Վերջին օրերին «ՀԺ»-ն պարբերաբար ահազանգեր է ստանում, որ Երևանում քաղաքապետարանի ենթակայությամբ գործող մանկապարտեզներում երեխաները հաճախ քնելու տեղ չեն ունենում, և պատճառն այն է, որ մահճակալները քիչ են:
Ահազանգերի հետքերով թերթի թղթակիցը եղել է երեք մանկապարտեզում: Երեքն էլ գտնվում էին մայրաքաղաքի կենտրոնում: Պատկերը, որին թերթի թղթակիցն ականատես է եղել Երևանի կենտրոնում գտնվող մանկապարտեզներում, վեր է որևէ տրամաբանությունից ու մարդկայնությունից: Մանկապարտեզներից երկուսի միջին և ավագ խմբերում ննջարաններ առհասարակ չկային: Խմբասենյակը զբաղեցնում էր ընդամենը շուրջ 20 քմ տարածք: Երեխաները խմբված էին իրենց սեղանների շուրջը: Նրանք անգամ ազատ տեղաշարժվելու հնարավորություն չունեին: Իսկ համակենտրոնացման ճամբարից քիչ բանով տարբերվող այս մանկապարտեզներում, բնականաբար, խեղվելու են փոքրիկների հոգեբանությունը, բնավորությունն ու ազատության զգացումը: Հայաստանի Հանրապետության «ազատ քաղաքացին» ձևավորվում է մանկապարտեզից:

Հայկական ժամանակ

Երկու օր առաջ` 12.12.12-ին «Օջախում» տեղի ունեցած Սեյրան Սարոյանի որդու հարսանիքին, չնայած նախօրոք հայտարարված էր, որ Սերժ Սարգսյանը չի մասնակցելու, այնուհանդերձ, նա եկել է, նստած է եղել Մանվել Գրիգորյանի, Արմեն Գևորգյանի, Սեյրան Օհանյանի հետ նույն սեղանի շուրջ, պարել է իր ավանդական պարը: Այդ ամենին «մի ուրիշ ձև» հետևել են ՀՀԿ «սվիտան» և ներկաները, որովհետև սեղանների շուրջ քննարկվող միակ թեման եղել է ԲՀԿ-ի և Գագիկ Ծառուկյանի այդ օրն արած հայտարարությունը: Կենացները նույնպես այդ մոտիվներով են եղել: Ընդ որում, քեֆները լավ` բարձրաստիճան պաշտոնյաների մեծ մասը հարկ է համարել առանձնահատուկ շեշտել, որ այդ խորհուրդը Գագիկ Ծառուկյանին հատկապես հենց ինքն է տված եղել:

Հրապարակ

Վաղուց ուզում էի մի երկու բարի խոսք գրել Վարդզես Գասպարիի մասին: Իհարկե, լրատվամիջոցների համար նա, ինչպես հիմա ընդունված է ասել, «ղժալու» չափազանց բարենպաստ նյութ է տալիս` պատեհ-անպատեհ պառկում է տարբեր տեղերում, գոռում-զոչում է, երբեմն քաղաքականապես «ոչ ճշգրիտ» պաստառներ է պահում: Բայց իր բոլոր էքսցենտրիկ դրսևորումներով հանդերձ` այդ մարդը անկեղծ է և պաշտպանում է իր, ճիշտ թե սխալ, սկզբունքները: Գասպարին քաղաքացի է, համարձակորեն արտահայտում է իր գաղափարները, ընտրում է դրա համար իրեն հոգեհարազատ ձևերը: Քաղաքացի լինելուն, անշուշտ, նպաստում է այն, որ նա ունի եկամուտի անկախ աղբյուր` փոքր բիզնեսի սեփականատեր է: Եթե մեր բնակչության գոնե 30 տոկոսը կազմված լիներ Գասպարիի նման քաղաքացիներից, մեր խնդիրների մեծ մասը կլուծվեր: (Ինչ խոսք, անպայման չէ պառկել, կարելի է ամեն ինչ ասել նաև կանգնած):
Սկսած մոտավորապես 90-ականների կեսերից` իշխանությունն ամեն ինչ արել է, որպեսզի մեր երկրում անկախ սեփականատերերի խավ չձևավորվի: Դա իշխանությանը ձեռնտու է երկու պատճառներով. նախ` ամեն ինչ կենտրոնանում է ձեռնասուն օլիգարխների ձեռքում, երկրորդ` սեփականությունից զուրկ լյումպենը կարող է ժամերով լացել աշխատավարձի կամ թոշակի վերաբերյալ, անեծքներ ուղղել իշխանությանը, բայց վերջինիս համար որևէ վտանգ չի ներկայացնում` շատ-շատ անկարգությունների ժամանակ խանութ թալանի:
Գասպարիի դիրքորոշումն անկախ է իշխանությունից և ընդդիմությունից: Ինչպես ասացի, վերջերս նա օլիգարխներին դատապարտող պաստառ էր բռնել` մարտավարական տեսանկյունից ոչ կոռեկտ: Բանն այն է, որ օլիգարխների շարքում նշված էր Գազիկ Ծառուկյանը, իսկ դա այն ժամանակահատվածն էր, երբ ՀԱԿ-ը հույսեր էր փայփայում, որ ԲՀԿ-ի հետ բուրժուադեմոկրատական հեղափոխություն կանի: Ուստի ՀԱԿ համակարգող Լևոն Զուրաբյանը հորդորեց հանել Ծառուկյանին, ինչը Վարդգեսը սիրով արեց: Այսօր նման հորդոր կարող է և չհնչել` քաղաքականության մեջ ամեն ինչ փոփոխական է: Բայց Գասպարիի առավելությունն էլ այն է, որ նա քաղաքական գործիչ չէ, նա պարզապես ընդդիմադիր հայացքներ ունեցող քաղաքացի է:
Օրերս էլ նա «պառկացույց» է արել ՀԱԿ-ի կենտրոնական գրասենյակի մոտ` պահանջելով, որ ներկա և նախկին ՀԱԿ-ականները կայքերում իրար անձնական վիրավորանքներ չհասցնեն: Ինչ խոսք, խիստ արդիական պահանջ է, որը, բնականաբար, վերաբերում է քաղաքական պրոցեսի բոլոր մասնակիցներին: Ճիշտ է, ինքը` Վարդգեսը, այդ պահանջին չի ենթարկվում, և երբ երեկ մի քանի իշխանավորներ «սխալմամբ» դուրս էին եկել կառավարութան շենքի գլխավոր մուտքից, նա սկսեց բղավել` «սրիկա´», «մարդասպա՛ն», որոնք նույնպես անձնական վիրավորանքներ են: Բայց նույնիսկ իր հակասություններով Գասպարին անկեղծ է:

Առավոտ

Ամերիկյան «Հազարամյակի մարտահրավեր» կորպորացիան հաջորդ տարի կվերսկսի Հայաստանին ֆինանսավորելը:

Հիշեցնենք, որ 2006 թվականին «Հազարամյակի մարտահրավեր» կորպորացիան (ՀՄԿ) ծրագրել էր Հայաստանին հատկացնել մոտ 235 միլիոն դոլարի գումար` նախատեսված ոռոգման համակարգերի և գյուղական ճանապարհների շինարարության համար: 2009-ին, սակայն, կորպորացիայի տնօրենների խորհուրդը որոշեց դադարեցնել մոտ 60 միլիոն դոլար արժողությամբ ճանապարհաշինության ծրագրի ֆինանսավորումը` դա պայմանավորելով մի շարք քաղաքական ցուցանիշների գծով Հայաստանի կատարողականի վատթարացմամբ: Պարզ ասած՝ այդ ֆինանսավորումը դադարեցվեց՝ պայմանավորված 2008 թ. նախագահական ընտրություններից հետո մարտի 1-2-ի իրադարձություններով, դրան հետևած գործընթացներով, բազմաթիվ քաղբանտարկյալների առկայությամբ և այլն:

Իսկ այժմ գոյություն ունեցող ներքաղաքական պայմանները, հավանաբար, ԱՄՆ-ին կամ ՀՄԿ-ին այդ ֆինանսավորումը վերսկսելու նախադրյալներ են տվել: Այս տարի իշխանություններին հաջողվեց հնարավորինս անաղմուկ անցկացնել մայիսյան խորհրդարանական ընտրությունները:
Բացի ներքաղաքական իրավիճակից, ՀՀ գործող իշխանությունները հայտարարում են, թե որդեգրել են եվրոինտեգրման ճանապարհը: Ամեն դեպքում, գործող իշխանությունները արտաքին քաղաքականության ոլորտում կարողացել են միանշանակ ռուսամետությունից պոկվել և ինչ-որ առումով համագործակցել նաև Արևմուտքի հետ: Եվ այս երկու հանգամանքները, հավանաբար, հիմք են հանդիսացել ԱՄՆ-ի ու ՀՄԿ-ի համար, որ վերսկսեն Հայաստանին ֆինանսավորելը:

Ընդ որում, մեր տեղեկություններով՝ ՀՄԿ-ն որոշել է ոչ թե կիսատ մնացած ֆինանսավորումը շարունակել, այլ այն ավելացնել: Ավելին, տեղեկություններ կան նաեւ, որ եթե ՀՀ իշխանությունները կարողանան դիմակայել ՌԴ-ին ու չմիանան Եվրասիական միությանը, ԱՄՆ-ը Հայաստանին տարբեր ծրագրերով, այդ թվում՝ եւ ՀՄԿ-ով, անհատույց 2 մլրդ դոլար կհատկացնի:

Ժամանակ

ԲՀԿ որոշումը երկրում իրավիճակ փոխեց: Թե նախագահականում շաբաթ օրը կայացած հանդիպման ժամանակ ինչ պայմանավորվածություն են ձեռք բերել Գագիկ Ծառուկյանն ու Սերժ Սարգսյանը, կերևա առաջիկա ամիսներին:

Թերթը գրում է, որ կարելի է միայն ենթադրել, որ ԲՀԿ-ի կրած քաղաքական պարտությունը կփոխհատուցվի լիուլի, և այս ուժն ընտրություններից հետո կրկին իշխանության մաս կկազմի:

Մի շահող էլ կա այս պայմանավորվածությունների արդյունքում՝ Հովիկ Աբրահամյանը: Որոշ լուրերի համաձայն, նախընտրական շտաբը բարեհաջող ղեկավարելուց հետո նա հնարավոր է նշանակվի վարչապետ:

Հայաստանում, փաստորեն, կան մեծ թվով մարդիկ, ովքեր իրադարձության գնահատականը տալիս են ոչ թե ըստ այնմ, թե ինչ է դա նշանակում, այլ ըստ այնմ, թե ինչպես են իրենք ուզում տեսնել այդ իրադարձությունը կամ ինչպես է իրենց ձեռնտու: ԲՀԿ նախագահ Գագիկ Ծառուկյանը հայտարարեց, թե չի առաջադրվում նախագահի թեկնածու, նախագահական առաջիկա ընտրություններում որևէ մեկին չի սատարում, և ընդդիմադիր դաշտում ոմանք ձև են անում, թե տոնում են իրադարձությունը, որ Գագիկ Ծառուկյանը Սերժ Սարգսյանին չի սատարում:

Ծառուկյանը, սակայն, չի հայտարարել, թե Սերժ Սարգսյանին չի սատարում, նա ասել է՝ որևէ մեկին չի սատարում: Սա նշանակում է, որ չի սատարում ոչ Սերժ Սարգսյանին, ոչ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, ոչ Րաֆֆի Հովհաննիսյանին: Ոչ մի թեկնածուի, որ կառաջադրվի նախագահի թեկնածու կամ թեկնածու առաջադրվելու մտադրություն ունի: Թվում է, թե սա առնվազն նույնպիսի վերաբերմունք է նախագահի բոլոր թեկնածուների նկատմամբ: Ամբողջ խնդիրն այն է, սակայն, որ Սերժ Սարգսյանը միակ թեկնածուն է, որ ոչ տեսականորեն, ոչ գործնականում Գագիկ Ծառուկյանի աջակցության կարիքը չունի: Գագիկ Ծառուկյանից Սերժ Սարգսյանի միակ ակնկալիքն այն է, որ նա գնա՝ նստի իրենց տանը և ոչ մի բանի չխառնվի: Ծառուկյանը հենց դա էլ արել է: Ընդ որում, արել է այն բանից հետո, երբ շատերն ընդդիմադիր դաշտում իրեն են վերապահել իրադարձությունները հանգուցալուծողի գլխավոր դերը, ժողովրդին հավաստիացրել են, թե հեսա-հեսա ԲՀԿ-ն անցնում է ընդդիմության կողմը, որ կազմաքանդի ավազակապետությունը: Ու երբ ընդդիմադիր դաշտը սպասում է, որ Գագիկ Ծառուկյանը ստանձնելու է Չապաևի դերը և սեփական կյանքի գնով ընդդիմությանը բերի իշխանության, Գագիկ Ծառուկյանը ասում է՝ դե՜ դուք կայֆ արեք, ես թռա: Այսինքն, անում է այն, ինչ պետք է աներ, և կույր էր պետք լինել՝ այդ դերակատարումը չտեսնելու համար:

Գլխավոր հարցը հետևյալն է. ինչու Գագիկ Ծառուկյանը չի հայտարարում, թե սատարում է Սերժ Սարգսյանին: Պատասխանը տրվեց արդեն, որովհետև Սերժ Սարգսյանը հիմա չունի Գագիկ Ծառուկյանի աջակցության կարիքը: Սերժ Սարգսյանի առաջ կանգնած հակառակորդի ուժերն այնպիսին չեն, որ նա ողջ բանակը օգտագործի: Գագիկ Ծառուկյանը մնում է ռեզերվում և Սերժ Սարգսյանի հրամանով մարտադաշտ կմտնի այն ժամանակ, երբ դրա կարիքը լինի: Ծառուկյանը կատարում է այն դերակատարումը, որ պետք է կատարեր, նա ապահովում է Սերժ Սարգսյանի հաղթանակն առաջիկա նախագահական ընտրություններում: Հարցերի հարցը, ուրեմն, հետևյալն է. իսկ ի՞նչ էին անում նրանք, ովքեր դիֆերամբներ էին ձոնում Գագիկ Ծառուկյանի հասցեին: Կամա, թե ակամա՝ ընդամենը մեկ բան, ապահովում էին Սերժ Սարգսյանի հաղթանակը նախագահական ընտրություններում: Եվ այս տրագիկոմեդիան իրականում երեք արար ունի, երկուսն ավարտվել են, առաջիկայում մենք նաև երրորդ արարի ականատեսը կլինենք:

Գագիկ Ծառուկյանի դերակատարումը սրանով ավարտված չի կարելի համարել: Սերժ Սարգսյանի պլանների մեջ է մտնում ոչ միայն առաջիկա նախագահական ընտրություններում հաղթելը, այլև քաղաքական ողջ դաշտը սեփական վերահսկողության տակ պահելը: Կախված պահի անհրաժեշտությունից, Ծաոուկյանին կվերապահվի որոշակի դերակատարում, և չի բացառվում՝ դա լինի ընդդիմադիր դերակատարում: Ասենք, օրինակ, նախագահական ընտրություններից հետո ԲՀԿ-ն կարող է հայտարարել այլընտրանքից ընդդիմադիր դառնալու մասին, որպեսզի ողջ ընդդիմությունը կամ դրա մի հսկայական մասն իմանա, թե որն է լինելու այն պրագմատիկ քայլն առաջիկա հինգ տարում, որ հանգեցնելու է ավազակապետության կազմաքանդմանը. համոզել Գագիկ Ծառուկյանին, որ նա բուրժուադեմոկրատական հեղափոխություն անի, որի արդյունքում ընդդիմությունը կհասնի իշխանության և որպես արև կճառագի հայության վրա:

Հ.Գ. Բայցևայնպես, վարչախումբը խուճապի մեջ է, ռեժիմը քանդվում է, որովհետև առողջ ուժերը բաց կոչով դիմել են Լֆիկ Սամոյին և Նեմեց Ռուբոյին, բացատրելով, որ եթե Սերժ Սարգսյանը մնա Բաղրամյան 26-ում, իրենց բոմժ է դարձնելու: Ուստի, այս երկու հայաստանածին օլիգարխներին կոչ է արվում բուրժաադեմոկրատական հեղափոխություն իրականացնել: Լֆիկն ու Նեմեցը խոստացել են առաջիկայում քաղաքական խորհրդակցությունների շարք սկսել:

Հայկական ժամանակ

Հրապարակային քաղաքականություն Հայաստանում գոյություն չունի, ՀՀԿ-ում, ԲՀԿ-ում, ՀԱԿ-ում որոշումներն ընդունվում են միանձնյա, դրանց ընդունման ընթացքն ու մեխանիզմը թափանցիկ չեն: ՀՀՇ վարչության նախագահ Արամ Մանուկյանն այդ վիճակը ձևակերպել է շատ դիպուկ` «ինչ որ անում է Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, ճիշտ է անում»: Եվ նույնը, ըստ էության, ասում են նաև Սերժ Սարգսյանի և Գագիկ Ծառուկյանի կողմնակիցները: Նման իրավիճակը բերում է առնվազն երեք հետևանքների` ա/ վերոհիշյալ անձինք, անկախ իրենց անձնական հատկանիշներից, գործնականում զրկվում են ճիշտ որոշումներ կայացնելու հնարավորությունից, բ/ նրանց շրջապատող մարդիկ պարտադրված են արդարացնել և գովերգել իրենց առաջնորդների ամեն մի քայլ, 3/ այդ քայլերը կարող են բացատրել միայն դրանց «հեղինակները», որովհետև մնացածներն իսկապես չգիտեն դրանց դրդապատճառները և բացի ձոներ հնչեցնելուց` ոչինչ չեն կարող անել:
Օրինակ` մեկնաբանությունների և վերլուծությունների հեղեղում չհնչեց շատ պարզունակ հարցերի պաշտոնական կամ կիսապաշտոնական պատասխան` իսկ ինչո՞ւ, այնուամենայնիվ, ԲՀԿ ղեկավարը չմտավ ընտրապայքարի մեջ, արդյոք այն որոշումը, որը կայացրել էր «իր մեջ»` այդ պայքարից հրաժարվե՞լն է, և արդյոք հենց դա՞ էին հուշում ԲՀԿ-ական ների հանդիպումները Հայաստանի տարբեր շրջաններում: Տիգրան Ուրիխանյանը և մնացած հայտնի կուսակցականները այդ հարցերի լիարժեք պատասխանը չգիտեն և այդ պատճառով ստիպված են սահմանափակվել ընդհանուր ձևակերպումներով` ամեն ինչ արվում է ի շահ ժողովրդի, նրա բարօրության և այլն:
Բայց եթե ԲՀԿ-ի վարքագծում կարելի է, այդ ամենով հանդերձ, գտնել որոշակի տրամաբանություն, որն, ըստ երևույթին, թելադրվում է իշխանությունների բանեցրած տնտեսական և վարչական ճնշումներով կամ դրանց սպառնալիքներով, ապա ՀԱԿ-ի ուղեգիծը [հայտնի քաղաքագիտական վերլուծությունից հետո] ընդհանրապես տրամաբանությունից դուրս է: Իհարկե, այսօր էլ Կոնգրեսի կողմնակիցները կգտնեն բառեր, որոնք իրավիճակը կնկարագրեն լավատեսական գույներով: Կարելի է, օրինակ, գրել, որ Գագիկ Ծառուկյանի չառաջադրվելը «Տեր-Պետրոսյանի ստրատեգիայի տրիումֆն էր», կամ` որ դրանով «մահացու հարված հասցվեց ավազակապետությանը»: Բայց լեզուն, ինչպես հայտնի է, ոսկոր չունի` ասելով չի: Այսօր ցանկացած չնախապաշարված մարդու պարզ է, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կոնսուլտացիաների անվան տակ չպիտի սպասեր այլ թեկնածուների առաջադրվել-չառաջադրվելուն` դա նսեմացնում է առաջին նախագահի քաղաքական կշիռը: ՀԱԿ-ը չպիտի հույսեր կապեր համակարգի ներսում` ՀՀԿ-ի և ԲՀԿ-ի միջև առաջացող ճեղքերի հետ, պիտի խաղար իր սեփական խաղը:
Հիմա սպասենք Տեր-Պետրոսյանի առաջադրվել-չառաջադրվելուն: Բայց երկու դեպքում էլ, կասկած չունեմ, ՀԱԿ-ականները կասեն, որ դա հանճարեղ քայլ է:

Առավոտ

«Ի՞նչ մեկնաբանեմ, մեկնաբանելու բան չկա»,- այսպես արձագանքեց երշիկեղենի արտադրությամբ զբաղվող ընկերություններից մեկի վրդովված տնօրենը, երբ «Հժ»-ն նրան առաջարկեց մեկնաբանել Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի նախորդ օրվա որոշումը՝ 21 ընկերությունների տուգանելու մասին:

Ըստ ՏՄՊՊՀ-ի, իրենց արտադրանքում նրանք, մսի փոխարեն, այլ բաղադրիչներ են օգտագործել, բայց դա հաստատված չէր որևէ լաբորատորիայի եզրակացությամբ: Նույն վրդովված տնօրենին թերթը հարցրեց՝ բողոքարկելու՞ է որոշումը: «Ի՞նչը բողոքարկեմ, ո՞ւմ բողոքարկեմ, ինչի՞ համար բողոքարկեմ»,- նույնքան վրդովված ասաց նա:

Երեկ այս նույն տրամադրությունն էր իշխում 21 ընկերությունների մեծ մասի ղեկավարների մոտ: Ըստ նրանց՝ եթե նույնիսկ հիմա բողոքարկեն, միևնույնն է՝ չեն հասցնի վերականգնել իրենց համբավը գնորդների մոտ՝ Ամանորի ակտիվ առևտրի շրջանում: Նրանք վստահ են, որ սա արվել է հանուն մի քանի ընկերության, և այդ դեպքում բողոքարկելն իմաստ չունի: Առայժմ ՏՄՊՊՀ-ի որոշումը բողոքարկելու մասին հայտարարել է միայն տուգանված «Մարիլա» ընկերությունը:

Հայակական ժամանակ

«Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության առաջնորդ Գագիկ Ծառուկյանը չի մասնակցելու 2013 թվականի փետրվարին կայանալիք նախագահական ընտրություններին: Վերջինս նման որոշում է կայացրել Բրյուսելից վերադառնալուց հետո: ԲՀԿ քաղաքական խորհուրդը Ծառուկյանի որոշման մասին հայտարարությամբ հանդես կգա վաղը: Առաջ անցնելով՝ ընդգծենք, որ Գագիկ Ծառուկյանը որոշել է առաջիկա նախագահական ընտրություններին չսատարել որևէ թեկնածուի:

Չորրորդ ինքնիշխանություն

ԲՀԿ-ՀՀԿ տանդեմում մեծ զինադադար է. Սերժ Սարգսյան-Գագիկ Ծառուկյան շաբաթօրյա հանդիպումից հետո համապատասխան կառույցներին զգուշացվել է, որ հակամարտությունը սառեցվում է` հետ քաշվել, հրետակոծությունը դադարեցնել: Հրահանգը հատկապես վերաբերել է ոստիկանությանը և ԲՀԿ-ին իր կիզակետում պահող Վովա Գասպարյանին:

Հրապարակ