«Հերմինե Նաղդալյանի հեռախոսային խոսակցությունների համար գանձվող գումարի չափը և դրա հետևանքները սկսել են մտահոգել ԱԺ աշխատակազմին: Աշխատակազմում պարզել են, որ եթե մայիսին Նաղդալյանի հեռախոսային խոսակցությունների գումարը 2 մլն է եղել, ապա մյուս ամիսների ծախսերը ևս պակաս չեն եղել: ԱԺ բյուջեն նման հեռախոսային ռեկետի են ենթարկել ԱԺ այլ պաշտոնյաներ ևս, որոնց անունները չեն հրապարակվում:

ԱԺ աշխատակազմում մտավախություն ունեն, որ դրա արդյունքում իրենք հերթական անգամ չեն ստանա ամանորյա տոների առթիվ տրվող պարգևավճարը, և մտադիր են ստորագրահավաք սկսել՝ պահանջելով, որ սահմանված չափից ավելի օգտագործված գումարները գանձվեն պատգամավորների աշխատավարձից, որպեսզի չստացվի այնպես, որ հերթական անգամ ազգի շարքային անդամները տուժեն ընտրյալների գործունեության արդյունքներից»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում։

«Թուրքիայի նախագահ Էրդողանն ուշագրավ հայտարարություն է արել Սոչիում Պուտինի հետ հանդիպմանը Արցախյան խնդրի քննարկման մասին: Նա հայտարարել է, որ Պուտինին հիշեցրել է ՄԱԿ հայտնի բանաձևերը՝ 7-ից 5 շրջանները հանձնելու մասին, Պուտինը դեմ չի եղել, սակայն հույս չի տվել, թե դա անելը հնարավոր է: Փաստորեն Էրդողանը հայտարարել է, որ Պուտինը չի համաձայնել ստատուս քվոն փոխելու տարբերակին:

Սակայն այստեղ, իհարկե, հարց է առաջ գալիս՝ Պուտինը հույս չի ունեցել, թե հնարավոր է շրջանների վերադարձ ընդհանրապե՞ս, թե՞ հույս չի ունեցել, թե հնարավոր է 5 շրջանի վերադարձ, և գուցե պետք է մտածել ավելի քիչ շրջանների մասին: Համենայնդեպս, այդ համատեքստում հետաքրքիր է այն, որ Սանկտ Պետերբուրգում 2016 թվականի հունիսին Պուտին-Սարգսյան-Ալիև հանդիպումից առաջ ռուսական և ադրբեջանական մամուլում եղան հրապարակումներ, որ Պուտինն առաջարկելու է «վերադարձնել» 2 շրջան՝ գոնե սկզբի համար:

Իհարկե, բոլոր դեպքերում շատ դժվար է ասել, թե ընդհանրապես ինչքանով են իրականությանը համապատասխանում մամուլի այդօրինակ արտահոսքերը, առավել ևս, որ դրանք շատ հաճախ կարող են կազմակերպվել կողմերից որևէ մեկի քարոզչական նպատակների համար: Ի վերջո, արտահոսքն ավելի բարդացնում է որևէ գործընթաց, և ըստ այդմ՝ դրանք տեղի են ունենում կա՛մ հարցը օրակարգից հանելու համար, կա՛մ այն դեպքում, երբ օրակարգում այդպիսի հարց չկա էլ, և մնում է ընդամենը քարոզչական պատերազմում խաղարկել այդօրինակ «թեզեր»:

Խոշոր հաշվով, միանգամայն տրամաբանական է, որ հատկապես ապրիլյան պատերազմից հետո Պուտինը չունի որևէ հույս, թե հնարավոր է Հայաստանին համոզել, որ համաձայնի որևէ տարածք հանձնել, կամ անել դա, այսպես ասած, կառավարելի պատերազմի միջոցով: Որովհետև թե՛ մեկ, թե՛ մյուս դեպքում իրավիճակը մի կողմից՝ հղի է կառավարելիությունից դուրս գալով, մյուս կողմից էլ՝ Ռուսաստանի, այսպես ասած, ազդեցության գոտուց Հայաստանի դուրս գալով, ընդ որում՝ դա արդեն անկախ ռազմական գործողություններ լինել-չլինելուց:

Այդ տեսանկյունից Մոսկվան, իհարկե, մի կողմից՝ չի ցանկանում բաց թողնել թուրք-ադրբեջանական տանդեմի հետ աշխատանքի թելը, մյուս կողմից, սակայն, էապես նվազել է այդ աշխատանքը հայկական շահերի և անվտանգության հաշվին առաջ տանելու հնարավորությունը, գոնե առայժմ նվազել է: Իսկ այդ նվազման հարցում, իհարկե, դեր ունի նաև այն, որ Ռուսաստանը գործնականում որևէ հաջողության չի հասնում միջազգային մեկուսացման քաղաքականությունը հաղթահարելու հարցում, բոլոր փորձերը մատնվում են անհաջողության, և ի լրումն այդ ամենի՝ ըստ էության մեկուսացման քաղաքականությանը միանում է Չինաստանը, թեկուզ անուղղակի, բայց այսպես ասած՝ դատարկ չթողնելով երկրորդ բևեռի Ռուսաստանի «սուրբ» տեղը: Դրա մասին վկայեցին ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի այցը Չինաստան, նրան ցուցաբերված բարձր ընդունելությունն ու նաև փոխադարձաբար կնքված առևտրային պայմանագրերը, որոնք ներառում էին հարյուրավոր միլիարդ դոլարներ:

