Կալիֆորնիայում ապրող ինչ-որ մի անհայտ ու անհաջող անձնավորություն youtube-nւմ տեղադրել է ֆիլմ, որը վիրավորում է մահմեդականների զգացմունքները: Շատ վատ է արել` դատապարտենք նման գործելակերպը: Բայց արդյոք այդ մասնավոր անձի արարքը կապ ունի՞ ԱՄՆ-ի և ավելի լայն իմաստով` Արևմուտքի հետ: Ինչո՞ւ հոգևոր այդ հաշմանդամի ցնդաբանությունների համար պետք է պատասխան տա և ներողություն խնդրի ԱՄՆ կառավարությունը կամ Հռոմի պապը, առավել ևս` ինչո՞ւ այդ պատճառով պետք է զոհվի Լիբիայում Ամերիկայի դեսպանը: Սա, հավանաբար, այն ջրբաժանն է, որը տարբերակում է արևմտյան և արևելյան մտածելակերպը: Ըստ վերջինիս` գոյություն չունեն մասնավոր անձինք` իրենց մասնավոր կարծիքով: Կան միայն ազգային-կրոնական թիմեր, որոնք խաղում են կամ, համենայնդեպս պիտի խաղան միևնույն կանոններով: Ըստ այդ մոտեցման` մարդկային անհատական դրսևորումներ գոյություն չունեն` ամեն ինչ կարգավորվում է վերևից եկող հրահանգներով: Դա բավականին նման է այն հայեցակարգին, որը քարոզում էին բոլշևիկները` պարզապես ազգի և «ճշմարիտ» հավատացյալների փոխարեն հանդես էին գալիս «դասակարգերը», ինչի հետևանքով ամեն ինչ դառնում էր «դասակարգային»` իդեալները, մարդասիրությունը, ճշմարտությունը: Նա, ով իրեն թույլ էր տալիս ենթադրելու, որ այդ ամենը կարող է վերդասակարգային բնույթ կրել, առնվազն փտած ինտելիգենտ էր:
Մեր հասարակական կյանքում նույնպես անհատական, անձնական դրսևորումները մերժվում են «վերնախավի» կողմից: Եթե հնչում է որևէ տեսակետ, այդ «վերնախավի» դատավորները շտապում են մտցնել այդ կարծիքը որևէ «ռուբրիկայի» մեջ` իշխանություն, թե ընդդիմություն, ՀՀԿ, թե ԲՀԿ, ազգային, թե ապազգային: Եվ եթե այդ տեսակետը ինչ-որ առումով ձեռնտու չի լինում, ապա հակափաստարկների համակարգը կառուցվում է հենց այդ` «թիմային» հոգեբանության հիման վրա:
Երբ մի կուսակցական փորձում է հերքել մյուս կուսակցականին` «դու ծառայում ես քո տերերին» փաստարկով, միշտ բնական հարց է առաջանում` իսկ նման բան ասողը ո՞ւմ է ծառայում` բացարձակ ճշմարտությա՞նը, դարավոր իմաստությա՞նը: Վաղուց արդեն եկել է ժամանակը, երբ կուսակցականներն իրար և մնացածների մեջ տեսնեն անհատների` իրենց ճիշտ կամ սխալ դրսևորումներով և ոչ թե «դասակարգային ճշմարտությունների» մարմնավորումը: Դա կօգնի փնտրել ցանկացած` ամենահակակրելի կերպարի արտահայտած մտքում կամ գործելակերպում ռացիոնալ հատիկը և բանավիճել դրա շուրջ: Իսկ փնովելն ու զովերգելը թողնել մանկապարտեզային և կրտսեր դպրոցական տարիքի երեխաներին:
Երեկ դատավոր Հենրիկ Տեր-Ադամյանը հայտարարեց, որ «Սիվիլիթասի» գործը լսվելու է առանց լուսանկարելու և տեսանկարահանելու: Ոչ թե այն պատճառով, որ նիստում պետական գաղտնիքներ են հրապարակվելու, այլ` որովհետև լրատվամիջոց֊ներն այդ դատավարությունը, իր կարծիքով, սխալ են լուսաբանում: Այդ դատավորն էլ, հավանաբար, իր դասակարգային ճշմարտություններն ունի:

Առավոտ

Գյումրիի քաղաքապետի պաշտոնում առաջադրված Սպարտակ Պետրոսյանը, որը ստացել էր ամենաքիչ ձայները՝ 2130, այժմ էլ, հնարավոր է, որպես պատգամավորի թեկնածու իր թեկնածությունն առաջադրի թիվ 35 ընտրատարածքում։ Այդ մասին նշել է ինքը՝ Սպարտակ Պետրոսյանը. «Չեմ բացառում, որ կառաջադրեմ իմ թեկնածությունը, այս պահին կան հարցեր, որոնք վերլուծման եւ քննարկման կարիք ունեն, համապատասխան որոշում կընդունեմ ավելի ուշ»:

Ժամանակ

Օրերս Գեղարքունիքի մարզի որոշ կարկառուն դեմքեր դիմել են ԱԺ նախկին պատգամավոր Լևոն Սարգսյանին՝ Ալրաղացի Լյովին, որպեսզի նախկին «օրենսդիրը» Սևանում ունեցած իր կապերն օգտագործի առաջիկա ՏԻՄ ընտրությունների համար։ Այդ մասին գրում է «Չորրորդ ինքնիշխանություն» թերթը։

Մարզի ՀՀԿ-ական դերակատարները Ալրաղացի Լյովին ասել են, որ իրենք համաձայն են ցանկացած պայմանի ու կոմպրոմիսի, միայն թե Լյովը իր մասով քրեական հեղինակություններին, որոնց մեջ նա նաև մանկության ընկերներ ունի, իր «մեծավարի» խոսքը ասի։ Սակայն Ալրաղացի Լյովը, ըստ նույն տեղեկությունների, թեկուզ հեռակա կարգով հրաժարվել է որևէ կերպ մասնակցություն ունենալ այս կամ այն համայնքում սպասվող ՏԻՄ ընտրական պրոցեսներին՝ ասելով, որ ինքն այլևս չի զբաղվում քաղաքականությամբ։ և որ այսուհետ ինքը չի ուզում իր անցավ գլուխը հենց այնպես ցավի տակ դնել։ Կամ Լյովի խոսքերով ասած. «Չուժոյ պախմելից ինչքան հեռու, էնքան լավ»:

Չորրորդ ինքնիշխանությունը

Անցած շաբաթ օրը ՀՀ ոստիկանության Երևանի կենտրոնի բաժնում աննախադեպ մեծ հավաք էր: Տարօրինակն այն էր, որ բաժնին հարող տարածքներում կային նաև կինոլոգներ` իրենց հատուկ վարժեցված շների հետ: Այդ շներին սովորաբար օգտագործում են այն ժամանակ, երբ հաղորդում է ստացվում այս կամ այն հաստատությունում տեղադրված ռումբի մասին: «ՀԺ»-ի թղթակցի հարցին, թե ինչ է պատահել, ոստիկանները խորհրդավոր ժպտում էին և ասում, թե կանխարգելիչ միջոցառումներ են իրականացվում: Սակայն, նույն երևույթն արձանագրվեց նաև անցած երկու օրերին: Ոստիկանության հասարակայնության հետ կապերի և լրատվության վարչության պետ Աշոտ Սհարոնյանին հղած թերթի պաշտոնական հարցմանն ի պատասխան՝ ստացվել է նույն «պարզաբանումը» կանխարգելիչ միջոցառումների մասին: Սակայն, օրվա երկրորդ կեսին հայտնի դարձավ, որ ոստիկանական գործողությունները այնքան էլ «անշառ» չեն: Թերթի ունեցած տեղեկություններով, ԱՄՆ-ի զգուշացումները` Հայաստանում իսլամիստների կողմից ահաբեկչական գործողությունների հավանականության մասին, անհիմն չեն: Այն տեղեկատվությանը, որի հիման վրա ԱՄՆ-ն հայտարարություն է արել, տիրապետում են նաև մեր իրավապահները: Ըստ թերթի ունեցած տեղեկությունների, իրավապահները զգուշացրել են մեծ ձեռնարկությունների, առևտրի կետերի, պետական հիմնակությունների ղեկավարներին, որպեսզի նրանք անմիջապես տեղեկացնեն նկատված տարօրինակ իրերի մասին: Առաջին ահազանգը եղել է կիրակի առավոտյան` երկու կասկածելի փաթեթ են գտել Աբովյան փողոցի «ՄԱՄ» սուպերմարկետում: Համապատասխան ստորաբաժանումներն օպերատիվ արձագանքել են ահազանգին, բայց պարզվել է`դրանցում կենցաղային իրեր են: «Նկատենք, որ իրավապահները փորձում են հնարավոր ահաբեկչության մասին տեղեկատվությունը գաղտնի պահել՝ խուճապից խուսափելու համար, ինչը լրիվ հասկանալի է և ընդունելի: Ահաբեկչության հավանականությունն թլ գնահատվում է ոչ մեծ: Բայց նախընտրելի է մի քիչ ավեփ զգույշ և ուշադիր լինել»,-խմբագրականը եզրափակում է «ՀԺ»-ն:

Հայկական ժամանակ

Շաբաթ օրը Հայաստանում հարսանիքների շքերթ էր: ՀՀԿ բարձրագույն էլիտայից ոչ մեկը ջան չէր արել հասնել Գորիս` մասնակցելու Սուրեն Խաչատրյանի դստեր հարսանիքին: Լիսկայի փեսան` էրիկ Համբարձումյանը, մասնագիտությամբ տնտեսագետ է, դասախոսում է Տնտեսագիտական համալսարանում: Նույնը օրը Ուկրաինայում ՀՀ դեսպան Անդրանիկ Մանուկյանի դստեր` երգչուհի Լուսինայի հարսանիքն էր, որին ներկա է եղել ողջ էլիտար տուսովկան: Սերժ Սարգսյանը, Կարեն Կարապետյանը, տիկին Հրանուշը, խորհրդարանական գեներալիտետն ու լիքը հեղինակություններ ՀՀ-ից և ՌԴ-ից: Վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը, որը երկու հարսանիքներին մասնակցելու հրավեր է ունեցել, ոչ մեկին չի մասնակցել: Իսկ ահա «մասնավոր այցով» գործուղման մեջ գտնվող Գագիկ Ծառուկյանը նույն օրն ինքնաթիռից արագ իջել է ու տրապից «նա բալ»` խնամու ուրախությանն է մեկնել: Քոչարյանը նույնպես չի մասնակցել այդ հարսանիքին, չնայած որդին` Լևոնը, փեսացուի քավորն է եղել: Պատճառներն անչափ տրիվիալ են. բացի այն բանից, որ չի ցանկացել նույն օդը շնչել «կոնկուրենտ ֆիրմայի» հետ, նա Մոսկվայից Հայաստան է վերադառնալու սեպտեմբերի 23-ին: Դարձյալ տրիվիալ պատճառով, սեպտեմբերի 21-ին նա «չի կարող» լինել Հայաստանում, այլապես ստիպված պետք է լինի մասնակցել Անկախության տոնին, որին սովորաբար երբեք չի մասնակցում: Պատճառը թերևս այն չէ, որ արհամարհում է այդ տոնը, այլ շարքայինի կարգավիճակում չի ցանկանում լինել: Մնում է հավելել, որ Մանուկյանի դստեր հարսանիքը տեղի է ունեցել «Օջախում»:

Հրապարակ

Պատմում են, որ բանասիրական ֆակուլտետում կային դասախոսներ, որոնք, ցանկանալով տապալել ուսանողին քննության ժամանակ, հարցնում էին` ինչպիսի՞ շրջազգեստ էր հագել այսինչ պահին վեպի այսինչ հերոսուհին: Բնականաբար, այդ երկրորդական դետալները սովորաբար հնարավոր չէ հիշել, եթե հատուկ մտքիդ չդնես: Իսկ ահա «քաղաքական» կոչվող գործընթացներում մարդկանց ուշադրությունը, որպես կանոն, սևեռվում է նման դետալների վրա: Նման մոտեցում ունեցողները բաժանվում են երկու կեսի՝ մի մասն ի վիճակի չէ կամ հավես չունի խորանալու, թե ինչի մասին է խոսքը, մյուս մասը շատ լավ էլ հասկանում է, բայց գործի էության քննարկումը նրանց համար ձեռնտու չէ, և նրանք միտումնավոր կենտրոնանում են մանրուքների վրա: Վերջիններս նման են «Բարոն Մյունհաուզեն» ֆիլմի թագավորին, որը ձև է անում, թե իր թագավորության ամենակարևոր խնդիրն է՝ շորերը կարելիս ճիշտ տեղում իրանի տեղը գտնելը: Շաբաթ օրը կառավարությունում կայացած խորհրդակցության ընկալման պատմությունը նույնն է: Քաղաքական գործիչների ու մեկնաբանների 90 տոկոսը «վերլուծում է» ոչ թե ՀՀ նախագահի բուն ասելիքը, այլ այն, թե ինչպես է նա դիմել վարչապետին և նախարարներին: Ընդ որում, այդ «խորքային վերլուծաբանների» հիշողության մեջ, չգիտես ինչու, տպավորվել է, որ Սերժ Սարգսյանը վարչապետին անվանել է «Տիկո»` չնայած նա օգտագործել է «Տիգրան» դիմելաձևը: Իսկ առողջապահության նախարարին, այո, անվանել է «Դերո»: Թերևս իսկապես իմաստ ունի նման միջոցառումների ժամանակ ստորադասներին դիմել «պարոնով», բայց դա չորրորդական նշանակություն ունեցող մանրուք է:
Իսկ կարևորն այն է` գոյություն ունե՞ն, թե՞ չունեն այն խնդիրները, որոնք բարձրացրել է նախագահը: Կա՞ն իրականում պետական միջոցների թալան, կոռուպցիա, «ատկատներ»  և այլն: Հնարավո՞ր է արդյոք տնտեսել պետական բյուջեի միլիարդավոր դրամներ, եթե կտրվի նման մեքենայություններով զբաղվող պաշտոնյաների «ծորակը», եթե «ծիգ»-երն ու նախարարությունները չմտնեն հանցավոր համաձայնության մեջ, եթե պետական փողերը ռացիոնալ ծախսվեն: Կա՞ արդյոք բարձիթողի վիճակ դեղերի շուկայում, հնարավո՞ր է այդտեղ տարրական կարգուկանոն հաստատել: Ահա այդ խնդիրների վերլուծությանը ես այս երկու օրվա ընթացքում չեմ հանդիպել: Փոխարենը` չեղած «Տիկո»-ի և եղած «Դերո»-ի քննարկում, լավագույն դեպքում` գուշակություններ սուրճի բաժակի շուրջ, թե երբ է փոխվելու վարչապետը: Վերը նշված խնդիրները արդյոք պայմանավորվա՞ծ են վարչապետի, նախագահի կամ որևէ այլ պաշտոնյայի անձով: Թե՞ պետք է ստեղծել ինստիտուտներ, մեխանիզմներ, կանոնակարգեր` այդ ամենը հետզհետե վերացնելու համար:
Ինձ երբեմն թվում է, որ անձնական մակարդակով ոադիկալ փոփոխությունների կոչեր են անում հենց նրանք, ովքեր չեն ցանկանում, որ իրական կյանքում որևէ բան փոխվի:

Առավոտ

«ՉԻ» տեղեկություններով, մոտ օրերս ոստիկանության համակարգը կլքի Երևանի փոխոստիկանապետ Ռոբերտ Մելքոնյանը: Հանրահավաքային պայքարի մասնակիցները Մելքոնյանին կնքել են «Բազազ» մականվամբ` հաշվի առնելով նրա` հասարակական կարգի պահպանության ժամանակ ցուցաբերած վարքը: Ռոբերտ Մելքոնյանի 60-ամյակը լրացավ այս տարվա հուլիսի 29-ին, և օրենքով նա այլևս չի կարող մնալ իր պաշտոնում, որովհետև անցնում է թոշակի: Ռոբերտ Մելքոնյանի առաջին քննադատներից մեկն էլ մենք ենք եղել, բազմաթիվ իրավիճակներում չենք ընկալել նրա պահվածքի կոպտությունն ու վերադասին ծառայելու անձնուրացությունը: Բոլորովին վերջերս Մելքոնյանը համալրել է ֆեյսբուքյան ակտիվ օգտատերերի ցանկը, և ֆեյսբուքյան հասարակությունը Մելքոնյանին ճանաչեց բոլորովին այլ կողմից: Տարօրինակ է, բայց փաստ` Մելքոնյանը տառաճանաչ է, գրագետ, կարողանում է հետաքրքիր ստատուսներով ակտիվացնել ֆեյսբուքահայությսւնը, բացի այդ էլ բազմաթիվ քննարկումներում ՀՀ արժանապատիվ քաղաքացու դիրքերից է հանդես գալիս:

Չորրորդ ինքնիշխանություն

Գյումրվա ընտրությունների աղմուկը չի հանդարտվում: Նոր տեղեկություններ են ստացվում գյումրեցիների կողմից քվեաթերթիկների վրա արված գրառումների մասին, որոնք աչքի են ընկնում ոչ միայն հումորով, այլև տարբեր թեկնածուների հասցեին վիրավորական արտահայտություններով: Հանձնաժողովների անդամներից մեկը «Հրապարակի» թղթակցին պատմել է, որ եղել են ռեպլիկներ գործող քաղաքապետի, ՀՀԿ-ական Սուքիաս Ավետիսյանի, ԲՀԿ-ականներ Մարտուն Գրիգորյանի և ընտրված քաղաքապետ Սամվել Բալասանյանի հասցեին: Վարդան Ղուկասյանի հասցեին գրել են. «Վերջը քեզնից պրծանք», «Այ սուտի հավատացյալ, քանի՞ դիակ կա վրեդ», «Այ շիզոֆրենիկ, պրծանք քեզնից»: Սուքիաս Ավետիսյանի հասցեին. «Սուքո, էս ի՞նչ խաղեր կուդաս Հոսոյի համար», Մարտուն Գրիգորյանի մասով հիմնականում եղել են ԲՀԿ-ին դավաճանելու և այլ թեկնածուի պաշտպանելու մեղադրանքներ, իսկ Բալասանյանի մասով թերթը հիշեցնում է, որ արդեն անդրադարձել է: Քվեաթերթիկների վրա նշումները լուրջ նյութ են տալիս մեր ժողովրդի հոգեբանական վիճակի, ընտրական տրամադրությունների և իշխանությունների նկատմամբ վերաբերմունքի մասին:

Հրապարակ

Վերջին շրջանում լուրեր են պտտվում, որ ՀԱԿ-ԲՀԿ համագործակցություն ի վերջո հանգեցնելու է նրան, որ առաջիկա նախագահական ընտրություններին այս երկու քաղաքական ուժերն ունենալու են մեկ միասնական թեկնածու՝ ի դեմս Ռոբերտ Քոչարյանի:

«Առավոտ»-ը ԲՀԿ պատգամավոր Միքայել Մելքումյանից ճշտեց՝ բացառո՞ւմ եք, որ Ռոբերտ Քոչարյանը կլինի ՀԱԿ-ԲՀԿ միասնական թեկնածուն: Նա պատասխանեց. «Ճիշտն ասած, դեռ քննարկումներ չեն եղել: Ընդհանրապես որեւէ բան չի կարելի բացառել, բայց դեռեւս որեւէ քննարկում չկա, որեւէ որոշում չկա: Այնպես որ, հենց որ լինի՝ անպայման դուք կիմանաք: Բայց որևէ տարբերակ ես չեմ բացառում»:

Հարցին՝ հնարավո՞ր է , որ սա այն տարբերակն է, որ առանց կրակ ծուխ չի լինում, այսինքն՝ կա նման տարբերակ՝ պարոն Մելքումյանը պատասխանեց. «Չէ,գիտեք ինչ, տարբեր վարկածներ կարող են լինել, որոնց հիմքերն այսօր չկան: Կան վարկածներ, որոնցից ամեն մեկի հավանականությունը տարբեր տոկոսներով կարող է արտահայտվել»:

Առավոտ

ՀՀ վերին օղակներում տեղ գտած խոսակցությունների համաձայն, շաբաթվա վերջին Աժ պատգամավորների ու օլիգարխիայի մի որոշակի հատվածի հետ Մոսկվայում հանդիպում է ունենալու Ռոբերտ Քոչարյանը, որի ժամանակ քննարկում է ծավալվելու մի շարք ներքին քաղաքական խնդիրների շուրջ: Ըստ նույն լուրերի, ներկաներից մի քանիսը Սեդրակիչին կոնկրետ պատասխաններ են տալու այս րնթացքում թույլ տված քաղաքական «կիքսերի» համար, ինչն, ըստ քոչարյանամերձ շրջապատի, ոմանց մոտ չափն արդեն անցնում է: Կարծիք կա, որ վերջերս Սեդրակիչը այս ֆորմատով հանդիպումներ շատ քիչ է անցկացրել, քանի որ փորձել է մինչև վերջ հասկանալ մանրապճեղ քաղաքական գործիչների խաղն ու նոր ասել իր վերջնական խոսքը:
Ի դեպ, մեկ այլ տեղեկատվության համաձայն էլ, չի բացառվում, որ Սեդրակիչը այդ հանդիպման շրջանակներում առավել ընդգրկուն գրույց ծավալի նաև արտաքին քաղաքական զարգացումների վերաբերյալ, ինչն իրականամ առավել լուրջ հարց է, քան մանր-մունր խաղացողների աճպարարությունները: Ստացված տեղեկատվության վերաբերյալ «ՉԻ»-ն փորձել է ստանալ նաև Ռոբերտ Քոչարյանի գրասենյակի պատասխանատու Վիկտոր Սողոմոնյանի կարծիքը, սակայն վերջինս չի պատասխանել թերթի հեոախոսագանգերին:

Չորրորդ ինքնիշխանություն