Գերմանիայի պաշտպանության նախարար Բորիս Պիստորիուսը կրկին հայտարարել է Եվրոպայում պատերազմի վտանգի և Գերմանիային պաշտպանության նախապատրաստելու անհրաժեշտության մասին։ Ուկրաինայում Ռուսաստանի ագրեսիվ պատերազմը հանգեցրել է նրան, որ մեր երկիրը բախվել է նոր իրողության, որից այն հետ էր վարժվում 30 տարի շարունակ, Deutschlandfunk ռադիոկայանի եթերում ասել է քաղաքական գործիչը։ 

«Ավելի կոնկրետ՝ Եվրոպայում ագրեսորի կողմից պատերազմի վտանգ կա։ Մենք հոգեբանորեն պատրաստ չենք դրան»,- պարզաբանել է նա, փոխանցում է DW-ն։

Պիստորիուսը հավելել է, որ Գերմանիան պետք է պատրաստվի նման վտանգի, որպեսզի կարողանա պաշտպանվել։ «Մենք պետք է կարողանանք պատերազմել, պաշտպանական պատերազմ, որպեսզի, ի վերջո, ստիպված չլինենք դա անել», — ասել է Պիստորիուսը:

Նրա խոսքով՝ չես կարող պատրաստվել մի վտանգի, որը չես ընկալում ու չես ընդունում։ Առաջիկա տարիներին, նրա խոսքով,  խոսք կլինի Բունդեսվերին աջակցելու համար Գերմանիայում ստեղծված հատուկ հիմնադրամի օգտագործման և զինված ուժերի կառույցները վերակազմավորելու մասին։ Սակայն անցած 30 տարվա սխալները շտկելու համար ժամանակ կպահանջվի։

Լևոն Մնացականյանի՝ Բաքվում սպանված լինելու մասին լուրը հերքում եմ։ Այս մասին «Փաստինֆոյի» հետ զրույցում ասաց Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում հայ ռազմագերիների ներկայացուցիչ, իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանը։

Հիշեցնենք, որ երեկ պահեստազորի գնդապետ, ազատամարտիկ Վոլոդյա Հովհաննիսյանն ահազանգել էր, որ Բաքվում խոշտանգվելով մահացել է Արցախի Պաշտպանության բանակի նախկին հրամանատար Լևոն Մնացականյանը։
«Ինչ վերաբերում է խոշտանգումներին, ապա դրանց վերաբերյալ տեղեկատվությունը և փաստերը Ադրբեջանի բացառիկ իրազեկվածության տիրույթում է և մենք փաստեր հաստատելիս պետք է այլ ապացուցողական բեռ կիրառենք։ Ավելին, խոշտանգման տեսակներից մեկն էլ հոգեբանական խոշտանգումն է։

Մենք չունենք փաստ, որ միջազգային անկախ մեխանիզմները մուտք են կարողացել գործել և հերքել խոշտանգումը։ Ինքնին միջազգային մեխանիզմների բացակայությունն արդեն իսկ հիմնավորում է խոշտանգման բարձր հավանականությունը և այդ մեխանիզմներին հասանելիություն չտալն էլ խոշտանգման հետքեր թաքցնելու նպատակ կարող է ունենալ։

Փորձը հաշվի առնելով՝ կարող եմ ասել, որ այդ դեպքերը եղել են, բայց որպեսզի ինքս էլ պնդում անեմ խոշտանգումների դրսևորումների վերաբերյալ մեր ուսումնասիրությունները և ապացուցողական բեռի բաշխման այս կանոններով փաստերի հաստատումը պետք է այլ փուլ թևակոխի։ Դրա համար ես վաղաժամ եմ համարում խոշտանգումների վերաբերյալ մեկնաբանությունները։

Առնվազն ֆիքսենք, որ խոշտանգումների կիրառման պրակտիկա ձևավորված է Ադրբեջանում, այն հատուկ ձևով կիրառվել է հայերի հետ հարաբերություններում, իսկ կոնկրետ դեպքերը ավելի հանգամանալի ուսումնասիրություններից հետո ևս գնահատականի կարժանանան»։

Հարցին, թե արդյոք հայտնի է, թե Ադրբեջանում քանի հայ գերեվարված անձ է մահացել՝ նա պատասխանել, որ իր վստահորդների մեջ ևս կան անձինք, որոնք մահացել են գերության մեջ։

«Փաստահավաքությամբ մի քանի տասնյակ դեպքեր մենք հիմնավորել ենք, բայց հիմա կխուսափեմ կոնկրետ թիվ նշելուց, ամեն դեպքում՝ դրանք մի քանի տասնյակ են»։

Նա նաև հայտնեց, որ այս պահին միջպետական գանգատի շրջանակներում հարցը ներկայացված է ՄԻԵԴ, անհատական գանգատները որևէ անձի կողմից ներկայացված չեն, բայց նաև չի բացառվում ապագայում նման անհատական գանգատների ներկայացումը։

Արցախից բռնի տեղահանված քաղաքացիները ՀՀ նոր անձնագիր չեն ստանա, քանի դեռ չունեն ՀՀ հաշվառում։ Այս մասին NEWS.am-ի հետ զրույցում պատմել է Արցախից բռնի տեղահանված քաղաքացին, որի խնդրանքով չենք հրապարակում անունը, դիմել էր ՀՀ ոստիկանության անձնագրային եւ վիզաների վարչություն՝ իր մայրիկի անձնագրի ժամկետը երկարաձգելու համար, սակայն իրեն մերժել են, նշելով, թե վերջինս պետք է Հայաստանի Հանրապետությունում հաշվառում ունենա։