Մի բան, որն Արևմուտքի հետ դիմակայության հարցում ակնկալում էր Մոսկվան, բայց չստացավ, և անգամ դարի նախագիծ հռչակված Սիբիրի ուժ գազամուղը «Գազպրոմը» պետք է կառուցի ոչ թե չինական, այլ իր փողով:

Ամենևին պատահական չէ, որ Ռուսաստանը Թուրքիային և փաստացի նաև Ադրբեջանին մերժում է հենց ամերիկա-չինական այցից հետո, որը կտրուկ արժեզրկեց Էրդողանի՝ Սոչի պլանավորվող այցը:

Աներկբա է Հայաստանի համար իրադարձությունների զարգացման բարենպաստ տրամաբանությունը, որն իհարկե չի բացառում մարտահրավերների ահռելի քանակը, սակայն միևնույն ժամանակ անշուշտ տալիս է դրանց ոչ միայն դիմագրավելու իսկապես շոշափելի հնարավորություններ, այլ նաև սխալներն ուղղելու և բաց թողածը վերականգնելու տարբերակներ:

Ամբողջ հարցն այն է, թե ինչը կգերակայի Հայաստանի կառավարող «էլիտայում»՝ նպաստավոր իրավիճակը ներիշխանական խնդիրներն ու իշխանության հարցերը լուծելո՞ւ, թե՞ պետությունը գոյատևման ռեժիմից իսկապես համալիր, քաղաքակրթական զարգացման ռեժիմ դուրս բերելու ցանկությունն ու կամքը»:

«Ժամանակ»

Մանրամասները՝ թերթի այսօրվա համարում։

«ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները նոյեմբերի 16-ին հայտարարություն են տարածել այն մասին, որ Հայաստանի ու Ադրբեջանի արտգործնախարարները համաձայնել են հանդիպել դեկտեմբերի կեսին Վիեննայում տեղի ունենալիք ԵԱՀԿ նախարարական ժողովի շրջանակում: Արտգործնախարարների հանդիպման պլանավորման մասին հայտնի դարձավ դեռեւս Ժնեւի բանակցությունից հետո, եւ այդ առումով, իհարկե, Մինսկի խմբի համանախագահների հայտարարությունն անսպասելի չէ:

Նորը Մինսկի խմբի համանախագահների հայտարարությունն է արտգործնախարարների հանդիպելու համաձայնության մասին, որն այս դեպքում հետաքրքիր, ուշագրավ ու փոքր-ինչ տարօրինակ է իր բովանդակության մեջ կիրառվող մեկ-երկու բառակապակցության պատճառով:

Համենայնդեպս, Մինսկի խմբի համանախագահ եռյակի հայտարարություններում կարծես թե առաջին անգամ ենք տեսնում երկու ձեւակերպում՝ «սուբստանտիվ հարցեր» եւ «լարվածության թուլացմանն ուղղված հստակ միջոցներ»: Համանախագահները նշում են, որ պատրաստելու են արտգործնախարարների բանակցության օրակարգը, որն էլ կներառի քաղաքական կարգավորման սուբստանտիվ հարցեր եւ լարվածության թուլացման հստակ միջոցներ: Ինչ իմաստ է դրված «սուբստանտիվ հարց» բառակապակցության մեջ՝ միարժեք ասելը բավականին բարդ է, քանի որ այդ տերմինն ունի իմաստային տարբեր երանգներ, մի կողմից՝ կարող է նշանակել, այսպես ասած, որեւէ կախվածություն չունեցող հարցեր, մյուս կողմից՝ կարող է ենթադրել առարկայական, շոշափելի հարցեր: Բոլոր դեպքերում, բառի կարծես թե աննախադեպ կիրառումը գրավում է ուշադրություն եւ առաջացնում հարց, թե ինչ է նշանակելու այդ աննախադեպ կիրառումը գործնականում, ինչ է դա ենթադրելու, ինչով է այդ տեսանկյունից տարբերվելու արտգործնախարարների ներկայիս բանակցությունը, ասենք, նախորդ բանակցություններից:

Հարց է նաեւ, թե «սուբստանտիվ հարցերը» ո՞ր քաղաքական կարգավորման առումով պետք է իբրեւ օրակարգ պատրաստեն համանախագահները, ինչքանո՞վ են հանդիսանալու, այսպես ասած, մինչ այժմ սեղանին եղած հարցերի նոր մշակումներ կամ լրամշակումներ, թարմացում, եւ ինչքանո՞վ են լինելու բոլորովին նոր տարրեր պարունակող առաջարկներ կամ լիովին նոր դետալներ հին առաջարկներում: Թե՞ համանախագահներն անցնում են նոր տերմինաբանության կամ բառակապակցությունների զուտ, այսպես ասած, տեղեկատվա-քարոզչական նկատառումներից եւ իրական բանակցային գործընթացում կամ օրակարգում որեւէ նորության բացակայությունը, այսպես ասած, քողարկելու նկատառումից:

Համանախագահների հայտարարության մեջ մյուս աննախադեպ ձեւակերպումը առավել պարզ է եւ դրանով իսկ առավել ուշագրավ, թեեւ, իհարկե, դարձյալ մի շարք հարցեր առաջացնող: Նրանք խոսում են այն մասին, որ օրակարգը նախապատրաստելիս ներկայացնելու են շփման գծում լարվածության թուլացման հստակ միջոցներ: Դա նշանակում է, համենայնդեպս իմաստային առումով, հրադադարի պահպանման վերաբերյալ ընդհանուր հայտարարություններից կամ այսպես ասած՝ դիվանագիտա-հռչակագրային դիրեկտիվներից անցում արդեն շատ կոնկրետ առաջարկների եւ գործողությունների: Եվ այստեղ, իհարկե, հարց է առաջանում՝ «հստակ միջոցները» ենթադրելու են, այսպես ասած, հրադադարի պահպանման մեխանիզմի ներդրման «ճանապարհային քարտե՞զ», թե՞ փոքր քայլեր, ասենք՝ դիպուկահարների հետքաշում առաջնագծից՝ առայժմ բավարարվելով դրանով:

Մյուս հարցը, թերեւս, այն է, թե արդյոք կողմերին տրվելո՞ւ է ժամանակ՝ այդ հստակ միջոցների վերաբերյալ դիրքորոշում հայտնելու համար, թե՞ հենց Վիեննայում պետք է լինի կոնկրետ եւ հստակ համաձայնություն ու պայմանավորվածություն՝ կատարման ժամանակացույցով: Համանախագահների հայտարարությունը, այսպես ասած, հարցերի տեղիք տալու առումով, իհարկե, աննախադեպ է, եւ թերեւս կարեւոր է նաեւ հանրագումարային մի հարց՝ որքանո՞վ են քաղաքական կարգավորման «սուբստանտիվ հարցերը» փոխկապակցված լինելու լարվածության թուլացման «հստակ միջոցներին»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում։

«Նախօրեին Մոսկվայում տեղի ունեցած Պուտին-Սարգսյան հանդիպումը, համենայնդեպս տեղեկատվական մասով, անցել է չափազանց սովորական մթնոլորտում, խիստ ընդհանուր ողջույնի խոսքերի պայմաններում: Սովորաբար այդպիսի դեպքերում կա՛մ իսկապես ոչինչ չկա ընդգծելու, կա՛մ արտաքին շատ սովորականության ներքո քողարկվում է որեւէ առանցքային բովանդակություն:

Մյուս կողմից՝ Սերժ Սարգսյանի Մոսկվա այցի առիթը Ռուսաստանում հայկական օրերի մեկնարկն է, եւ այդ իմաստով գուցե կողմերի միջեւ այս փուլում առանձնապես քննարկելիք քաղաքական կամ տնտեսական հարցեր չկան էլ, որոնք պահանջում են նախագահական մակարդակի անդրադարձ:

Այդ իմաստով նաեւ հատկանշական է, որ ողջույնի խոսքում Պուտինը հղում է արել ընթացիկ տարվա մարտին Սերժ Սարգսյանի Մոսկվա այցին՝ ասելով, որ թիմերը ինտենսիվ աշխատում են այդ այցի ընթացքում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների կատարման ուղղությամբ: Իհարկե, այս տեսանկյունից հետաքրքիր է, որ մարտից հետո Սերժ Սարգսյանը մեկ անգամ էլ եղել է Ռուսաստանում՝ Սոչիում, օգոստոսի 23-ին, որտեղ հանդիպել է Պուտինի հետ: Եվ այդ հանդիպմանը Պուտինը մարտյան այցին եւ պայմանավորվածություններին հղում չի արել: Սա առավել ուշագրավ է դարձնում նախօրեին հանդիպմանն արված հղումը՝ մի կողմից որպես մեսիջ ազդարարելով, որ մարտին մշակված կամ քննարկված օրակարգը ընթանում է առանց շեղումների, եւ Սարգսյանն ու Պուտինն ընդամենը ճշտել են սլաքները, մյուս կողմից էլ՝ կամա թե ակամա պարունակելով բավականին ուշագրավ քաղաքական մի ենթատեքստ:

Բանն այն է, որ մարտին կատարած այցի ընթացքում Սերժ Սարգսյանին ողջույնի խոսքում Պուտինն անդրադարձել էր Հայաստանում սահմանադրական փոփոխություններին եւ կառավարման մոդելի փոփոխությանը ու հայտարարել, որ անցումը, իհարկե, դժվար է լինելու, սակայն հուսով են, որ Սերժ Սարգսյանի գլխավորությամբ Հայաստանը կհաղթահարի անցումային այդ փուլը սահուն եւ կայուն: Դա, ըստ էության, ոչ այլ ինչ էր, քան դե ֆակտո նախընտրական այցի ընթացքում քաղաքական պլանների առնչությամբ Ռուսաստանում Սերժ Սարգսյանի ստացած կարեւոր հավանություն կամ քարտ-բլանշ:

Հիշեցնենք, որ այդ այցը խորհրդարանի ընտրության քարոզարշավի օրերին կատարված այց էր: Այդ տեսանկյունից, Պուտինը նախօրեին տեղի ունեցած հանդիպմանը հղում անելով մարտյան պայմանավորվածություններին, փաստորեն, կամա թե ակամա հղում է անում նաեւ այդ քարտ-բլանշին, այսպես ասած՝ այն թողնում ուժի մեջ:

Ի՞նչ է արժեցել «քարտ-բլանշի» վերահաստատումը Սերժ Սարգսյանի կամ Հայաստանի վրա, երեւի թե պարզ կլինի ավելի ուշ, թեեւ հնարավոր է, որ այստեղ գործ չունենք որեւէ փոխանակման գործարքի հետ, այլ ընդամենը քաղաքական իրողությունների արձանագրման, որ արել է ՌԴ նախագահը: Թերեւս, պատահական չէր, որ Սերժ Սարգսյանը մոսկովյան այցին ընդառաջ կատարեց ներքին մի քանի քայլեր՝ դրանցով ցույց տալով, որ տիրապետում է իշխանական համակարգին, ձեռք է բերել ներհամակարգային պայմանավորվածություններ ու փոխհամաձայնություններ, իսկ ներքին բաժանարար գծերն էլ լիովին գտնվում են իր վերահսկողության տակ: Ընդ որում՝ այդ քայլերը գործնականում կատարվեցին մինչեւ վերջին պահը, երբ Սերժ Սարգսյանի եւ Պուտինի հանդիպման գրեթե շեմին Երեւանում հանգուցալուծվեց նաեւ ուսանողական այն բողոքը, որ առաջացել էր տարկետման վերաբերյալ օրենսդրական աղմկոտ նախաձեռնությունից հետո, եւ այն բանից հետո, երբ երեկ առավոտյան ԱԺ-ն ընդունեց օրենքը, իսկ փողոցում, այսպես ասած, առաջացել էր լարվածություն եւ փակուղի:

Թեեւ դրա մասշտաբներն ամենեւին այնպիսին չէին, որ իշխանության համար լիներ խնդրահարույց, սակայն, մյուս կողմից, Հայաստանի իրավիճակն անկանխատեսելի է դարձնում ամեն ինչ, եւ ձնագնդի էֆեկտը միշտ կարող է լինել անսպասելի կամ սպասելի: Եվ այդ իմաստով էլ հատկանշական է, որ Պուտին-Սարգսյան հանդիպումից կարճ ժամանակ առաջ Երեւանում տեղի ունեցավ հանդիպում ԱԺ փոխնախագահի եւ ուսանողների միջեւ, որտեղ ձեռք բերվեց առնվազն միջանկյալ պայմանավորվածություն եւ հանգուցալուծվեց կամ լիցքաթափվեց իրավիճակը:

Բացառված չէ, որ ներքին այդ շարքը գործնականում հնարավորություն է տվել Սերժ Սարգսյանի մոսկովյան հերթական այցը, այսպես ասած, զերծ պահել Հայաստանի համար անցանկալի որեւէ զիջումից կամ գործարքից, եւ Սարգսյանն իր իշխանության խնդիրները այս անգամ կարողացել է լուծել առավելապես իր ուժերով եւ ոչ թե Հայաստանի հաշվին»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում։

«Հասարակական գործիչ Խաչիկ Ստամբոլցյանը կդիմի զինված պայքարի, եթե «Ընտանեկան բռնության մասին» օրենքն ու Քրեական նոր օրենսգիրքը ընդունվեն:

«Քրեական նոր օրենսգրքի մեջ հերթական կեղտոտ հոդվածներն են դրել, որի իրավունքը չունեն։ Այնտեղ գրված է, որ միասեռականների պարադին խանգարողը պետք է պատժվի, ով միասեռականներին բան ասի՝ պետք է պատժվի։ Այսինքն՝ մենք միասեռական ընտանիքների, միասեռական ամուսնությունների մասին օրենք չունենք, բայց արդեն Քրեական օրենսգրքի մեջ արդարադատության նախարարությունը մտցրել է, որ նրանց դեմ խոսողները կպատժվեն։ Այսինքն՝ դրվել է փոքրամասնության դիկտատուրա մեծամասնության վրա։

Սա ամբողջը մի ծրագիր է, որը համամարդկային դժբախտության ծրագիր է։ Այն իր մեջ ընդգրկում է «Ընտանեկան բռնության մասին» օրենքը, միասեռականների ազատությունները օրենքով, պապիլոմա վիրուսի դեմ կատարվող պատվաստումները, նույնականացման քարտերը»,- «Ժամանակ»-ի հետ զրույցում նշեց Ստամբոլցյանը»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում

«Վաշինգտոն Փոստը» գրում է մոտ 400 հարուստ ամերիկացիների՝ միլիոնատերերի եւ միլիարդատերերի նամակի մասին, որ նրանք հղել են ԱՄՆ Կոնգրես: Նամակում նրանք խնդրում են Կոնգրեսին չիջեցնել հարուստների հարկերը: Նամակը ստորագրել են այնպիսի հայտնի ազգանուններ, ինչպիսիք են Սորոսը, Ռոքֆելերը: Նամակի հեղինակները ոչ միայն անհրաժեշտ են համարում չիջեցնել հարկերը հարուստների համար՝ երկրում հաստատված անհավասարության պայմաններում դա համարելով սխալ, այլ նույնիսկ կոչ են անում բարձրացնել հարուստների վճարած հարկերը: Հարկերի նվազեցումը ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի նախընտրական խոստումներից էր:

Կա՞ արդյոք 400 հարուստ ամերիկացիների այդ նամակի տողատակում ներքաղաքական որեւէ շարժառիթ՝ կապված Թրամփի ֆիգուրի, դրա շուրջ ստեղծված հայտնի իրավիճակի, ընդհանրապես նրա նախագահության այսպես ասած ոչ միարժեք պատմության հետ, թե՞ ոչ, իհարկե դժվար է ասել: Սակայն անգամ այդպիսի շարժառիթի պայմաններում, փաստորեն, ականատես ենք լինում մի գործողության, որի մոտավոր կրկնությունը Հայաստանում անգամ պատկերացնելը, նույնիսկ քաղաքական կամ ներքաղաքական որեւէ շարժառիթի առկայության պայմաններում, գրեթե անհնար է: Եթե որեւէ մեկը տեղեկություն տարածի, որ Հայաստանի ոչ թե 400, այլ թեկուզ 40, կամ նույնիսկ 4 ամենահարուստները դիմել են խորհրդարանին կամ նախագահին՝ իրենցից գանձվող հարկերը ավելացնելու համար, ապա դա լավագույն դեպքում կընկալվի իբրեւ ապրիլմեկյան կատակ:

Հայաստանում իհարկե խոսք չի գնացել նաեւ հարուստների հարկերը իջեցնելու մասին, թե խորհրդարանի, թե նախագահի ընտրությանը չեն տրվել այդպիսի խոստումներ, բայց փոխարենը Հայաստանում, օրինակ, տարիներ շարունակ խոսք է գնում ասենք՝ շքեղության հարկի մասին, սակայն իշխանությունը փորձում է բերել հնարավոր ու անհնար ցանկացած փաստարկ հանրության հարցերից խուսափելու համար, այսպես ասած՝ հիմնավորելով, թե ինչու Հայաստանում հնարավոր չէ գանձել շքեղության հարկ: Իսկ հասարակությունը իհարկե գիտե, թե ինչու: Հնարավոր չէ, որովհետեւ այդ նույն իշխանությունը ապրում է շքեղ դղյակներում եւ շրջում շքեղ ավտոմեքենաներով, հանգստանում շքեղ հանգստավայրերում, շքեղ հագնվում եւ այլն, եւ այլն: Փոխարենը, նույն այդ իշխանությունը պատրաստվում է հունվարի 1-ից բարձրացնել փոքր ու միջին ձեռնարկատերերի հարկային պարտավորությունները, որ սահմանված է Հարկային նոր օրենսգրքով, հիմնավորելով դա նրանով, որ միջազգային վարկատու կազմակերպությունները Հայաստանին այլեւս վարկ չեն տա, եթե իշխանությունը ցույց չտա, թե ինչ ճանապարհով է ապահովելու դրա վերադարձելիությունը:

Իսկ վերադարձելիությունն ապահովվում է հարկային բեռը բարձրացնելով, բայց ոչ թե հարուստների համար, այլ՝ բոլորի: Եվ եթե նույնիսկ այդ դեպքում բեռը բարձրանում է հարուստների համար, միեւնույն է, ակնհայտ է դառնում, որ այդ պարագայում փոքր ու միջին ձեռնարկատերերը հայտնվում են էլ ավելի խնդրահարույց եւ անմրցունակ վիճակում, որովհետեւ խոշորները ունեն հարկային բեռի բարձրացմանը դիմագրավելու առավել մեծ ռեսուրսներ, ի տարբերություն փոքր ու միջին բիզնեսի: Դա նշանակում է, որ Հայաստանում էլ ավելի է խորանալու անհավասարությունը, բեւեռացվածությունը, կամ այլ կերպ ասած՝ հարուստներն ավելի են հարստանալու, իսկ աղքատները, եթե անգամ ավելի չաղքատանան, ապա գոնե դառնալու են ավելի անմրցունակ, միանգամայն «լեգիտիմ» կերպով իրենց տեղը զիջելով մի քանի խոշորների, որոնց դեմ մրցակցելը կլինի օբյեկտիվորեն անհնար, եւ որոնք միայն կարող են այսպես ասած սահմանել, թե որ ոլորտները եւ ինչ սահմանում են թողնում փոքր ու միջին գործարարությամբ զբաղվողներին:

Այդ ամենով հանդերձ, Հայաստանում խորհրդարանին ամենահարուստների նամակը ուղղակի աներեւակայելի է մեկ այլ շատ պարզ պատճառով՝ խորհրդարանը, ըստ էության, հենց այդ հարուստներն են, որոնք կազմում են այնտեղ «փաստաթղթերով ամեն ինչ կարգին» մեծամասնությունը»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում

«Ղարաբաղյան հիմնախնդրի կարգավորման դիվանագիտական գործընթացի խորքային շերտերում շարունակվում են ուշագրավ զարգացումներ արձանագրվել Ժնեւում հոկտեմբերի 16-ին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների միջնորդությամբ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի նախագահների միջեւ կայացած բարձր մակարդակի բանակցություններից հետո:

Ինչի՞ մասին է խոսքը: Նախորդ վերլուծություններում բազմիցս անդրադարձել ենք այն հանգամանքին, որ ժնեւյան բանակցություններից հետո չհիշատակվեց Վիեննայի եւ Սանկտ Պետերբուրգի գագաթնաժողովների ընթացքում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների կատարման անհրաժեշտության մասին, ինչը լուրջ մտահոգություններ առաջացրեց Հայաստանում, որ պաշտոնական Երեւանը հրաժարվում է ապրիլյան պատերազմից հետո որդեգրված իր սկզբունքային դիրքորոշումից:

Եվ ահա նոյեմբերի 9-ին՝ Մոլդովայի նախագահի հետ կայացած հանդիպումից հետո, Հայաստանի նախագահն իր հայտարարության մեջ անդրադարձել է նաեւ Ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացին՝ ասելով, որ հայ-մոլդովական բանակցությունների ընթացքում «ընդգծվել է Վիեննայում, Սանկտ Պետերբուրգում եւ Ժնեւում կայացած գագաթնաժողովներում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների իրականացման կարեւորությունը»:

Թեմայի շուրջ «Ժամանակ»-ը զրուցել է Մերձավոր Արևելքի և Կովկասի հարցերի փորձագետ Ստանիսլավ Տարասովի հետ:

«Եթե նույնիսկ Վիեննայի եւ Սանկտ Պետերբուրգի համաձայնությունները սկսեն կյանքի կոչվել, դա տեղի է ունենալու Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում: Դիտորդները տեխնիկապես համագործակցելու են Ստեփանակերտի հետ: Նրանք ամեն անգամ չեն ժամանելու Երեւան, որպեսզի այնտեղից մեկնեն Լեռնային Ղարաբաղ, ուստի տեխնիկական խմբի ի հայտ գալը ենթադրում է Ստեփանակերտի օդանավակայանի տեխնիկական գործարկում: Պետք է սկսեն աշխատել ուղիղ չվերթները դեպի Ստեփանակերտ: Բացի այդ, տեխնիկական խումբն իր մշտական ներկայացուցչությունն է ունենալու Ստեփանակերտում: Բարձր մակարդակ չի ունենա, այնուամենայնիվ Ստեփանակերտում հայտնվում է միջազգային ներկայացուցչություն: Սա հիմք կլինի Ստեփանակերտին բանակցություններին մասնակից դարձնելու: Առանց Ստեփանակերտի մասնակցության ոչինչ չի ստացվի: Ինչ կարգավիճակ էլ որ տրվի Լեռնային Ղարաբաղին, ամեն դեպքում առանց Ստեփանակերտի մասնակցության այդ հարցը չի կարող լուծվել:

Կարո՞ղ ենք եզրակացնել, որ հայկական կողմը, վերադառնալով Վիեննայի եւ Սանկտ Պետերբուրգի համաձայնություններին, ինչ-որ չափով կոշտացնում է իր դիրքորոշումը, եւ հետեւաբար ինչպե՞ս կզարգանա դիվանագիտական գործընթացն այսուհետ՝ հաշվի առնելով Երեւանի նման մոտեցումը եւ Բաքվի կանխատեսելի արձագանքը:

Հայաստանը վերադառնում է նախկին դիրքերին, բայց խնդիրն այն է, որ հայերը, Սարգսյանը մեծ զիջումներ էին արել Ալիեւին՝ հրաժարվելով Վիեննայի եւ Սանկտ Պետերբուրգի համաձայնություններից: Մենք հստակ տվյալներ չունենք Ժնեւի բանակցությունների մասին, բայց դա տպավորություն էր կամ տրամաբանական եզրակացություն:

Երկրորդը՝ երբ ԱՄՆ նախկին պետքարտուղարը ստիպեց երկու նախագահներին գալ Վիեննա, որտեղ նրանք քննարկում էին այս հարցը, բոլորն էլ հասկանում էին, որ ագրեսորը Ադրբեջանն է: Հայաստանը որպես նախապայման պետք է պահանջեր, որ բանակցությունները վերսկսվեն միայն Ստեփանակերտի մասնակցության դեպքում: Դա հայկական կողմի երկրորդ զիջումն էր Բաքվին:

