«Քառօրյա պատերազմի մասնակից երեք տասնյակից ավելի ուսանողների ուսման վարձերը զեղչելու խնդիրը այդպես էլ լուծում չի ստանում: Խնդիրն առկա է հատկապես ԵՊՀ-ում։

Երեկ ուսանողները փորձել են հանդիպել ԵՊՀ ռեկտորի հետ, սակայն նրանց թույլ չեն տվել: Ուսանողները «Ժամանակ»-ի հետ զրույցում նշեցին, որ զեղչ չի արվում, քանի որ զինգրքույկում նշված չէ, որ Ապրիլյան պատերազմի մասնակից են, և երկրորդ՝ պատճառաբանում են նաև ուսման առաջադիմության հետ կապված հարցերը՝ անգամ մարտական հերթապահության համար նախատեսված 30 տոկոս զեղչը չկիրառելով։

Տղաները դիմում են նախագահին ու վարչապետին, որ իրենց խնդիրները լուծում ստանան. «Խրամատում գովում էին, խրամատից դուրս՝ անտեսում»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում։

«Երեկ ԱԺ ոսկեզօծ դահլիճում տեղի ունեցած ՌԴ Դաշնային ժողովի եւ ՀՀ ԱԺ միջեւ համագործակցության հանձնաժողովի նիստի ժամանակ մի չափազանց տհաճ միջադեպ տեղի ունեցավ: Հանձնաժողովի ռուսական կողմից համանախագահ Նիկոլայ Ռիժկովը նախագահ Սերժ Սարգսյանի հետ հանդիպումից վերադառնալուց հետո սկսեց մունաթով բողոքել, թե ինչու իր գլխավորած պատվիրակությանը այս անգամ էլ չընդունեցին վարչապետը եւ Ամենայն հայոց կաթողիկոսը:

Ռիժկովն ասում էր՝ դա արարողակարգի կոպիտ խախտում է, իրենց իրավունքների կոպիտ ոտնահարում: Հայկական կողմի համանախագահ Արտաշես Գեղամյանը փորձում էր բացատրել, որ դա ամենեւին էլ անհարգալից վերաբերմունք չէ, որ վարչապետը զբաղված է եղել, մյուս այցի ժամանակ նրանք երկուսն էլ անպայման կհանդիպեն պատվիրակության հետ, բայց Նիկոլայ Ռիժկովը չէր հանդարտվում»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում

«Ժամանակ»-ի զրուցակիցն է Մերձավոր Արևելքի և Կովկասի հարցերի փորձագետ Ստանիսլավ Տարասովը:

Որքան հասկացա՝ տարածաշրջանային բոլոր այս զարգացումները կապում եք ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացի հետ:

Իհարկե, այնտեղ պատե­րազմ է: Ինչպե՞ս կարող եք տուն կառուցել, եթե պատերից մեկը ճահճի մեջ է: Բայց կրկնում եմ՝ Ադրբեջանին պար­զապես կթում են՝ վերցնելով նավթադոլարները: Գուցե դա շատ ցինիկ է հնչում, բայց դա ճշմարտությունն է: Իսկ Հայաս­տանին անկյուն չեն քշում: Հայկական բանակը բավական մարտունակ է այն իմաստով, որ ի զորու է հետ մղել հարձակում­ները: Հարցն այն է, թե ինչպես կլուծվի գլխավոր խնդիրը, որովհետեւ այն ամենը, ինչ այ­սօր տեղի է ունենում Հայաստա­նի և Ադրբեջանի շուրջ, կապ­ված է ղարաբաղյան խնդրի հետ: Սա գլխավոր խնդիրն է: Այն սահմանափակում է թե’ Ադրբեջանի և թե’ Հայաստանի հնարավորությունները: Ինչպե՞ս կարելի է համաձայնու­թյան գալ: Եթե Ադրբեջանը հե­ռատես լինի, կճանաչի Ղարաբաղը:

Այս համատեքստում ինչ­պե՞ս եք մեկնաբանում Հա­յաստանի նախագահի վեր­ջին հայտարարությունը, որ «Արցախի հարցում ցավոտ լուծում է լինելու»:

Բանակցություններն ընթա­նում են ավելի քան 20 տարի: Ինչո՞ւ Լեռնային Ղարաբաղը դուրս բերեցին բանակցային գործընթացից: Քոչարյանը իր ժամանակին դուրս մղեց ղարա­բաղյան կողմը բանակցություն­ներից: Հիմա երկրորդ հանգա­մանքը՝ Ապրիլյան պատերազ­մից հետո ամբողջ աշխարհը հասկացավ, որ Ադրբեջանը ագրեսոր է, իսկ Ադրբեջանը շա­հագրգռված էր վերսկսելու բանակցությունները: Ինչո՞ւ այս պայմաններում Սարգսյանը գնաց զիջման, ինչո՞ւ չհայտա­րարեց, որ երկու նախագահնե­րի բանակցությունների ձևաչափը սպառվել է, Ստեփանակերտին միացրեք խաղին, թող Ստեփանակերտը մասնակցի բանակցություններին որպես հակամարտության կողմ: Բայց Հայաստանը նման հարց չի բարձրացնում, Հայաստանում են խոչընդոտում: Ինչո՞ւ չեն ներգրավում Ստեփանակերտին դիվանագիտության մեջ: Թող Ստեփանակերտն էլ պաշտպանի իր դիրքորոշումը, հետո իրար մեջ կպարզեք՝ ինչ­պես եք պատկերացնում խնդրի լուծումը՝ անկախություն, թե մի­ացում: Կարծում են, թե Երևա­նը ավելի լավ կպաշտպանի Լեռնային Ղարաբաղի շահերը: Տակտիկական ճկունությունն է պակասում: Նման իրավիճա­կում ամեն ինչ սառեցվում է: Հայաստանում սպասում են, որ ամեն ինչ կմատուցվի սկուտեղի վրա: Իրականում անկայունու­թյունը պահպանելը ձեռնտու է դրսի խաղացողներին, որովհետև դրա պատճառով նվազում են Ադրբեջանի և Հայաստանի հնարավորությունները, և բա­ցի այդ, թիկունքում՝ Մերձավոր Արևելքում անկայուն իրավի­ճակ է, և Հայաստանն ու Ադր­բեջանը այս իրավիճակում վե­րածվում են Մեծ Մերձավոր Արևելքի գոտու՝ ապակայու­նացման նախանշաններով: Նշանակում է՝ երբ նոր աշխար­հակարգ հաստատվի այս տա­րածաշրջանում, այլ կերպ կլուծվի նաև Ղարաբաղի հարցը: Խաղը նոր է սկսվել:

Ամբողջական՝ թերթի օրվա համարում

«Ծառուկյանն իմ ընկերն է, բայց ես նրան էլ եմ ստուգում՝ այսօր խորհրդարանում լրագրողների հետ զրույցում հայտարարել է ՊԵԿ նախագահ Վարդան Հարությունյանը: «Իրատես» պարբերականը նախօրեին գրել էր, որ վարչապետ Կարեն Կարապետյանն ու նրա, այսպես ասած, գլխավոր հովանավոր ու հենարան Սամվել Կարապետյանը ցանկանում են ձեւավորել Գագիկ Ծառուկյանի հակակշիռ եւ ըստ այդմ աջակցում են այդ հարցում մեկ այլ օլիգարխի՝ Սամվել Ալեքսանյանին, որին փորձում են օգնել դառնալ թիվ մեկ օլիգարխը Ծառուկյանի փոխարեն:

Այստեղ ինքնին հետաքրքիր է թիվ մեկ օլիգարխի «ինստիտուտի» առկայությունը, որը կարծես թե հայաստանյան ներիշխանական համակարգում, այսպես ասած, «պարտադիր կառուցվածքային տարր» է: Ավելին, այստեղ իհարկե առաջանում է նաեւ հարց, թե արդյոք Սերժ Սարգսյանին իր նախագահության տասնամյակի ընթացքում այդպես էլ չբավականացրեց հենց այդ ինստիտուտի առկայությունը, այսինքն՝ իր համար թիվ մեկ օլիգարխի առկայությունը:

Գագիկ Ծառուկյանը Ռոբերտ Քոչարյանի նախագահության ընթացքում ձեւավորված թիվ մեկն էր: Սերժ Սարգսյանի նախագահության ընթացքում Գագիկ Ծառուկյանը մնաց այդպիսին, եւ Սերժ Սարգսյանը ստիպված էր հարաբերություն կառուցել նրա հետ: Մեծ հաշվով, այդ հարաբերությունն այդպես էլ չկառուցվեց, եւ Ծառուկյանը Սարգսյանի նախագահության տասնամյակի ընթացքում, առնվազն դրա երկու-երրորդ ժամանակահատվածում թիվ մեկ օլիգարխի կարգավիճակում ավելի շատ խաղում էր Ռոբերտ Քոչարյանի հետ, քան Սերժ Սարգսյանի:

Հանգուցալուծումը եղավ 2015-ի փետրվարին, երբ Սարգսյանը Ծառուկյանին խաղից դուրս հայտարարեց: Դրանից հետո, սակայն, Սարգսյանը նրան վերստին ներգրավեց խաղի մեջ, եւ թերեւս միայն 2015-ից հետո Գագիկ Ծառուկյանը «դարձավ» հենց Սերժ Սարգսյանի նախագահության թիվ մեկ օլիգարխը:

Ընդ որում, խիստ հետաքրքրական է, որ Ծառուկյանին խաղից դուրս բերելու հարցում էական մասնակցություն ունեցավ նաեւ հենց Սամվել Կարապետյանը, որը Հովիկ Աբրահամյանի տանը կնքված ներիշխանական հաշտության կամ հրադադարի, այսպես ասած, առանցքային միջնորդն էր, որ այդ նպատակի համար ժամանել էր Մոսկվայից:

Բանն այն է, որ այդ հաշտությունը գործնականում Հայաստանի իշխանական համակարգում ձեւավորում էր մի իրավիճակ, երբ ըստ էության դրվում էին միաժամանակ Ռոբերտ Քոչարյանի եւ Սերժ Սարգսյանի «հեռացման» հիմքերը: Այլ կերպ ասած՝ Հովիկ Աբրահամյանի տանը կայացած հաշտության տրամաբանությունը այն էր, որ Գագիկ Ծառուկյանով խաղից դուրս է գալիս Ռոբերտ Քոչարյանը՝ Սերժ Սարգսյանին թույլ տալով հանգիստ եզրափակել նախագահության երկրորդ ժամկետը:

Իրադարձությունները, սակայն, զարգացան այլ կերպ, եւ Սերժ Սարգսյանը խաղ վերադարձրեց Գագիկ Ծառուկյանին, արդեն առանց Ռոբերտ Քոչարյանի՝ ըստ էության վերականգնելով նրա թիվ մեկ օլիգարխի կարգավիճակը, բայց արդեն Սերժ Սարգսյանի թիվ մեկ օլիգարխի:

Այդ համատեքստում զարմանալի չէ, որ Կարապետյանները մտածում են հակակշռի մասին, քանի որ իշխանության խնդիրը չի կարող լուծվել առանց «թիվ մեկի»: Սակայն ամբողջ հարցն այն է, որ դա ոչ միայն ենթադրում է Ծառուկյանին ֆինանսական հակակշռի ձեւավորում, այլեւ գործնականում եւ թերեւս առաջին հերթին քաղաքական: Այսինքն՝ Սամվել Ալեքսանյանից Ծառուկյանին հակակշիռ կերտելու համար անհրաժեշտ է քաղաքական նախագիծ՝ Ալեքսանյանի ներքո, որովհետեւ թիվ մեկ օլիգարխ «ինստիտուտի» ուժը փողը չէ ինքնին, այլ դրա վրա կառուցված քաղաքականությունը»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում։

«Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամ Աշոտ Մանուչարյանի կարծիքով՝ Հոկտեմբերի 27-ի բացահայտման հիմքում ընկած է մեկ փաստ։ «Բոլորը գիտեն, որ այդ փաստն է, բայց ոչ ոք չի ուսումնասիրում։ Մեղրիի տարբերակ, դա ի՞նչ էր։ Մինչեւ հիմա չեն ասում, որ առաջարկվել է այդ տարբերակը, Կարեն Դեմիրճյանն ու Վազգեն Սարգսյանը եղել են դեմ, իսկ Ռոբերտ Քոչարյանը՝ կողմ։ Առաջարկողները իմացել են՝ ով է դեմ, ով՝ կողմ: «Ելք» դաշինքում Վազգեն Սարգսյանը երեք ընկեր ունի, դաշինքն ասում է՝ ուզում են անկախություն հաստատել։ Ինչպես անկախությունը գնդակահարվեց Հոկտեմբերի 27-ին, այնպես էլ՝ հիմա թող վերածնվի Հոկտեմբերի 27-ով:

Առաջարկում եմ խորհրդարանում հատուկ հանձնաժողով ստեղծել՝ վստահելի մարդկանցից բաղկացած։ Այն պայմանականորեն կարող է ղեկավարել Շառլ Ազնավուրը, ինչը ճիշտ է, սիմվոլիկ նշանակություն կունենա, բայց լրացուցիչ վստահություն կհաղորդի» Ես պնդում եմ ասածս՝ եթե այդպիսի հանձնաժողով ստեղծվի, ես կտամ այն անձի անունը՝ ՀՀ պետական պաշտոնյա, որին այլ պետության պաշտոնյա երեք օր առաջ տեղեկացրել է Հոկտեմբերի 27-ի մասին»,-«Ժամանակ»-ին ասաց Մանուչարյանը»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում։

«1999թ-ի ոճրագործությունից շուրջ մեկ տարի առաջ Վանո Սիրադեղյանը անձնական նամակ է ուղարկել Վազգեն Սարգսյանին: Վանոյին ու Վազգենին ճանաչողները գիտեն, որ երկու ընկերները հաճախ են ընտրել շփվելու, հաղորդակցվելու այս ձեւը: Սիրադեղյանը նամակը գրել է միայն իրեն հատուկ գեղարվեստական անզուգական մատուցմամբ, պերճախոսությամբ, ցավով, մտահոգությամբ: Գրվածքի համն ու հոտը չկորցնելու համար` մեջբերենք հանճարեղ գրողի` գրչակից եղբորը հասցեագրված նամակի մի քանի կտորներ:

«…Ամիսներ շարունակ Հայաստանի հասարակական-քաղաքական մթնոլորտում ներշնչում են, որ քո(խոսքը Վազգեն Սարգսյանի մասին է-խմբ.) գոյությունը «կասեցնում է Հայաստանի զարգացումը»: Ուշադրություն դարձրու ձեւակերպման չարագուշակ անմեղությանը… Հայաստանը նրանց ատում է: Այդ ատելության համար (քոչարյանենք-խմբ.) վրեժխնդիր են լինելու երեւելի անհատներից: Այնպես որ, միայն քեզանով գործը չի ավարտվելու: Մի մասին շարքից հանում են, որ իրենց դիմադրում են, մյուս մասին կհանեն, որ դեռ կան, երրորդներին` որ կարող են լինել: Դու ուշադիր լսիր կռված ընկերներիդ, նրանք քիչ են մնացել, բայց լավ գիտես դրանց հայատյաց բնույթը….»:

Վազգեն Սարգսյանին հասցեագրված նամակը Վանո Սիրադեղյանն ավարտում է տխուր վերջաբանով. «Հայտ ներկայացնելով` վտանգի տակ ես դրել քո զինակիցներին եւ շրջապատը, քո կործանումը բոլորի կործանումն է, Հայաստանին տարիներ սպասող տեռորով… Զանգիր խոսենք։ Քանի՞ մարդ է մնացել քեզ պաշտպանող։

P.S. Եղած խաղի կանոններով յոթ ամիս դու կրվում ես: Փոխիր խաղի կանոնները: Այսօր դեռ քո ըմբոստությունը չի դիտվում երկրորդ, կդիտվի առաջին` ընդվզման եզրափակիչ քայլ: Արա, քանի դեռ Դեմիրճյանի գլուխը չեն կերել»:

Վանո Սիրադեղյանի գրածը շատերին մարգարեություն է թվում, սակայն այս նամակը ժամանակի շունչը զգացող ու հայրենիքի ցավով ապրող քաղաքացու, գործչի, գրողի գրչի արգասիք է: Հայոց Արեւելքից Երեւան ներխուժած գավառական էլիտայի մտահորիզոնը խիստ սահմանափակ է` Վանոյի ու Վազգենի հեռակա երկխոսությունը հասկանալու համար: Շուտով այս նամակը պատճառ դարձավ, որ Քոչարյանի ազդեցության տակ գտնվող լրատվամիջոցները Սիրադեղյանի անունը կապեն Հոկտեմբերի 27-ի հետ»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում։

«Հունվարի 1-ից Հայաստանում սպասվում է առաջին անհրաժեշտության ապրանքների գների հերթական աճ:  Բարձրանալու է բենզնից գանձվող ակցիզային հարկը՝ այսօր գործող 25 հազար դրամի փոխարեն դառնալով 40 հազար դրամ մեկ տոննայի համար:

Կտրուկ՝ 5 անգամ թանկանալու է՝ քսայուղերից հարկվող ակցիզային հարկը: Էականորեն կբարձրանա սպիրտային խմիչքներից գանցձվող ակցիզային հարկը: Եթե այժմ այն 63 տոկոս է, ապա 2018-ի հունվարի 1-ից կդառնա 73, 2019-ին՝ 84, 2020-ին՝ 96, իսկ 2021ին՝ 110 տոկոս:

Նույն ձեւով առաջիկա 5 տարիների համար նախատեսվում է ծխախոտի  թանկացում»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում։

«Ռուսաստանի Դաշնության վարչապետ Մեդվեդևի՝ Հայաստան այցի ընթացքում խոսվեց գրեթե ամեն ինչից, միայն թե ոչ ներդրումներից: Մի բան, որն ամենից ավելի է անհրաժեշտ Հայաստանին, ընդ որում նաև ոլորտներում, որտեղ սեփականատեր են կամ հավատարմագրային կառավարիչ են ռուսական պետական կորպորացիաները, բայց այդ հանգամանքը ոչ միայն չի բերում այդ ոլորտների զարգացման, այլ հանգեցնում է նույնիսկ կոռուպցիոն ռիսկերի խորացման ու ճգնաժամի: Վկայությունը էլցանցերն էին: Սակայն Մեդվեդևի այցի շրջանակում ներդրումների մասին խոսակցությունը առանձնահատուկ տեղ պետք է ունենար նաև մեկ այլ ասպեկտի շնորհիվ:
Հունվարին, երբ Կարեն Կարապետյանն իր առաջին պաշտոնական այցն էր կատարել արտերկիր՝ Մոսկվա, Մեդվեդևի հետ հանդիպմանը նա հայտարարել էր հայ-ռուսական ներդրումային համատեղ հիմնադրամի գաղափարի մասին, որն էլ, ըստ պաշտոնական հաղորդագրության, հավանության էր արժանացել Մեդվեդևի մոտ: Անցել է մի քանի ամիս և Հայաստան է այցելել Մեդվեդևը, բայց խոսք չկա դեռևս հունվարին Կարեն Կարապետյանի առաջ քաշած գաղափարի մասին, որը կարծես թե արժանացել էր Մեդվեդևի հավանությանը: Մինչդեռ, եթե հավանությունը կար, ապա պետք է որ մի քանի ամիս հետո, նաև օգտվելով այցի առիթից, որևէ արդեն ավելի կոնկրետ քայլ արվեր այդ հիմնադրամի ուղղությամբ: Սակայն ոչ միայն քայլ չկա, այլ հիշատակում ընդհանրապես: Հետևաբար, կամ Մեդվեդևը փոշմանել է, կամ՝ նա ընդամենը տվել էր ձևական հավանություն, առանց լուրջ մտադրությունների:
Բայց Կարեն Կարապետյանը հունվարին փորձեց այդ հանգամանքը օգտագործել իր ներքաղաքական կշիռը բարձրացնելու համար, մոսկովյան այցի միջոցով ցույց տալով, որ Ռուսաստանն իրեն ընդունում է ոչ միայն որպես մենեջեր, այլ նաև Հայաստանի քաղաքական ղեկավարի իրական թեկնածու: Այժմ, ներդրումային համատեղ հիմնադրամի թեմայի այսպես ասած բացակայությունը փաստորեն կարող է վկայել ուղիղ հակառակը: Իհարկե չի բացառվում անգամ, որ Մեդվեդևը դեմ չէր լինի Կարապետյանին ներդրումներով ապահովելուն, բայց այդ առումով նա չի ստացել Պուտինի հավանությունը: Եվ ոչ այն պատճառով, որ Պուտինը չի ցանկանում վարչապետի պաշտոնում տեսնել Կարեն Կարապետյանին: Պարզապես այդ խնդիրը Ռուսաստանի համար օրակարգային խնդիր չէ, և Պուտինը դեռևս 2016 թվականի օգոստոսին Սոչիում Սերժ Սարգսյանի հետ հանդիպմանն է հստակ ակնարկել, որ չի պատրաստվում ֆինանսավորել Հայաստանի իշխանությանը: Դա էր նշանակում ԵՏՄ շնորհիվ Հայաստանի ՀՆԱ-ի երկնիշ աճի մասին Պուտինի հայտարարությունը, ինչն այլ բան չէր, քան ազդակ, որ Ռուսաստանը Հայաստանին տվել է բավարար հնարավորություն, և մնացյալը կախված է Հայաստանից:

Եվ հարցը նաև այն չէ, որ Մոսկվայի համար չունի նշանակություն, թե ով է լինելու Հայաստանի Առաջին դեմքը 2018-ի ապրիլից հետո: Խնդիրն այն է, որ 2018-ի ապրիլից հետո Հայաստանի Առաջին դեմքը դե ֆակտո լինելու է այսպես ասած ցուցանակային, դեկորատիվ սուբյեկտ, քանի որ Հայաստանը շարունակելու է գտնվել անցումային ռեժիմում, որը կավարտվի ոչ շուտ, քան 2022 թվականի խորհրդարանի ընտրությանը: Իսկ այդ առումով էլ Պուտինը ընթացիկ տարվա մարտին ընդունելով Սերժ Սարգսյանին, հայտարարեց, թե հույս ունի, որ Հայաստանը նրա գլխավորությամբ կիրականացնի սահուն և բարեհաջող անցում»,-գրում է թերթը:

«Ժամանակ»

Նյութն ամբողջությամբ կարդացեք թերթի այսօրվա համարում:

«Իրադրությունը Ղարաբաղյան հակամարտության գոտում աստիճանաբար սրվում է վերջին օրերին՝ ի հեճուկս Ժնեւում հոկտեմբերի 16-ին կայացած նախագահական գագաթնաժողովից հետո հնչեցված հայտարարությունների, թե Հայաստանի եւ Ադրբեջանի նախագահները «համաձայնել են հավելյալ քայլեր կատարել շփման գծում լարվածությունը նվազեցնելու նպատակով», եւ որ Ադրբեջանի նախագահը եւս «խորապես շահագրգռված է» դրանում: Հետեւաբար, ինչպե՞ս պիտի գնահատենք Ժնեւի հանդիպման արդյունքները՝ հաշվի առնելով այս զարգացումները: Ի վերջո ի՞նչ պայմանավորվածության էին հասել կողմերը բանակցությունների միջոցով, ինչո՞ւ է ադրբեջանական կողմն այժմ խախտում այդ ենթադրյալ պայմանավորվածությունները, եւ ինչպե՞ս պիտի վարվի հայկական կողմը նման իրավիճակում:

Տարօրինակ հանդիպում

«Ժամանակ»-ի հետ զրույցում խոսելով հարցերի շուրջ՝ Մերձավոր Արեւելքի եւ Կովկասի հարցերի փորձագետ Ստանիսլավ Տարասովը կարծիք հայտնեց, որ Ժնեւի հանդիպումն իրոք տարօրինակ էր: «Հանդիպումը շատ տարօրինակ էր: Ըստ ամենայնի, այն չէր կազմակերպվել բառի դասական իմաստով, որովհետեւ փորձը ցույց է տալիս, որ բարձր մակարդակի բանակցությունները սովորաբար ուղեկցվում են տեղեկատվության անխուսափելի արտահոսքով: Բայց այս դեպքում նման արտահոսք չեղավ: Միակ կոպիտ սխալը, որ թույլ տվեցին կողմերը, այն էր, որ Նալբանդյանը Երեւանում հայտարարեց, թե իբր խոսքը ինչ-որ տարածքներ վերադարձնելու մասին է՝ ինչ-որ բանի դիմաց, հետո նա հերքեց՝ ասելով, որ նկատի ուներ Մադրիդյան սկզբունքների ամբողջ համալիրը: Հետո Ալիեւը հայտարարեց, թե հայերը հրաժարվել են իրենց նախապայմաններից, ինչ-որ զիջումներ են արել, բայց թե ի՞նչ զիջումներ՝ չմատնանշեց:

Ժնեւի հանդիպումն ամփոփող համանախագահների եւ արտգործնախարարների համատեղ հայտարարության մեջ նշվում էր, որ նախագահները պատրաստ են միջոցներ ձեռնարկել՝ ռազմական բախումները շփման գծում կանխելու նպատակով: Որեւէ հիշատակում չեղավ Վիեննայի եւ Սանկտ Պետերբուրգի համաձայնությունների մասին: Հայաստանի նախագահը, Ժնեւում ելույթ ունենալով հայ համայնքի առջեւ, ասաց, թե մենք չենք քննարկել որեւէ տարբերակ, բայց պարզ է, որ Ղարաբաղը չի լինի Ադրբեջանի կազմի մեջ: Անմիջապես հարց է ծագում՝ իսկ ո՞ր երկրի կազմի մեջ պիտի լինի կամ ի՞նչ կարգավիճակ պիտի ունենա Ղարաբաղը: Եթե խոսքը Մադրիդյան սկզբունքների մասին է, ապա դա միջանկյալ կարգավիճակ է: Եթե խոսքը մյուս տարբերակի մասին է, ապա Ղարաբաղը միանում է Հայաստանին, հանձնում են բոլոր շրջանները: Կա մեկ այլ տարբերակ՝ անկախ Լեռնային Ղարաբաղ: Պաշտոնական այս ամբողջ նյութը միայն խճճում է եւ որեւէ կերպ չի օգնում հասկանալ ստեղծված իրավիճակը: Չկա տրամաբանություն, հայտարարությունները հակասում են իրար: Ընդհանուր եզրակացությունն այն է, որ շատ ծանր բանակցություններ են ընթանում, կողմերը վարում են հետկուլիսյան բանակցություններ, որոնց բովանդակությունը չի հրապարակվում, բայց հրապարակայնորեն նրան հայտարարում են ինչ-որ դիրքորոշումների մասին»:

Գաղտնի պայմանավորվածություններ

Ժնեւի հանդիպումից հետո կրկին որեւէ կոնկրետ հիշատակում չեղավ Վիեննայի ու Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածությունների մասին: Պե՞տք է արդյոք եզրակացնենք, որ հայկական կողմը հրաժարվել է այդ օրակարգից, եւ եթե իսկապես համաձայնել է զիջման գնալ այդ հարցում, ապա ի՞նչ է դրա դիմաց խոստացել ադրբեջանական կողմը:

Անդրադառնալով այս հարցին՝ Տարասովն ասաց, որ Ադրբեջանն իրականում չի ստորագրել Վիեննայի ու Սանկտ Պետերբուրգի գագաթնաժողովների ընթացքում ձեռքբերված պայմանավորվածությունների տակ, հետեւաբար, գուցե հայկական կողմը համաձայնել է սկսել բանակցությունները «մաքուր թղթից»:

«Վիեննայի ու Սանկտ Պետերբուրգի համաձայնություններն Ադրբեջանին ձեռնտու չեն: Նրանք հասկանում են, որ հայտնվելու են վերահսկման տեխնիկական միջոցներ, այնտեղ պիտի լինեն միջազգային դիտորդներ: Ադրբեջանն ամեն դեպքում պարտվում է: Նրանք նարդի են խաղում, բայց ընկեր Ալիեւը ոչ մի կերպ չի կարողանում անհրաժեշտ պահին «բռնել» իրեն ցանկալի թիվը»:

Երկու քաղաքականություններ

Քաղաքագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Լեւոն Շիրինյանը թեմայի առնչությամբ նշեց, որ ինքը մինչ հանդիպումն էր խորհուրդ տվել Հայաստանի ղեկավարությանը չգնալ Ալիեւի հետ հանդիպմանը, եւ ամենեւին անսպասելի չէր, որ ադրբեջանական կողմը խախտեց պայմանավորվածությունը:

«Ես մինչեւ հանդիպումն էի ասել, որ ադրբեջանցիները խփել են, խփում են ու պիտի խփեն, ուրեմն այդ հանդիպումը ոչինչ չի փոխելու, եւ պատրանքները քաղաքականության մեջ շատ վտանգավոր են: Հիմա տեսեք՝ ինչ է տեղի ունեցել խորքային իմաստով: Ադրբեջանը, ինչպես ժամանակին Թուրքիան, ունի երկու քաղաքականություն: Առաջինը հայության հանդեպ սպանդի, ոչնչացման, կողոպուտի եւ Հայաստանի նվաճման քաղաքականությունն է, եւ այստեղ ոչ մի զիջում չկա: Բայց երկրորդն այն է, որ պալատներում միշտ ուրիշ բան են խոսում: Ասենք, սուլթանը Այվազովսկուն կարող էր շքանշան պարգեւել, Էրդողանը կարող է ասել, թե «եղբորս կնոջ հարազատները հայեր են», եւ նման բաներ: Հիմա իրենք առաջին քաղաքականությունն իրականացնում են հայության դեմ, եւ հետեւանքները տեսնում ենք, իսկ երկրորդ մասն անում են աշխարհի համար, որպեսզի թուրքական զեղծարարությամբ ու ֆաշիզմով արդյունքի հասնեն»,- մեզ հետ զրույցում մեկնաբանեց քաղաքագետը:

Պոռնիկին՝ կույսի տեսքով

Շիրինյանը չգիտի, թե Հայաստանի արտգործնախարարությունն ի՞նչ սցենար էր տրամադրել նախագահին հանդիպման համար, բայց արդյունքը եղավ այն, որ «Ալիեւը լեգիտիմացրեց իր այլանդակ կերպարը», եւ այդ հարցում, կարելի է ասել, նրան օգնեց հայկական կողմը՝ հայտարարելով, թե Ադրբեջանի նախագահը եւս շահագրգռված է, որպեսզի թուլացվի լարվածությունը շփման գծում:

«Բացի Ռուսաստանը եւ իր թյուրք ազգակիցները՝ Ադրբեջանի հետ այսօր ոչ ոք չի ուզում հարաբերվել: Դրա համար գնացինք Ժնեւ եւ ներկայացրինք պոռնիկին կույսի տեսքով: Սա շատ տարակուսելի է, մանավանդ այն պարագայում, որ Հայաստանն ուներ պահանջներ՝ Վիեննայի ու Սանկտ Պետերբուրգի պայմանավորվածությունները, որոնք միայն Հայաստանի պահանջները չէին: Ուրեմն ոչ միայն լեգիտիմացվեց Ալիեւն իր կերպարով, այլ նաեւ «ջրվեցին» բոլոր պայմանավորվածությունները»:

Պատրաստվել պատերազմի

Մեր զրուցակիցը երկու ենթադրություն ունի, թե ինչու է հայկական կողմը հրաժարվել նշված պայմանավորվածություններն ի կատար ածելու իր պահանջից: Առաջինը, Շիրինյանի խոսքերով՝ «հայկական հին հիվանդությունն է՝ խաղաղապաշտությունը»:

«Խաղաղապաշտությունը հայկական հին հիվանդություն է, խաղաղություն ամեն գնով՝ հրեշին աղջիկ էլ տանք, մենակ թե ամբողջովին չոչնչանանք, այսինքն՝ չեն պատրաստվում պայքարել: Բայց խաղաղությունը, ինչքան էլ ցավալի է, ամենեւին էլ բարձրագույն արժեքը չի: Մեր գիտակցության մեջ փոփոխություն պետք է լինի: Մենք չենք կարող այս լավան կանգնեցնել, եթե չենք մաքրում մեր գիտակցության սեւ խոռոչները»:

Երկրորդ՝ ավելի հավանական տարբերակն այն է, որ Ալիեւը խնդրել է ռուսներին վերականգնել իր միջազգային դիրքերը՝ պարտադրելով հայկական կողմին գալ Ժնեւի հանդիպմանը, մինչդեռ Հայաստանը պիտի պնդեր իր պահանջների կատարման վրա եւ ստանար զիջումներ: Քաղաքագետի կարծիքով՝ Հայաստանի պետական շահերը որեւէ պարագայում չպիտի ստորադասվեն, մինչդեռ տվյալ պարագայում «սկզբունքային քաղաքականության նույնիսկ հոտ չի գալիս»:

Իսկ եթե Ադրբեջանը խոստում է տալիս, բայց շատ շուտով խախտում է պայմանավորվածությունը, ապա այդ դեպքում, Լեւոն Շիրինյանի կարծիքով, միայն մի տարբերակ կա՝ հզորացնել երկիրը եւ պատրաստվել պատերազմի՝ վերականգնելով արդյունաբերությունը, հաստատելով խստագույն կարգապահություն երկրում, պայքարելով կոռուպցիայի դեմ եւ հովանավորելով մշակույթը»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում։

«Էներգետիկայի նախարար Աշոտ Մանուկյանը երեկ հայտարարել է, որ Հայաստանի հիդրոէներգետիկայում հավանական է ամերիկյան երկրորդ խոշոր ընկերության ներգրավումը: Ըստ նախարարի՝ խոսքը Շնող ՀԷԿ-ի մասին է, որը կառուցվելու է Դեբեդ գետի վրա, եւ որը, այսպես ասած, Հայաստանի ներդրողների ակումբի ծրագիրն է, ըստ էության՝ առաջին խոշոր ներդրումը:

Ինչպես հայտնի է, Ներդրողների ակումբը ստեղծել են վարչապետ Կարեն Կարապետյանը ու ռուսաստանցի միլիարդատեր Սամվել Կարապետյանը: Թեեւ այդ ակումբը նախընտրական շրջանում ստեղծվեց գրեթե պաթետիկ հեռանկարների խոստումով, այդուհանդերձ առ այսօր ակումբն, ըստ էության, աչքի չի ընկել որեւէ էական նախաձեռնությամբ, եւ այդ առումով Շնող ՀԷԿ-ն առաջինն է:

Այդուհանդերձ, եթե այդ ծրագիրն իրականացվում է նաեւ Հայաստան ամերիկյան երկրորդ խոշոր ընկերության մուտքով, դա, իհարկե, ողջունելի է: Ողջունելի է թե՛ տնտեսական, թե՛ քաղաքական տեսանկյունից, որովհետեւ Հայաստանն ունի թե՛ կապիտալի, եւ թե՛ նաեւ ներդրումային աշխարհագրության դիվերսիֆիկացիայի խնդիր: Հայաստանի հիդրոէներգետիկայում արդեն կա ամերիկյան մի խոշոր ընկերություն՝ Որոտանի կասկադը պատկանում է «Գլոբալ կոնտուրին»: Իհարկե, ընդհանուր առմամբ դա չի փոխել էներգետիկայի պատկերը, դրանում ռուսական գերիշխանության պատկերը, սակայն մյուս կողմից՝ զուտ միտումն, իհարկե, կարեւոր է: Առավել եւս, որ անկասկած այդ ամենն ունենում է հակազդեցություն, ինչպես նույն Որոտանի կասկադի մասնավորեցման դեպքում, երբ վաճառքը բախվեց թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին քաղաքական արգելքների:

Ի՞նչ է սպասվում ամերիկյան երկրորդ ներդրմանը: Միթե այն կանցնի սահուն, թե՞ դրա մասին, ըստ էության, հայտարարությունից հետո կսկսվի տորպեդահարման գործընթացը: Ընդ որում՝ հետաքրքրական է, որ նույն օրը, երբ նախարարը հայտարարել է այդ մասին, ավելի ուշ վարչապետի հյուրն է եղել ԱՄՆ դեսպան Միլզը՝ ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության հայաստանյան առաքելության ղեկավարի հետ: Դեսպանը քննարկել է հայ-ամերիկյան գործակցության հարցեր եւ հայտարարել, որ կառավարության գործունեության 8-10 ամիսների արդյունքում ամերիկյան ներդրողների մոտ նկատվել է Հայաստանի հանդեպ հետաքրքրության աճ:

Շոշափվե՞լ է կոնկրետ ՀԷԿ-ի հարցը, թե ոչ՝ դժվար է ասել, սակայն հատկանշական է, որ թե՛ ամերիկյան ընկերության հնարավոր մուտքի մասին նախարարի հայտարարությունը, թե՛ կառավարություն դեսպան Միլզի այցը համընկել են: Չի բացառվում, որ դեսպանը քարտ-բլանշ տալով Կարեն Կարապետյանին՝ փորձել է, այսպես ասած, ապահովագրել ամերիկյան ներդրողի մուտքը հնարավոր արգելակներից, բարձրացնելով կառավարության ու վարչապետի պատասխանատվությունը այդ հարցում: Մյուս կողմից՝ բացառված չէ նաեւ այն, որ զուտ այս ներդրումը, որը Հայաստանի էներգետիկայի ընդամենը 5 տոկոսի հավակնող ՀԷԿ մասին է, չունի, այսպես ասած, արտաքին արգելակ եւ Հայաստանի էներգետիկայում դոմինանտ Ռուսաստանի համար խնդիր չէ այն արգելակելը, չկա որեւէ սպառնալիք: Փոխարենը՝ հարցը կարող է դառնալ հայաստանյան ներքաղաքական կամ ներիշխանական հարաբերությունների խաղարկման գործոն:

Փաստացի Հայաստանի ներդրողների ակումբի եւ ամերիկյան ընկերության հնարավոր գործակցությունը կարող է վերածվել որոշակի տանդեմի նաեւ ներքաղաքական գործոն լինելու իմաստով, համենայնդեպս՝ կապիտալի ստատուս քվոյի տեսակարար կշռում փոփոխությունների ուղղությամբ, ինչը նշանակում է, որ մրցակից տնտեսաքաղաքական խմբերը կարող են ձգտել արգելակել այդ գործընթացը: Ի վերջո, մի բան է, երբ ներդրումային այդ ծրագիրն իրականացվում է զուտ Հայաստանի ներդրողների ակումբի ռուսաստանահայ գործարարների կամ պարզապես Սամվել Կարապետյանի միջոցներով, մեկ այլ բան, երբ առկա է լինում արդեն ամերիկյան սուբյեկտություն: Բայց հարց է նաեւ այն, թե ինչ պայմաններ են դրվում ներդրումային մասնակցությամբ փաստացի տրվող այդ «քարտ-բլանշի» դիմաց: Դեսպան Միլզը Կարեն Կարապետյանից հետաքրքրվել էր կոռուպցիայի դեմ պայքարի մասին: Քաղաքական աջակցությունը հենց այնպես չի տրվի, դա, թերեւս, միարժեք է»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում։