Ուղիղ մի ամիս անց ունենալու ենք նորընտիր նախագահ: Նրա անունը արդեն հայտնի է` Սերժ Ազատի Սարգսյան: Ընտրվելու է ձայների մեծ առավելությամբ, առանց ընտրակաշառքների, կրիմինալի, ընտրակեղծիքների ու այլ կասկածելի և հակաօրինական հնարքների: Ու ՀՀԿ-ի խոստումը` անցկացնել ՀՀ պատմության ամենամաքուր ընտրությունները, միանգամայն իրատեսական է: Թերևս միակ դժվարությունը ընտրողներին ընտրատեղամաս բերելն է, իսկ թե դրա համար ինչ և ինչպես կարվի, կերևա մի փոքր ուշ: Իսկ այժմ կարելի է հավատալ գլխավոր դատախազի և ոստիկանապետի խոստումներին, որ բոլոր ընտրախախտները պատժվելու են օրենքի ամենայն խստությամբ: Այդ իրավիճակը հնարավոր դարձավ, քանզի ուղղակի կամ անուղղակի ձևով ընտրություններին չեն մասնակցում առաջին և երկրորդ նախագահները:

Եվ քանի որ ընտրությունների հաղթողը կանխորոշված է, հարց է ծագում, թե ինչ նպատակով են ընտրություններին մասնակցում մնացյալ 7 թեկնածուները: Նրանց կարելի է բաժանել երկու խմբի` քաղաքական գործիչներ և քաղաքական կլոուններ: Առաջին խումբը ներկայացված է Րաֆֆի Հովհաննիսյանով, Հրանտ Բագրատյանով և Պարույր Հայրիկյանով, երկրորդը` Արամ Հարությունյանով, Անդրեաս Ղուկասյանով, Արման Մելիքյանով և Վարդան Սեդրակյանով: Քաղաքական գործիչները մրցակցում են պատվավոր երկրորդ տեղի համար և լուծում են սեփական քաղաքական վարկանիշի և քաղաքական ապագայի հարցը: Քաղաքական կլոունները լուծում են ընտրությունները կրկեսի վերածելու և հնարավորինս վարկաբեկելու հարցը, զուգահեռաբար բարելավելով սեփական նյութական կացությունը:
Իսկ այժմ` թեկնածուների և նրանց մարտավարության մասին: Սկսենք քաղաքական գործիչներից:

ՐԱՖՖԻ ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԸ  երկրորդ տեղի գլխավոր հավակնորդն է: Խոշոր հաշվով, իշխանությանն էլ ձեռնտու է, որ հենց նա լինի երկրորդը, այդ պատճառով էլ նա ունի տեղեկատվական դաշտում առավելագույն բարենպաստման միջավայր, իսկ իշխանական գործիչներն ամենայն լրջությամբ, բայց կոռեկտ պատասխանում են նրա հնչեցրած մեղադրանքներին: Քարոզարշավի տեխնոլոգիան ստանդարտ է` հնարավորինս շատ անցկացնել հանդիպումներ ընտրողների հետ, հնարավորինս շատերին ձեռքով բարևել, հնարավորինս շատ բանավոր և գրավոր ելույթներ գեղեցիկ հայերենով, բայց առանց էական բովանդակության:

ՀՐԱՆՏ ԲԱԳՐԱՏՅԱՆԸ  փորձելու է շահել արմատական ընդդիմադիր ընտրազանգվածի համակրանքը: Նրա մեթոդաբանությունն է` ծրագրային բանավեճերի ծավալում ու հնարավորինս շատ հեռուստաեթերով հանդես գալը: Նա արդեն հայտարարել է, որ գնելու է այնքան եթերաժամանակ, ինչքան թույլ է տալիս օրենքը: Փորձելու է ընտրազանգված փախցնել նաև Րաֆֆիից:

ՊԱՐՈՒՅՐ ՀԱՅՐԻԿՅԱՆԸ, որը նաև էքստրավագանտ մտքեր է արտահայտում քարոզչության ընթացքում, ըստ էության, լուծում է քաղաքական դաշտում մնալու խնդիրը: Նա թերևս գերազանց արդյունք կհամարի, եթե անցնի 5 տոկոսի շեմը:

Իսկ այժմ անցնենք քաղաքական ծաղրածուներին: Բնականաբար, հարց է ծագում` ով է նրանց ասպարեզ բերել և ապահովել ֆինանսավորմամբ: Եվ այսպես…

Էպոսագետ ՎԱՐԴԱՆ ՍԵԴՐԱԿՅԱՆ: Ամենահին ծաղրածուական նախագիծն է, որը գործում է դեռ անցյալ տարվա ամռանից և գործարկվել է ԱԺ ընտրություններից անմիջապես հետո: Միանգամից ստացել է առատ ֆինանսավորում, այժմ ունի երեք շքեղ ավտոմեքենա և կառուցում է երեք առանձնատուն: Աչքի է զարնում հոգեպես անհավասարակշիռ մարդու զառանցանք հիշեցնող քարոզչությամբ, սակայն հոգեպես միանգամայն առողջ է, ու «գժական» քարոզչությունն իրականացվում է միանգամայն գիտակցված: Նրա գործառույթն է, ամենայն հավանականությամբ, վարկաբեկել ընտրական գործընթացն ամբողջությամբ` իշխանությունով և ընդդիմությունով հանդերձ: Նրա պարագայում արդեն լայնորեն կիրառվում է կեղծված սոցհարցումների տեխնոլոգիան: Գրեթե բոլոր ինտերնետային հարցումներում Վարդան Սեդրակյանն առաջին տեղում է, ինչը հնարավոր է միայն այն դեպքում, եթե գործում է համակարգչային քվեարկությամբ հատուկ խումբ: ԱԺ ընտրություններին համակարգչահենական հատուկ խումբը գործում էր հոգուտ ԲՀԿ-ի` կեղծելով ինտերնետ-քվեարկություններն այնպես, որպեսզի ԲՀԿ-ն հայտնվի առաջին տեղում: Հիշեցնենք, որ այն ժամանակ Ֆեյսբուքում հայտնաբերվել էր անձ, որը ԲՀԿ-ի օգտին աշխատող միանգամից 700 կեղծ էջեր էր ստեղծել, իսկ համակարգչահենները ակտիվորեն վնասում էին այն տեղեկատվական համացանցային ռեսուրսները, որոնք գործում էին ընդդեմ ԲՀԿ-ի: Տաշած քարը գետնին չի մնա, ուստի, ամենայն հավանականությամբ, այժմ հենց այդ խումբն է աշխատում հօգուտ էպոսագետի: Հետևաբար` առաջիկայում կլինեն նաև հաքերական հարձակումներ այն կայքերի վրա, որոնք թթու խոսք կասեն Վարդան Սեդրակյանին: Գումարած դրան, էպոսագետի «տիեզերական աջակցության» տեսությունն առաջ տանելու համար ակտիվորեն կշարունակվի այն լուրերի տարածումը, իբր Վարդան Սեդրակյանն օժտված է էզոթերիկ, մոգական ունակություններով, ու հավանաբար արհեստականորեն կստեղծվեն դրվագներ, որոնք արտաքնապես նման են մոգական ներգործությանը…

Ամենայն հավանականությամբ` էպոսագետի պարագայում պատվիրատուն Ռոբերտ Քոչարյանի թիմն է, քանզի ՀՀ երկրորդ նախագահին օդի և ջրի պես անհրաժեշտ է ինչպես ընտրությունների, այնպես էլ ամբողջ քաղաքական դաշտի վարկաբեկումն ու փչացումը, որպեսզի հեշտանա վերադարձն իշխանության 2017-2018 թվականների ընտրությունների ժամանակ: Նման է, որ խնդիր է դրված էպոսագետին բերել երկրորդ տեղ, ինչը հնարավորություն կտա անընդհատ շրջանառելու այն միտքը, որ Սերժ Սարգսյանն իշխանությունով հանդերձ հաղթել է մի «ծալը պակաս» թեկնածուի, իսկ ընդդիմադիրներն այդ «ծալը պակասի» չափ էլ չկան: Բնականաբար, դա առավելագույնս կվարկաբեկի և՛ ընտրությունները, և՛ քաղաքական դաշտը, ու նման է, որ իշխանությունը ստիպված կլինի ջանքեր գործադրել` կանխելու ձայների գնումը Վարդան Սեդրակյանի համար: Իսկ որ Քոչարյանի թիմն ի վիճակի է դա անել` կասկածից վեր է: Ու նաև կանխատեսելի է, որ վարձվելու են միանգամայն լուրջ սոցիոլոգներ (փողին մուննաթ), ովքեր էպոսագետին ներկայացնելու են որպես հստակորեն երկրորդ տեղ վերցնող…

Բնականաբար, հիմնական ծաղրածու թեկնածուների կողքին անհրաժեշտ են «դամ պահողներ», ու այստեղ գտնում ենք զոքանչին մամլո խոսնակ հռչակող հավերժական թեկնածու ԱՐԱՄ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆԻՆ: Նրան էլ կվերապահվի իռացիոնալ ընտրողների գլուխը լրացուցիչ տանելու գործառույթը:

«Դամ քաշողներից» ամենազգուշավորը թերևս ԼՂՀ նախկին արտգործնախարար ԱՐՄԱՆ ՄԵԼԻՔՅԱՆՆ է, ում հիմնական թեզն էլ այն է, որ եթե ընտրողների ցուցակում ներգրավված լինի ավելի քան 1 միլիոն 300 հազար ընտրող, ապա ընտրությունները կանխավ կեղծված են: Ոստիկանությունը ներկայացրել է դրա կրկնակին` 2,5 միլիոն ընտրող, և Ա. Մելիքյանը դիմել է ԿԸՀ` ներկայացնելու տեղեկանք, թե անկախանալուց ի վեր քանի մարդ է լքել Հայաստանը, քանի երկքաղաքացի է ընդգրկված ընտրողների ցուցակում, և քանի ՀՀ քաղաքացի, ովքեր այժմ երկրից դուրս է: Առաջին մասով ոչ ոք չի պատասխանի, երկրորդ մասով հանձնարարվել է պատասխան տալ ոստիկանությանը: Բնականաբար, պատասխանը թեկնածուին չի բավարարելու, և նրա հիմնական կարգախոսն է լինելու «միևնույն է, ընտրությունները կեղծված են» բանաձևը:

Եվ վերջապես, ԱՆԴՐԵԱՍ ՂՈՒԿԱՍՅԱՆԸ:

Ի դեպ, մինչ այս, նա ընդամենը հայտնի ճարտարապետ Արթուր Թարխանյանի դստեր՝ Անահիտ Թարխանյանի ամուսինն էր, ու հանկարծ… թեկնածուի սպառնալիքը` նստել հացադուլի, եթե ԿԸՀ-ն չեղյալ չհամարի Սերժ Սարգսյանի թեկնածության գրանցումը, միայն առաջին հայացքից է ծիծաղելի թվում: Չէ՞ որ դա առաջին դեպքն է, որ նախագահի թեկնածուն հացադուլ է հայտարարում, և հաստատ նրա մասին սյուժեները պտտվելու են համաշխարհային հեռուստացանցերով: Համ էլ սովից մեռնող թեկնածուի հոգեցունց թատերականացված տեսարանները արցունք կհանեն բարի և միամիտ հայ ընտրողների աչքերից` նրան քվեներ բերելով, ու եթե հաջողվի անցնել 2 տոկոսի շեմը, ապա Անդրեաս Ղուկասյանը հաջողությամբ մուտք կգործի քաղաքական դաշտ և արդեն կկարողանա մտածել ԱԺ 2017-ի ընտրություններին մասնակցելու մասին: Գումարած դրան` իշխանությունն ուզած-չուզած պիտի նրան ինչ-որ բան տա, որպեսզի ձայնը կտրի և իր հացադուլով չփչացնի ընտրարշավի պատկերը…

Ահա այդպիսի բաներ: Առջևում ունենք մեկ ամիս, որի ընթացքում հեռուստաեթերը հեղեղված է լինելու քաղաքական կլոունադայով: Ու որպեսզի մեր քաղաքացիները զզվանքից չվազեն «ունիտազը գրկելու», թերևս ճիշտ կլինի, որ հիմիկվանից կողմնորոշվեն, թե ում են տալու իրենց ձայնը, և ընդհանրապես չհետևեն հեռուստաքարոզչությանը. հասարակ ընտրողը, ի տարբերություն լրագրողների, ովքեր պարտավոր են դիտել այդ ամբողջ աղբը, իրեն կարող է նման շռայլություն թույլ տալ: Անջատեք ձեր հեռուստացույցները, քարոզարշավ է սկսվել…

Շաբաթվա վարկածները մշակեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Քառագագաթ Արագած լեռան հետ բազում առասպելներ են կապված: Մեր նախնիները համարում էին այն «Արարչի գահ» և «Աստվածների նստավայր»: Նույնիսկ հավատալիքներ կան, որ լեռան գագաթին կարելի է ցանկություն պահել, և այն կկատարվի: Ասում են, որ ոգեղեն մարդիկ կարողանում են Արագածի գագաթին տեսնել ուժեղ լույս, որը կոչում էին «Վահագնի կանթեղ», այնուհետ «Գրիգոր Լուսավորչի կանթեղ»:

Սակայն մենք մեր «Ժամանակի մեքենայով» երկար չենք մնա հին դարերում, և գալով ետ, կանգ կառնենք 1988 թվականի հուլիսին 3220 մետր բարձրության վրա գտնվող Քարելիճ սառնորակ լճի ափից ոչ հեռու:

                      ԴԵՊԻ ՎԵՐԵՎ ՀՈՍՈՂ ԱՌՈՒՆ      

Քարելիճի մատույցներում էր գյումրեցի լեռնագնաց Սերգեյ Խաչատրյանը՝ Լենինականի մանկավարժական ինստիտուտի լեռնային սպորտի խմբակի արշավախմբով հանդերձ: Այդտեղ հայտնաբերեցին առու, Սերգեյ Խաչատրյանը առվից ջուր խմեց ու ակնթարթորեն վատացավ` գլխապտույտ, գլխացավ, սրտխառնուք… Ընկերները, համարելով դա պատահական զուգադիպություն, կրկնեցին «փորձը», և նույնը կատարվեց նրանց հետ: Եվ պարզվեց, որ առուն հոսում է ներքևից վերև, դեպի լիճ, խախտելով ֆիզիկայի օրենքները… Սերգեյ Խաչատրյանի պատմածը հաստատում է արշավախմբի անդամ, այժմ Արարատ գյուղի դպրոցի զինղեկ Արթուր Հովսեփյանը.

—         Մենք խմբով իջնում էինք: Հարավային գագաթի ստորոտին տեսանք առու, որը հոսում էր դեպի Քարելիճ: Ջուր խմեցինք ու միանգամից վատացանք: Երբ 10 րոպե անց ուշքի եկանք, հանկարծ նկատեցինք, որ ջուրը, լցվելով փոսի մեջ, փոսից դուրս է գալիս և… հոսում ներքևից վերև` դեպի լիճ: Ստուգեցինք` չափումներ կատարեցինք դահուկների փայտերի, հարթաչափով կողմնացույցի, թեոդոլիտի և երկար գեոդեզիական փայտերի միջոցով: Եվ պարզվեց, որ 6 մետրանոց հատվածի վրա առուն բարձրանում է կես մետրից ավել` դեպի վեր: Ի դեպ, Արագած շատ վերելքներ եմ կատարել, և հաճախ է պատահել, որ կողմնացույցի սլաքը սխալ ուղղություն է ցույց տվել: Այդ պատճառով, եթե մառախուղ էր լինում, գերադասում էինք արագ իջնել, որպեսզի չմոլորվենք, քանզի կողմնացույցը հնարավորություն չէր տալիս ճիշտ կողմնորոշվելու:

Ստացվում է, որ Արագածը հզոր մագնիսական անոմալիա է: Եվ քանի որ ձյունն ու ջուրն այդտեղ մաքրամաքուր է, նշանակում է, որ առվի ջուրը չէր կարող պարունակել կողմնակի քիմիական նյութեր, թույներ կամ նման բաներ: Ջուրն իր տարօրինակ հատկությունը ստանում էր հզոր անհայտ էլեկտրամագնիսական կամ այլ դաշտերի ազդեցության տակ, և հենց այդ դաշտերն էլ ստիպում էին հոսել ներքևից վերև: Ու լեռնագնացները փաստորեն ստացել էին ուժեղ կենսաէներգետիկ թունավորում… 
Հետաքրքիր է, էլ ի՞նչ հատկություններ ունի Քարելիճի մատույցներում գտնվող այդ մոգական առվի ջուրը: Արդյո՞ք դրա միջոցով հնարավոր չէ հիվանդություններ բուժել, մարդուն օժտել ինչ-ինչ արտասովոր ունակություններով: Հիշենք «Սասնա ծռերի» Կաթնաղբյուրը, որի ջուրը խմելուց հետո Սանասարը, Բաղդասարը, Մեծ ու Փոքր Մհերները, Դավիթը օժտվում էին դյուցազնական զորությամբ:

ԱՆՈՄԱԼ ԵՐԵՎՈՒՅԹՆԵՐ «ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆ ՇՈՒՐՋՊԱՐԻ» ԺԱՄԱՆԱԿ

Երբ 2005-ին գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանը կազմակերպում էր շուրջպար Արագածի շուրջ, երևի թե չէր պատկերացնում դրա իրական նշանակությունը, թե ինչ է նշանակում Արագած լեռան բոլոր կենսաֆիզիկական դաշտերի և շուրջ 300 հազար պարողների փոխգործողությունը: Կամ էլ ԱԱԾ-ից տեղյակ մարդիկ նրան հուշել էին, որ դա կնշանակի հայ էթնոսի` Արագածում խտացած հազարամյակների կոլեկտիվ անգիտակցականի արթնացում: Չէ՞ որ պատահական չէ, որ Քարելիճի ափին գտնվող ֆիզիկոսների դիտակայանը իր ստեղծման պահից ի վեր ուներ և գաղտնի հետազոտությունների բաժին, որի տվյալները փոխանցվում էին պետանվտանգության մարմիններին…

Եվ այսպես, ի՞նչ էր տեղի ունեցել 2005-ի մայիսի 28-ին: Պարը սկսելուց 2-3 րոպե անց բոլոր մասնակիցները սկզբում չափազանց հոգնեցին այնպես, ինչպես կհոգնեին 15-20 րոպե անընդմեջ պարելիս, սակայ կարճ ժամանակ անց բոլորի ուժերը վերաթարմացան: Կարծես սկզբում պարողները Արագածն էին սնում էներգիայով, իսկ հետո Արագածից ստացան այդ էներգիայի բազմապատիկը: Ու, ի դեպ, պարի ընթացքում տեղի էր ունեցել այնպիսի երևույթ, ինչպիսին է պաշտամունքային առարկաների (թալիսմանների, խաչերի) գերտաքացումը: Ահա ինչ է պատմում շուրջպարի մասնակիցներից մեկը` Արման Ա-ն.

— Պարելու ընթացքում զգացի ջերմություն կրծքիս վրա: Երբ պարի ավարտից հետո ձեռքս տարի կրծքիս, ուր շապիկի վրայից կախված էր թալիսմանս` արևխաչը, մատներս վառվեցին, կարծես դիպած լինեի շիկացած մետաղի: Մետաղյա արևխաչն իրոք շիկացած էր, և այն վերնաշապիկիս վրա թողել էր այրված հետք, ինչպիսին գոյանում է գերտաքացած արդուկից: Եթե արևխաչս կախած լիներ ներսից, ապա հաստատ կրծքիս վրա այրվածք կլիներ: Ես նաև հարցուփորձ արեցի պարի ուրիշ մասնակիցներին, և պարզվեց զարմանալի բան` հայկական արևխաչ կամ եկեղեցական օրհնված խաչ կրողների մեջ կային կրծքի այրվածք ստացողներ: Սակայն այդպես էր միայն նրանց մոտ, ովքեր խորհրդանիշը կրում էին որպես սրբություն, այլ ոչ թե որպես զարդ:

Ահա այդպիսի զորավոր էներգետիկ դաշտեր է կրում Արագածը: Եթե դրանք ստիպում են ջրին հոսել դեպի վերև, այդ ջրին հաղորդում են տարօրինակ հատկություններ, շիկացնում են պաշտամունքի առարկաները, կողմնացույցի մագնիսական  սլաքին ստիպում ցույց տալ սխալ ուղղություններ, ապա զարմանալի չէ, որ Արագածը հաճախ լինում է «այլմոլորակայինների» չճանաչված թռչող օբյեկտների (ՉԹՕ-ների) այցելությունների և նույնիսկ վայրէջքների վարյր: Եվ այսպես…

«ԱՅԼՄՈԼՈՐԱԿԱՅԻՆՆԵՐԻ» ԱՅՑԵՐ

1975 թվական, հուլիս: Արագածի ստորոտում գտնվող խորհրդային զորամասում ծառայող շարքային Վլադիմիր Միշակովը և նրա հետ վերակարգում գտնվող երկու ծառայակիցները երկնքում նկատեցին սիգարաձև օբյեկտ` շուրջ 500-600 մետր երկարությամբ, որ կախված էր նրանց գլխավերևում: Օբյեկտը 30-40 վայրկյան կախված մնաց, լուսարձակելով դեղին և նարնջագույն լույս: Այնուհետ այն հեռացավ, զինվորները լսեցի երեք «կրակոց». Առաջինը խլացրեց նրանց, երրորդը գրեթե անլսելի էր: Պարզվեց, որ 20 րոպեով խափանվել էր զորամասի ռադիոկապը: Իսկ մի ժամ հետո զինվորները, անքնությունից դուրս գալով զորանոցից, գլխավերևում տեսան թույլ լուսարձակող պտտվող պարուրաձև սյուն: Այդ սյունը դանդաղ մարեց և տարրալուծվեց օդում:

Ի դեպ, Արագածի վրա Սերգեյ Խաչատրյանի արշավախումբը երկու անգամ տեսել է «այլմոլորակայինների»: Առաջին անգամ դա 1985-ի հուլիսի 1-ին էր: Սերգեյը ու ևս 5 լեռնագնացներ բարձրանում էին Արագած: Եղանակը բարենպաստ էր, և արշավախումբը որոշեց փոքր-ինչ հանգստանալ Հարավային և Արևմտյան գագաթների միջև գտնվող գոգավորությունում: Հանկարծ նկատեցին, որ շուրջ 300-400 մետր հեռավորության վրա էլի երկու հոգի կա: Սկսեցին գոռգոռալ, ձեռքերով շարժումներ անել, սակայն խորհրդավոր «ուղեկիցները» մնացին անշարժ: Լեռնագնացները սկսեցին «եկվորներին» զննել հեռադիտակով, և ինչ տեսնեն` երկու հսկաներ, 3-4 մետր հասակով, հագին ունեն վառ նարնջագույն սկաֆանդրներ կիսաթափանցիկ սաղավարտներով, ու նրանք շուրջ 10 րոպե անշարժ և լուռ հետևում էին լեռնագնացներին… Տղաներին անհասկանալի վախ համակեց, նրանք արագորեն հավաքեցին իրերը և իջան ներքև:

Երկրորդ դեպքի ականատես նույն Սերգեյ Խաչատրյանի խումբը եղավ 1986-ի հուլիսի վերջին: 10 հոգանոց խումբը բարձրանում էր Արագած: Նրանցից երկուսը առանձնացած մոտենում էին անցյալ տարվա խորհրդավոր վայրին, որպեսզի տեղադրեն վրաններ, կերակուր պատրաստեն և այլն: Իսկ հիմնական խումբը բարձրանում էր Հարավային գագաթ: Մութն ընկնելուն պես վերադարձան, որպեսզի գիշերեն վրանում, սակայն իրենց երկու ընկերները տեղում չէին: Որոնելով` կորած ընկերներին գտան բավականին հեռու, ժայռի վրա: Նրանք վախեցած պատմեցին, որ տեսան, թե ինչպես է մի «թռչող ափսե» վայրէջք կատարել Արևմտյան գագաթի մոտ: Հետո պարզվեց, որ վայրեջքի վայր էին ժամանել ինչպես մոտակայքում գտնվող զորամասի, այնպես էլ շրջանային КГБ-ի ներկայացուցիչները: «Ափսեն» չկար, սակալն վայրէջքի տեղում հողը 5-10 սանտիմետր նստվածք էր տվել:

Ի դեպ, և 1985-ին, և 1986-ին Արագածի Արևմտյան գագաթի մատույցներում «թռչող ափսեների» վայրեջքի ականատես էին նաև շրջակա գյուղերի հազարավոր բնակիչներ և Արայի լեռան ստորոտում գտնվող ամառանոցային ավանում հանգստացող հարյուրավոր հովեկներ:

Բայց պետք է նաև որոշ չափով «հիասթափեցնեմ» այլմոլորակայինների մասին պատմություններ սիրողներին: «Թռչող ափսեներն» իրականում ոչ թե «այլմոլորակայինների» տիեզերանավեր են, այլ ամերիկացիների, ռուսների, հետագայում` նաև չինացիների լրտեսական և դիվերսիոն թռչող սարքեր, որ նախատեսված են հատուկ առաքելությունների համար: Դրանց տեխնոլոգիան ունի առավել քան 60 տարվա պատմություն: Իսկ թե ովքեր և ինչպես են ստեղծել «թռչող ափսեները», թռիչքի ինչ սկզբունք է այդտեղ օգտագործվում, ինչ նպատակով են դրանք կիրառվում` այդ մասին հետագայում կներկայացնենք առանձին հետաքննություն:

«Ժամանակի մեքենան» վարեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Մինչ ՀՀ բոլոր նորմալ քաղաքացիները զբաղված էին Ամանորյա հարբեցողությամբ, ՀՀ նախագահի թեկնածու առաջադրվելու գործընթացում ծավալվեց անհասկանալի «մանրապճեղների» խրախճանք: Նրանցից 13 –ը փորձեցին դառնալ 2013 թվականի ընտրությունների մասնակից և լիովին օրինական հիմքով` ընտրարշավի անվան տակ հեռուստաէկրաններից անկոչ հյուրի պես խցկվել բոլորիս տները: Գարշելի քրեական և անբարոյական սերիալները, հեռուստաարյունը, հեռուստաանառակությունը և հեռուստալացը քիչ էին, հիմա էլ` սրանք…

Դեռ մինչև Ամանոր ԿԸՀ-ն դրանցից երկուսին խոտանեց` ՀՀ-ից վերջին 10 տարիներին բացակայելու թույլատրելի սահմանը խախտելու հիմքով: Դիմեցին դատարան, դատավորի ականջները լցնելով անասելի զառանցանքով, թե ՀՀ նախագահի, ԱԱԾ-ի, ԱԳՆ-ի հանձնարարությամբ արտերկրում գաղտնի հանձնարարություն էին կատարում, բայց բարեբախտաբար դատարանը բանի տեղ չդրեց այդ ամենը, ու այդ երկուսի ծամածռություններից պրծանք: Մնացին 11-ը, որոնցից 7-ի համար 8 միլիոն դրամ դնող չգտնվեց, և նրանց` «օգտագործիր ինձ» անզոր աղաղակը մնաց ձայն բարբառո հանապատի: 4-ին ճանաչեցին պիտանացու, որպեսզի շուրջ 20 հազարական դոլարներ, չհաշված բուկլետների, տեսահոլովակների և այլնի փողը, ծախսվի նրանց վրա` Լեռնային Ղարաբաղի նախկին արտգործնախարար Արման Մելիքյանը, «Ռադիո հայ» ՍՊԸ-ի տնօրեն Անդրեաս Ղուկասյանը, էպոսագետ, անկուսակցական Վարդան Սեդրակյանը և «կրկին փորձիր» Արամ Հարությունյանը:

Ռեալ քաղաքական թեկնածուները նույնպես չորսն են` ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը, «Ժառանգություն» կուսակցության առաջնորդ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը, Հայ ազգային կոնգրեսից առանձնացած «Ազատություն» կուսակցության ղեկավար Հրանտ Բագրատյանը, «Ազգային ինքնորոշում» միավորման ղեկավար Պարույր Հայրիկյանը: Դե պարզից էլ պարզ է, որ Սերժ Սարգսյանն այս ֆոնի վրա անմրցելի է, իսկ երկրորդ տեղի ու միաժամանակ ԱՄՆ-ի ֆավորիտի կարգավիճակի համար մրցակցում են Րաֆֆի Հովհաննիսյանը, Հրանտ Բագրատյանը և Պարույր Հայրիկյանը: Եվ, ի դեպ, ահավոր չսխալվող Ահարոն Ադիբեկյանն արդեն հայտարարել է ապագա տոկոսները. 72 տոկոս` Սերժ Սարգսյան, 20 տոկոս` Րաֆֆի Հովհաննիսյան, մնացյալ 8 տոկոսը կբաժանվի Բագրատյանի, Հայրիկյանի և 4 «մանրապճեղների» միջև: Իսկ լուրջ քաղաքական ֆիգուրներից և ուժերից մասնակցելուց ձեռնպահ մնացին Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, Ռոբերտ Քոչարյանը, ԲՀԿ-ն և ՀՅԴ-ն: Տեր-Պետրոսյանն ըստ էության գնաց քաղաքական թոշակի` կործանման դատապարտելով ՀԱԿ-ը, ՀՅԴ-ն տազ արած սպասում է, թե երբ և որտեղից կփչեն կողմնորոշիչ քամիները, ԲՀԿ-ն կբաժանվի գործարար-կարիերիստական քաղաքական-կիսահեղափոխական թևերի, իսկ Ռոբերտ Քոչարյանը լրջորեն պատրաստվում է 2017-2018 թվականների ընտրություններին:

ՀՀ երկրորդ նախագահի թիմը այդ նախապատրաստման համար առայժմ ընտրել է բոլորի տոտալ ամենօրյա վարկաբեկման մարտավարությունը: Մի կողմից, զբաղված են գործող հրապարակային ուժերին և գործիչներին «փչացնելով», մյուս կողմից Ռոբերտ Սեդրակիչը «գույքագրում» է իր բոլոր տեսակի ռեսուրսները, որպեսզի ստեղծի մարտունակ կուսակցություն կամ քաղաքական ալյանս: Եվ նրա մարտավարությունը պարզորոշ երևում է նրա ոչ պաշտոնական կայքի վերջին` հունվարի 8-ի հրապարակումից: Մասնավորապես. «Այսօր Հայաստանի քաղաքական, լրատվական և քաղաքացիական դաշտը վեր է ածվել կարմիր լապտերների փողոցի:

Փետրվարի 18-ից այն կարող է փակվել, ենթարկվել ձևափոխման, բայց դրանից այն ահռելի վնասը, որը հասցվել է մեր հասարակությանն ու պետությանը չի վերանալու կամ մեղմվելու:
Մեզ համար կարևոր խնդիր է անուն առ անուն, դետալ առ դետալ, բացել կեղտոտ առուծախի մանրամասները. Սա է միակ առողջացման ճանապարհը…

…Ուղղակի սահմռկեցուցիչ է մարդկանց, գործիչների այն քանակը, ովքեր մտան կեղտոտ խաղի մեջ, ովքեր թվում էր, թե պետք է կարողանային զերծ մնալ կեղտոտվելուց, ովքեր, ի դեպ, կյանքի տարբեր փուլերում կարողացել էին զերծ մնալ, բայց հիմա չկարողացան:

Ի դեպ, կեղտոտելու, այլասերելու մեքենան ամեն նոր զոհի խժռելուց հետո հրճվում էր: Ամեն նոր զոհը նրա վառելիքն էր` գոյատևելու և անխափանության պայմանը: Դիմադրության հատուկենտ օջախները այդ մեքենայի ամենակարողության լեգենդը ջարդում էր:
Վերջին մի քանի տարում, օրինակ, ամեն փորձ արվեց այս խաղի մեջ ներքաշելու երկրորդ նախագահ` Ռ. Քոչարյանին: ԲՀԿ-ի և ՀԱԿ-ի ակնհայտ օբյեկտիվ փոխհարաբերությունները փորձում էին խափանել Քոչարյանի գործոնով, տնտեսական ակնհայտ տապալումները փորձում էին պայմանավորել Քոչարյանի գործոնով, Ղարաբաղյան հարցում ակնհայտ փակուղին` նույնպես փորձում էին արդարացնել Քոչարյանի գործոնով: Ցանկացած ձախողման հիմքում փորձում էին դնել երկրորդ նախագահի անունը: Չստացվեց: Ռ. Քոչարյանը ընդգծված հետ քաշվեց, իր գործոնով չխոչընդոտելով քաղաքական պրոցեսներին, տնտեսական բարեփոխումներին, հայ-թուրքական սահմանի բացմանը, արտագաղթի նվազեցմանը, ներդրումների մեծացմանը և այլն: Արդյունքում Ռ.Քոչարյանը ստացավ եզակի կարգավիճակ` նա միակն է, ով մասնակցություն չի ունեցել վերջին հնգամյա պատմությանը»:

Այսինքն` փորձ է արվում ներկայացնել այնպես, թե բոլորն անխտիր քաղաքական պոռնիկներ են, և միայն Ռոբերտ Քոչարյանն է սպիտակ հանդերձներով, սպիտակ ձիու վրա և հրեշտակի թևերով: Բայց ճշմարտության հատիկ էլ այդտեղ կա, և իրոք քաղաքական թեկնածուներ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի, Հրանտ Բագրատյանի և այլոց վարքագծում առկա են առկա են Բաղրամյան-26-ի քաղաքական թրաֆիքինգի կամովի օբյեկտների տարրեր: Սակայն «կարմիր լապտերների փողոցի» իսկական ապրանք են թերևս չորս մանրապճեղ թեկնածուները:

Թեև նրանք չորսով միասին իրար մեջ կկիսեն քվեների մեկ տոկոսը կավ ավելի քիչը, սակայն նրանց քաղաքական կլոունադան ամենևին էլ անշառ զբաղմունք չէ: Այն ուղղված է շատ կոնկրետ ստվերային շահերի սպասարկմանը, և տիկնիկավարների համար քոսոտ $20.000+ չափսով ծախսերը միանգամայն արդյունավետ ներդրում են բիզնեսի ամենաեկամտաբեր ճյուղում` քաղաքականությունում: Ոչ ոք «իր կայֆի համար» իր գրպանից այդքան գումար չի ներդնում ու, օրինակ, մեջներից ամենաանշառները` որոշ մասնավոր բուհերի սեփականատերերը, դրանով գովազդ էին ապահովում իրենց բուհերի համար: Իսկ, օրինակ ընտրությունից-ընտրություն առաջադրվող և մշտապես 1 տոկոսից քիչ հավաքող Արման Մելիքյանի և Արամ Հարությունյանի անձնական բարեկեցությունը, մեղմ ասած, դրանից չի տուժում, մեկ էլ տեսնում ես, որ արանքում նոր ավտոմեքենաներ և «օբյեկտներ» են ծլում:

Այսինքն հիմքեր կան ենթադրելու, որ քաղաքական ծաղրածուի աշխատանքը լավ էլ վարձատրվող է: Ըստ ամենայնի, Արամ Հարությունյանը բոլոր իշխանություններին օգնում է լուծել թեկնածուների գլխաքանակի և բազմազանության խնդիրը, իսկ Արման Մելիքյանը թերևս Արևմուտքի համար ունի նույն ֆունկցիան, ինչ Վարդան Օսկանյանն իր «Սիվիլիթասով», պարզապես նրա մասշտաբը սահմանափակվում է Արցախով, նրան պահում են ջրի երես մինչ այն պահը, երբ հարմար կլինի ամերիկյան երկար քիթը խոթել Ստեփանակերտ…
Սակայն անդրադառնանք «նորերին»: Անդրեաս Ղուկասյանը առաջարկում է բոլորով միասին ինքնաբացարկ հայտնել, իսկ դրանից հրաժարվողների ճակատին միանգամից դնել «Սերժ Սարգսյանի դրածոյի» խարանը, այսինքն` օբյեկտիվորեն սպասարկում է Քոչարյանի ճամբարի քարոզչական նպատակները: Իսկական «կարմիրլապտերային» գործառույթ: Իսկ «էպոսագետ» Վարդան Սեդրակյանը, պարզվում է, «самозванец» էպոսագետ է, իրականում ճարտարապետ-շինարար է: 2007-ին լինելով պատգամավորի թեկնածու` բուկլետ տպելու փող չուներ, իսկ հիմա հանկարծ հարստացավ, կառուցում է 3 առանձնատուն, նոր ավտոմեքենաների տեր դարձավ: Կարելի է ենթադրել, որ մեր ինքնության կոդի բաղկացուցիչ մաս կազմող «Սասնա ծռեր» էպոսի արժեզրկման համար լավ գին տվող կա… Եվ ուշագրավ է վարչապետի խորհրդական Միհրան Հակոբյանի դիտարկումը. «”Սասնա ծռերը” մեր ինքնության կարևորագույն մասն է: Էպոսը քաղաքական նկատառումներով շահարկելու անհաջող փորձերն ու էպոսագիտությունը խեղկատակության հետ կանխամտածված շփոթությունը ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ ազգային անվտանգության խնդիր… Փետրվարի 18-ին կայանալիք ընտրությունները կանցնեն-կգնան, կմոռացվեն, բայց երկար ժամանակ “էպոս” բառը կնույնականացվի ծաղրածուի կերպարի հետ…»:
Չէ, ինչքան զզվելի են այդ մանրիկ խաղերը: Եվ ինչքան շատ են նրանք, ովքեր «Մերսեդես» ավտոմեքենայի կամ այլ գույքի դիմաց պատրաստ են լումա ներդնել պետականության և ազգի հիմքերը խարխլելու զազրելի գործում… Հենց այդիսինների բնութագրման համար է ռուսական նորագույն ասացվածքը` «Один раз-не педераст»:

Երևի թե ժամանակն է հարևան Իրանի օրինակով մտցնել թեկնածուների գրանցման մերժման ինստիտուտը ազգային անվտանգության նկատառումների հիման վրա: Ջհանդամի, թե մեզ չեն համարի հետամնաց ավտորիտար և հակաժողովրդավարական պետություն` ազգն ու հայրենիքը ավելի կարևոր են, քան ինչ-որ կիսագոմիկ եվրոպացու կամ ամերիկացու դրական կարծիքը:

Վարկածները մշակեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Տարածքային փոխանակման, կամ այսպես կոչված «Գոբլի ծրագիրը», առաջին անգամ շրջանառության մեջ հայտնվեց 1990-ականների սկզբին: Հիշեցնենք` ըստ դրա առաջարկվում էր Արցախը և Լաչինի միջանցքը փոխանակել ՀՀ Մեղրիի շրջանի հետ:

Ի դեպ, 1999թ հոկտեմբերի 27-ից հետո անմիջապես շրջանառության մեջ հայտնվեց վարկած, որ ահաբեկչությունը կապ ունի այդ ծրագրի հետ, քանզի 1999-ին դա ակտիվորեն քննարկվող տարբերակ էր: Տեղեկություններ կան, որ դա այլ տարբերակներով վերակենդանացնելու փորձեր քանիցս արվել են Վաշինգտոնի կողմից` «միջազգայնորեն վերահսկվող խճուղու», Մեղրիի տարածքով անցնող թունելի կամ վերգետնյա կամրջի տեսքով, և այլն: Դա ակամա հաստատել է նաև Ռոբերտ Քոչարյանը: Օրինակ` դեռ 2000թ. լրագրողների հետ ունեցած մի հանդիպման ժամանակ նա դա ներկայացրեց որպես «կոմունիկացիաների խնդիր», հավելելով. «Խոսքը երբեք չի գնացել միջանցքի մասին, խոսքը գնացել է, այո՛, Ղարաբաղի և Հայաստանի միջև սուվերեն միջանցքի մասին Մեղրիով, խոսքը գնում է ճանապարհով հաղորդակցության իրավունքի մասին: Սրանից այն կողմ երբեք որևէ պայմանավորվածություն մենք չենք ունեցել»:
Իսկ հիմա` նախապատմությունը, թե ինչ էր նախորդել և հաջորդել հոկտեմբերի 27-ին:

ՀՀ Անվտանգության խորհրդի նիստ, 23 հոկտեմբերի: Ահա թե այդ օրվա մասին ինչ է պատմում «Հայաստանի Հանրապետություն» օրաթերթին տված հարցազրույցում Կ. Դեմիրճյանի վարորդը՝ քեռի Միշան «Հոկտեմբերի 27-ի նախօրյակին շատ-շատերից ավելի վաղ ես նկատեցի, որ Կարեն Սերոբիչը անտրամադիր էր, մտահոգված էր երկրի ծանր վիճակով, ժողովրդի չքավորությամբ։ Գործերը դժվար էին առաջ գնում։ Բայց հոկտեմբերի 23-ին Կարեն Սերոբիչը այնքան անտրամադիր էր ու զայրացած, որ երբևիցե չէի տեսել իրեն այդ վիճակում։
Այդ օրը հրավիրված էր Անվտանգության խորհրդի նիստ, որից Դեմիրճյանը չափազանց զայրացած դուրս եկավ։ Ի դեպ, անտրամադիր ու բարկացած նիստից հեռացավ նաև Վազգեն Սարգսյանը: Այդ օրը ժամը 14-ին ԱԺ եկավ Վազգեն Սարգսյանը: Կարեն Սերոբիչը Մոսկվայից նոր էր վերադարձել: Նրանք մոտ երկու ժամ զրուցեցին և ժամը 16-ին ես իրենց տարա նախագահի նստավայր, ուր արդեն հավաքվել էին Անվտանգության խորհրդի անդամները: Երկուսն էլ շատ բարձր տրամադրություն ունեին: Այլ վարորդների հետ մեքենայի մոտ սպասում էի նիստի ավարտին: Առաջինը նախագահի նստավայրից դուրս եկավ Ալբերտ Բազեյանը, լուռ նստեց մեքենան ու հեռացավ: Բավականին ժամանակ անց դուրս եկան մնացածները: Վ. Սարգսյանը այն աստիճան ջղայնացած էր, որ նստեց իր մեքենան ու ամբողջ ուժով փակեց մեքենայի դուռը: Ինձ թվաց, որ դուռը տեղից դուրս կթռնի: Կարեն Սերոբիչի դեմքին գույն չկար: Մի կերպ ասաց. «Քշի տուն»: Փորձեցի հանգստացնել, բայց կտրուկ ընդհատեց ինձ. «Բավական է, շարունակ նույնն ես ասում: Ո՞նց հանգստանամ, չե՞ս տեսնում՝ ինչ է կատարվում»:

Որ խոսքը հենց Մեղրիի մասին էր` վկայում է ՀԺԿ նախագահ Ստեփան Դեմիրճյանը. «Հայրս հոկտեմբերի կեսերին ինձ հետ խոսել է Մեղրիի տարբերակի մասին: Քննարկվել է նման տարբերակ։ Նա ծայրահեղ մտահոգված էր և ասաց, թե դեմ կլինի և կկանգնի մինչև վերջ»:
Իսկ ահա Վարդան Օսկանյանի խոստովանությունը: ԱՄՆ, Գլենդեյլ, հանդիպում հայ համայնքի հետ, 25 ապրիլի 2000թ. «Մեղրին տրվում է Ադրբեջանին, Լաչինը` Ղարաբաղի հետ, տրվում է Հայաստանին: Մեղրիով Հայաստանին տրվում է մի սուվերեն ճանապարհ, որով Հայաստանը կարող է սուվերեն հաղորդակցության մեջ մտնել Իրանի հետ…»: Ավելին. Ռ. Քոչարյանը 2000 թ. փետրվարի 11-ին հանրային հեռուստատեսությամբ հայտարարել է. «Մենք քննարկում ենք բոլոր հնարավոր տարբերակները, կա փակուղի, և փակուղուց դուրս գալու միակ ճանապարհը բոլոր հնարավոր տարբերակների քննարկումն է… Եվ այդ կոնտեքստում, այո, կար գաղափար տարածքների փոխանակման վերաբերյալ… Բայց, այնուամենայնիվ, այդ տարբերակը իմ կողմից չի ընդունվել… Թեկուզ, պետք է ասեմ, տարբերակն ուներ իր տրամաբանությունը. ենթադրվում էր, որ այն կբերի տարածաշրջանի երկարատև խաղաղության»:
Այսինքն` փաստ է, որ Ռ. Քոչարյանի օրոք այդ տարբերակը քննարկվել է ամենաբարձր մակարդակով: Եվ առանցքային հարց է, որ մնում է` արդյո՞ք Քոչարյանի վարչակազմը համաձայն էր դրան: Խոսքը տանք Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, որը խնդրո առարկա փաստաթուղթը հրապարակեց 2008թ փետրվարի 9-ի հանրահավաքին. «նախկին ԼՂԻՄ տարածքը, Շուշիի շրջանն ու Լաչինի շրջանը փոխանցվում են ՀՀ-ին։ Սույն համաձայնագիրը ուժի մեջ մտնելուց հետո Մեղրիի շրջանը 1988 թվականի սահմաններով փոխանցվում է Ադրբեջանի Հանրապետությանը»: Փաստաթղթի 5-րդ հոդվածը մանրամասնում է Մեղրիի հանձնումը. «Սույն համաձայնագիրը ուժի մեջ մտնելուց հետո սկսվում է Մեղրիի շրջանի բնակչության և ներկայիս Աղդամի, Ֆիզուլիի, Ջեբրայիլի, Կուբաթլիի, Զանգելանի, Քելբաջարի, Շահումյանի շրջաններում բնակվող հայերի անվտանգ և կամավոր տեղափոխումը ՀՀ տարածք: Այդ տեղափոխությունը պետք է ավարտվի սույն համաձայնագիրը ուժի մեջ մտնելուց հետո 60 օրվա ընթացքում: Այդ տեղափոխության պլանավորումն ու իրականացումը պետք է կատարվի միջազգային դիտորդական առաքելության վերահսկողությամբ՝ նշված է 10,11-րդ հոդվածներում: Մեղրիի շրջանը պետք է բնակեցվի առաջին հերթին այդ հակամարտության հետևանքով տեղահանված Ադրբեջանի քաղաքացիներով»:
Այսինք` արդեն ժամկետներով էր նշած, թե ինչպես պետք է իրագործվի տարածքային փոխանակման օպերացիան: Գլենդեյլում էլ Վարդան Օսկանյանը չի թաքցնում իր` դրան կողմ լինելը: Դա նշանակում է, որ գաղտնի բանակցություններում դա քննարկվել է ամենայն մանրամասնությամբ, ու դրա ընդունման մեծ հավանականություն կար: Խոսքը տանք Արցախյան հակամարտության պատմությունը լավ իմացող բրիտանական քաղտեխնոլոգ և լրտես Թոմաս դե Վաալին:

1999թ, Վաշինգտոնում տեղի է ունենում գագաթնաժողով, որին ներկա էր Ռոբերտ Քոչարյանը, ինչպես նաև Հեյդար Ալիևն ու Էդուարդ Շևարդնաձեն: Թոմաս դե Վաալը նկարագրում է, թե ինչպես են երեք նախագահները միասին ոչ պաշտոնական հանդիպում ունեցել այն ժամանակ ԱՄՆ պետքարտուղար Մադլեն Օլբրայթի մոտ` վերջինիս աշխատասենյակում. «Օլբրայթը մենակ թողեց Քոչարյանին և Ալիևին, որ նրանք կարողանան դեմ առ դեմ զրուցել: Այդպես, գրեթե պատահական սկսվեց նոր բնույթի երկխոսություն: Երկու քաղաքական գործիչները չէին տեսել իրար 1993թ. մոսկովյան գաղտնի բանակցություններից հետո:
Վաշինգտոնյան հանդիպման ընթացքում նրանք գտան փոխըմբռնման հիմք: Երկուսն էլ կոշտ միայնակ-առաջնորդներ էին, ում ավելի ձեռնտու էր բարձր մակարդակով կոնֆեդերեցյան բանակցությունների ձևաչափը…
Այն փաստը, որ Քոչարյանը ծագումով Ղարաբաղից էր, հեշտացնում էր բանակցություններում Ղարաբաղի ներկայացվածության հարցը. նա փաստորեն ներկայացնում էր նաև ղարաբաղյան հայերի շահերը: Հասկանալի էր, որ Քոչարյանի համար բարձրագույն արժեքը Ղարաբաղի դե-ֆակտո անկախությունն էր: Հենց այդ պատճառով էլ երկու քաղաքական առաջնորդները իրենց առաջին իսկ հանդիպումներից մեկում դիմեցին այսպես կոչված «Գոբլի պլանին»…
Այս գաղափարի հիմնական արժանիքն էր պարզությունը: Բացի այդ Ալիևը ստանում էր էական մրցանակ, որը այն, ինչպես դրոշ, կկարողանար թափահարել ադրբեջանական հասարակության առաջ, երբ կհայտարարեր այլ ցավագին և ոչ ընդունելի կորուստների մասին: Այդ ժամանակ աննկատ չմնաց նաև, որ և՛ Նախիջևանի, և՛ Ղարաբաղի համար այդքան ձեռնտու այս նախագիծը քննարկվում է հենց այդ տարածաշրջանների ծագումով գործիչների կողմից:

Ադրբեջանական էլիտայի շատ ներկայացուցիչներ 1999թ. մերժեցին այդ ծրագիրը, որը նշանակում էր Ղարաբաղի հանձնում: 1999թ. հոկտեմբերին Ալիևի երեք մերձավոր համախոհները, ակնհայտորեն հենց այդ հարցի շուրջ տարաձայնության պատճառով հրաժարական տվեցին, և նախագահն այդպիսով զրկվեց իր ամենափորձառու խորհրդականներից: Նրանք էին արտաքին քաղաքականության գծով բազմամյա խորհրդական Վաֆա Գուլուզադեն, նախագահական վարչակազմի ղեկավար Էլդար Նամազովը և ԱԳ նախարար Թոֆիկ Զուլֆուգարովը:
Հայաստանում «Գոբլի պլանը» առաջ բերեց շատ ավելի մեծ դիմակայություն, քանի որ Մեղրիի կորուստը նշանակում էր նաև հարավային սահմանի կորուստ ամենաբարեկամական հարևանի` Իրանի հետ: Ղարաբաղցի Քոչարյանի համար այն մեղադրանքները, թե նա վաճառում է Հայաստանի Հանրապետության հողերը հանուն Լեռնային Ղարաբաղի ապագայի ապահովման` կլինեին ցավոտ: Ահա թե ինչու, հանուն այդ ծրագիրը կյանքի կոչելու հույսերի` Քոչարյանը շատ էր զգում պաշտպանության նախարար Վազգեն Սարգսյանի աջակցության կարիքը, ով 1999թ. ամռանը Հայաստանի ամենաազդեցիկ քաղաքական գործիչն էր…»:
Եվ սկսվում է ճնշումը Վազգեն Սարգսյանի վրա: Նրա ամերիկյան այցի ժամանակ նրան մատուցվում է իր մերձավոր շրջապատի կոռուպցիոն ցուցակ: Սակայն Վազգեն Սարգսյանը, կարծես, ավելի գերադասելի է համարում իր շրջապատի կտրուկ զտումը, քան «Մեղրիի տարբերակը»: Ու իրադարձությունների զարգացումը ստանում է սրընթաց բնույթ: 1999թ. հոկտեմբերին Ղարաբաղի շուրջ բանակցություններն ընթանում էին արտասովոր գերարագ տեմպերով: Շարունակվում էին Քոչարյան-Ալիև առանձնազրույցները. հերթական հանդիպումը հոկտեմբերի 11-ին էր, «Հայաստանի և Նախիջևանի սահմանագծին, որը նրանց հինգերորդ հանդիպումն էր:

Ադրբեջանցիները ոչխարի խորոված էին պատրաստել, իրավիճակը բարեկամական էր: Հույս կար, որ նոյեմբերին Ստամբուլում կայանալիք ԵԱՀԿ գագաթնաժողովում կողմերը Լեռնային Ղարաբաղի հետ կապված առնվազն աշխատանքային հայտարարությամբ հանդես կգան»,- գրում է Թոմաս դե Վաալը: Սակայն այդ հանդիպումից 3 օր առաջ` հոկտեմբերի 8-ին հրաժարական էր տվել Ալիևի ամենամերձավորներից Վաֆա Գուլուզադեն: Իսկ դա նշանակում է, որ եթե ընդունենք այդ հրաժարականը «Գոբլի պլանի» հետ կապող Թոմաս դե Վաալի վարկածը, դա նշանակում է, որ հոկտեմբերի 11-ի հանդիպման հիմնական առանցքը հենց այդ ուղղվածությունն է ունեցել: Մյուս երկու` Թոֆիկ Զուլֆուգարովի և Էլդար Նամազովի հրաժարականները, որոնց մասին ևս խոսում է դե Վաալը, տեղի ունեցան հոկտեմբերի 24-ին: Իսկ դրանից 3-4 օր առաջ Երևան և Բաքու էին այցելել պետքարտուղարի ԱՊՀ երկրների հարցերով խորհրդական Սթիվեն Սեստանովիչը և ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ամերիկյան համանախագահ Քերրի Քավանոն: Նրանք Հայաստանում հանդիպել էին ինչպես Ռ. Քոչարյանի և արտգործնախարար Վ. Օսկանյանի, այնպես էլ` վարչապետ Վ. Սարգսյանի հետ: Այսինքն` դե Վաալի վարկածով այս այցելության ժամանակ էլ է հիմնական շեշտադրումը եղել «Գոբլի պլանի» վրա: Տարբեր առիթներով ադրբեջանցի գործիչներն էլ են հայտարարել, որ իրենց հրաժարականով «անհամաձայնություն են արտահայտել տարածքների փոխանակման առաջարկի նկատմամբ, քանի որ այն հակասում էր Ադրբեջանի շահերին»:
Իսկ հոկտեմբերի 26-ին Բաքու և 27-ին` Երևան կրկին այցելում են Սեստանովիչն ու Քավանոն, սակայն արդեն պետքարտուղարի տեղակալ Սթրոուբ Թելբոթի և Անվտանգության ազգային խորհրդի տնօրեն Ջոն Էլքինդի հետ միասին: Նույն հոկտեմբերի 27-ի առավոտյան Ռ. Քոչարյանը Ղարաբաղի հետ կապված հեռախոսազրույց է ունենում նաև Բորիս Ելցինի հետ…
Եվ ահա հաշված ժամեր անց այն բանից, երբ ամերիկյան պատվիրակությունը Ռ. Քոչարյանի և Վ. Սարգսյանի հետ հանդիպելուց հետո մեկնում է Անկարա, Ազգային ժողովում ճարճատում է Նաիրի Հունանյանի ինքնաձիգը… Մեկ ակնթարթում սպանվում են տարածքային փոխանակման ամենաազդեցիկ հակառակորդները` Վազգեն Սարգսյանը և Կարեն Դեմիրճյանը: Արդյո՞ք Ռ. Քոչարյանը տեղյակ էր նրանց սպասվելիք ֆիզիկական ոչնչացմանը: Դժվար թե, քանզի այդ օրը նա մեծ ջանքեր գործադրեց, որպեսզի Նաիրի Հունանյանի ահաբեկչական խումբը ողջ մնա և հանձնվի իրավապահներին: Այլ հարց է, որ հետո զինդատախազ Գագիկ Ջհանգիրյանը նորմալ հետաքննության փոխարեն քրգործը վերածեց քաղաքական ճնշումների գործիքի և գործնականում (միգուցե միտումնավոր) արգելափակեց կազմակերպիչների մասով բացահայտման հնարավորությունը:

Իսկ Ռոբերտ Քոչարյանի թիվ 1 աչքի գրող էլ հոկտեմբերի 27-ից հետո դառնում է ոչ թե նույն Գագիկ Ջհանգիրյանը կամ առիթից օգտվելով ռևանշի փորձ կատարած Լևոն Տեր-Պետրոսյանի թիմը, այլ, ինչքան էլ տարօրինակ լինի, պաշտպանության նախարար Վաղարշակ Հարությունյանը, որից նա վրեժխնդիր է լինում ընդհուպ զինվորական կոչումից զրկելու աստիճան:

ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ ՎԱՂԱՐՇԱԿ ՎԱՌՆԱԶԻ: Ծնվել է 1956թ. ապրիլի 28-ին ք. Ախալքալաք: 1978թ. ավարտել է Բաքվի Ս. Կիրովի անվ. Կասպիական բարձրագույն ոազմա-ծովային ուսումնարանը: 1978-90թթ. ծառայել է ԽՍՀՄ զինված ուժերում: 1986-90թթ. եղել է Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմի շտաբի ավագ սպա, 1990-1992թթ.` Կուզնեցովի անվան ռազմածովային ակադեմիայի ունկնդիր: 1991-92թթ. եղել է ՀՀ ներքին գործերի փոխնախարար: Գեներալ-մայոր (19.09.1994), գեներալ-լեյտենանտ (20.09.1996): 1992-96թթ. եղել է ԱՊՀ միավորված ուժերի գլխավոր հրամանատարության շտաբի պետի տեղակալ, 1996-1999թ.` ԱՊՀ մասնակից-պետությունների ռազմական համագործակցության կոորդինացման շտաբի պետի տեղակալ, ՀՀ զինված ուժերի ներկայացուցիչ: 1999-2000թթ. եղել է ՀՀ պաշտպանության նախարար: 2000թ. հուլիսի 22-ին ՀՀ նախագահի հրամանագրով աստիճանազրկվել է:

Հիմա ի՞նչ էր արել Վաղարշակ Հարությունյանն այդ դրամատիկ և ողբերգական իրադարձությունների ժամանակ: Արել էր այն, ինչ պարտավոր էր անել պաշտպանության նախարարը: Երկրի սահմաններում ուժեղացրել էր հսկողությունը, միաժամանակ փակելով Երևան տանող ճանապարհները, որպեսզի հանկարծ ինչ-ինչ զինյալ խմբեր չհայտնվեն մայրաքաղաքում: Արտաքին ներխուժման վտանգ կար, ու հատկապես հակառակորդի մեծ կուտակումներ կային Նախիջևանում` Սյունիքի սահմանին, և Ֆիզուլիի մատույցներում: Եթե հանկարծ երկրում քաոսային վիճակ ստեղծվեր, ապա Ադրբեջանն, ամենայն հավանականությամբ, կփորձեր ճեղքել պաշտպանությունը հարավային ուղղությամբ և կանգնեցնել մեզ Մեղրիի զավթման փաստի առաջ: Դա չեղավ մեր ուժային կառույների գրագետ գործողությունների շնորհիվ:
Օրեր անց, երբ իրավիճակը քչից-շատից հանդարտվել էր, բորբոքվեց Ռոբերտ Քոչարյանի և Վաղարշակ Հարությունյանի կոնֆլիկտը: ՀՀ նախագահը Երևանը շրջափակելը որակեց որպես ինքնագլուխ անընդունելի գործողություն, իսկ այնուհետ կոնֆլիկտը խորացավ այլ ուղղությամբ:
ՀՀ նախկին պաշտպանության նախարար Վաղարշակ Հարությունյան. «Իսկապես կար Մեղրիի տարբերակ…: Բայց նախքան մեր պաշտոնանկությունը, մենք հասցրել ենք այնպիսի քայլեր անել, որոնք անհնար են դարձնում այդ տարբերակի ընդունումը: Մասնավորապես, գիտակցելով, որ Ռուսաստանը, որպես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ, չի կարող բացահայտորեն իր դիրքորոշումն արտահայտել, մենք հասել ենք նրան, որ Ռուսաստանը Մեղրիի տարբերակին դեմ է արտահայտվել այլ կերպ՝ որոշում է ընդունել Մեղրիում էլեկտրակայան կառուցել»:
ՀՀ նախկին վարչապետ Արամ Զ. Սարգսյան. «Իմ թիվ մեկ ձեռքբերումն եմ համարում այն, որ ունեցածս հնարավորությունների չափով խոչընդոտել եմ Մեղրիի տարբերակի իրականացմանը»:
Ըստ էության, հարցի շուրջ կար խուլ հակամարտություն: Մի կողմից` Ռոբերտ Քոչարյան և Վարդան Օսկանյան, մյուս կողմից` պաշտպանության նախարար Վաղարշակ Հարությունյանը գեներալիտետի և սպայակույտի ջախջախիչ մեծամասնությունով հանդերձ, վարչապետ Արամ Սարգսյանը, ՀՀԿ նախագահ Անդրանիկ Մարգարյանը ՀՀԿ ամբողջ վերնախավով հանդերձ… Բանը հասավ Քոչարյանի հրաժարականի պահանջին, այնուհետ եղավ Արամ Սարգսյանի և Վաղարշակ Հարությունյանի պաշտոնանկությունը, որպես «ժամանակավոր լուծում» վարչապետ նշանակվեց Անդրանիկ Մարգարյանը: Բայց «Գոբլի ծրագրի» վրա արդեն փաստացի խաչ էր քաշված, իսկ Ա. Մարգարյանի «ժամանակավորը» հասավ մինչև նրա մահը` 2007թ մարտի 25-ը: ՀՀԿ-ն լիուլի օգտագործեց Վազգեն Սարգսյանից ստացած հզորության ժառանգությունը, ՀՀԿ-ի վրա հենվելով Սերժ Սարգսյանը տապալեց Ռոբերտ Քոչարյանի` ԲՀԿ-ով ԱԺ մեծամասնություն վերցնելու և Վարդան Օսկանյանին իրավահաջորդ նշանակելու ծրագիրը:
Ու այսքանով վերջացավ «Գոբլի պլան» կոչվող ավանտյուրայի պատմությունը… Բայց վերջացա՞վ արդյոք մեկընդմիշտ, թե՞ ԱՄՆ-ն հարմար պահի է սպասում:

«Ժամանակի մեքենան» վարեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Ինչպես և սպասվում էր` «աշխարհի վերջ» չեղավ: Ընդամենը զանգվածային փսիխոզ էր աշխարհով մեկ, որը բարեբախտաբար շրջանցեց մեր երկիրը: «Աշխարհի վերջին» հավատացող հայեր չգտնվեցին, ինչպես և վայել է հավերժությանը հավատացող հնագույն ազգին: Նրանք, ովքեր խոր հավատացյալ են, առաջնորդվեցին Աստվածաշնչով, որն անմեկնելի և անկանխատեսելի է համարում Քրիստոսի երկրորդ գալստյան օրը, և չտաջեցին իրենց անիմաստ սպասումով, դե իսկ մյուսները ծաղրի ու կատակների առարկա դարձրին ընդհանրապես «աշխարհի վերջի» գաղափարը: Բայց, այնուամենայնիվ, իշխանությունները զգուշավորություն դրսևորեցին և կանխավ արգելեցին զվարճավայրերին «աշխարհի վերջի» երիտասարդական կոլեկտիվ տոնակատարությունների պատվերներ ընդունել, թեև երիտասարդությունը ցանկություն ուներ ընդամենը զվարճանալ և ուրախ տրամադրությամբ հրաժեշտ տալ Մայաների օրացույցի վրա կառուցած ցնդաբանությանը:

Բայց Մայաների օրացույցը արձանագրել էր, այնուամենայնիվ, կարևոր պահ, որը հայտնի է աստղագետներին` արեգակի ծագման կետի անցումը Ձկների համաստեղությունից Ջրհոսի համաստեղություն: Այդ կետը լրիվ պտույտ է կատարում ամբողջ կենդանակերպով մոտ 26.000 տարվա ընթացքում, և համաստեղությունից համաստեղություն անցում է կատարում շուրջ 2160 տարին մեկ: Այսինքն` դարաշրջան փոխեցինք: Մտանք Ջրհոսի դարաշրջան, որը մեր նախնիները անվանում էին Տիեզերական Գարուն:

Մեր իմաստուն նախնյաց պատկերացմամբ, Տիեզերական Գարնան բնութագրիչն է կեղծիքների ու ստերի դիմակազերծումը, հրաժեշտը կույր հավատին, վախկոտությանն ու բռնակալությանը: Ինչը և տեսնում ենք մեր քաղաքական դաշտի պարագայում: Քանի որ անցումը դարաշրջանից դարաշրջան համընկավ նախընտրական կրքերի եռուն շրջանի հետ, պատռվեցին բոլոր քաղաքական ուժերի դիմակները, և ժողովուրդը պարզ տեսավ, թե ով ով է: Ուստի` համառոտակի դիտարկենք այդ գործընթացը:

«Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը ցույց տվեց, որ իրականում քաղաքական ուժ է չէ, այլ ընդամենը իր օլիգարխ առաջնորդի փողերից ու լծակներից օգտվող շահամոլների և կարիերիստների բանակ: Այդ ռեսուրսը տարատեսակ ինտրիգների և ճնշումների միջոցով փորձեցին իրենց շահերին ծառայեցնել և՛ ՀՀ բոլոր երեք նախագահները, և՛ գերտերությունները (Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ն), սակայն ԲՀԿ առաջնորդ Գագիկ Ծառուկյանը քաջություն ունեցավ լքել այդ խաղը: Ճիշտ է, նա դրանով խաչ քաշեց իր քաղաքական կարիերայի վրա, ու հիմա և՛ «տուկի թելով» քվե ծախող հարյուր հազարավոր ընտրողների հուսախաբ արեց, և՛ բորբոքեց բոլոր նրանց ատելությունն ու վրեժխնդրությունը, ովքեր հույս ունեիր իրենց ծառայեցնել ԲՀԿ-ի ռեսուրսը, ու հարվածներ ստանալն անխուսափելի է: Բայց ամենևին էլ ոչ անբիծ կենսագրություն ունեցող Գագիկ Ծառուկյանի վրա փաստորեն ազդեց մոտեցող «Ջրհոսի» շունչը, և նա տղամարդկային շիտակ քայլ կատարեց ու պատմության մեջ մտավ որպես քաղաքական անազնիվ խաղերից հրաժարված գործիչ:

Հայ ազգային կոնգրեսն էլ ինքնաբացահայտվեց որպես ուժ, որը զբաղված էր ՀՀ դժգոհ քաղաքացիներին տարիներ շարունակ իշխանափոխության տեսիլքով խաբող, բայց իրականում անձնական և խմբակային շահ հետապնդող մի խումբ: Ու երբ պարզ դարձավ, որ չի ստացվում օգտագործել ԲՀԿ-ին` նրա շալակի վրա կա՛մ իշխանության գալու, կա՛մ գոնե որպես վրեժխնդրության ակտ երկիրը ցնցումների մեջ գցելու  նպատակով, այդտեղ ծայր առան քայքայման երևույթները և ճղճիմ խաղերը: Լևոն Զուրաբյան-Վարդան Օսկանյան առանձնազրույցի գաղտնաձայնագրության հրապարակումը ցույց տվեց ՀԱԿ-ի գործիչների ողջ մանրախնդիր և շահամոլ էությունը: ՀՀՇ համագումարից առաջ ու դրա ընթացքում էլ եղավ շարունակությունը: Հրանտ Բագրատյանը հայտարարեց, որ լքում է ՀԱԿ քաղխորհուրդը և դեկտեմբերի 24-ի համագումարով առաջադրում է իր թեկնածությունը, սակայն ինքնաբացարկ կհայտնի, եթե Լևոն Տեր-Պետրոսյանն առաջադրվի: Դրան ի պատասխան համագումարին իր ողջ կենսագրության ընթացքում ամենաանհետաքրքիր և բան չասող ելույթով հանդես եկած Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հայտարարեց, որ մի երկու օր հետո կասի իր առաջադրվել-չառաջադրվելու մասին: Փաստորեն դա քալ էր` Բագրատյանին անհարմար վիճակի մեջ դնելու, քանի որ ավելի վաղ Բագրատյանը նրան անհարմար վիճակի նեջ դրեց: Փաստորեն ինչպիսի քաղաքական դեգրադացիա անցավ ՀՀ առաջին նախագահը` 2007-2008-ին նա ահարկու ընդդիմադիր առաջնորդ էր, հետո «երկխոսվեց» ու լուծեց այդ գնով մի քանի պատգամավորական մանդատի հարց, ու այդ պատգամավորները բոլորովին նման չեն կուռ միասնական թիմի, հետո տանջալիորեն սպասում էր Գագիկ Ծառուկյանի որոշմանը, հիմա էլ հասավ այնպիսի զավեշտի, ինչպիսին է Հրանտ Բագրատյանի որոշման սպասելը…

Հայ Յեղափոխական Դաշնակցությունը նույնպես բացահայտեց իր իրական արժեքը` գլորվել-հասնելով մինչև քաղաքական արժեզրկում, փչացնելով իրեն իշխող կոալիցիա մուտքուելքերով, խաղեր խաղալով գաղափարապես իր հետ անհամատեղելի ՀԱԿ-ի և ԲՀԿ-ի հետ, մեկ նալին, մեկ մեխին խփելով: Հիմա էլ ՀՅԴ-ն չի ուզում աջակցել նույնիսկ գաղափարապես մոտ Րաֆֆի Հովհաննիսյանին ու մտադիր է, որ եթե մասնակցի ընտրություններին, ապա միայն սեփական թեկնածուով: Ու միաժամանակ սիրախաղի մեջ է Սերժ Սարգսյանի հետ` հավանաբար հույս ունենալով, որ իշխանությունը դաշնակ թեկնածուին ինչ-որ տոկոս ձայն կնվիրի…

Մյուսների ֆոնի վրա համեմատաբար շահեկան է երևում միայն այնպիսի բառադի քաղաքական ուժը, ինչպիսին Րաֆֆի Հովհաննիսյանի «Ժառանգությունն» է: Գոնե գլխանց ազնվորեն հայտարարել է, որ մասնակցելու է: Ու այդ համեմատական շիտակ խաղի շնորհիվ  վարձահատույց է եղել, բոնուս է ստացել Ջրհոսի դարաշրջանի արշալույսին` այժմ Րաֆֆին թերևս ունի միակ քչից-շատից լուրջ արևմտամետ թեկնածուի կարգավիճակ: Ամերիկացիները ուզած-չուզած նրա պարագայում պիտի որ վարվեն «На безрыбье и рак-рыба» սկզբունքով ու քաղաքականապես աջակցեն նրան…

Դե «Օրինաց երկիր» կուսակցության պարագայում մեկնաբանություններն ավելորդ են. ԱԽՔ-ը մնում է ԱԽՔ, և Արթուր Բաղդասարյանի քաղաքական փոփոխամտության վարձատրությունն այն է, որ ընդամենը ՀՀԿ-ի կցորդն են, ու հաջորդ ԱԺ-ում արդեն չի լինի ՕԵԿ խմբակցություն:

Ինչ վերաբերում է Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությանը, ապա Սերժ Սարգսյանը գործնականում մնացել է առանց մրցակից, իսկ ՀՀԿ-ն բացարձակ քաղաքական մենաշնորհ ունի: Սակայն այս պարագայում էլ զգացվում է Ջրհոսի դարաշրջանի շունչը. ՀՀ նախագահը, որի վերընտրությունը այլևս մեխանիկական գործընթաց է, և նա վերարտադրության համար կարիք չունի օլիգարխիկ շերտի աջակցության, իրեն ամենևին չի պահում բռնակալի պես:

Սակայն ցանկացած գարնանը (և Տիեզերական Գարունն այդ առումով բացառություն չէ) բնորոշ են և կարճատև ցրտահարություններ: Ուստի, թեև քաղաքական կյանքում ցնցումներ չեն սպասվում, սակայն կարող են լինել չափազանց տհաճ և վատ նստվածք թողնող միջադեպեր: Դրա նախակարապետը պատգամավոր Մհեր Սեդրակյանի` լրագրողի հանդեպ թույլ տված զազրելի արարքն է, ու առաջիկայում նաև ավելի վատ միջադեպեր են հնարավոր: Ուստի զգոնությունն ավելորդ չէ: Առավելևս, որ օրինակ հոգևոր ոլորտում արդեն կան շատ լուրջ մարտահրավերի սաղմերը: Արդեն Երևանում են և իրենց «թրեյնինգներն» են սկսել աշխարհի ամենավտանգավոր աղանդի` Ֆալուն-գունի երկու քարոզիչները` Արմինա Միխայլովան և Ալյոնա Բալակինան: Իսկ դա այն աղանդն է, որը հազարապատիկ վտանգավոր է «Եհովայի վկաներից», իր հետևորդներից շատ սեղմ ժամկետում սարքում է ագրեսիվ զոմբիներ, փաստացի ցանկացած առաջադրանքի պատրաստ ռոբոտներ: Այդ աղանդի դեմն առնելու համար մի քանի տարի առաջ Չինաստանի իշխանությունները հարկադրված էին եղել բանտարկել կամ հարկադիր բուժման ուղարկել 6 միլիոն մարդու, մի քանի հազարի էլ մահապատժի ենթարկել….

Դե եթե դրան գումարենք նաև պատերազմի սպառնալիքը, ապա պարզ է, որ մուտքը լուսավոր Ջրհոսի դարաշրջան այնքան էլ անամպ չէ:

Վարկածները մշակեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

ՀՀԿ 14-րդ համագումարը, ինչպես և սպասվում էր, անցավ շատ հանդարտ, Սերժ Սարգսյանի ելույթն էլ շատ ինքնավստահ: Եվ խոշոր հաշվով, ինչու պետք է ինքնավստահ չլինի, եթե ՀՀԿ-ն մնաց անմրցակից:

Գագիկ Ծառուկյանի որոշումից հետո գալիք ընտրություններում էլ ինտրիգ`  որպես այդպիսին, չմնաց: Այլևս «մրցակից» են միայն չուլ դառած ընդդիմադիրները` ի դեմս Լևոն Տեր-Պետրոսյանի և Րաֆֆի Հովհաննիսյանի, մեկ էլ էպոսագետի պես կուրիոզային ֆիգուրները: Իսկ դա նշանակում է, որ միգուցե պատմության մեջ առաջին անգամ ընտրակեղծիքներ կատարվեն հօգուտ ընդդիմության, որպեսզի գործող նախագահը հանկարծ 70-80 տոկոս քվեների ցուցանիշ չգրանցի…
Ծառուկյանի որոշման շնորհիվ, Ռոբերտ Քոչարյանը զրկվեց ընտրությունների ժամանակ ՀՀԿ-ի համար վտանգավոր իրավիճակներ ստեղծելու հնարավորությունից: Վարդան Օսկանյանով էլ չի կարող խաղալ, քանզի Օսկանյանն առանց ԲՀԿ գործնականում շատ թույլ է, անգամ եթե ամբողջ ընդդիմադիր դաշտը նրան համարի միասնական թեկնածու:

Անձամբ առաջադրվելն էլ Ռոբերտ Քոչարյանի համար անիմաստ է, քանի որ, ըստ «Ահավոր Սուտիբեկյանի» թվերի, միայնակ նա ունի 10 տոկոս քվե, իսկ ընդդիմությունից աջակցություն ստանալու դեպքում` 20 տոկոս: Համ էլ Ծառուկյանի ընտրազանգվածի վրա առանձնապես հույս դնել չի կարող, քանզի ԲՀԿ առաջնորդի ընդդիմադիր ընտրողները Քոչարյանին ձայն չեն տա, իսկ քվազիիշխանամետների քվեները նա ստիպված կլինի կիսել Սերժ Սարգսյանի հետ: Համ էլ մեջները կա նաև կոնտինգենտ, որ բացի Ծառուկյանից ոչ ոքի քվե չի տա…

Այս պայմաններում միակ խաղալու հնարավորությունը Ռոբերտ Քոչարյանի համար մնում է Լևոն Տեր-Պետրոսյանին ուժեղացնելը, որպեսզի նա զբաղեցնի երկրորդ տեղը` 20-25 տոկոս ցուցանիշով, ու հնարավորություն ունենա զանգվածներին հանել փողոց` ինչպես 2008-ին: Այն ժամանակ էլ, ի դեպ, Քոչարյանը «տակից» շատ օգնեց Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, որպեսզի հենց նա լինի երկրորդը, այլ ոչ թե ԱԽՔ Արթուր Բաղդասարյանը, որն այն ժամանակ դեռ ԱԽՔ չէր ու ընկալվում էր որպես լավ չափավոր ընդդիմություն: Ճիշտ է, Քոչարյանը հիմա իշխանական լծակ չունի, բայց Լևոնի համար քվեներ գնելու և օրավարձով միտինգավորներ ապահովելու հնարավորություն լավ էլ ունի:

Բնականաբար, իշխանությունն էլ ձգտելու է Րաֆֆի Հովհաննիսյանին ապահովել երկրորդ տեղով: Դե, առաջին անգամ չի. օգնել են ինչպես 2007-ի, այնպես էլ 2012-ի ԱԺ ընտրությունների ժամանակ:

Բայց Լևոնի պարագայում, շաբաթն ուրբաթից շուտ եկավ: Լևոն Զուրաբյանի և Վարդան Օսկանյանի սրճարանային զրույցի գաղտնաձայնագրության հրապարակումը միանգամից խոցելի դարձրեց ՀԱԿ-ին իր առաջնորդով հանդերձ, որովհետև դրանից ակնհայտ դարձավ, որ Նիկոլին ու Բագրատյանին համարում են խանգարող հանգամանք, և ձգտում են ոչ թե իշխանափոխության, այլ մի 10 տոկոս ձայն իշխանությունից պռճոկելու:Գումարած դրան, այնպիսի արհամարհանքով են խոսում մարտիմեկյան զոհերի մասին, որ ակնհայտ երևում է արյունը սակարկության առարկա դարձնելը:

Այդ բացահայտումը (ու հաստատ դա վերջինը չի լինի) նույնիսկ եթե Լևոն Տեր-Պետրոսյանի տոկոսը շատ չպակասացնի (Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից գնվելիք ձայների ջանը սաղ լինի), էապես նվազեցնում է ՀԱԿ-ի մարտունակությունը: Օրավարձով միտինգավորները կռիվ անող պտուղ չեն, նրանք փախչող են ռետինե մահակի առաջին իսկ հարվածն ուտելուց հետո:

Ոստիկանության հետ փողոցային մարտերին, պետական շենքերը գրոհելուն և պետության նավակը ճոճելու այլ ատրիբուտների համար անհրաժեշտ են առաջնորդին սրտանց հավատացողներ: Իսկ այդպիսի բացահայտումներից հետո տակը հավատացող չի մնում…
Ինչևէ, պարզից էլ պարզ է, որ ՀՀԿ-ին այլևս ոչինչ չի խանգարում ունենալ հանդարտ ու անցնցում ընտրություններ: Այդ ընտրություններին թերևս պոզուպոչ կպցնող էլ չլինի, քանզի դժվար թե ընդդիմադիրները բողոքեն, որ իրենց համար ձայներ են գնվում:

Ու ստացվում է, որ 2013-ի ընտրություններից հետո ՀՀԿ քաղաքական մենաշնորհը դառնում է բացարձակ: Եվ այլևս ոչ ոք չի կարողանալու խանգարել կատարելու ցանկացած փոփոխություն:
Ուստի ավելորդ չենք համարում մեջբերել Սերժ Սարգսյանի` ՀՀԿ համագումարին հնչեցրած առանցքային խոստումները, քանի որ հանրությունը պարզապես պարտավոր է խստապահանջորեն հետամուտ լինել դրանց կատարմանը և պահանջել, պահանջել և պահանջել. Ահա դրանք.
« Հավատացնում եմ ձեզ, որ հայաստանցիների նոր սերունդն անպատժելիության այլևս հանդիպելու է միայն ծնողների հուշերում»:
«Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերը չեն զբաղվելու հյուծող ու պասիվ պաշտպանությամբ, քանի որ ունակ են լինելու իրենց շարժունակությամբ և մարտունակությամբ անվտանգություն սփռել մեր տարածաշրջանում և նրանից դուրս»:
« Մենք վճռական ենք` հասնելու այնպիսի իրականության, երբ Հայաստանի ցանկացած քաղաքացի վստահ կլինի, որ իր ձայնը լսելի է, իր քննադատությունը՝ ուշադրության ու հարգանքի արժանացող: Մեր երկրում քաղաքացիական հասարակության կայացումն այլևս փաստ է: Քաղաքացիների ոչ ֆորմալ միավորումները` իրենց հուզող խնդիրները լուծելու համար, դարձել են գործոն` իշխանությունների որոշումների վրա ազդող և յուրօրինակ հավասարակշռող մեխանիզմներ: Մենք շարունակելու ենք առաջ գնալ այս ճանապարհով: Այս ամենով հանդերձ, ապահով Հայաստանի կարևորագույն հիմքը ապահովված ընտանիքներն են: Մենք լուրջ նպատակներ պիտի ամրագրենք տնտեսական, սոցիալական, մշակութային, կրթական, առողջապահական, տարածքային համաչափ զարգացման մեր քաղաքականությունների համար»:
« Ես ասում եմ՝ հետևողականորեն մի կողմ ենք նետելու ամբողջ վատն ու թերին, որ կա մեր աշխատանքում և կենցաղավարության մեջ: Դրա համար մենք բազում քայլեր արդեն արել ենք, որ դեռ նոր պիտի պտուղներ տան: Արդեն սկսում ենք վերջնախաղը: Հաղթական վերջնախաղը:
Սա նո՛ր Հայաստան է և վերջ:
Սա խոսքի ազատության, ժողովրդավարության Հայաստան է և վերջ:
Սա օրենքի գերակայության և իրավունքի Հայաստան է և վերջ:
Սա տնտեսական ազատության և մրցակցության Հայաստան է և վերջ:
Սա այստեղ ապրող բոլոր ազգերի, բոլոր քաղաքացիների համար պատասխանատու Հայաստան է և վերջ:
Սա միջազգային իր բոլոր հանձնառությունները հարգող Հայաստան է և վերջ:
Սա իր պատմությունը հիշող, նրանից հզոր լիցքեր առնող, բայց նաև հնոտիքը իր վրայից թափող, նոր պատմություն կերտող Հայաստան է և վերջ»:
Դե ինչ, 2013-ին ՀՀԿ-ն և ՀՀ նախագահը ունենալու են դիկտատորական լիազորություններ և հնարավորություններ: Մենք բոլորս էլ իրավունք ենք ձեռք բերելու պահանջել, որ այդ դիկտատուրայի հնարավորությունները ծառայեցվեն այն ամենին, ինչը խոստացավ երկրի ղեկավարը: Կարևորը` հանկարծ չդառնանք անտարբեր… այ անտարբերությունից վատ բան չկա:

Շաբաթվա Վարկածները մշակեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Եվ այսպես, ԲՀԿ առաջնորդը որոշեց չառաջադրվել և չպաշտպանել որևէ այլ թեկնածուի: Ճիշտ է, ԲՀԿ-ի քաղաքական վարկանիշի վրա դա հույժ բացասաբար կազդի, սակայն փաստ է, որ Գագիկ Ծառուկյանը շատ-շատերի հաշվարկը խառնեց:

Շատերը տարբեր դրդապատճառներով ցանկանում էին, որ նա առաջադրվի.

Սերժ Սարգսյանին ցանկալի էր, որ Ծառուկյանն առաջադրվի, ընտրությունների արդյունքով ստանա երկրորդ տեղը և շնորհավորի ՀՀԿ առաջնորդի հաղթանակը:

Ռոբերտ Քոչարյանին ցանկալի էր, որ Ծառուկյանն առաջադրվի, որպեսզի նրա միջոցով կոշտ ճնշում գործադրի Սերժ Սարգսյանի վրա և ապահովի սեփական սահուն վերադարձը իշխանական դաշտ:

Լևոն Տեր-Պետրոսյանին ցանկալի էր, որ Ծառուկյանն առաջադրվի, որպեսզի առճակատվի իշխանության հետ և երկրում հեղափոխական իրավիճակ ստեղծի:

Շատերը նաև որպես տարբերակ հույս էին փայփայում, որ կվայելեն Ծառուկյանի պաշտպանությունը: ՀՀԿ-ի համար «հին, բարի» կոալիցիայի վերականգնումը կնշանակեր ազատվել մի շարք գլխացավանքներից: Ռոբերտ Քոչարյանի համար իդեալական տարբերակ էր Վարդան Օսկանյանի առաջադրումը և նրա պաշտպանությունը Ծառուկյանի և ԲՀԿ-ի կողմից: Իսկ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն իր «քաղաքագիտական վերլուծությամբ» նաև հույս ուներ, որ որոշակի իրավիճակի դեպքում Ծառուկյանը հենց իրեն կսատարի…

Իսկ իր որոշումով ԲՀԿ առաջնորդը փաստորեն բոլորին ուղարկեց գրողի ծոցը: Քաղաքական տեսակետից, իհարկե, դա նշանակում է քաղաքական կարիերայի ավարտ և դաժան հարված իր իսկ կուսակցության վարկանիշին, ինչպես նաև «տուկի թել» և անվճար տրակտորներ սիրող ընտրողների դառը հիասթափություն: Սակայն Ծառուկյանի վճիռն անթերի է արժանապատվության տեսակետից, թեև մեզանում, ցավոք, արժանապատվությունը քաղաքական կատեգորիա չէ:

ԲՀԿ առաջնորդը փաստորեն պարզ ասաց բոլորին, որ թույլ չի տա իրեն օգտագործել, ու դրանով արժանապատվության դաս տվեց շատ-շատերին: Իսկ դա երկրի համար շատ պոզիտիվ է, որ արժանապատիվ վճիռ է կայացնում, մեղմ ասած, ոչ անթերի կենսագրություն ունեցող օլիգարխը: Իսկ եթե որպես շարունակություն նա Վարդան Օսկանյանին վռնդի նույն խայտառակ ձևով, ինչ ձևով, որ ժամանակին վռնդել էր Հմայակ Հովհաննիսյանին, ապա հրաշալի կլինի, որովհետև դրանով շառաչուն ապտակ կհասցվի նաև արտերկրյա խաղացող-օգտագործողներին…

Գագիկ Ծառուկյանին «պլյուս» է նաև այն, որ իր որոշումը հրապարակայնացրեց ՀՀԿ համագումարից առաջ և դրանով քաղաքական խաղացողներին հստակություն ապահովեց, քանզի եթե ձգեր մինչև վերջին հնարավոր ժամկետը, դա կլիներ ամբողջ դաշտը լարվածության մեջ պահող նենգություն:

ԲՀԿ առաջնորդը իր որոշմամբ նաև ցույց տվեց, որ հեռանկար չեն կարող ունենալ խամաճիկային ապագաղափարական կուսակցությունները: Ժամանակին նա ԲՀԿ-ն ստեղծել էր Ռոբերտ Քոչարյանի «քավորությամբ»` վերջինիս նպատակները սպասարկելու համար:

ԲՀԿ-ն նախատեսված էր 2007-ի ԱԺ ընտրություններում հաղթելու համար, ու հետագայում դրա շնորհիվ Վարդան Օսկանյանը պետք է դառնար Ռոբերտ Քոչարյանի իրավահաջորդ: Սակայն Սերժ Սարգսյանը հաղթեց ՀՀԿ-ով, ու 2008-ին ընտրվելուց հետո «ֆուկ» արեց Քոչարյանին:

Իսկ Օսկանյանը, Հմայակն էլ վրադիր, Քոչարյանի ձեռամբ հայտնվեցին ԲՀԿ-ում այս տարվա ԱԺ ընտրություններին: Երկուսն էլ իրենց ամպագորգոռ հայտարարություններով քանիցս Ծառուկյանին անհարմար վիճակի մատնեցին` թիկունքում ունենալով Ռոբերտ Քոչարյանին: Հմայակն ի վերջո աքացիներ ուտելով դուրս թռավ, սակայն Օսկանյանը շարունակեց իր պրակտիկան արդեն նախագահական ընտրություններից առաջ, երբեմն ԲՀԿ առաջնորդի համար ստեղծելով ոչ միայն անհարմար, այլև նվաստացուցիչ կացություն: Իսկ Օսկանյանի ծրագրով Բրյուսել կատարած ձախողակ այցն արդեն Ծառուկյանին նաև ծիծաղելի վիճակի մատնեց…

Ինչևէ, հիմա ԲՀԿ առաջնորդը վերջ տվեց իրեն օգտագործելու պրակտիկային: Ամենայն հավանականությամբ, նախագահական ընտրություններից հետո նաև հաճույքով հրաժեշտ կտա քաղաքականությանն ընդհանրապես, և ԲՀԿ-ում ծվարած կարիերիստները կթռնեն ՀՀԿ-ի գիրկը: Իսկ Քոչարյանի կադրերի հետագա ճակատագիրն այլ խնդիր է…

Անշուշտ, Ծառուկյանի քայլն ամենից առավել խանգարեց նախևառաջ իր գլխավոր օգտագործողին` Քոչարյանին, որն օրերս հոխորտում էր, որ իր վերադարձն անխուսափելի է: Քաշվեց նաև Տեր-Պետրոսյանը, քանզի եթե առաջադրվի` մեծ տոկոսների շանս չունի, իսկ չառաջադրվելու դեպքում ո՞ւմ սատարի` արդեն կրկես հիշեցնող ընտրարշավը սկսած Րաֆֆի Հովհաննիսյանի՞ն, դաշնակների թեկնածուի՞ն… Ախր ծիծաղի առարկա կդառնա: Ճիշտ է, կա մի տարբերակ, որի դեպքում Լևոնը քչից-շատից դեմքը կպահպանի` եթե Վարդան Օսկանյանը դուրս գա ԲՀԿ-ից և ինքնուրույն առաջադրվի: Այդ դեպքում էլ Օսկանյանը կդառնա թեկնածու, ում միաժամանակ սատարում են և Քոչարյանը, և Տեր-Պետրոսյանը: Անհարմար բան կստացվի, քանզի դրանով ՀՀ առաջին նախագահը կգործակցի մարտիմեկյան արյան պատասխանատու երկրորդ նախագահի հետ:

Արյունն ուրանալը գարշելի բան է, սակայն քաղաքական մեծ ամբիցիա ունեցողները հաճախ են գնում անթասիբ քայլերի… Սրանք դժար թե ընդունակ լինեն օրինակ վերցնելու արժանապատվորեն  հեռացած Ծառուկյանից: Քաղաքական դաշտում առկա է բարքերի անկում և անպակաս են անկման բարքերը: Ու ցավալի է, որ այդ տեսանկյունից մականունավոր հանցագործ օլիգարխը ավելի բարձր է կանգնած լինում, քան երկրի նախկին նախագահները:

Շաբաթվա Վարկածները մշակեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Այս կիրակի թիվ 1 և թիվ 35 ընտրատարածքներում տեղի ունեցած ԱԺ լրացուցիչ ընտրությունները թեև խորհրդարնի պատկերը չեն փոխում (ՀՀԿ-ն ստանում է մեկ լրացուցիչ մանդատ), սակայն ի ցույց են հանում մի քանի կարևոր միտումներ, որոնք լակմուսի թղթի պես բացահայտում են և ապագա նախագահական ընտրությունների սպասվելիք պատկերը:

Նախ` ընտրողների մասնակցությունն է շատ ցածր եղել, ընդամենը 31-32 տոկոս: Եթե հաշվի առնենք այն, որ ըստ Ստյոպա Սաֆարյանի շտաբի, Ռոբերտ Սարգսյանի ընտրողներից  շուրջ 10 հազար հոգի ավտոբուսներով և «գազելներով» են տեղափոխվել ընտրատեղամասեր, ապա կստացվի, որ իրենց ոտով տեղամաս եկողները 20 տոկոսից ավել չեն: Մոտավորապես նույն պատկերն է և Գյումրիում: Ակտիվության այդպիսի ցուցանիշը նախագահական ընտրություններից 2,5 ամիս առաջ, երբ ընդհակառակը, ավելի  սպասելի պետք է լիներ ընտրողների ակտիվությունը, ցույց է տալիս, որ ժողովուրդը ընտրությունների նկատմամբ դարձել է անտարբեր, ընտրությունների հետ ընդհանրապես առանձնակի հույսեր չի կապում:

Երկրորդ առանձնահատկությունն այն է, որ և Գյումրիում, և Ավանում ՀՀԿ թեկնածուները ստացել են շուրջ 4 անգամ ավել քվե, քան ընդդիմադիրները: Դա նշանակում է, որ ընդդիմության հանդեպ վստահությունն էլ է կտրուկ անկում արձանագրել: Շատ ցայտուն է Ստյոպա Սաֆարյանի օրինակը` այդ ակտիվ և ժրաջան ընդդիմադիրը այս անգամ ստացավ գրեթե 3 անգամ քիչ քվե, քան մայիսի 6-ի ընտրություններին:

Իսկ ընդհանուր առմամբ, ընդդիմադիր թեկնածուներ Ստյոպա Սաֆարյանը և Մուրադ Գրիգորյանը չեն ստացել ընդդիմության միասնական աջակցությունը: Օրինակ, ո՞ւր էր Ավանում ՀԱԿ-ի աջակցությունը, կամ ո՞ւր էր Գյումրիում «Ժառանգության» աջակցությունը:

ՀՅԴ-ի դիրքորոշումն էլ քիչ հասկանալի է. Ավանում չշտապեցին աջակցել Ստյոպա Սաֆարյանին, իսկ Գյումրիում «տակից» աջակցում էին ՀՀԿ թեկնածու Արման Սահակյանին: ԲՀԿ-ի մասին չենք էլ խոսում` Ավանում զրո աջակցություն Ստյոպա Սաֆարյանին, իսկ Գյումրիում պաշտպանեցին Արման Սահակյանին: Հիմա այդպիսի մոտեցումներով արժի՞ ակնկալել, որ նախագահական ընտրություններում հանդես կգան միասնական թեկնածուով: Եւ, եթե նույնիսկ միասնական թեկնածուի գործընթաց սկսվի, հազիվ մինչև դեկտեմբերի վերջ պայմանավորվեն, հետո գալիս են ամանորյա տոները… էլ ընտրարշավի համար տակը բան չի մնում: Այնպես որ, նույնիսկ եթե համախմբվեն, դրանից հեղափոխական արդյունք սպասելի չէ…

Բայց հիմա էլ անորոշ վիճակում են, ամբողջ ընդդիմությունը սպասում է Գագիկ Ծառուկյանի «հաջորդ դասին», սպասման ընթացքում էլ մատնվելով պարապուրդի և իրականացնելով քաղաքական գործունեության իմիտացիա:

«Հաջորդ դասի» կարգավիճակն էլ է անհասկանալի: Եթե ինքը Ծառուկյանն է առաջադրվում, ապա նրան զորակցելը կարող է ՀԱԿ-ը ներսից պայթեցնել, համ էլ մեծ հարցական է` ի՞նչ դիքորոշում կորդեգրեն ՀՅԴ-ն ու «Ժառանգությունը»: Եթե ԲՀԿ-ն առաջադրի Վարդան Օսկանյանին, ապա ԲՀԿ բովանդակ ռեսուրսը նրան չի աջակցի, զորօրինակ, բացառված է Սամվել Բալասանյանի աջակցությունը:

Ինչևէ, ԱԺ լրացուցիչ ընտրությունները ինչ-որ տեղ նախագահական ընտրությունների մոդել են: Եթե Ծառուկյանը չմասնակցի այդ ընտրություններին, ապա Սերժ Սարգսյանը կստանա 70-80 տոկոս քվե, մնացյալ 30 տոկոսը կբաժանվի ընդդիմադիրների մեջ: Իսկ եթե մասնակցի, ապա Ծառուկյանը կտանի իր 30-35 տոկոսը ու կշնորհավորի Սերժ Սարգսյանի հաղթանակը: Իսկ մնացյալն արդեն քաղաքական ճղճիմ սակարկությունների տիրույթից է:

Ահա այդպիսի տխուր պատկեր: Ընդդիմության հայ-հայը գնացել, վայ-վայն է մնացել, գարնանը ընդդիմության վարկանիշը էլ ավելի ցածր կլինի, ժողովուրդն էլ թքած ունի ընտրությունների վրա:

Ստեղծվել է իրավիճակ, որ շտապ պահանջվում է գործունակ ընդդիմություն: Ճիշտ է, ՀՀԿ-ն հանձն է առնում ընդդիմությանը նախագահական ընտրություններից հետո ընդառաջել ցանկացած հարցում, բացի իշխանությունը հանձնելու հարցից (օրինակ, սիրով ընդառաջեցին ՀԱԿ-ին մարտիմեկյան նոր հանձնաժողով ստեղծելու հարցում), բայց ախր տակը պիտի գոնե ընդդիմություն մնա, որ ընդառաջեն: Ու ընտրություններից հետո ծառանալու նոր, գործունակ ընդդիմություն ձևավավորելու հարցը: Եղածը բանի պիտանի չէ, ԲՀԿ-ն էլ թեկուզ մեջտեղից պատռվի, չի կարող նորմալ ընդդիմություն դառնալ:

Միգուցե ընդդիմության նախարարությո՞ւն ստեղծենք: Եւ ծիծաղելի է, և լացելու է…

Շաբաթվա Վարկածները մշակեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Սկսենք պոզիտիվից: Ռուսաստանի միգրացիոն ծառայությունը մեր երկրում դադարեցրել է «Հայրենակիցներ» ծրագիրը, որը ոչ այլ ինչ էր, քան կազմակերպված արտագաղթի մի տարբերակ: Հիշեցնենք, որ ժամանակին այդ ծրագիրը անհանդուրժելի էր անվանել վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը, սակայն դա չէր խանգարել, որ այն անխափան գործի մինչ օրերս: Կարող էինք ասել` ապրի մեր վարչապետը, տարոսը ամերիկյան «Գրին-քարտ լոտոյին», և անցնել առաջ, բայց…

Արևմուտք — Ռուսաստան մրցակցության ֆոնի վրա ինչ աբսուրդային բաներ ասես կարելի է տեսնել: Համացանցը լեցուն է պնդումներով, թե «ռուսական կայսերապաշտությունը» կերավ մեր ինքնիշխանությունը, վայ-վույ, ինչ վատ բան է Եվրասիական միության մեջ մտնելու գաղափարը: Բայց ոչ ոք չգիտես ինչու չի ասում, թե ինչ վատ բան է Եվրամիություն ձգտելու գաղափարը: Մինչդեռ Եվրասիական միություն մեզ սիրով հրավիրում են, բայց Եվրամիություն մտնելու համար հազարավոր նախապայմաններ են դեմ տալիս: Համ էլ Եվրամիությունը մեզանից հազարավոր կիլոմետրերով հեռու է, իսկ Եվրասիական միությունից բաժանված ենք ընդամենը փոքրիկ Վրաստանով, որն էլ Իվանիշվիլու` իշխանության գալուց հետո ձգտում է ռուսների հետ լեզու գտնել, ուղիներ է փնտրում Աբխազական երկաթգիծը բացելու:

Կամ վերցնենք Մաքսային միության հարցը: Չգիտես ինչու մերոնց շատ է այդտեղ խանգարում ընդհանուր սահմանի բացակայությունը, բայց Եվրամիության հետ ընդհանուր սահմանի էլ ավելի բացակայությունը չի խանգարում միանալ «եվրաինտեգրացիոն» ցանկացած աղբի:

Մինչդեռ Մաքսային միության ավելի քան տրիվիալ է: Ընդամենը մեր օլիգարխների շահերի հարցն է: Օլիգարխից մեր մաքսավորները գրեթե մաքս չեն վերցնում, իսկ ոչ օլիգարխիկ ներմուծողից հազար կաշի են քերթում: Իսկ մաքսային միության դեպքում Ռուսաստանի, Բելառուսի, Ղազախստանի ցանկացած ապրանք կներմուծվի առանց մաքսի, ու մեր օլիգարխը արդեն ոչ մի առավելություն կամ արտոնություն չի ունենա: Իսկ, ասենք, Ուկրաինայից կամ Չինաստանից ներմուծվող ապրանքի մաքսի հարցն արդեն Ռուսաստանի սահմանին է լուծվելու, և մեր մաքսավորները չեն կարողանալու որոշել` օլիգարխ Պողոսից կամ Պետրոսից մաքս չենք վերցնում, իսկ միջին գործարար Կիրակոսից ու Մարտիրոսից վերցնում ենք… Ահա ամբողջը` ընդամենը օլիգարխների շահը, որի համար վարչապետով, պատգամավորներով, դիվանագիտական կորպուսով, վարձու փորձագետներով ինչ խուճուճ բացատրություններ ասես դեմ են տալիս և մեզ, և ռուս գործընկերներին, և աշխարհին:

Բայց մի պահ վերադառնանք «Հայրենակիցներ» ծրագրին: Վարչապետը ելույթ ունեցավ` ռուսներն ընդառաջեցին: Իսկ պատկերացնո՞ւմ եք, ինչ համաշխարհային ոռնոց կբարձրացնեն ամերիկացիները, եթե հանկարծ Հայաստանի տարածքում կառավարությունը որոշի արգելափակել «Գրին-քարտ լոտոյի» կայքէջը: Հիմա ո՞վ է մեր ինքնիշխանության հերն անիծում` ռո՞ւսը, թե՞ ամերիկացին: Կամ գանք ռազմական համագործակցությանը և ռուսների, և ՆԱՏՕ-ի հետ: ՆԱՏՕ-ի հետ անհատական գործընկերության քոսոտ ծրագիր ունենք, որի տակ մի հատիկ ավելորդ փամփուշտ չենք ստանում, բայց համաձայնագրում հազարումի նախապայման կա, ընդհուպ մինչև այն հարցը` ինչ դատական համարարգ ունենք, ինչ մամուլ, Երևանի քաղաքապետն ընտրվի՞ է, թե՞ նշանակովի: Բայց գրողը տանի, ի՞նչ կապ ունի այդ ամենը ռազմական ոլորտի հետ: Իսկ ռուսը մեզ մոտ ռազմաբազա ունի, մեր բանակի ամբողջ սպառազինությունն ու ռազմամթերքը շան մսի գնով ռսից ենք ստանում, ՀԱՊԿ ռազմական դաշինքի լիարժեք անդամ ենք, բայց տեսե՞լ եք երբևէ, որ որևէ ռուս գեներալ քիթը խոթի մեր ընտրական համակարգի, դատարանների, մամուլի, ցանկացած այլ ոչ ռազմական ոլորտի մեջ:

Հիմա ո՞վ է խանգարում մեր ինքնիշխանությանը, ռո՞ւսը, թե՞ ՆԱՏՕ-ն: Ոմանք կասեն, թե ՆԱՏՕ-ն մեզ ժողովրդավարությո՞ւն է բերում` թող գնան այդ հեքիաթները իրենք բակի հավերին պատմեն…

Լավ, գրողի ծոցը ռսին էլ, ամերիկացուն էլ, դառնանք մեր ներքաղաքական աբսուրդներին: Օրինակ, ո՞ւր են ՀԱԿ-ի, ՀՅԴ-ի, ԲՀԿ-ի նախագահական թեկնածուները: Ինչ-որ «խորհրդարանական հանրապետություն» են խաղացնում, չկայացած արտահերթ նստաշրջաններ հրավիրում, այլ անիմաստ բաներով զբաղվում… ՀԱԿ-ը Արամ Մանուկյանի շուրթերով ասում է, թե «ինկուբացիոն շրջանից» հետո կակտիվանա, կարծես իրենք վարակիչ հիվանդություն են կամ ինկուբատորում ձվերի վրա թուխս են նստելու, ՀՅԴ-ն Ամանորի տոներից առաջ` դեկտեմբերի 21-ին, նոր-նոր է քննարկելու, թե ինչ է անելու նախագահական ընտրություններին, ԲՀԿ-ն մինչև հիմա չգիտի` ինքը ընդդիմությո՞ւն է, թե՞ ոչ, Ծառուկյանի «հաջորդ դասն» էլ հա հետաձգվում է ու հետաձգվում:

Լավ, դուք կուսակցություննե՞ր եք, թե՞ …., ժողովրդի՞ն եք ձեռ առնում, թե՞ ձեր անելիքը չգիտեք: Եթե չգիտեք, գրողը տանի, ապա գնացեք թոշակի, քաղաքականության փոխարեն այլ բանով զբաղվեք, գոնե դրանով օգուտ կտաք ձեզ և ժողովրդին:

Էպոսագետը, չհաշված, ընդամենը երկու կուսակցություն պարզ ասացին, թե ովքեր են իրենց թեկնածուները` ՀՀԿ-ն և «Ժառանգությունը»: Դե, առաջինը, հասկացանք, «վերարտադրությանը ձգտող հանցագործ ռեժիմ» է, բայց երկրորդի առաջնորդ Րաֆֆի Հովհաննիսյա՞նը ինչ էր կորցրել Բաքվում: 1992-ին, երբ Աշոտ Բլեյանը գնաց Բաքու, նրա անունով «քֆուրներ» գրվեցին մայրաքաղաքի բոլոր աղբամանների վրա, իսկ Րաֆֆուն բոլորը մի գլուխ գովում են: Նույնիսկ Հ1-ով են գովերգում: Բլեյանը իրավացիորեն համարվեց դավաճան, որովհետև Բաքու գնալուց հետո սկսեց գովերգել «լույսերով ողողված այդ քաղաքը» ու ադրբեջանցիներին, բայց ինչո՞ւ հանկարծ Րաֆֆին, որը հայտարարեց, թե 700 հազար ազերիներ իրավունք ունեն վերադառնալ հայոց հող, հանկարծ դառավ «հայրենասեր»: Սա ի՞նչ մարազմ է:

Իսկ ՀՀԿ-ի թեկնածու Սերժ Սարգսյանի դեմ նրա թունդ հակառակորդները նախընտրական պայքարի այլ ձև չգտան, քան քաղաքի կենտրոնում գիշերով մի քանի հարյուր տեղ սև ներկով տրաֆարետով նկարել նրա` խաչ քաշած դեմքը, և մակագրություն` «Մի՛ ենթարկվիր»: Լավ, դրանից Սարգսյանի քվենե՞րը պակասեցին, թե՞ ընդամենը շենքերի պատերն ու մայթերը կեղտոտվեցին: Վաղը որ ձեզ ոստիկանությունը բռնեց, ինչ-որ մեկն էլ կսկսի լրջորեն ասել, որ դուք ոչ թե խուլիգան եք, այլ «քաղբանտարկյալ»: Եթե ատում եք ՀՀ նախագահին` դա ձեր գործն է և ձեր իրավունքը, բայց գոնե առանց քաղաքի պատերն ապականելու դա արտահայտեք: Գոնե «Ֆեյսբուքի» պատերով ու մամուլի էջերով բավարարվեք:

Կարճ ասած` մարազմ, մարազմ մինչև վերջ: Իսկ հանրությունը արդեն հոգնել և զզվել է այդ ամենից, բոլորդ գնացեք գրողի ծոցը` ձեր արտաքին ու ներքին քաղաքականությունով հանդերձ…

Վարկածները մշակեց Արսեն ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Սերժ Սարգսյանի, Հովիկ Աբրահամյանի և Ռոբերտ Քոչարյանի`միաժամանակ արտերկրում գտնվելը վերլուծաբաններին և լրագրողներին առիթ տվեց մտածելու, որ ինտենսիվ ստվերային բանակցություններ են ընթանում առաջիկա նախագահական ընտրությունների շուրջ: Սակայն տարօրինակ նյարդային շեշտադրումներով Քոչարյանն արձագանքեց դրան` իր խոսնակ Վիկտոր Սողոմոնյանի շուրթերով. «Այդ հրապարակումներն իրականությանը չեն համապատասխանում: Ռոբերտ Քոչարյանը և Սերժ Սարգսյանը չեն հանդիպել, այդ լուրերի ի հայտ գալու պահին էլ Ռոբերտ Քոչարյանը Կանադայում էր: Թերևս, կարող էի բավարարվել այս կարճ պատասխանով, բայց կուզենայի մի հռետորական հարց տալ. իսկ ինչո՞ւ պետք է Ռոբերտ Քոչարյանը և Սերժ Սարգսյանը, Երևանը թողած, հանդիպեն արտասահմանում: Կոնսպիրատիվ տեսության սիրահարներին առաջարկում եմ թողնել այս թեման և դադարեցնել խորհրդավոր հանդիպումների փնտրտուքը, առավել ևս` օտար երկրներում: Վստահ եմ, դա անպտուղ զբաղմունք է»:

Հասկացանք`չեն հանդիպել: Բայց ի՞նչ կապ ունի Երևանը կամ արտերկիրը: Համ էլ ընդհանրապես անկախ աշխարհագրական վայրերից Քոչարյանն ու Սարգսյանը կարող են հարկ եղած պահին զրուցել` հուսալի կապի միջոցներ կան, որ չեն կարող գաղտնալսվել, բայց…

Արի ու տես, Քոչարյանը «նյարդացած» ժխտում է ու ժխտում: Ի՞նչն է նրան հունից հանել` թերևս այն, որ ԲՀԿ-ի միջոցով չի կարողանում իր ուզածին հասնել:

Այն, որ Գյումրիի ընտրատարածքում ԲՀԿ-ն սատարում է ՀՀԿ-ական Արման Սահակյանին, Սամվել Բալասանյանի ցուցադրական ակտն է, որ 2013-ին նա սատարելու է հենց Սերժ Սարգսյանին: Բայց դա քիչ էր, մի բան էլ չի ստացվում ԲՀԿ-ի վրա փաթաթել՝ Օսկանյանի թեկնածությունը:

Ահա մի հատված նրա սրտաճմլիկ ֆեյսբուքյան գրառումից. «Հանդիպումները ԲՀԿ տարածքային կառույցներում ցույց տվեցին, որ կուսակցության ակտիվ անդամները գտնում են, որ ԲՀԿ-ն նախագահական ընտրություններին պետք է մասնակցի սեփական թեկնածուով և այդ թեկնածուն պետք է լինի Գագիկ Ծառուկյանը: Այդ հանդիպումների ընթացքում արվել է հետևյալ հարցադրումը. «Նախագահական ընտրություններին մասնակցելու դեպքում ԲՀԿ թեկնածուն պետք է լինի Վարդան Օսկանյանը, բայց չի բացառվում անհրաժեշտության դեպքում Գագիկ Ծառուկյանի առաջադրումը»: Չնայած այն հանգամանքին, որ հենց Գագիկ Ծառուկյանի առաջարկով որպես առաջնային տարբերակ քննարկվել է իմ թեկնածությունը, կուսակցության անդամները արտահայտվել են հօգուտ Ծառուկյանի առաջադրման, ինչին համաձայն եմ նաև ես:

Գագիկ Ծառուկյանը ժողովրդի մոտ մեծ հեղինակություն և համակրանք է վայելում: Միաժամանակ, ժողովրդի և քաղաքական ուժերի մոտ պահանջ կա հասարակական համախմբման և համակարգային լուրջ փոփոխություններ ենթադրող օրակարգի հիման վրա միասնական ուժերով, ինչու չէ՝ նախագահական ընտրություններին նաև միասնական թեկնածուով երկիրը դուրս բերել ծանր վիճակից»:

Այսինքն ի՞նչ ստացվեց`Քոչարյանը փորձեց Ծառուկյանին պարտադրել Օսկանյանի առաջադրումը, Ծառուկյանն էլ դրան պատասխանեց ԲՀԿ կառույցների «ոչ»-ով, Օսկանյանն էլ ճարահատյալ դա բացահայտեց «Ֆեյսբուքում», փորձելով անհարմար վիճակ ստեղծել Ծառուկյանի համար…

Ակամա հիշում ես ԱԺ քարոզարշավի ժամանակ ԲՀԿ-ի մասին հակաքարոզչական հոլովակից մի հատված. «Բժիշկ, բժիշկ, եկ մեր տուն, շատ «Սիվիլիթաս» է մեր կատուն»: Դե այն ժամանակ Քոչարյանի կերցրած «առյուծի սրտով» Հմայակ Հովհաննիսյանը բերանը հրապարակավ շաղ տվեց Ծառուկյանի վրա, և զրկվեց մանդատից: Հիմա էլ Օսկանյանն է ավել-պակաս խոսում, ու թեև նրան դժվար թե ծանոթացնեն ոսկեզօծ կրակող «Վերտու» հեռախոսի և «տնական» տփոցի հետ, բայց ԲՀԿ-ում նա կայուն հեռանկար, էլ հաստատ չունի: ԲՀԿ-ն հաստատ ամերիկամետ «ավազակապետություն կազմաքանդող» չի դառնա, կմնա Եվրասիական միության հավատարիմ կողմնակից, հետևաբար Օսկանյանն այդտեղ անելիք չունի: Իսկ առանց ԲՀԿ նա ոչինչ է`ինչքան էլ «միասնական թեկնածու» հռչակվի ու վերահռչակվի:

Հա, ի դեպ, եթե խորանանք ոչ վաղ անցյալի քաղաքական խոհանոցի մեջ, ապա սա Օսկանյանին առաջ մղելու ամենևին առաջին փորձը չէ: Հիշենք Օսկանյանի խոստովանությունը, որ իրեն առաջարկվել էր ԲՀԿ մտնել դեռ 2006-ի վերջին կամ 2007-ի սկզբին: Ռոբերտ Քոչարյանը ԲՀԿ-ն ստեղծել էր, որպեսզի 2007-ի ԱԺ ընտրություններին վերցնի մեծամասնություն, իսկ այնուհետ իրավահաջորդ նշանակի իր և ԱՄՆ-ի հավատարիմ Վարդան Օսկանյանին: Չստացվեց`Սերժ Սարգսյանը ՀՀԿ-ում հավաքեց գրեթե բոլոր «հայերեն վատ խոսող» «ֆեոդալներին» ու վերցրեց ԱԺ մեծամասնությունը, և Քոչարյանը ստիպված եկավ գնալ ՀՀԿ գրասենյակ և անձամբ շնորհավորեց: Եվ Օսկանյանի իրավահաջորդությունը գրվեց սառույցին, ու անխուսափելի դարձավ Սերժ Սարգսյանի իրավահաջորդությունը: Ճիշտ է, 2008-ի մարտի 1-ին Քոչարյանը, ուշացնելով արտակարգ դրություն մտցնելը, արյունով ներկեց Սարգսյանի նախագահության մեկնարկը, սակայն շախմատի ֆեդերացիայի նախագահ Սարգսյանը քաղաքական շախմատային պարտիայով հաջողությամբ չեզոքացրեց ու փոշիացրեց ՀԱԿ-ի հսկայական հեղափոխական ներուժը, ու այսօր Լևոն Տեր-Պետրոսյանի առաջադրումն է նաև մեծ հարցականի տակ: Ու ԱԺ արտահերթ նիստ հրավիրելու ՀԱԿ-ի նախաձեռնությունն էլ դառավ ոչ թե ընդդիմության բեկումնային համախմբման առիթ, այլ վերածվեց ծիծաղելի ֆարսի:

Փաստորեն Ռոբերտ Քոչարյանը այդպես էլ չկարողացավ ԲՀԿ-ով ու Օսկանյանով հաջող շախմատ կամ բասկետբոլ խաղալ` 2007-ից սկսած մինչ օրս: Ամեն հաջորդ քայլին ուժեղացան ոչ թե իր, այլ Սերժ Սարգսյանի ու ՀՀԿ-ի դիրքերը: Ռևանշը հա չի ստացվում ու չի ստացվում: Ու հիմա մնացել է նախագահական ընտրությունների երկու ամենահավանական սցենար.

1)  ԲՀԿ-ն առաջադրում է Գագիկ Ծառուկյանի թեկնածությունը, վերջինիս սատարում կամ չի սատարում ընդդիմությունը: Նա ստանում է մինչև 30 և ավել տոկոս քվե, այնուհետ շնորհավորում է Սերժ Սարգսյանի հաղթանակը, և ԲՀԿ-ն վերադառնում է իշխող կոալիցիա,

2)  ԲՀԿ-ն սատարում է Սերժ Սարգսյանին, միգուցե` խորհրդարանական կառավարմանն անցնելու նախապայմանով: Երկրորդ տեղը ստացած ընդդիմության թեկնածուին (լինի դա Լևոնը, Րաֆֆին թե Արամ Զավենիչը) չի հաջողվում ընտրությունները չճանաչելու ժողովրդական ալիք բարձրացնել` ակնհայտ թուլության պատճառով, ԲՀԿ-ն, բնականաբար, վերադառնում է կոալիցիա:

Բնականաբար, երկու դեպքում էլ ներկայիս ընդդիմությունից մնում են «կոտոշներ և սմբակներ», ՀՀԿ-ն այնքան է ուժեղանում, որ իր ազդեցությամբ գրեթե հավասարվում է խորհրդային ժամանակների Կոմկուսին: Իսկ արդյո՞ք Քոչարյանը տեղ ունենլու է քաղաքական մենաշնորհատեր ՀՀԿ-ում, թե՞ նախաձեռնելու է նոր ընդդիմության ձևավորումը, դա այսօր գուշակությունների ոլորտից է:

Ինչպես կասեր Արթուր Մեսչյանը` «ահա և վերջ…»:

 Վարկածները մշակեց Արսեն ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