Երրորդը՝ Ադրբեջանն իրեն հռչակեց ապրիլյան պատերազմի հաղթող, բայց ինչպե՞ս ես դու հաղթել, որտե՞ղ են այդ հաղթանակի արդյունքները, որտե՞ղ են փաստաթղթերը, որտե՞ղ է դա ամրագրված: Ադրբեջանը չի հաղթել: Ադրբեջանի ժողովրդին անկյուն են քշել, եւ Ադրբեջանը շատ ավելի վատ վիճակում հայտնվեց, քան մինչեւ ապրիլ ամիսն էր: Եթե նախկինում թեկուզ տեսականորեն քննարկվում էին Մադրիդյան սկզբունքները, խաղաղապահ զորքեր տեղակայելու հարցը, կամ որ ինչ-որ շրջաններ պիտի հանձնեին, հետո պիտի ճանաչվեր Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը, ապա հիմա այդ տարբերակն էլ է անընդունելի հայկական կողմի համար, ամեն ինչ շատ գործնական է՝ կատարե՛ք Վիեննայի եւ Սանկտ Պետերբուրգի համաձայնությունները: Սարգսյանը մեծ լավություն էր արել Ալիեւին, բայց Ալիեւը չկարողացավ դրանից օգտվել:

Իսկ հիմա իրավիճակն արդեն փոխվել է. ամերիկացիները պահպանել են իրենց մոտեցումները, որ բանակցությունները պետք է ընթանան Մինսկի խմբի ձեւաչափով, Մոսկվան եւ Փարիզը եւս դեմ չեն Մինսկի խմբին, եւ իրադրությունը վերադառնում է ելման կետ, այնպես որ՝ գործընթացը հետեւյալ տրամաբանությամբ է զարգանում, որ աստիճանաբար, ինչպես հայերն են ասում՝ կամաց-կամաց, գուցե մի 50 տարուց կողմերը կհասնեն ինչ-որ լուծման»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում։

«Հայաստանի Գործատուների հանրապետական միության նախագահ Գագիկ Մակարյանի կարծիքով՝ ԵՏՄ-ից մի քանի տարվա արձակուրդը լավ չօգտագործելու պատճառով 2018թ. համատարած թանկացումներ կլինեն: 5 տոկոս տնտեսական աճը մեզ քիչ է, մասնագետներն ավելի բարձր, անգամ երկնիշ աճի անհրաժեշտության մասին են խոսում:

Գործազրկությունը կավելանա, եւ աղքատությունն էլ կպահպանվի, եթե ՌԴ-ում աշխատանքային միգրանտների վիճակը վատանա: Ու քանի որ նաեւ գնաճ կա, ուրեմն աղքատ հատվածը կարող է այդպես աղքատ էլ մնալ: Մեր տնտեսության դույլն այնքան դատարկ է, որ դանդաղ տեմպերով շատ երկար կլցնենք ու չենք էլ նկատելու, որ լցնում ենք, որովհետեւ մի կողմից լցնելու ենք, մյուս կողմից ծախսելու ենք»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում:

«ԱՄՆ նոր վարչակազմի իշխանության գալուց հետո կայացվել են որոշումներ, թե ինչպես է պետք գործընթացը առաջ տանել, հայտարարել է Ադրբեջանում ԱՄՆ դեսպան Ռոբերտ Սեկուտան՝ ադրբեջանական լրատվամիջոցների հետ խոսելով ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացի մասին եւ ասելով, թե այդ հարցը քննարկել է Մինսկի խմբի ամերիկացի համանախագահ Էնդրյու Շեֆերի հետ: Ինչ որոշումների մասին է խոսքը, դեսպանը չի մանրամասնել:

Ղարաբաղյան խնդրում ամերիկյան քաղաքականության ակտիվացման եւ նոր քայլերի մասին դեռեւս ամիսներ առաջ խոսել էր նախկին համանախագահ Հոգլանդը, Մինսկի խմբում իր պաշտոնից հեռանալուց կարճ ժամանակ առաջ: Նա հայտարարել էր, որ վարչակազմը երբ ձեւավորվի եւ արտաքին քաղաքական ռազմավարությունն ամբողջանա, ԱՄՆ-ն կակտիվանա ղարաբաղյան խնդրում: Այժմ Ադրբեջանում Նահանգների դեսպանն է հայտարարում կայացված որոշումների մասին, թե ինչպես շարունակել գործընթացը: Մի քանի շաբաթ առաջ ԱՄՆ պետքարտուղար Ռեքս Թիլերսոնը պատասխանելով կոնգրեսականների նամակին՝ ղարաբաղյան շփման գծում քայլերի վերաբերյալ, հայտարարել էր, թե լիովին համամիտ է դիպուկահարների հետքաշման եւ հրադադարի պահպանման մեխանիզմի ներդրման գաղափարներին, եւ դա պետքարտուղարության դիրքորոշումն է:

Հատկանշական է, որ դա արվում է Ադրբեջանում դեսպանի շուրթերով, քանի որ, ըստ էության, հենց Ադրբեջանն է խոչընդոտում այդ մեխանիզմների ներդրմանը, մերժում դրանք տեղակայելու առաջարկը կամ այսպես ասած՝ Վիեննայի օրակարգը: Հետեւաբար՝ պետք է ենթադրել, որ ԱՄՆ նոր վարչակազմի որոշումներն առնչվում են հարցին, թե ինչպես հասնել նրան, որ Ադրբեջանը փոխի դիրքորոշումը:

Բանն այն է, որ կարգավորման գործընթացը շարունակելու համար չկա այլ ճանապարհ, քանի որ հակառակ դեպքում գործընթացը մտնում է փակուղի, իսկ փակուղուց սովորաբար դուրս է գալիս պատերազմ: Ներկայումս խնդիրը ակնհայտորեն այն է, թե քաղաքական շարունակության ինչպիսի ձեւաչափ պետք է ընտրել, որը նախորդ երկու տասնամյակի գործընթացի համեմատ կունենա կայունության շատ ավելի հաստատուն, այսպես ասած, հիմքեր եւ թույլ կտա շատ ավելի ամուր ձեւով պահել ներկայիս ստատուս քվոն, իրավիճակը փակուղուց զերծ պահելու համար ապահովելով որոշակի քաղաքական բովանդակության առկայություն:

Աներկբա է, որ կարճաժամկետ եւ միջնաժամկետ առումով ղարաբաղյան խնդրում չկա այլ անելիք, իսկ եթե դա չի կատարվում, իրավիճակը շարունակում է մնալ, այսպես ասած, կայծից կախված վիճակում, որքան էլ Մինսկի խմբի համանախագահների միջեւ ներկայումս առկա է հարաբերական կայունության հարցում նկատելի կոնսենսուս, եւ որքան էլ Հայաստանն իր ռազմական եւ քաղաքական ներուժով ներկայումս շատ ավելի դիմադրունակ է, քան ապրիլյան պատերազմից առաջ: Այդուհանդերձ, Արեւմուտքը իրավիճակները դիտարկում է, այսպես ասած, ինստիտուցիոնալ համատեքստում, հետեւաբար ղարաբաղյան խնդրում այդ իրավիճակին հասնելու համար առանցքային է հրադադարի պահպանման մեխանիզմների հարցում տեղաշարժը, ադրբեջանական դիրքորոշման բեկումը:

Ինչպես է դա պատկերացնում Նահանգները, դժվար է ասել՝ հաշվի առնելով նաեւ այն, որ այդ հարցում Ադրբեջանն ակնհայտորեն ունի Ռուսաստանի առնվազն լռելյայն աջակցությունը: Այդ աջակցությունն, իհարկե, պայմանավորված է նրանով, որ իրավիճակի հարաբերական կայունացման միջազգային մեխանիզմի ձեւավորումը Ռուսաստանին կզրկի տարածաշրջանում եւ մասնավորապես ղարաբաղյան խնդրում իրավիճակի վերահսկողության մենաշնորհից, միեւնույն ժամանակ ընդհանրապես ստեղծելով նոր վարքագծի անհրաժեշտություն: Մինչդեռ ներկայումս այդ մեխանիզմի բացակայությունը Ռուսաստանի համար մշտապես բաց է պահում նախաապրիլյան իրադարձությունների տրամաբանությանը վերադառնալու պատուհանը:

Ներկայումս ԱՄՆ-ն, փաստորեն, փորձում է փակել այդ պատուհանը եւ գործնականում էական, առանցքային քայլ կատարել իրավիճակը նախաապրիլյան տրամաբանության վերադարձից ապահովագրելու համար, ինչը կնշանակի նաեւ տարածաշրջանային թեկուզ հարաբերական կայունության զգալի ապահովագրում: Սակայն պարզ չէ, թե ինչ որոշումներ են կայացվել այդ պատուհանը փակելու տարբերակների մասով:

Չի բացառվում իհարկե, որ որոշումներն անմիջականորեն չեն առնչվում կովկասյան տարածաշրջանին եւ մասնավորապես ղարաբաղյան գոտուն, այլ ենթադրում են հարակից հարցերի շրջանակի օգտագործում, ինչը Ռուսաստանին կարող է բերել նաեւ ղարաբաղյան խնդրում որոշակի համաձայնությունների եւ այսպես ասած՝ մենաշնորհից ինքնակամ հրաժարվելու կամ այսպես ասած՝ ամբողջը զիջելով մասը պահելու որոշման»:

«Ժամանակ»

Առավել մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում

«Այս տարվա մարտ ամսին Թալիշում մարտական հերթա­պահության ժամանակ ականապայթյունային վիրավորման հե­տևանքով աջ ոտքի մի մասը կորցրած լեյտենանտ Երվանդ Խաչատրյանին «1000 դրամնե­րի» հիմնադրամի շահառու չեն դարձրել, փոխարենը նրա նկատմամբ քրեական գործ են հարուցել՝ ներկայացնելով, թե մարտական հերթապահության կանոններն է խախտել: Փաս­տաբան Նորայր Նորիկյանը «Ժամանակ»-ին հայտնեց, որ լեյտենանտին, ըստ օրենքի, պետք է փոխհատուցվեր 53 մլն դրամ: Լեյտենանտը ձեռնամուխ է եղել, որպեսզի քրեական գոր­ծը վերաբացվի՝ հիմնավորելու համար, որ ինքը որևէ մեղք չի ունեցել»,-գրում է թերթը:

«Ժամանակ»

Նյութն ամբողջությամբ կարդացեք թերթի այսօրվա համարում: