: Եվրոպական փորձագետների էլ բերին, դեռ շնորհակալ լինենք, որ սրանց չեն տարել մարտական դիրքեր` շպիոնությունը ավելի հաջող անելու: Ու պարզվեց, որ լիքը տխմարություններ կան նախագծում: Այսպես, վերացվում են պատժախցերը (գուբախտները) և կարգապահական ձերբակալությունը: Պաշտպանության նախկին փոխնախարար Արթուր Աղաբեկյանը, որպես բանակը ներսից իմացող բազմափորձ մարդ նշեց, որ դա սխալ է: Ավելին, սխալ էր նաև 1997-ին այդ պատժախցերը զորամասերից հանելը և ռազմական ոստիկանություն տեղափոխելը: Որ, օրինակ, եթե պատժվել է հմուտ դիպուկահարը, ապա մարտական տագնապ հայտարարելու պահին անլուծելի է դառնում նրան անհապաղ մարտական դիրք տանելու խնդիրը… Շատերը` և պատգամավորները, և ՊՆ ներկայացուցիչները, համաձայն են, որ պատժախցերը պետք է պահպանվեն, բայց քանի որ եվրոպացիք պահանջում են վերացնել, էլ ի՞նչ անենք… Լավ, դուք հո ապուշ չեք, հո պատերազմի ժամանակ եվրոպացիք չեն կռվելու մեր փոխարեն, թող իրենց եվրոպաներում տարբեր թիթիզ նորամուծություններ անեն բանակում:

Պատժախցերի փոխարեն առաջարկում են «կարգապահական գումարտակներ», բայց ոչ ոք չգիտի, դա ինչ է, և ինչով են դա ուտում: Ոչ մի պատերազմող երկրի բանակում էդ զահրմարը փորձարկված չի, ու հիմա բերում մեզ վրա՞ են փորձարկում: Մենք հո փորձաճագար չենք:

Այլ գրանտակեր իրավապաշտպաններն էլ առաջարկում են, որ ամեն զորամասում լինի կարգապահական գումարտակ: Դառավ լրիվ աբսուրդ. Ախր լիքը զորամասեր ունենք, որոնք առանձին գումարտակ են, այդտեղ ի՞նչ, կարգապահական վաշտե՞ր ստեղծենք… Իսկ առանձին վաշտ հանդիսացող զորամասերում էլ` կարգապահական դասակնե՞ր ստեղծենք: Էդ քանի սպա կներգրավվեն կարգապահական համակարգում ու հիմնականում պարապության կմատնվեն…

Լավ, դա հորով-մորով արինք: Բա ապօրինի հրաման չկատարելու իրավո՞ւնքը: Զինվորն ինչպե՞ս կողմնորոշվի, թե որ հրամանն է օրինական կամ ապօրինի, եթե զորակոչիկների մեկ քառորդը նույնիսկ տառաճանաչ չեն… Համ էլ էդ ի՞նչ «բարդակ» կստեղծվի բանակում: Պատկերացնո՞ւմ եք, մարտի ժամանակ զինվորը դեռ պիտի որոշի, օրինակա՞ն է թուրքի վրա կրակելու հրամանը, թե ոչ: Դե մինչև որոշի, թուրքը նրա վիզը կկտրի ու կանցնի մոտակա հայկական գյուղի բնակչության կոտորածին: Բացի դա, հրամանը վիճարկելու կարգը սպային էլ թևեր կտա, որ ամեն մի անհեթեթ հրաման հետո ջարդի զինվորի վրա, թե` ճիշտ հրաման չէր, թող չկատարեր:

Առհասարակ լավ սկզբունք կա. Մի փոխիր այն, ինչը լավ է աշխատում, ինչը փորձություն է անցել: Եղած զինվորական կանոնագիրքը Արցախյան պատերազմի ժամանակ ցույց տվեց իր բարձր կենսունակությունն ու արդյունավետությունը: Ու կարևոր չէ` դա «սովետական» նմուշի է, չինական, թե զուլուսական: Այն աշխատում է, հետևաբար` չի կարելի ձեռք տալ: Ու կորեք գրողի ծոցը ձեր բոլոր եվրոպական ծակ պրոֆեսորներով ու իրավապաշտպաններով հանդերձ: Պատերազմում հաղթանակած բանակը նոր պատերազմի շեմին «բարեփոխելը» հանցագործության, դավաճանության հավասարազոր բան է: Ձեր մանիկյուրած եղունգներով ձեռքերը հեռու տարեք մեր բանակից, ձեր «կարգապահական գիտափորձերն» էլ դրեք ձեր` պուտանկեքի ծոցից դուրս չեկող հղփացած թուլեքի, այլ ոչ թե մեր բանակի զորականների վրա: Ու առհասարակ ձեր «բարեփոխումների փաթեթները» ուղարկեք հեռավոր զորամասեր. Գոնե զուգարանի թղթի տեղ պետք կգան…

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց Արսեն ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Մարտի 1-ին հեղափոխական որևէ տեխնոլոգիա չաշխատեց: Համ ծերուկ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հավես չուներ, համ էլ Ֆեյսբուքի ու Թվիթերի տեխնոլոգիաները ծայրահեղ վատ աշխատեցին: Բավարար եղավ, որ մի 20 հոգի հետևեն համացանցին, որպեսզի զրոյացվի հեղափոխական հաղորդագրությունների հոսքի հանրային ազդեցությունը: Դա մենք կանխատեսել էինք, որ ֆեյսբուքաթվիթերային հեղափոխությունը Հայաստանում չի աշխատի, քանզի այդ սոցցանցերի օգտատերեր Հայաստանում քիչ կան, և մեզանում գերիշխում են ռուսական սոցցանցերը:

Սակայն միայն դա չի պատճառը: Հայ ազգը և ընդհանրապես հին ազգերը վաղուց ունեն ցանցային կառուցվածք և ցանցային հարաբերությունների համակարգ: Եթե մյուս ազգերը վերջին 20 տարում են սովորում ապրել որպես ցանց, ապա մենք դա վաղուց դարձրել ենք կենսակերպ: Ուստի նույնիսկ իդեալական տեխնիկական և կադրային լուծումների դեպքում համացանցային հեղափոխությունը աշխատել չէր կարողանալու: Նորաստեղծ հեղափոխական ցանցը բախվելու էր հազարամյակներ գոյություն ունեցող հայկական ցանցին և պարտվելու էր, մեզանում չեն աշխատում նաև ռեալ փողով ու ռեալ մարդկային հարաբերություններով գործող գրանտակեր կազմակերպությունների ցանցերը: Նույնիսկ հեռուստաեթերի ազդեցությունը հայկական իրականությունում այնքան էլ արդյունավետ չի:

Հայաստանի և հայերի վրա միայն մեկ ձև կա ներազդելու` թափանցել ուղղահայաց կառուցվածքների մեջ: Այսինքն` փչացնել իշխանական բուրգը, մշակութային կյանքը կազմակերպող օղակները, եկեղեցին: Եվ հենց դա էլ ունենք աչքի առաջ:

Իշխանական օղակները ընդունեցին իրենց իդիոտիզմով աննախադեպ մի շարք վճիռներ: Նախ` 2 ամսվա մեջ արդեն երրորդ անգամ խճճեցին թոշակը թոշակառուին հասցնելու համակարգը, հաջորդը` երեխաների պետական վերագրանցումը կազմակերպեցին այնպես, որ բոլոր երեխատերերը սկսեն օրեր ու ժամեր անցկացնել անձնագրային բաժիններում, որպեսզի վերցնեն տեղեկանքներ, որոնք անձամբ իրենց բացարձակ պետք չեն…

Ավելին, եղան քայլեր, որոնք կարծես թե ուղղված էին հանրությանն առավելագույնս գրգռելու: Վարչապետը, իր գլխին հավաքելով բոլոր TV-ները, այնպիսի բաներ դուրս տվեց, որ նույնիսկ ապարանցի պատգամավոր Լյովա Խաչատրյանը դա որակեց ապրիլմեկյան ելույթ: Ինչ ասես արժեր թեկուզ պնդումը, որ պետք է զարգացնենք ոչ թե արտադրությունը, այլ սպասարկումներն ու ծառայությունները: Եթե դա թարգմանենք մարդկային լեզվի, ապա ստացվում է, որ վարչապետը մեզ առաջարկում է լինել ոչ թե արարող ազգ, այլ քոծերի հավաքածու: Եթե հիշենք նրա տեսությունը «պետության վախճանի» մասին, ապա ակնհայտ կլինի, որ կասկածելի կրոնական ժողովների և Հյուսիսային պողոտայի մասոնական որջերի հաճախորդ մեր վարչապետը լավ էլ աշխատում է հանուն պետության վախճանի:

Ոչ պակաս գրգռիչ էր և Բժշկականի ռեկտոր Գոհար Քյալյանի ելույթը պաշտոնին հրաժեշտ տալուց առաջ: Ամբողջ Հայաստանին «համբալ» անվանելը և հայոց լեզուն «յարմրկեքի լեզու» որակելը կարծես միտումնավոր նախատեսված էր առավելագույնս խոցելու հայոց արժանապատվությունը և առաջացնելու ձգտում` երկիրն անհապաղ մաքրել բարձրաշխարհիկ համբալներից:

Այդպիսի դրսևորումները կարելի է անվերջ թվարկել, սակայն կանգ առնենք թերևս ամենասկանդալայինի վրա` մարտի 3-ին Հանրապետության հրապարակում «Ժառանգության» պատգամավորների մասնակցությամբ ժողովրդի և ոստիկանության բախմանը: Սովորաբար տարբեր սոցիալ-տնտեսական բողոքի ակցիաները կառավարության մուտքի մոտ անպակաս են: Մարդիկ գալիս իրենց բողոքն արտահայտում են, նախարարներին թուքումուր են տալիս և դրանով սեփական գոլորշին բաց թողնում: Երբեմն նույնիսկ կոնկրետ նախարաները նրանց մոտենում են, և հետագայում կոնկրետ լուծումների դուռ է բացվում: Սակայն մարտի 3-ին ոստիկանները հանկարծ որոշեցին փողոցի առևտրով զբաղվող բողոքավորներին թույլ չտալ մոտենալ կառավարության շենքին: Դեպքի վայր ժամանած «Ժառանգության» պատգամավորները, բնականաբար, չէին կարող «աչոկ հավաքելու» առիթը բաց թողնել, և ամեն ինչ վերածվեց սկանդալային տուրուդմփոցի: Մի երկու մուշտի Բազազ մականունով փոխոստիկանապետից հասավ ճղճղան Զարուհի Փոստանջյանին, Արմեն Մարտիրոսյանը ի ցույց դրեց ոչ միայն ֆուտբոլի գնդակ, այլև ոստիկան տշելու իր բացառիկ կարողությունը, պառկացույցերի սիրահար Վարդգես Գասպարիին էլ հերթական անգամ ալյուրի պարկի պես նետեցին ոստիկանական ավտոմեքենայի մեջ ու տարան «քաղմաս», Անահիտ Բախշյանն էլ ոստիկանների հայհոյանքներից հերթական անգամ վատացավ… Կարճ ասած, դառավ պատմություն, երբ ոստիկանապետ Ալիկ Սարգսյանը թուքումուր կերավ և ԱԺ նախագահից, և ցուցարարներին քշելու հրահանգ տված վարչապետից, իսկ հանրությունն ահագին գրգռվեց… Ու դա քիչ էր, նույն Բազազը «Կենտրոնի» եթերից սկսեց դատողություններ անել, թե մանրավաճառներն իրենց լավը չեն հասկանում ու չեն ուզում գնալ բարեկարգ շուկաներ: Թո քո՞ ինչ գործ, այ մենթ, քեզանից հասնում է փողոցներում կարգուկանոն ապահովել, այլ ոչ թե խորանալ, թե ով ինչից է բողոքում:

Բնականաբար, հարց է ծագում. իշխանական բուրգը լեփլեցուն է կլինիկական իդիոտներո՞վ, թե՞ չինովնիկները կոնկրետ հանձնարարականներ են կատարում, որոնց նպատակը իրավիճակը սրելն է: Օրինակ, նույն Բազազը կհամարձակվե՞ր պատգամավոր ծեծել և քաշքշել, եթե կոնկրետ այդպիսի հրաման չստանար` իհարկե ոչ: Բնականաբար, այդպիսի հրաման տվողը ոչ թե հաճոյակատար ապուշ է, այլ տականք, որը միտումնավոր աշխատում է պետության դեմ: Նույնը և թոշակառուների գրոշները ստանալու գործընթացը հարամողներն են, նույնը և մարդկանց անձնագրային բաժիններում մասսայաբար ժամերով թթվեցնողները…

Հավանաբար, բազում չինովնիկներ միևնույն կենտրոնից ստացել են հանցավոր հրամաններ, որպեսզի այնքան լարեն ժողովրդին, որ մարտի 17-ի ՀԱԿ-ի հանրահավաքը անպայման վերածվի նոր «մարտի 1-ի»: Երևի թե բախտներս բերել է, որ ընդդիմության առաջնորդներին մեր ժողովուրդը մինչև վերջ չի վստահում: Այլապես վաղուց կորել էինք հեղափոխական հրդեհների բոցերի մեջ, ու հաշվված ժամերին գազազած զանվածները կհոշոտեին ճամփին ռաստ եկած բոլոր գալստուկավորներին ու համազգեստավորներին… Աստված հեռու պահի:

ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆ

ՀԱԿ համակարգող Լևոն Զուրաբյանը խրոխտ հայտարարեց, որ ՀԱԿ-ը երկու ամիս է տալիս իշխանություններին` արտահերթ նախագահական և խորհրդարանական ընտրություններ նշանակելու համար: Այսինք` ասում է, թե պիտի անձնատուր լինեն, թե չէ ՀԱԿ-ը վեր է կենալու ու գնալու է … Դե, իսկ 2 ամիս շարունակ լինելու են ակտիվ հանրահավաքներ… Սկիզբը` մարտի 1-ին, որը վերածել են մի տեսակ «մոգական» ամսաթվի:

Բնականաբար, շատերին հետաքրքիր է` ի՞նչ է լինելու մարտի 1-ին, միտանգավորներ շա՞տ են լինելու, թե՞ քիչ, փողոցային բախումների հասնելո՞ւ է, թե՞ ոչ… Եթե դատենք Լևոն Զուրաբյանի այն խոսքից, որ մարտի 1-ին լինելու է «հանգրվանային հանրահավաք», ապա ստացվում է, որ բախումներ դեռ նախատեսված չեն: Չնայած` ո՞վ գիտի, միգուցե դա ասվում է զգոնությունը քնացնելու համար: Բայց ավելի հավանական է, որ 2 ամիս շարունակ փորձելու են «ռասկրուտկա» անել ֆեյսբուքային հեղափոխական տեխնոլոգիաները. հո իզուր չէր Վարդան Մինասիչի «Սիվիլիթաս» հիմնադրամը ֆեյսբուքյան քննարկումներ կազմակերպել, որոնց ընթացքում Ֆեյսբուքը ճանաչվեց հիմնական միջոց «քաղաքացիական հասարակություն» ստեղծելու համար:

Թե ինչ բան է «քաղաքացիական հասարակությունը» չգիտի ոչ ոք: Սակայն դա պարզ բացատրեց ղրղզական ապակայունացման հարուստ փորձ ունեցող դեսպան Մարի Յովանովիչը: Նա դրեց ու նույնացրեց «քաղաքացիական հասարակությունը» ոչ կառավարական կազմակերպությունների` հ/կ-ների հետ, ու դժգոհեց, որ դրանցում հասարակ քաղաքացիներ համարյա չեն ընդգրկվում: Դե, ինչպես հայտնի է, հ/կ-ների մեծ մասի ֆինանսավորումը իրականացնում է ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը` գրանտների տեսքով: Այսինքն «քաղաքացիական հասարակությունը» դա գրանտակերների հավաքածուն է: Այդպիսիք Հայաստանում կան շուրջ 2500 հատ, ու բաղկացած են գրանտակեր ղեկավարից ու այն մերձավոր շրջապատից, որի հետ նա կիսվում է ամերիկյան հարկատուի փողերով: Ընդհանուր առմամբ` մի 20 հազար պատրաստի ամերիկյան շպիոն, ում համար Հայրենիքի գինը պայմանագրային է: Իսկ ինչու այդ սեկտորը Վարդան Օսկանյանի նախաձեռնությամբ որոշված է ընդարձակել հենց Ֆեյսբուքի օգնությամբ`նույնպես հասկանալի է: Ցանկացած ինտերնետային սոցիալական ցանց ստեղծված է և վերահսկվում է հատուկ ծառայությունների կողմից: Ֆեյսբուքը հենց ամերիկյան հատուկ ծառայությունների բաժինն է, և օգտվողների` սեփական ձեռքով գրանցած անձնական տվյալների մոնիթորինգով դժվար չէ գտնել պոտենցիալ հավաքագրվողներին…

Սակայն ի դժբախտություն ամերիկյան հեղափոխական տեխնոլոգների` Ֆեյսբուքի հայկական հատվածում կա ընդամենը 130 հազար հայ: Հայերը ջախջախիչ մեծամասնությամբ գերադասում են ռուսական սոցիալական ցանցերը: Ու ինչքան էլ ոմանք, ասենք, «Օդնոկլասնիկ»-ը հռչակեն «ռաբիզների ու հետամնացների» հավաքատեղի, փաստը մնում է փաստ, որ այդտեղ առկա միայն ազգայնական ու պետականամետ խմբերը իրենց անդամների քանակով հաստատ Ֆեյսբուքի 130 հազարից ավել են: Եվ ո՞վ ասաց, որ նրանք չեն կարող միավորվել ու հակահարված տալ «քաղաքացիական հասարակություն» կոչեցյալին…

Հա, մարտի 1-ի առնչությամբ էլ ողբաձայն ուղերձով «միջազգային հանրությանը» դիմել է հազար տակ կաշին ու կուսակցական պատկանելությունը փոխած Հմայակ Հովհաննիսյանը: Ու նրա ողբն էլ «քաղաքացիական հասարակության» չկայացումն է. «Քանի դեռ իշխող Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունը դավանում է «Ուժն է ծնում իրավունք» չափազանց վտանգավոր սկզբունքը և միաժամանակ հետևողականորեն ընդլայնում է իր հատուկ հարաբերությունները բանակի հրամանատարական վերնախավի հետ, մարտի 1-ի կրկնությունը դոմոկլյան սրի նման մնալու է կախված հայ ժողովրդի գլխին: Միջազգային հանրությունը պետք է հաշվի առնի, որ իշխող ՀՀԿ-ի և բանակի սպայական վերնախավի միջև 1998 թվականից հետո ձևավորված ալյանսը այսօր դարձել է Հայաստանում քաղաքացիական հասարակության զարգացումը արգելափակող անհաղթահարելի խոչընդոտ… Պատմական փորձը ցույց է տալիս, որ նմանատիպ ողբերգությունների հիմքում ընկած է ոչ թե միջկուսակցական մրցակցությունը, որպես այդպիսին, այլ հենց այն իրավիճակը, երբ ուժի և ուժեղի հեթանոսական պաշտամունքը դավանող կուսակցությանը հաջողվում է հատուկ սերտ ալյանս ձևավորել սպայական վերնախավի հետ և ներքաղաքական պայքարում հենվել ամենահզոր ուժային կառույցի` բանակի վրա: Այդ օրինաչափությունը ցայտուն ձևով դրսևորվել է երրորդ ռեյխի կազմավորման փուլում, երբ հեթանոսական «իդեալներ» դավանող նացիոնալ-սոցիալիստներին հաջողվեց հատուկ հարաբերություններ ձևավորել գերմանական բանակի սպայակազմի հետ: Մարտի 1-ի ողբերգությունից հետո անցած երեք տարիները ցույց են տալիս, որ այդ ժամանակաշրջանում հայաստանյան հանրային կյանքի վրա ուժայինների ազդեցությունը հասել է կրիտիկական կետի: Այսօր ուժայինները հավակնում են կազարմաներից իշխանության կամքը թելադրել ոչ միայն պետական քաղաքացիական հաստատություններին և առանձին քաղաքացիներին, այլ նույնիսկ քաղաքացիական հասարակության սրբության սրբոցը հանդիսացող ոչ կառավարական կազմակերպություններին: Դրա վառ ապացույցն է վերջերս Հայաստանի պաշտպանության նախարարության շենքում կազմակերպված այսպես կոչված «Քաղաքական գիտության Հայաստանի ասոցիացիայի» հիմնադիր համաժողովը»:

Իրոք կարելի է հուզմունքից արտասվել` կարդալով Հմայակ Հովհաննիսյանի լալահառաչ տողերը: Պատկերացնո՞ւմ եք, ինչ սրիկայություն է` խախտվում է ամերիկյան մենաշնորհը հասարակական սեկտորի նկատմամբ, և պետության ամենակազմակերպված օղակը` բանակը, համարձակվում է քաղաքագիտական կառույց ստեղծել: Պատժել է պետք, շտապ ամերիկյան ռմբակոծիչներով հողին հավասարեցնել Քաղաքական գիտության Հայաստանի ասոցիացիայի» գրասենյակը` ճիշտ ու ճիշտ Բելգրադի օրինակով: Կարճ ասած, ամերիկյան հեղափոխական և վերահսկման տեխնոլոգիաները խելքը գլխին չեն աշխատում մեր երկրում: Ժողովուրդը չի ուզում ընդգրկվել «քաղաքացիական հասարակության» մեջ, Ֆեյսբուքի հնարավորությունները համեստ են, բանակն ու իշխող վերնախավն էլ` իրարից անբաժանելի: Եվ ահա այդ ֆոնի վրա փորձառու քաղաքական աղվեսը` Գալուստ Սահակյանը, ճակատագրական սխալ է գործում: Թևից բռնած նախագահական է տանում ու որպես օմբուդսմենի թեկնածու ներկայացնում է երիտասարդ իրավաբան Կարեն Անդրեասյանին: Առաջին հայացքից այդ ջահելը իդեալական է, պիտանի իշխանական կամակատար լինելու. չէ՞ որ նա ժամանակին հեղինակել էր մամուլի այնպիսի օրենք, որը լրագրողներին հավասարեցնում է վտանգավոր հանցագործների հետ: Բայց… երբ ուսումնասիրում ես այս քոքված կարիերիստի կենսագրությունը, տեսնում ես, որ ամենուրեք առնչվում է գրանտակեր կազմակերպությունների հետ: Նա, ի դեպ, 2008-ին լավ էլ աջակցել էր Լևոն Տեր-Պետրոսյանին` «իրավական շտապօգնության» ավտոմեքենաներով… Այո, Գալուստ Գրիգորիչը որպես օմբուդսմենի թեկնածու իրոք կամակատարի է բերել: Բայց ոչ թե իշխանության, այլ Արևմուտքի կամակատարի: Որն իր «սուրբ գործը» կանի ավելի լավ, քան Արթուր Սաքունցի և Զարուհի Փոստանջյանի պես «վառված» կադրերը: Կոալիցիա, նանիկ արա… սա լինելու է ավելի «ամենաանհաջող կադր», քան Ռոբերտ Քոչարյանի հիշատակած Արմեն Հարությունյանը:

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Ոստիկանությունն այսօր շատ ուշադիր էր, կազմ ու պատրաստ: Դա երևում է թեկուզ նրանից, որ նրանց լրատվականը շատ արագ հաղորդեց ՀԱԿ-ի հանրահավաքի մասնակիցների թիվը և չարտոնված երթ սկսելը: Մինչդեռ սույն, լրատվական կառույցը սովորաբար կրիայի արագությամբ էր աշխատում (աչքով չտանք վերջերս կարծես սկսել են օպերատիվ գործել): Թերևս այս անգամ զանգվածային անկարգությունների սպասում կար, դրա համար էլ ոստիկանությունը ժամացույցի պես աշխատեց:

Զանգվածային անկարգությունները հետաձգվեցին: Դրա վկայությունն այն էր, որ ՀԱԿ համակարգողը երթից հետո արգելեց ջահելներին Հյուսիսային պողոտայում նստացույց սկսել` հայտնելով, որ եթե ուզում են, կարող են առանձին օր ընտրել նստացույցի համար: Այսինքն` պարզ է. երբ պետք լինի սկսել, դա կանեն ՀԻՄԱ շարժման ջահելները, իսկ ՀԱԿ-ը «մաքուր ու պուպուշ» կմնա: Ի դեպ, դրա մասին է վկայում և Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ելույթի` բունտերին վերաբերող հատվածը. «Չպետք է անտեսել նաեւ այն էական հանգամանքը, որ Կիրգիզստանի, Թունիսի եւ Եգիպտոսի իրադարձությունները ոչ թե հրահրված կամ կազմակերպված էին ընդդիմադիր ուժերի կողմից, այլ հետեւանք էին տարերային սոցիալական դժգոհությունների, որոնք կարճ ժամանակի ընթացքում վերածվեցին անկասելի քաղաքական ըմբոստության։ Եթե իշխանությունները ճիշտ եզրակացություններ չանեն այդ ուսանելի իրադարձություններից, ապա վաղ թե ուշ նույնը տեղի է ունենալու նաեւ Հայաստանում, ինչի ողջ պատասխանատվությունն ընկնելու է Սերժ Սարգսյանի ու նրա ղեկավարած ավազակապետական վարչախմբի վրա։ Անցանկալի զարգացումներից խուսափելու միակ միջոցն արտահերթ նախագահական եւ խորհրդարանական ընտրություններն են, որոնք արդեն, քաղաքական անհրաժեշտությունից առավել, վերածվել են ազգի ու պետության գոյության խնդրի։ Իրավիճակն արմատապես վերափոխելուն ուղղված կոնկրետ գործեր ձեռնարկելու փոխարեն, վարչախումբն իրեն հանգստացնում է «Հայաստանում սոցիալական բունտ չի լինի» հանգերգով։ Սակայն, ի դժբախտություն այդպես կարծողների, սոցիալական բունտ կոչվածն, ինչպես ասում են, գեշ խասյաթ ունի. այն տեսանելի է դառնում միայն տեղի ունենալուց հետո։ Սոցիալական պայթյունի օրն, ըստ այդմ, նույնքան ծածուկ ու անակնկալ է, որքան ահեղ դատաստանի օրը, իսկ Սերժ Սարգսյանի մուբարաքացումն ընդամենը ժամանակի հարց է»։

Այսինքն` նա գլխանց ասում է, որ եթե բունտ եղավ` ինքը կապ չունի, «մոպեդը ես եմ ծախում, բայց իմը չի»: Դե, իսկ նրա պնդումը, որ մուսուլմանական երկրներում բունտերը ոչ ոք չի կազմակերպում` ակնհայտ սուտ է: Լավ էլ կազմակերպվում են` ինտերնետով-ֆեյսբուքներով, ակտիվիստների կազմակերպված ցանցով, արևմտյան հեռուստաալիքների հստակ աշխատանքով, սորոսների փողերով…

Հա, այս անգամ միտինգավորները լավ էլ շատ էին: Կարապետիչի «բացօթյա համագումար» տուֆտության փքսելուց հետո նրա դժգոհ խալխը դառավ Լևոնի բաժինը, և մարտի մեկի միտինգին ավելի շատ մարդ է լինելու: Դա` հաստատ: Միգուցե հենց մարտի 1-ին էլ սկսեն, փորձեն հրահրել փողոցային բախումներ, միգուցե` 1-2 օր առաջ կամ հետո` նույն ջահելների միջոցով: Կապրենք` կտեսնենք: Բայց լարվածության աճն ակնհայտ է:

Կոալիցիան էլ շտապեց հուշագիր ստորագրել մարտի 1-ից առաջ: Հանկարծ մի օրում Գագիկ Ծառուկյանը մոռացավ, որ ուզում է 50+1 տոկոս քվե հավաքել: Ի՞նչ պատահեց. վախեցա՞վ Սերժ Ազատիչից, իր ուժերի հանդեպ վստահությո՞ւնը կորցրեց: Չէ մի չէ, Ռոբերտ Քոչարյանը սարի պես նրա թիկուքին կա ու կա, նա էլ «կոտրվող» տղու նման չի: Բա ի՞նչ, մարտի 1-ի գալու երկյուղի՞ց որոշեցին համախմբել իշխանության համակարգը: Դա էլ կա, բայց հիմնականը չէ:

Ահա մեջբերում կոալիցիայի հայտարարությունից. «Քաղաքական կոալիցիան ձեւավորվեց մեր երկրի համար դժվարին պայմաններում: Կոալիցիայի ձեւավորումը, նրա նպատակների իրագործման համար կողմերի կամքի եւ վճռականության հայտարարումն ու իշխանության գործունեության հավաքական պատասխանատվության ստանձնումը լուրջ դեր ունեցան երկրի կայունությունն ու բնականոն ընթացքն ապահովելու համար: Դա նաեւ կարեւոր գործոն դարձավ Հայաստանի Հանրապետության առջեւ ծառացած արտաքին եւ ներքին մարտահրավերներին արդյունավետ դիմակայելու, այդ թվում` հարավօսական իրադարձությունների եւ աշխարհը համակած խոր ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի պայմաններում սոցիալական լուրջ անկումներ թույլ չտալու գործում:

Քաղաքական կոալիցիան վերստին կարեւորում է հնարավոր արտաքին սպառնալիքներին համախմբված դիմակայելու անհրաժեշտությունը, երկրում համակարգային փոփոխությունների շարունակականությունը, դրանց նոր ազդակ հաղորդելն ու շոշափելի արդյունքներ երաշխավորելը»:

Ահա թե ուր է թաղված շան գլուխը: Արտաքին մարտահրավերներ: Հարավային Օսիային համարժեք իրադրության սպասում: Տարածաշրջանային նոր մեծ խաղեր: Իզուր չէր ՌԴ փոխարտգործնախարարը հանդիպել կոալիցիայի պատգամավորների հետ: Ռուս «քեռին» հատ-հատ բացատրել է, որ շուտով կռիվ-մռիվներ են սպասվում, որ դա շատ լուրջ է:

Ու հենց կռիվների սպասումով Ծառուկյանը մի կողմ դրեց իր ամբիցիաները ու չխորշեց «կզարան» գնացողի պիտակից, իսկ ՀՀԿ-ն շարունակեց քարշ տալ այնպիսի «բագաժը», ինչպիսին է ԱԽՔ-ի ողորմելի ու հակակրելի կուսակցությունը: Ինչ-որ բան պայթելու սպասում կա` միգուցե Արցախի, միգուցե Ջավախքի ուղղությամբ: Իսկ կռվի ժամանակ չեն գզվռտվում. Երբ որոտում են թնդանոթները, լռում են ոչ միայն մուսաները, այլև ինտրիգաններն ու բանսարկուները:

Սակայն նույն կռիվների սպասում ունի նաև ծերուկ Լևոնը: Չէ, նա այնքան միամիտ չի, որ հուսա խառը արտաքին-քաղաքական վիճակում ներքին անկարգությունների ալիքի վրա իշխանություն գրավել: Պարզապես կռվի պահին ներսում խառնելու դեպքում նա կհեշտացնի ամերիկացիների ու բրիտանացիների գործը, կնպաստի ռուսներին Կովկասից դուրս մղելու ծրագրերին: Եվ հարց է ծագում. բա երկի՞րը, բա Արցա՞խը, բա Ջավա՞խքը, բա Անկարայի խարդավանքնե՞րը… Նա թքած ունի այդ ամենի վրա. Մավրը կանի իր սև գործը ու կհեռանա ապահով Արևմուտքի երկրներ: Զավակով-թոռով-ծոռով: ՀԱԿ-ի ակտիվիստներն էլ կդառնան քաղբանտարկյալ: Կամ կդատվեն որպես շպիոն ու դավաճան: Կամ պատերազմական ժամանակների օրենքներով նրանց կգյուլլեն մոտակա պատի տակ` Լևոնին ի՞նչ փույթ:

Սպասենք մարտի 1-ին: Շառից-փորձանքից հեռու…

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