ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարությամբ է հանդես եկել։

«Խստորեն դատապարտում ենք Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի առաջնորդների՝ Արկադի Ղուկասյանի, Բակո Սահակյանի, Արայիկ Հարությունյանի, Դավիթ Իշխանյանի, Ռուբեն Վարդանյանի և այլոց ձերբակալությունները։

Չնայած ԼՂ ներկայացուցիչների հետ երկխոսությանը, հայերի իրավունքների հարգման և պաշտպանության, նրանց վերադարձը ԼՂ չխոչընդոտելու պատրաստակամության, տարածաշրջանում խաղաղության հաստատման վերաբերյալ Ադրբեջանի բարձրաստիճան պաշտոնյաների հայտարարություններին, Ադրբեջանի իրավապահ մարմինները շարունակում են կամայական ձերբակալությունները:

Հայաստանի Հանրապետությունը բազմիցս, այդ թվում՝ սեպտեմբերի 23-ին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի հարթակից, բարձրաձայնել է այդպիսի գործողությունների բացառումը երաշխավորելու անհրաժեշտության մասին։ Սեպտեմբերի 28-ին Հայաստանի Հանրապետությունն արդեն իսկ դիմում է ներկայացրել ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարան՝ Ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման միջազգային կոնվենցիայի շրջանակներում քննվող Հայաստանն ընդդեմ Ադրբեջանի գործով ժամանակավոր միջոց կիրառելու մասին Ադրբեջանից պահանջելով ձեռնպահ մնալ Լեռնային Ղարաբաղի ներկայիս կամ նախկին ղեկավարության կամ զինվորականների նկատմամբ պատժիչ գործողություններից։

Հայաստանի Հանրապետությունը կձեռնարկի բոլոր հնարավոր քայլերն ապօրինաբար ձերբակալված ԼՂ ներկայացուցիչների իրավունքները միջազգային, այդ թվում՝ դատական ատյաններում պաշտպանելու համար։ 

Նաև կոչ ենք անում միջազգային գործընկերներին հետամուտ լինել մինչ օրս Ադրբեջանին ուղղված բոլոր՝ ԼՂ ժողովրդի իրավունքների և անվտանգության պաշտպանության վերաբերյալ իրենց ուղերձներին և խնդիրը հասցեագրել թե´ Ադրբեջանի հետ երկկողմ հարաբերությունների տիրույթում, թե´ տարբեր միջազգային ատյաններում»,- ասվում է հայտարարությունում։

ԱՄՆ Պետդեպարտամենտը մերժել է Արցախից հայերի արտագաղթը անվանել էթնիկ զտումներ, քանի դեռ «ապացույցներ չկան»։

Պետքարտուղարության խոսնակ Մեթյու Միլլերը նշել է, որ Միացյալ Նահանգները լրջորեն է վերաբերում էթնիկ զտումների, ցեղասպանության և այլ վայրագությունների մասին մեղադրանքներին։ «Մենք տեղում կապ ենք պահպանում իրավիճակի հետ կապված։ Մենք չենք խուսափի համապատասխան քայլեր ձեռնարկելուց՝ արձագանքելու վայրագությունների մեղադրանքներին և պատասխանատվության ենթարկելու վայրագությունների համար պատասխանատուներին, երբ ապացույցներ ունենանք, որ դրանք տեղի են ունեցել: Բայց, ինչպես միշտ, ցեղասպանություն կամ էթնիկ զտումներ իրականացնելու որոշումը հիմնված է կանխամտածված, ապացույցների վրա հիմնված գործընթացի վրա: Այս ամբիոնից վերջնականապես չեմ կարող խոսել այս մասին»,- ասել է նա։

Միաժամանակ նա նշել է, որ «Լեռնային Ղարաբաղից Հայաստան են մեկնել հարյուր հազար, կամ, ես կասեի, մոտ հարյուր հազար էթնիկ հայեր»։ «Հիմա մենք չգիտենք, չեմ կարծում, որ մեզանից որևէ մեկը կարող է ասել, որ նրանց քանի՞ տոկոսն է ծրագրում ընդմիշտ մնալ Հայաստանում, քանի՞ տոկոսը կարող է ցանկանալ վերադառնալ, եթե պայմանները թույլ տան, տեղահանվածներին ցուցաբերվի համապատասխան վերաբերմունք:

Հետևաբար, մենք կրկնում ենք անկախ միջազգային դիտորդական առաքելություն ստեղծելու մեր կոչը, որը կապահովի թափանցիկություն և կհավաստիացնի Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդին, որ էթնիկ հայերի իրավունքները և անվտանգությունը կպաշտպանվեն, հատկապես նրանց, որոնք ցանկանում են վերադառնալ: Ադրբեջանը նման հավաստիացումներ է տվել: Մենք կարծում ենք, որ պետք է լինի միջազգային դիտորդական առաքելություն, որը կդիտարկի և կերաշխավորի դրանք»,- ասել է նա։

Միլլերը ողջունել է ՄԱԿ-ի առաքելությունը Ղարաբաղում. «Մենք շարունակում ենք աշխատել մեր դաշնակիցների և գործընկերների հետ, թե ինչպիսին պետք է լինի ավելի երկարաժամկետ առաքելությունը»:

Խոսելով խաղաղության համաձայնագրի հեռանկարների մասին՝ նա հայտարարել է, որ «բացի Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակից, կան նաև այլ հարցեր, որոնք վիճելի են Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, և մենք կոչ ենք անում նրանց վերադառնալ խաղաղ բանակցությունների՝ քննարկելու և ի վերջո լուծում տալու այդ հարցերին»:

Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովը քաղաքացիներից ստացել է Իգդիրին սահմանակից Հայաստանի տարածքում գտնվող Մեծամորի ատոմակայանի ռիսկերի հետ կապված դիմումներ, որոնց համար համապատասխան ընթացակարգերից հետո հանդես է եկել պատասխան գրությամբ։

Թուրքական TRT–ի փոխանցմամբ՝ Թուրքիայի խորհրդարանի դիմումների ընդունման եւ համակարգման հանձնաժողովի պատասխան գրության մեջ ներկայացվել է Մեծամորի ատոմակայանի հետ կապված իրավիճակը եւ Թուրքիայի  իրականացրած քայլերը։

Գրության մեջ նշվել է, որ Թուրքիայի իշխանությունները մշտապես հետամուտ են եղել Ատոմակայանի ռիսկերի կառավարմանը, ինչպես նաեւ ՄԱԳԱՏԷ–ին տեղեկացրել, որ Մեծամորի ատոմակայանը իրենց համար վտանգավոր է։ Ըստ գրության՝ Մեծամորի ատոմակայանի շրջակայքում ուսումնասիրությունների արդյունքում ռադիոակտիվ տարրեր չեն հայտնաբերվել, սակայն շրջանի բնակչությունը իրազեկված է հնարավոր վտանգի դեպքում իրականացվելիք քայլերի մասին։

Թուրքիայի խորհրդարանի գրության մեջ նաեւ հիշատակվել է, որ ատոմակայանի փակելու հարցը միայն տվյալ երկրի ներքին գործն է։

Ղարաբաղի՝ Ադրբեջանի կազմում մտնելու որոշումը կայացվել է Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի անմիջական մասնակցությամբ։ Այս մասին հայտարարել է ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը։

«Երբ Երևանում գործիչներն ասում էին, որ 2020 թվականի նոյեմբերին պատերազմը դադարեցնելու պայմանագիր ստորագրելով՝ Պուտինը ստիպել է Փաշինյանին Ղարաբաղը տալ Ադրբեջանին, դա սուտ է։ Այս պայմանագրում, 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի այս համաձայնագրում գրված է, որ Ղարաբաղը ռուսական խաղաղապահ կոնտինգենտի պատասխանատվության տարածքն է, և կար ընդհանուր ըմբռնում, որ Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակի շուրջ երկխոսությունը շարունակվելու է։ Բայց երբ մեկ կամ մեկուկես տարի անց վարչապետ Փաշինյանը Պրահայում հերթական եվրոպական գագաթնաժողովում ստորագրեց փաստաթուղթ, որում ասվում է, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը ճանաչում են միմյանց 1991 թվականի սահմաններում՝ համաձայն Ալմա-Աթայի հռչակագրի, հարցը փակվեց։ Այնուհետև նա կրկին օգտագործեց այդ տերմինը Բրյուսելում: Ավելին, խնդրո առարկա փաստաթղթում, որը տարածել է ԵՄ-ն, չի ասվում, որ Հայաստանը մտահոգված է այն հայերի ճակատագրով, որոնք ապրում էին  Ղարաբաղում, և որ այդ ճակատագրով պետք է բոլորը ինչ-որ կերպ վարվեն, որպեսզի նրանք չտառապեն»,- ասել է Լավրովը:

Ես զարմացած եմ հայ խորհրդարանականներից մեկի տարօրինակ հայտարարությամբ. Խոսվում էր Հայաստանում ռուսական հեռուստաալիքների «հնարավոր փակման» մասին։ Տոնը, անկեղծ ասած, սկանդալային է։ Այս մասին Telegram-ում գրել է Դաշնության խորհրդի միջազգային հարցերով հանձնաժողովի ղեկավար Գրիգորի Կարասինը` մեկնաբանելով երկրում ռուսական հեռուստաալիքների հնարավոր փակման մասին` Հայաստանի խորհրդարանի պատգամավոր Լուսինե Բադալյանի հայտարարությունը։

«Չգիտեմ՝ սա հակառուսական ալիքը թամբելու  և քաղաքական միավորներ վաստակելու փորձ է, թե ոչ։ Համոզված եմ, որ նման բաները Հայաստանում աջակցություն չեն գտնի և չեն խաթարի մեր ժողովուրդների դարավոր բարեկամության հիմքերը՝ հանուն քաղաքական որոշակի իրավիճակի։ Առավել ևս, որ իրավիճակն ակնհայտորեն հնարված է։ Հիշեցնեմ նաև, որ սեպտեմբերին կայացած ռուս-հայկական մեդիա ֆորումում մանրամասն քննարկվել են ինչպես մեր, այնպես էլ հայկական ալիքների հեռարձակման հարցերը։ Մենք ուշադիր հետևելու ենք զարգացմանը»,- գրել է Կարասինը։

Ֆրանսիայի ԱԳՆ ղեկավարի այցը Հայաստան առաջիկայում կարող է հանգեցնել Երեւանին ռազմական օգնություն ցուցաբերելու օրակարգի ձեւավորմանը։ Այս մասին NEWS.am -ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց Մարսելի Աբովյանի անվան վարժարանի վարիչ, գրող Կարեն Խուրշուդյանը։

Նա հիշեցրեց, որ Փարիզն արդեն քաղաքական աջակցություն ցուցաբերել է՝ հայտարարելով, որ Սյունիքը Հայաստան է և այնտեղ գլխավոր հյուպատոսություն բացելու որոշում կայացնելով։ 

Նրա գնահատմամբ՝ սա «լուրջ ապտակ էր Ռուսաստանին, որը կորցրեց Հարավային Կովկասը»։

«Անհրաժեշտ է ռազմական աջակցություն ցուցաբերել և օգնել հայ ժողովրդին պաշտպանել Հայաստանի սահմանները հետագա հարձակումներից, ինչի հավանականությունը եվրոպական երկրները բարձր են գնահատում»,- ընդգծեց Խուրշուդյանը։

Միաժամանակ, նա նշեց, որ Ֆրանսիայից ռազմական օգնության տրամադրման հնարավոր խոչընդոտ կարող է լինել ոչ միայն Հայաստանի անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին, այլ նաև լոգիստիկ գործոնը, քանի որ միակ հնարավոր երթուղին կարող է անցնել Իրանի միջով, որը գտնվում է ամերիկյան խիստ պատժամիջոցների տակ։ 

«Ուստի, այս դեպքում պետք է ընդհանուր լեզու գտնել ԱՄՆ-ի հետ, որպեսզի նրանք գոնե մեղմեն պատժամիջոցները, և հնարավոր դառնա Իրանի տարածքով ռազմական օգնություն ցուցաբերել Հայաստանին։ Դա կարելի է անել նաեւ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձեւի միջոցով, որտեղ Ռուսաստանն, որն ունի վետոյի իրավունք, անկասկած, կօգտվի դրանից։ Զինվորականների գործուղումը, որի մասին խոսում են ֆրանսիացի խորհրդարանականները, նույնպես փոխկապակցված է զենքի մատակարարման հետ, քանի որ առանց զենքի անձնակազմի ներկայությունը ոչնչի չի տա։ 

Բացի այդ, պետք է հասկանալ, որ Իրանն էլ ունի իր շահերը, և Թեհրանը կցանկանա իր մասնաբաժինն օգնության չափից, որը տեսականորեն կարող է տրամադրվել Հայաստանին։ Սա հարց է առաջացնում, թե ինչ գին պետք է վճարի Արևմուտքը»,- հավելեց գրողը։

Ընդ որում, նա չի կարծում, որ Ֆրանսիան հայ ժողովրդին աջակցելու հարցում կոնկրետ նյութական օգուտներ ստանալու կոնկրետ ակնկալիքներ ունի։ Հայաստանը լուրջ բնական ռեսուրսներ չունի, սակայն Հայաստանի իշխանությունները կարող էին մտածել առաջիկա 10-20 տարիների համար Ֆրանսիային ձեռնտու խոշոր նախագծերի մասին՝ Փարիզի մոտիվացիայի մակարդակը բարձրացնելու համար։

«Օրինակ՝ կարելի էր քննարկել ատոմակայանների վերակառուցման կամ կառուցման, քաղաքացիական ինքնաթիռների գնման ոլորտներում ծրագրեր և շատ այլ բաներ: Հայաստանը պետք է արտաքին հարաբերություններն ընդլայնելու հնարավորություններ ստեղծի, որպեսզի թուլացնի Ռուսաստանի մենաշնորհային ազդեցությունը Հայաստանի տնտեսության վրա և որևէ խնդիր առաջանալու դեպքում կոտրված տաշտակի առաջ չկանգնի։ 

Բայց դա չի նշանակում, որ մենք պետք է կտրվենք Ռուսաստանի հետ պատմական կապերից։ Պարզապես, պետք է աշխատել հայ ժողովրդի անվտանգությունն ապահովելու բոլոր տեսակի մեխանիզմների ստեղծման վրա»,- պարզաբանեց Խուրշուդյանը։

Նա Հայաստանի կողմից արտաքին քաղաքական վեկտորի փոփոխություն չի տեսնում՝ հղում անելով նրան, որ Երեւանը դուրս չի եկել ՀԱՊԿ-ից, ԵԱՏՄ-ից կամ ԱՊՀ-ից։

«Երևանի ներկայությունն այս ասոցիացիաներում չի նշանակում, որ Հայաստանը չպետք է սերտ հարաբերություններ կառուցի այլ երկրների հետ»,- եզրափակեց գրողը։

Ռուբեն Վարդանյանի զավակները հանդես են եկել հայտարարությամբ, որը ներկայացվում է ստորև.

«Մենք՝ Ռուբեն Վարդանյանի չորս զավակներս, դիմում ենք աշխարհի առաջնորդներին, մարդու իրավունքների պաշտպաններին և լրատվամիջոցներին՝ Ադրբեջանի ապօրինի կալանավորումից մեր հորը և բոլոր հայերին ազատելու հրատապ օգնության խնդրանքով։ Մենք նրա հետ կապ չենք կարողանում հաստատել նրա առևանգումից ի վեր և չափազանց անհանգստացած ենք մեր հոր առողջության և կյանքի համար:

Մոտ մեկ տարի առաջ մեր հայրը բարդ որոշում կայացրեց՝ ապրելու Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղի) ժողովրդի հետ, քանի որ ցանկանում էր պաշտպանել արցախահայությանն ու նրանց իրավունքները։ Նրա այդ ցանկությունն այնքան ուժեղ էր, որ թողեց ամեն ինչ և գնաց զրկանքների մեջ ապրելու` նրանց հետ կիսելով նաև շրջափակման ողջ ծանրությունը:

Արցախի նկատմամբ Ադրբեջանի իշխանության վերջին՝ սեպտեմբերի 19-ի ագրեսիայի հետևանքով սկսվեց տեղի բնակչության բռնի տեղահանումն ու արտագաղթը դեպի Հայաստան: Նրանց թվում էր նաև մեր հայրը, որն ադրբեջանական անցակետում հատուկ կերպով առանձնացվել է ու կալանավորել։

Մենք չենք ցանկանում, որ նա դառնա տարածաշրջանում քաղաքական լարվածության ևս մեկ զոհ, հատկապես, որ նրա առաքելությունը մշտապես եղել է հենց այդ նույն լարվածության նվազեցումն ու ձգձգված հակամարտության համար խաղաղ լուծում գտնելը։

Մեր հայրը մարդասիրական գործիչ է և երբեք ներգրավված չի եղել ռազմական գործունեության մեջ։ Նա համահիմնադրել է «Ավրորա» մարդասիրական նախաձեռնությունը՝ ամենամեծ մարդասիրական հիմնադրամներից մեկը, որն ուղղված է հենց խաղաղության հաստատմանն ու մարդու իրավունքների պաշտպանությանն ամբողջ աշխարհում: Հենց այս նպատակով էլ վերջին տասնամյակների ընթացքում նա մեծ ներդրումներ է արել տարածաշրջանի կրթության և մշակույթի պահպանման, եկեղեցիների վերանորոգման, ինչպես նաև Շուշիի մզկիթի վերականգնման գործում:

Մարդասիրության ոլորտում հայտնի և ակտիվ հայ առաջնորդն այս պահին հայտնվել է ձգձգված քաղաքական հակամարտության և ոչ թափանցիկ արդարադատության համակարգի զոհի կարգավիճակում:

Մենք շնորհակալ ենք բոլոր նրանց, ովքեր այս ծանր պահին մեզ աջակցում ու զորակցում են: Դա մեզ ուժ է տալիս, բայց չենք կարող հանգիստ լինել, քանի դեռ մեր հայրը և մյուս գերիներն ազատ չեն արձակվել։ Օր օրի ավելի է մեծանում վտանգը, որ նա կարող է այլևս երբեք չմիանալ մեր ընտանիքին:

Մենք՝ որպես նրա զավակներ, կոչ ենք անում ձեզ՝ պաշտպանելու մեր հոր և անօրինական կերպով կալանավորված բոլոր հայերի իրավունքները և կոչ անել, որպեսզի նրանց շուտափույթ, անվտանգ և առանց վերապահումների ազատ արձակեն: Ոչ մի մարդ չպետք է կալանավորվի կամ քրեական պատասխանատվության ենթարկվի իր համոզմունքների, կրոնի կամ ազգային պատկանելության համար:

Մենք աղոթում ենք մեր հոր անվտանգ վերադարձի համար և հայցում ձեր օգնությունը»։

Արցախցի 18-ամյա Մարատի ձերբակալության վերաբերյալ մանրամասներ է ներկայացրել փաստաբան Արսեն Բաբայանը։

Նա իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է․

«Շուրջ 10 ամիս է ակտիվ զբաղվում եմ փաստաբանությամբ։ Այս ընթացքում հասցրել եմ տասնյակ գործերով խորությամբ ճանաչել ՀՀ իրավապահ համակարգը և դատական իշխանությունը։ Հենց այդ ճանաչելս ինձ հաստատապես հուշում է, որ արդեն 4 օր հարուցածս միջնորդությունը դատախազությունը մերժելու է և 18–ամյա արցախցի Մարատ Հակոբյանին թույլ չի տալու տեսակցել մորը։

Եվ քանի որ այդպես է ու երեկ խոստացա՝ եկեք ձեզ կարճ պատմեմ արցախցի 18-ամյա Մարատ Հակոբյանի ձերբակալության որոշ մանրամասներ, որպեսզի լավ պատկերացնեք ապօրինությունների աստիճանը։

Քրեադատավարական օրենսդրությունը նախատեսում է այն դեպքերը, երբ անձին կարող են ձերբակալել։ Դրանցից է, օրինակ՝ անձը հանցանք կատարած լինելու անմիջականորեն ծագած հիմնավոր կասկածի առկայության դեպքում կարող է ձերբակալվել, եթե ականատեսն ուղղակի մատնանշում է տվյալ անձին որպես քրեական օրենքով նախատեսված արարքը կատարողի։

Ավելի պարզ ասած՝ երբ ոստիկանության ծառայողն իր ծառայությունն իրականացնելիս նկատում է հանցագործություն, անմիջապես մոտենում է դեպքի վայր, որպեսզի բռնի ենթադրյալ հանցագործին, բայց չգիտի, թե ով է հավաքվածներից հանցանք կատարողը ու այդ պահին ականատեսը (այսինքն՝ մի վկա, ով տեղում է և անձամբ տեսել է) ցույց է տալիս հանցագործին։ Այդ ցույց տված կասկածյալին ոստիկանը ձերբակալում է և տեղափոխում է ոստիկանություն, այդ մասին կազմելով արձանագրություն։

Հիմա Մարատին ձերբակալելու մասին քննիչի որոշման մեջ հենց սա է գրված։ Այսինքն՝ քննիչը գրել է, որ Մարատին ականատեսն է ցույց տվել։

Բայց պարզվում է, և դատարանում էլ ապացուցել եմ, որ Մարատը ձերբակալվել է ոստիկանության բաժնում, ուր անձամբ և ինքնակամ էր գնացել։

Մարատը ենթադրյալ դեպքի հաջորդ օրը գնացել է դասի։ Այնտեղ տնօրենից տեղեկացել է, որ ոստիկանությունից իրեն են հարցրել և որպես օրինապաշտ քաղաքացի՝ որոշել է անձամբ ներկայանալ ոստիկանության համապատասխան բաժին։ Հենց այդպես էլ արել է։ Անձամբ, իր ոտքով գնացել և մտել է ոստիկանության շենք ու հայտնել, որ ինքը Մարատ Հակոբյանն է ում փնտրում է ոստիկանությունը։

Տասնյակ հազարավոր այժմ անօթևան մարդիկ Հայաստան են լցվել Լեռնային Ղարաբաղից, որը վերահսկվում է նրա խիզախացած թշնամու՝ Ադրբեջանի կողմից, գրում է Associated Press-ը։

«Ցուցարարների բազմությունը լցնում  է Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանի փողոցները՝ պահանջելով վարչապետի հրաժարականը։ Հին դաշնակից և պաշտպան Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները սրվել են փոխադարձ մեղադրանքների պատճառով:

Հայաստանն այժմ բախվում է բազմաթիվ մարտահրավերների այն բանից հետո, երբ հանկարծ հայտնվեց 1991 թվականին Խորհրդային Միության փլուզումից հետո իր անկախության տասնամյակների ամենավատ քաղաքական ճգնաժամերից մեկի մեջ», — նշում է հոդվածի հեղինակ Էմմա Բարոուզը:

Ինչպես գրում է Բարոուզը, իրադարձությունները զարմանալի արագությամբ ընթացան այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանը «կայծակնային ռազմական արշավ իրականացրեց Լեռնային Ղարաբաղում՝ էթնիկ հայերով գերակշռող տարածաշրջանում»։

«Ադրբեջանական շրջափակման պատճառով մատակարարումներից զրկված լինելով և Թուրքիայի աջակցությունն ունեցող հակառակորդի թվաքանակով գերազանցող զինված ուժերի  պատճառով անջատողական ուժերը կապիտուլյացիայի ենթարկեցին 24 ժամվա ընթացքում, իսկ նրանց քաղաքական առաջնորդները հայտարարեցին, որ կցրեն իրենց կառավարությունը մինչև տարեվերջ:

Սա էթնիկ հայերի զանգվածային արտագաղթի պատճառ դարձավ, որոնք վախենում էին ապրել Ադրբեջանի տիրապետության տակ: Տարածաշրջանի 120,000 բնակիչների ավելի քան 80%-ը հապճեպ հավաքեց իրերը և սկսեց հոգնեցուցիչ, դանդաղ ճանապարհը միակ լեռնային ճանապարհով դեպի աղքատ Հայաստան, որը դժվարությամբ է ընդունում նրանց:

Իրենց հայրենիքի կորստից զայրացած և նյարդայնացած՝ նրանք, ամենայն հավանականությամբ, կաջակցեն վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի դեմ գրեթե ամենօրյա բողոքի ակցիաներին, որին ընդդիմությունը մեղադրում է Լեռնային Ղարաբաղը պաշտպանելու անկարողության մեջ»,- նշում է հոդվածագիրը։

«Կա հսկայական զայրույթ և հիասթափություն՝ ուղղված Նիկոլ Փաշինյանին», — ասում է Chatham House-ի տարածաշրջանային փորձագետ Լորենս Բրոերսը։

Ըստ նրա, տնտեսական դժվարություններ ապրող Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը պետք է արագ ապահովի նրանց բնակարանով, բուժօգնությամբ և աշխատանքով։ Թեև համաշխարհային հայկական սփյուռքը խոստացել է օգնել, դա լուրջ ֆինանսական և նյութատեխնիկական խնդիրներ է ստեղծում դեպի ծով ելք չունեցող երկրի համար, ասել է փորձագետը։

Դիտորդները նաև նշում են, որ Փաշինյանին ձեռնտու գործոններից մեկն այն է, որ ինչ զայրույթ էլ չփոթորկի իր դեմ, այն հավասար չափով ուղղված է Հայաստանի գլխավոր դաշնակից Ռուսաստանի դեմ։

Ռուսաստանին շեղել է ուկրաինական պատերազմը, որը խաթարել է նրա ազդեցությունը տարածաշրջանում և ստիպել Կրեմլին չցանկանալ մարտահրավեր նետել Ադրբեջանին և նրա գլխավոր դաշնակից Թուրքիային, որն արևմտյան պատժամիջոցների ներքո Մոսկվայի հիմնական տնտեսական գործընկերն է:

«Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինն արդեն վաղուց էր կասկածանքով վերաբերվում  նախկին լրագրող Փաշինյանին, որն իշխանության եկավ 2018թ. նախորդ իշխանությունը տապալած բողոքի ցույցերը գլխավորելուց հետո։

Դեռևս Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ վերահսկողությունը վերականգնելու Ադրբեջանի գործողությունից առաջ Ռուսաստանը զայրացրել էր Հայաստանի վրա՝ ԱՄՆ-ի զորքերին համատեղ զորավարժությունների համար ընդունելու և Միջազգային քրեական դատարանի իրավասությունը ճանաչելու որոշման համար այն բանից հետո, երբ այն  Պուտինին մեղադրեց Ուկրաինայից երեխաների արտաքսման հետ կապված ռազմական հանցագործությունների մեջ։ 

Բացասական զգացմունքները սրվեցին Լեռնային Ղարաբաղի անկումից հետո, երբ Մոսկվան հարձակվեց Փաշինյանի վրա այնպիսի կոշտ արտահայտություններով, որոնք նախկինում ոչ ոք չէր լսել»,- գրում է հոդվածի հեղինակը։

Ըստ նրա, դեռևս պարզ չէ՝ արդյոք Փաշինյանը կարող է դուրս բերել Հայաստանը Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունից, որտեղ գերիշխողը Ռուսաստանն է և Ռուսաստանի գլխավորած, մի քանի նախկին խորհրդային  հանրապետություններից կազմված այլ դաշխնքներից: Հայաստանումգոյություն ունի  ռուսական ռազմաբազա, և ռուս սահմանապահներն օգնում են պարեկություն իրականացնել Թուրքիայի հետ Հայաստանի սահմանին:

Չնայած խորացող պառակտմանը, Փաշինյանը ձեռնպահ մնաց  Մոսկվայի հետ հարաբերությունները խզելու սպառնալիքներից, սակայն ընդգծեց անվտանգության և Արևմուտքի հետ այլ կապերի ամրապնդման անհրաժեշտությունը:

Մինչդեռ, ըստ Բարոուզի, ԱՄՆ-ի և նրա դաշնակիցների համար կարող է բարդ խնդիր լինել Մոսկվային,  որպես Հայաստանի գլխավոր հովանավոր, փոխարինելը: Ռուսաստանը Հայաստանի գլխավոր առևտրային գործընկերն է և այնտեղ մոտ 1 միլիոն հայ է ապրում, որոնք վճռականորեն  կդիմադրեն Մոսկվայի հետ հարաբերությունները խզելու Փաշինյանի ցանկացած փորձի։

Ռուս խաղաղապահների ապագան Լեռնային Ղարաբաղում, որոնք պետք է մնային մինչև 2025 թվականը, պարզ չէ։ Կրեմլի խոսնակ Դմիտրի Պեսկովն ասել է, որ նրանց կարգավիճակը պետք է համաձայնեցվի Ադրբեջանի հետ։

Լոուրենս Բրոերսի կարծիքով, Ադրբեջանը կարող է թույլ տալ, որ փոքրաթիվ ռուս խաղաղապահներ մնան Լեռնային Ղարաբաղում՝ օգնելու առաջ տանել տարածաշրջանը «ինտեգրելու» իր օրակարգը:

«Սա կարող է օգնել պահպանելու Մոսկվայի դեմքը,- ասել է նա:-  Սա կարող է հաստատել ինտեգրացիոն օրակարգը, որն առաջ է քաշում Ադրբեջանը»:

Չնայած խաղաղապահները չփորձեցին խանգարել Ադրբեջանին հետ վերցնել Լեռնային Ղարաբաղը, սակայն ռուսաստանյան զորքերի առկայությունը Հայաստանում օգնում է հակազդել Ադրբեջանի և Թուրքիայի հնարավոր փորձերին՝ ճնշում գործադրելու Երևանի վրա որոշ վիճահարույց հարցերում:

Բաքուն վաղուց է պահանջում Հայաստանից միջանցք տրամադրել Նախիջևանին, որը Ադրբեջանից բաժանված է հայկական տարածքի 40 կիլոմետրանոց հատվածով։ Տարածաշրջանը, որը սահմանակից է նաև Թուրքիային ու Իրանին, ունի մոտ 460 հազար բնակչություն։

Կարնեգիի եվրոպական կենտրոնի փորձագետ Թոմաս դե Վաալը նշում է, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը երկուշաբթի Նախիջևանում ընդունել է Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին և բավականին սադրիչ կերպով  Հարավային Հայաստանն  անվանել «պատմական ադրբեջանական հող»։

Չնայած Ադրբեջանին ուղղված Արևմուտքի՝ Հայաստանի ինքնիշխանությունը հարգելու կոչերին, ինչպես նաև Իրանի վճռական ազդանշաններին, որը նույնպես զգուշացրել է Ադրբեջանին ուժ չկիրառել Հայաստանի դեմ, լարվածությունը մնում է բարձր, նշել է նա։

«Հարցն այն է, թե որքանով են Ադրբեջանն ու Թուրքիան, թերևս, Ռուսաստանի լուռ աջակցությամբ, առաջ մղում այս հարցը,- ասել է դե Վաալը։- Պարզապես փորձում են Հայաստանը բերել բանակցությունների սեղանի շո”ւրջ, թե՞ փաստացի սկսում են ուժ կիրառել՝ փորձելով հասնել իրենց ուզածին։ Սա այն սցենարն է, որից բոլորը վախենում են»:

Ադրբեջանցի զինվորների թևկապին թուրքերեն գրված է՝ «Մի՛ փախիր, հայ։ Դու, ուղղակի, հոգնած կմեռնես»: Այս մասին ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է թուրք պատմաբան Թաներ Աքչամը։

«Նկարում պատկերված մարդուն բոլորդ գիտեք. սա Էնվեր փաշան է՝ Հայոց ցեղասպանության գլխավոր ճարտարապետներից մեկը:

Ակնհայտ է, որ ադրբեջանական վարչակարգի գիտակցության մեջ ուղիղ կապ կա 1915 թվականի ցեղասպանության և սեփական գործողությունների միջև։ Այնպես որ մենք ստիպված չենք լինի այս կապը հետո ստեղծել:

Հարցն այն է, թե էլ ի՞նչ է անելու այս մտածելակերպն այս տարածաշրջանում։

«Մենք չէինք իմանում» արտահայտությունը շրջանցելու համար խորհուրդ եմ տալիս բոլորին տարածել այս լուսանկարը»,- նշել է պատմաբանը՝  հրապարակելով թևկապի լուսանկարը։