Քաղաքացին պատմեց, որ իր մոր դեպքը միակը չէ, նմանատիպ իրավիճակների բախվում են շատերը։

«Մայրիկիս անձնագրի ժամկետը լրացած է։ Որոշեցինք դիմել մոտակա անձնագրային բաժանմունք, որպեսզի նոր անձնագիր ստանանք, որովհետեւ Հայաստանի օրենքներով անձնագրի ժամկետը չի երկարաձգվում։ Մեզ մանրամասն ներկայացրին, որ Արցախի քաղաքացին չի կարող անձնագիր ստանալ, որովհետեւ ինքը հաշվառված չէ ՀՀ-ում»,- ասաց Արցախից բռնի տեղահանված քաղաքացու հարազատը։ 

Նրա խոսքով` նոր անձնագրում որեւէ կերպ չի նշվելու իր մոր՝ Արցախի Հանրապետության քաղաքացի լինելը․ «Մարդկանց անձնագրից դուրս է գալիս Արցախում ունեցած իրենց գրանցած հասցեն, դրա փոխարեն գրվելու է այն հասցեն, որտեղ հիմա կհաշվառվեն»։

Արցախցին մտահոգություն հայտնեց, թե արդյո՞ք Արցախից բռնի տեղահանված հարյուր հազարից ավելի քաղաքացիները հնարավորություն կունենան հաշվառվելու ՀՀ-ում․ «Արդյո՞ք բոլորը ունեն բարեկամներ Հայաստանում, որպեսզի կարողանան հաշվառվել այդ մարդկանց բնակարններում, արդյո՞ք հնարավո՞ր չէ, որ արցախցիների անձնագրերի ժամկետը երկարաձգվեր»։

Քաղաքացին պատմեց, որ մայրն այժմ անձնագիր չունենալու պառճառով չի կարողանում սկսել իր բուժումները․ «Մենք պլանավորել էինք մեկ շաբաթ հետո մայրիկիս բուժումները սկսել։ Ես գիտեի, որ անձնագիրը մեկ շաբաթյա ժամկետում տալու են, եւ մայրիկիս կտանեմ, կգրանցեմ հիվանդանոցում։ Հիմա չեմ կարող, որովհետեւ մայրիկիս անձնագրի ժամկետը անցել է, իսկ ժամկետը չենք կարող երկարաձգել»։

NEWS.am-ը թեմայի առնչությամբ գրավոր հարցում է ուղարկել Ոստիկանության հասարակայնության հետ կապի եւ լրատվության վարչություն, պատասխանը ստանալուն պես այն կհրապարակենք։

Սեպտեմբերի վերջին օրերի և հոկտեմբերի առաջին մի քանի օրերին Արցախում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին պաշտոնական ինֆորմացիայի բացակայության ֆոնին տարբեր ասեկոսեներ են շրջանառվում՝ իրականության հետ աղերս չունեցող, իրականությանը մոտ, սակայն ոչ ամբողջական։ InfoPort.am-ը արցախյան բարձրաստիճան աղբյուրներից ճշտել է ԱՀ-ում սեպտեմբերի վերջին-հոկտեմբերի սկզբին տեղի ունեցած իրադարձությունների ամբողջական պատկերը։

Եվ այսպես, ինչու բոլորի համար հանկարծակի ադրբեջանական կողմին ինքնակամ հանձնվեց Արցախի նախկին ԱԳ նախարար Դավիթ Բաբայանը, որը իր ֆեյսբուքյան գրառման մեջ այդ քայլը բացատրել էր «հայրենակիցներին ավելորդ տառապանքներ չպատճառելու հանգամանքով»։

Բանն այն է, որ Հակարիի կամրջից անցնելուց ադրբեջանական սահմանապահները Արցախի գրեթե բոլոր պաշտոնյաներին կանգնեցրել են և, ցույց տալով ԱՀ նախկին նախագահների, նախկին ԱԳ նախարար Դավիթ Բաբայանի, ԱԺ նախագահ Դավիթ Իշխանյանի, ինչպես նաև ՊԲ նախկին հրամանատար Լևոն Մնացականյանի նկարները, հարցրել նրանց գտնվելու վայրը։ Նրանցից որոշներին նույնիսկ պահել են անցակետում մի քանի ժամ՝ սպառնալով տանել Բաքու։

Իսկ արդեն սեպտեմբերի 28-ին լուրեր են տարածվել, որ Ադրբեջանը կարող է փակել Հակարիի կամուրջը, եթե նշված անձինք չհանձնվեն։ Դրանով պայմանավորված Բաբայանը որոշել է ինքնակամ հանձնվել ադրբեջանական կողմին, որպեսզի էվակուացիայի պրոցեսը չկանգնեցվի։ Ինչ վերաբերվում է Արցախի նախկին ռազմաքաղաքական ղեկավարությանը, նրանք այդ ընթացքում գտնվել են ԱՀ ՆԳ նախարար Կարեն Սարգսյանի առանձնատանը, միևնույն ժամանակ օգնելով ներկայիս կառավարությանը փոքրիշատե կառավարելի դարձնել էվակուացիայի պրոցեսը։

Նախկին ռազմաքաղաքական ղեկավարության ներկայացուցիչներից ոմանք, այդուհանդերձ, որոշել են դիմել ռիսկի և փորձել հատել Հակարիի կամուրջը, հաշվի առնելով, որ Ադրբեջանը «բարյացակամ է» գտնվել որոշների նկատմամբ և թողել է անցնեն անցակետով։ Դրանց թվում էր ՊԲ նախկին հրամանատար Լևոն Մնացականյանը։ Սակայն ինչպես նշեցինք, Մնացականյանը Ադրբեջանի կողմից հատուկ որոնվող անձանցից մեկն էր և ի տարբերություն ԱՀ ՊԲ այլ ղեկավարների ադրբեջանական կողմը նրան չի թողել հատել կամուրջը՝ առևանգել է և տարել Բաքու։

Ըստ InfoPort.am-ի տվյալների՝ Մնացականյանը ճանապարհին սրտի նոպա է ունեցել և Բաքվում վիրահատվել է։ Այդ իսկ պատճառով ի թիվս այլ պատանդառված ղեկավարների Ադրբեջանը չի հրապարակում Մնացականյանի լուսանկարները։ Ինչ վերաբերվում է նախկին նախագահներին և ԱԺ նախագահ Դավիթ Իշխանյանին, ապա վերջին օրերին նրանք տեղափոխվել էին Արցախում ՌԴ խաղաղապահների տեղակայման կենտրոնատեղի։ Այդ ողջ ընթացքում բանակցություններ են ընթանում նրանց անխոչընդոտ Հայաստան տեղափոխելու շուրջ։

Ավելին՝ InfoPort.am-ի աղբյուրի հավաստմամբ՝ խաղաղապահների հրամանատարը հենց Մոսկվայից ամենաբարձր մակարդակով հրահանգ է ստանում ԱՀ նախկին նախագահներին Արցախից ամեն գնով դուրս բերելու վերաբերյալ։ Խաղաղապահների հրամանատարությունը որոշում է նախագահներին դուրս բերել Արցախից ուղղաթիռով, սակայն վերջին պահին ադրբեջանական կողմը կապվում է նրանց հետ և հաղորդում, որ չի երաշխավորում թռիչքի անվտանգությունը։ Այսպիսով թռիչքը չեղարկվում է։

Սակայն Ադրբեջանը մինչև վերջին պահը մանեվրում է՝ խոստանալով անվտանգ երթուղի տրամադրել Արցախում մնացած ՆԳ նախարար Կարեն Սարգսյանին, նրա ղեկավարած նախարարության աշխատակիցներին, հոգևորականներին, ԱԱԾ տնօրեն Արարատ Մելքումյանին, պետնախարար Արթուր Հարությունյանին և մի քանի ղեկավար անձանց՝ պայմանով, որ նրանց Արցախից դուրս գալու հաջորդ իսկ օրը անվտանգ երթուղի կտրամադրվի նաև նախագահներին։

Սակայն Հակարիի կամրջի մոտ, դրժելով խոստումը, ադրբեջանական կողմը ձերբակալում է Հարությունյանին, Սարգսյանին, Մելքումյանին և ևս երեք պաշտոնյայի՝ սպառնալով տանել նրանց Բաքու։ ԱՀ ղեկավարության հետ բանակցություններից հետո ադրբեջանական կողմը ի վերջո համաձայնում է պատանդառված պաշտոնյաներին տեղափոխել Ստեփանակերտ, սակայն ազատ չի արձակում։ Ադրբեջանի ԱԱԾ ներկայացուցիչները պայման են դնում՝ կամ Արցախի նախագահները և ԱԺ նախագահ Դավիթ Իշխանյանը հանձնվում են, կամ իրենց մոտ եղած վեց պաշտոնյաները տեղափոխվում են Բաքու՝ միևնույն ժամանակ ակնարկելով, որ հետագայում միևնույն է կձերբակալվեն նաև երեք նախագահները և ԱԺ նախագահը, քանի որ Ստեփանակերտում մնում են միայնակ։

Ստեղծված իրավիճակում նախագահները ու ԱԺ նախագահը որոշում են հանձնվել, ինչի դիմաց Բաքուն ազատ է արձակում վեց պաշտոնյաներին և ապահովում նրանց անվտանգ տրանսֆերը Հայաստան։ Նախագահների հանձնման դիմաց Բաքուն համաձայնում է նաև ապահովել ԱՀ ՊԲ գործող հրամանատար Կամո Վարդանյանի անխոչընդոտ վերադարձը ՀՀ։ Ինչ վերաբերվում է գործող նախագահ Սամվել Շահրամանյանին, ապա Բաքուն ի սկզբանե նրա անձով հետաքրքրված չի եղել։

Փորձագետների խումբը հայտարարություն է տարածել «Ալմա-Աթայի հռչակագրի խեղաթյուրումների և իրավական կամայականությունների հետևանքների մասին։

Ստորեւ ներկայացնում ենք հայտարարության տեքստը:

«Սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանի զինված ուժերը լայնածավալ ագրեսիայի ընթացքում հրետանու և ԱԹՍ-ների կիրառմամբ սկսել են զանգվածային հրետակոծել Ստեփանակերտը և Լեռնային Ղարաբաղի այլ քաղաքներ: Ռազմական գործողությունների հետագա էսկալացիան կանխելու և խաղաղ բնակչության կյանքը փրկելու համար Արցախի Հանրապետության նախագահը ստիպված է եղել կատարել Ադրբեջանի վերջնագրային պահանջը և անօրինական հրամանագիր ստորագրել 2024թ. հունվարի 1-ից Արցախի Հանրապետության գոյությունը դադարեցնելու մասին։

Սա դարձավ 2020թ. Ադրբեջանի ագրեսիայից հետո Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության դեմ 2020թ. նոյեմբերի 9-ին կնքված  Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների եռակողմ հայտարարության հրադադարի պայմանների իրականացման եռամյա գործընթացների գլխավոր արդյունքներից մեկը։

Այս հրամանագրին նախորդած Ադրբեջանի գործողությունները՝ 2020թ. 44-օրյա պատերազմը, ԼՂՀ-ն արտաքին աշխարհին կապող բոլոր տրանսպորտային   հաղորդակցությունների 280-օրյա շրջափակումը, 2023թ. սեպտեմբերի 19-ի ռազմական ագրեսիան, որոնք ուղեկցվել են բռնություններով, խաղաղ բնակչության, այդ թվում՝ երեխաների և տարեցների սպանություններով, վանդալիզմի գործողություններով, վկայում են այն կանխամտածված արարքների մասին, որոնց նպատակը հազարամյակներ շարունակ իրենց հայրենի հողում ապրող հայերին վտարելն ու ցեղասպանությունն էր։ Այսօր ԼՂՀ-ն լքել է ողջ մնացած գրեթե ամբողջ բնակչությունը։

Տեղի ունեցածը բնութագրում է նաև բանակցային գործընթացների արդյունքները, որոնք տեղի են ունեցել հակամարտող կողմերի միջև մոսկովյան, վաշինգտոնյան և բրյուսելյան  հարթակներում և ուղեկցվել են ղարաբաղահայության իրավունքների և անվտանգության պաշտպանության լավատեսական հայտարարություններով ու կոչերով: Ադրբեջանի հանցավոր արարքների դեմ և Ղարաբաղի հայերի ցեղասպանությունը կանխելու համար չեն կիրառվել ՄԱԿ-ի անդամ պետությունների միջազգային պարտավորություններով նախատեսված միջոցներ: ՄԱԿ անվտանգության խորհուրդը, արտահերթ նիստում քննարկելով Լեռնային Ղարաբաղում հումանիտար աղետի հարցը, սահմանափակվել է զսպվածության և մարդու իրավունքների պահպանման կոչերով, որոնք ուղղված են և՛ ագրեսորին, և՛ դրա զոհին:

Նման անգործությունը «արդարացնելու» համար աղավաղվում են միջազգային փաստաթղթերում պարունակվող առանցքային հասկացությունների տեքստերն ու իմաստը, որոնց հղում են կատարել պետությունների և դրանց արտաքին քաղաքական գերատեսչությունների ղեկավարները՝ հետապնդելով իրենց աշխարհաքաղաքական նպատակները։ Որպես իրավական «հիմնավորում» նրանք դիմում են ԽՍՀՄ լուծարման արդյունքում ձևավորված  նորանկախ պետությունների 1991թ. դեկտեմբերի 21-ի Ալմա-Աթայի հռչակագրին։ Ինչպես վերջերս Եվրախորհրդարանում հայտարարել էր Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, իբր այդ հռչակագիրը ստորագրած հանրապետությունները ճանաչում են տարածքային ամբողջականությունը, միմյանց ինքնիշխանությունը, գոյություն ունեցող, այսինքն՝ վարչական սահմանների անխախտելիությունը, և, հետևաբար, Խորհրդային Միության հանրապետությունների միջև գոյություն ունեցող վարչական սահմանները դառնում են պետական սահմաններ։ Ալմա-Աթայի հռչակագրին նմանատիպ հղումներ ժամանակին ներկայացրել են նաև Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը, Եվրախորհրդի ղեկավար Շառլ Միշելը և այլք:

Սակայն Ալմա-Աթայի հռչակագիրը ստորագրած պետությունների տարածքային ամբողջականության ճանաչումն ու հարգանքը դրանում կապված է փաստաթղթի ստորագրման պահին գոյություն ունեցող սահմանների անձեռնմխելիության հետ, այլ ոչ թե նախկին ԽՍՀՄ  հանրապետությունների վարչական սահմանների, որոնց մասին հռչակագրում ընդհանրապես որևէ հիշատակում չկա: Կարևոր է նշել, որ նախկին միութենական հանրապետությունների վարչական սահմանների մասին հիշատակման բացակայությունը պայմանավորված է նրանով, որ այս հռչակագրի ստորագրման պահին ԽՍՀՄ փլուզման հետևանքով արդեն անկախացած որոշ պետությունների սահմանները ոչ դե ֆակտո, ոչ էլ դե յուրե չէին համընկնում միութենական հանրապետությունների վարչական սահմանների հետ: Հռչակագրի տեքստում չկան թվեր, որոնք սահմանում են այդ փաստաթղթերը ստորագրած պետությունների տարածքը։ Ոչ մի տող չկա այն մասին, որ Խորհրդային Միության հանրապետությունների միջև գոյություն ունեցող վարչական սահմանները դառնում են պետական սահմաններ։ Ադրբեջանը ԽՍՀՄ կազմից դուրս էր գալիս գործող օրենսդրության կոպտագույն խախտումներով՝ մերժելով Ադրբեջանական ԽՍՀ իրավահաջորդությունը՝ դե ֆակտո և դե յուրե առանց Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի: Սա իրավունք տվեց ԼՂԻՄ-ին ԽՍՀՄ օրենքներին և միջազգային իրավունքի դրույթներին համաձայն ինքնուրույն տնօրինելու իր հետագա ճակատագիրը՝ ստեղծելով անկախ պետական կազմավորում։

Ալմա-Աթայի հռչակագրին դիմելիս լիովին անտեսվում են ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքի, ուժի և ուժի սպառնալիքի կիրառումից հրաժարվելու, տնտեսական և ցանկացած այլ ճնշման մեթոդների, վեճերի խաղաղ կարգավորման, մարդու իրավունքների և ազատությունների, ներառյալ ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների հարգման, պարտավորությունների բարեխղճորեն կատարման և միջազգային իրավունքի այլ համընդհանուր ճանաչված սկզբունքների և նորմերի վերաբերյալ դրա դրույթները, որոնք Ադրբեջանը կոպտորեն խախտել է:

Հռչակագրի առանցքային հասկացությունների խեղաթյուրումներն ու կամայական մեկնաբանություններն և դրանց հիման վրա հակամարտության կարգավորման գործընթացում ներգրավված Հայաստանի, Եվրոպական միության և որոշ երկրների, միջազգային կազմակերպությունների ղեկավարների հայտարարությունները տեղի են ունենում հազարավոր խաղաղ բնակիչների զոհվելու ֆոնին: Հարյուրավոր անմեղ մարդիկ համարվում են անհետ կորած, ածխաջրածիններով հարուստ Ադրբեջանի բանտերում խոշտանգումների և դաժան վերաբերմունքի են ենթարկվում անհայտ թվով մարդիկ: Առևանգվել և ապօրինի դատավարությունների են մատնվել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ռազմաքաղաքական ղեկավարության ներկայացուցիչները: Մի կողմից ազգային ազատագրական շարժումներին մասնակցող, ինքնորոշման համար պայքարող ժողովուրդներին ահաբեկչական կազմավորումներին հավասարեցնելու սպառնացող նախադեպ է ստեղծվում, մյուս կողմից՝ խրախուսվում տարածքային ամբողջականության կեղծ քողի տակ հանցավոր արարքների՝ ցեղասպանության, պատերազմական հանցագործությունների, մարդկության դեմ հանցագործությունների իրականացումը։

Նման խեղաթյուրումների ևս մեկ հետևանք էր Հայաստանի տարածքային  ամբողջականությանն ուղիղ սպառնալիքը։ Ժամանակակից Ադրբեջանը ոչ մի իրավական հիմք չունեցող պահանջներ է ներկայացնում Հայաստանի Հանրապետության տարածքների նկատմամբ՝ դրանք անվանելով «անկլավներ»։ Եթե հավատարիմ մնանք Ալմա-Աթայի հռչակագրին, ապա ոչ այսպես կոչված “անկլավները”, ոչ էլ ԼՂՀ տարածքը, ըստ հռչակագրի, չեն գտնվել այդ փաստաթուղթը ստորագրած Ադրբեջանի Հանրապետության “գոյություն ունեցող սահմաններում”։ Ալիևը սպառնում է ուժով բացել էքստերիտորիալ «Զանգեզուրի միջանցքը» Հայաստանի հարավային Սյունիքի մարզով՝ այն անվանելով «Արևմտյան Ադրբեջան»։ Այս բոլոր հակաիրավական պահանջներն ուղեկցվում են ուժի ուղղակի կիրառմամբ, 2021-2022թթ. Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի բռնազավթմամբ, սահմանային դիրքերի և գյուղերի պարբերական գնդակոծություններով, որոնք հանգեցրել են հարյուրավոր մարդկանց մահվան:

Ադրբեջանի հանցավոր գործողություններն իրական վտանգ են ներկայացնում ոչ միայն Հարավային Կովկասի, այլև պայթյունավտանգ մերձավորարևելյան տարածաշրջանի անվտանգության համար:

Մենք դիմում ենք երկրների ղեկավարներին, Եվրոպական միության ղեկավարներին, դրանց համապատասխան կառույցներին, խորհրդարանականներին պահանջով՝ տալ համարժեք գնահատական Լեռնային Ղարաբաղի հայերի հայրենի հողում ինքնորոշման իրավական հիմքերին և դատապարտել Ադրբեջանի հանցավոր գործողությունները:

 Անհրաժեշտ է վճռական միջոցներ ձեռնարկել ի պաշտպանություն ԼՂՀ հայերի, պատժամիջոցներ կիրառել ժողովրդին ագրեսիայի և ցեղասպանության ենթարկած պետության նկատմամբ։

Կոչ ենք անում միջազգային կազմակերպություններին, մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցերով զբաղվող քաղաքական, իրավական ինստիտուտներին և կազմակերպություններին, քաղաքական և հասարակական գործիչներին, փորձագիտական հանրությանը ձայն բարձրացնել քաղաքական մանիպուլյացիաների դեմ, որոնք պետք է անհապաղ բացահայտվեն բոլոր մակարդակներում և կանխվեն՝ իրավական կամայականությունները և դրանց կործանարար հետևանքները թույլ չտալու նպատակով:

Լարիսա Ալավերդյան, ՀՀ մարդու իրավունքների առաջին պաշտպան, «Ընդդեմ իրավական կամայականության» ՀԿ գործադիր տնօրեն

Միհրան Շահզադեյան, փիլիսոփայական գիտությունների թեկնածու, Քաղաքագետների հայկական ասոցիացիայի վարչության նախագահ

Արամ Սարգսյան, «Միասին» շարժման համակարգող, Հայաստանի դեմոկրատական կուսակցության նախագահ

Ալեքսանդր Մանասյան, փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, Քաղաքագետների հայկական ասոցիացիայի համանախագահ

Գևորգ Դանիելյան, իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, ՀՀ արդարադատության նախկին նախարար

Ատոմ Մխիթարյան, գիտությունների թեկնածու, ՀՀ ԳԱԱ Գիտակրթական միջազգային կենտրոնի դեկան

Տեսսա Հոֆման, ցեղասպանության ուսումնասիրության մասնագետ, գիտությունների թեկնածու, Բեռլինի ազատ համալսարանի գիտաշխատող

Հարութ Սասունյան, միջազգային հարաբերությունների մագիստրոս,  California Courier Հրատարակիչ, ԱՄՆ

Վահան Բաբախանյան, «Խաչմերուկ» սոցիոլոգիական և քաղաքագիտական նախաձեռնությունների ՀԿ նախագահ, Ռուսաստան

Ուինֆրիդ Դալման, գիտությունների դոկտոր, դոցենտ, Նորվեգիա

Սարգիս Մեսրոպյան, գիտությունների դոկտոր, Արտակարգ իրավիճակների համահայկական ազգային կոմիտեի նախագահ, ԱՄՆ

Միխայիլ Ալեքսանդրով, քաղաքական գիտությունների դոկտոր, Ռուսաստան

Ժիրայր Քոչարյան, մարդու իրավունքների պաշտպան, Գերմանիա

Սվեն Էրիկ Ռայզ, մագիստրոս, Նորվեգիա

Ես ահազանգել եմ, որ տեղեկություններ ունեմ Լեւոն Մնացականյանին Բաքվի բանտում սպանելու մասին և կոչ եմ արել Կարմիր խաչին, ԵՄ գրասենյակին, դեսպանատներին, ՀՀ ՄԻՊ-ին ճշտել այդ լուրը՝ հաստատել կամ հերքել այդ փաստը։ Այս մասին «Փաստինֆոյի» հետ զրույցում ասաց պահեստազորի գնդապետ, ազատամարտիկ Վոլոդյա Հովհաննիսյանն՝ ընդգծելով, որ տեղեկություններն իրեն են փոխանցել Արցախի Պաշտպանության բանակի նախկին սպաները։

«15 օր առաջ Մնացականյանը խոսել է իր ընտանիքի հետ, եղել է շատ ընկճված ձայնով։ Հիմա սպաների շրջանում լայն տարածում է ստացել այն տեղեկությունը, որ Մնացականյանին ծեծելով սպանել են։

Ես միայն կոչ եմ անում ճշտել այս տեղեկությունը»,- ասել է պահեստազորի գնդապետն՝ ավելացնելով, որ Մնացականյանը արցախյան 3 պատերազմ հաղթանակած հերոս է ու նրան դա չի ներվում, նա երկար տարիներ պաշտպանության բանակի հրամատարն է եղել, ապա՝ շտաբի պետը։

«2016 թ-ի պատերազմում նա թուրքերին ջարդել է ու դա իրեն չի ներվում։ Ընդ որում՝ տեղեկություններ կան անգամ, որ 2016 թ-ին զոհված ադրբեջանցիների ազգականներին են հրավիրել, որ նրանք ծեծեն Լևոն Մնացականյանին, սա, իհարկե, տեղեկություն է, բայց ես ակնկալում եմ, որ այս ահազանգից հետո այդ լուրերը կճշտվեն»,- նշել է Վլ. Հովհաննիսյանը։

Նրա խոսքով՝ պետությունը լքել ու դավաճանել է իր հերոսներին։ «Այս ահանզանգով փորձում եմ մարդկանց ուշադրությունը հրավիրել այս խնդրին։ Տա աստված, որ Մնացականյանը ողջ լինի, սակայն, եթե անգամ դա այդպես չէ, ես հույս ունեմ, որ մենք կպայքարենք մյուսների համար ու ցույց կտանք, որ մեր ժողովուրդն այլևս ամորձատված ոչնչություն չէ ու կարող է պայքարել իր հերոսների համար։ Հույս ունեմ, որ մենք կկարողանանք պաշտպանել մեր հայրենակիցներին, որպեսզի Ադրբեջանն իմանա, որ նրանք անտեր չեն ու ինչ ուզենան՝ կանեն նրանց հետ։ Ամեն դեպքում՝ իմ մասնավոր կարծիքն այն է, որ Լևոն Մնացականյանն այլևս չկա»։

Վլ.Հովհաննիսյանի տեղեկություններով՝ Բաքվում խոշտանգվում է նաև Արցախի ԱԳ նախկին նախարար Դավիթ Բաբայանը։ «Նրա հակաադրբեջանական հայտարարությունները բոլորին են հայտնի, դրանք իր նկատմամբ մեծ ատելություն են առաջացրել Ադրբեջանում»։

Հարցին, թե ինչ տեղեկություններ կան մյուս բարձրաստիճան պաշտոնյաների վիճակի մասին՝ նա պատասխպանեց, որ Բակո Սահակյանի հետ կապված տեղեկություններ կան, որ նրան պարտադրում են կարդալ իրեն հրամցվող ինչ-որ տեքստ։

«Մյուսների մասով տեղեկություն չկա։ Գիտեմ, որ հայ գերիների մեծ մասը սպանված է, 253 գերիներից Ադրբեջանը միայն հայտարարում է, որ ունեն 39 գերի, սա նշանակում է, որ մյուսների հետ կապված տեղեկություն չկա։

Մեր գերիներով այլևս ոչ մեկ չի զբաղվում, ոչ պետությունը, ոչ եվրոպական դեսպանները, ոչ ոք»։

Անդրադառնալով Ադրբեջանի ՄԻՊ-ի հավաստիացումներին, թե Արցախի նախկին ղեկավարության իրավունքները պահպանվում են՝ Հովհանիսյանն ասաց, որ ինքը սպասում է միջազգային կազմակերպությունների դեսպանատների արձագանքին։

Նախօրեին Դաղստանի Հանրապետությունում տեղի ունեցած զանգվածային անկարգությունները ծրագրված և իրականացված արտաքին սադրանքի արդյունք են, որի նպատակն է խաթարել Ռուսաստանի Դաշնության ժողովրդի ներդաշնակ զարգացումը և էթնո-դավանանքային միասնությունը։ Այս մասին հայտարարել է ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան:

Նրա խոսքով՝ գործողության իրականացման հարցում անմիջական և առանցքային դեր է հատկացվել Ուկրաինայի իշխանություններին։

«Զելենսկու հայտարարությունների և հրապարակումների արագությունը, ինչպես նաև դրանց բովանդակությունը ուղղակի վկայում են այն մասին, որ Կիևի հետախուզական ծառայությունների կողմից ձեռնարկված տեղեկատվական դիվերսիաները համակարգված են»,-նշել է Զախարովան:

Հիշեցնենք, որ կիրակի երեկոյան Red Wings ավիաընկերության Թել Ավիվի — Մախաչկալա չվերթը սպասարկող ինքնաթիռի ժամանումից հետո մարդկանց ամբոխը ներխուժել է Մախաչկալայի օդանավակայանի թռիչքուղի՝ փնտրելով Իսրայելի քաղաքացիներին։ Միևնույն ժամանակ Իսրայելի ազգային անվտանգության խորհուրդը հայտարարել է, որ Թել Ավիվից Մախաչկալա թռչող ինքնաթիռում հրեաներ կամ իսրայելցիներ չեն եղել:

Մարդկանց ներխուժումից հետո զանգվածային անկարգություններ են սկսվել, ինչի հետևանքով կան տուժածներ։

Նշենք, որ Կրեմլն առաջին անգամ մեկնաբանել է երեկ Մախաչկալայում տեղի ունեցած իրադարձությունները:

«Սա հիմնականում արտաքին միջամտության հետևանք է, այդ թվում՝ տեղեկատվական ազդեցության», — ասել է ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը։

Նա նաև հավելել է, որ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինն այսօր հանդիպում կունենա՝ քննարկելու Արևմուտքի փորձերը՝ օգտագործելու Մերձավոր Արևելքում տեղի ունեցող իրադարձությունները հասարակության պառակտման համար:

Պեսկովի խոսքով՝ Պուտինը երկուշաբթի հրապարակային ելույթ կունենա բոլոր ուժային կառույցների ղեկավարների, այդ թվում՝ վարչապետ Միխայիլ Միշուստինի, ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի և ՌԴ Անվտանգության խորհրդի փոխնախագահ Դմիտրի Մեդվեդևի մասնակցությամբ, ասել է Պեսկովը։

14 մարդ խոշտանգվել է, 64–ը զոհվել Լեռնային Ղարաբաղից դեպի Հայաստան հարկադիր տեղափոխման ժամանակ։ «X»–ի իր միկրոբլոգում այս մասին գրառում է կատարել ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության մամուլի խոսնակ Անի Բադալյանը։

«ՀՀ քննչական կոմիտեն հրապարակել է տվյալներ սեպտեմբերի 19–ին Լեռնային Ղարաբաղի վրա Ադրբեջանի սանձազերծած լայնածավալ ռազմական հարձակման հետևանքով զոհվածների և վիրավորների, այդ թվում՝ խաղաղ բնակիչների, մասնավորապես երեխաների թվի մասին»,– գրել է նա:

ԱԳՆ հրապարակած ինֆոգրաֆիկայի համաձայն՝ սեպտեմբերի 19-ի ագրեսիայի հետևանքով

• զոհվել է ավելի քան 200 մարդ, որոնցից 9-ը՝ քաղաքացիական անձինք, ներառյալ՝ 3 երեխա,
• վիրավորվել է ավելի քան 300 մարդ, ներառյալ՝ 231 զինվորական և 80 քաղաքացիական անձ,
• 14 անձ խոշտանգման է ենթարկվել ադրբեջանցի զինվորականների կողմից, 
• 64 մարդ մահացել է Արցախից Հայաստան ճանապարհին։

Տվյալները թարմացված են հոկտեմբերի 30-ի դրությամբ և նախնական են։

ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության Երևանի քաղաքային վարչությունում ստացված օպերատիվ տվյալների իրացման և Սյունիքի մարզային վարչության աշխատակիցների աջակցությամբ ձեռնարկված օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների արդյունքում բացահայտվել և կանխվել է Իրանի Իսլամական Հանրապետությունից մաքսանենգ ճանապարհով Հայաստանի Հանրապետության տարածք առանձնապես խոշոր չափերի թմրամիջոցներ տեղափոխելու դեպք։

Ձեռնարկված օպերատիվ-հետախուզական համալիր միջոցառումների արդյունքում պարզվել է, որ ՀՀ քաղաքացիներ Վ.Ա-ն և  Գ.Ա-ն, ինքնությունը դեռևս չպարզաբանված ԻԻՀ մի քաղաքացու հետ միասին, խմբի կազմում, նախնական համաձայնությամբ, միմյանց գործողությունները փոխլրացնելով, սույն թվականի հոկտեմբերի  27-ին Իրանի Իսլամական Հանրապետությունից մաքսանենգ ճանապարհով Հայաստանի Հանրապետություն են պատրաստվում ներկրել` իրացնելու նպատակով ապօրինի ձեռք բերված առանձնապես խոշոր չափերի տարատեսակ թմրամիջոցների խմբաքանակ։ Համատեղ պլանավորված ու ձեռնարկված միջոցառումների արդյունքում, պարզվել է, որ ս.թ-ի հոկտեմբերի 27-ին հայ-իրանական պետական սահմանի Մեղրի քաղաքի հարակից տեղանքում, ինքնությունը դեռևս չպարզաբանված ԻԻՀ քաղաքացու կողմից նշված վայրում, Վ.Ա-ն և Գ.Ա-ն վերցրել են նրա կողմից մաքսանենգ ճանապարհով ՀՀ առաքված թմրանյութերի խմբաքանակը և ուղևորվել դեպի ք.Երևան։

Հանցավոր խմբի գործունեությունը կասեցվել է, քանի որ Մեղրի քաղաքի մոտակայքում վերջիններիս ավտոմեքենան կանգնեցվել է ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության աշխատակիցների կողմից։
Հանցանք կատարած լինելու անմիջականորեն ծագած հիմնավոր կասկածի առկայության պայմաններում Վ.Ա-ն և Գ.Ա-ն ձերբակալվել են։

Ավտոմեքենան տեղափոխվել է ՀՀ ԱԱԾ Սյունիքի մարզային վարչության հատուկ պահպանվող տարածք, որտեղ քննչական գործողությունների արդյունքում հայտնաբերվել են շուրջ 12 կիլոգրամ ընդհանուր քաշով՝ «Հերոին», «Մեթամֆետամին», «Ափիոն» և «Մարիխուաննա» տեսակի թմրամիջոցների զանգվածներով լցված 3 տարբեր փաթեթներ։

Դեպքի առթիվ ՀՀ քննչական կոմիտեի Սյունիքի մարզային քննչական վարչությունում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 393-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետի և 399-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ կետի հատկանիշներով նախաձեռնվել է քրեական վարույթ։

Նախաքննությունը շարունակվում է։

Ծանուցում. հանցագործության համար մեղադրվողը համարվում է անմեղ, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով՝ դատարանի՝ օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով։

«Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Հայկ Սարգսյանը շրջանառության մեջ է դրել օրենքի նախագիծ, որը հնարավորություն կտա 27 տարին լրացած, սակայն պարտադիր զինվորական ծառայություն չանցած քաղաքացիներին ազատվել գործող օրենսդրությամբ սահմանված քրեական պատասխանատվությունից։

Ըստ ՔՊ-ականի` նրանք այդ հնարավորությունը կունենան զինվորական ծառայության անցնելու կամ կրճատված ժամկետով ծառայության և ՀՀ պետական բյուջե համապատասխան գումարներ վճարելու միջոցով։

«Մասնավորապես.

Նախագծով 27-ից 37 տարեկան քաղաքացուն հնարավորություն է տրվում՝

1) զինվորական ծառայություն անցնել  24 ամիս ժամկետով,
2) զինվորական ծառայություն անցնել  12 ամիս ժամկետով և վճարել 2.5 միլիոն դրամ,
3) զինվորական ծառայություն անցնել  6  ամիս ժամկետով և վճարել 5 մլն դր,
4) զինվորական ծառայություն անցնել 1 ամիս ժամկետով և վճարել 10 մլն դր,
5) զինվորական ծառայության փոխարեն վճարել 15 մլն դր:

Նախագծով առաջարկվող կարգավորումների կիրառմամբ՝ ակնկալվում են հետևյալ հիմնական արդյունքները.

1) բազմաթիվ քաղաքացիներ կվերադառնան հայրենիք․
2) ՀՀ զինված ուժերը  կհամալրվեն հայրենադարձ քաղաքացիներով, նրանք սահմանված կարգով ծառայության կանցնեն ՀՀ զինված ուժերում, կտան զինվորական երդում, իսկ ծառայությունից արձակվելուց հետո  կհաշվառվեն պահեստազորում․
3) լրացուցիչ ֆինանսական միջոցներ կմուտքագրվեն ՀՀ պետական բյուջե․
4) կխնայվեն 27 տարին լրացած, զինվորական ծառայությունից խուսափած քաղաքացիներին հայտնաբերելու, քրեական պատասխանատվության ենթարկելու, դատապարտելու, անազատության մեջ նրանց պահելու համար ծախսվող ֆինանսական և նյութական միջոցները․
5) որոշակի չափով կթոթափվի ոստիկանության, քննչական կոմիտեի, դատախազության, դատարանների,  պրոբացիայի ծառայության և իրավասու մյուս մարմինների համապատասխան գործառութային  ծանրաբեռնվածությունը․
6) բազմաթիվ երիտասարդներ՝ շատերն ընտանիքներով, կվերադառնան հայրենիք մշտական բնակության՝ իրենց հետ բերելով օտարերկրյա պետություներում  կուտակած ֆինանսական միջոցները, որոնց հաշվին կկատարվեն ներդրումներ, կներգրավվեն աշխատանքում, ինչպես նաև  կստեղծվեն նոր աշխատատեղեր․
7) այն երիտասարդները, ովքեր չեն տեղափոխվի ՀՀ մշտական բնակության, առնվազն՝ որպես զբոսաշրջիկ, հաճախակի անխոչընդոտ կայցելեն հայրենիք:

Կամրապնդվեն ու կխորանան Սփյուռքի հետ բազմաբնույթ կապերը և այլն»,- Facebook-ում գրել է Հայկ Սարգսյանը: