Հայկական «Ֆլայ Արնա» («Fly Arna») ավիաընկերության («Հայաստանի ազգային ավիաուղիներ» ՓԲԸ) կողմից շահագործվող 2 հատ «Airbus A320» ինքնաթիռներից մեկը նոյեմբերի վերջին դուրս է բերվել Հայաստանի օդանավերի ռեգիստրից ու տեղափոխվել Շարժա, այնտեղից էլ՝ Հնդկաստան. գրում է «Հետքը»։

«2021 թ. դեկտեմբերին ՀՀ պետական գրանցում ստացած «Հայաստանի ազգային ավիաուղիներ» ՓԲԸ-ն, որը հայ-արաբական համագործակցության արդյունք է, թռիչքներ իրականացնում է 2022-ի հուլիսից «Ֆլայ Արնա» ապրանքանիշի ներքո:

Մինչեւ վերջերս՝ նոյեմբերի 24-ը, ավիաընկերության շարժակազմում կար 2 հատ «Airbus A320» (հայկական գրանցումները՝ EK-YRB եւ EK-YRC): Սրանցից EK-YRB-ն ընկերության ավիապարկը համալրել է եւ հայկական գրանցում է ստացել 2022 թ. սեպտեմբերին, իսկ EK-YRC-ն՝ նույն տարվա դեկտեմբերին: Երկուսի գրանցումներն էլ վավեր էին 5-ական տարով՝ մինչեւ 2027 թ.: Նկատենք, որ 2022 թ. մայիս-դեկտեմբերին էլ հայկական փոխադրողը շահագործում էր EK-YRA գրանցումով եւս մեկ «A320»:

Նոյեմբերի 24-ին, երբ ՀՀ քաղավիացիայի կոմիտեն ներկայացրեց օդանավերի հայկական ռեգիստրում գրանցված բորտերի ցուցակը, պարզ դարձավ, որ EK-YRC-ն ապագրանցվել է Հայաստանի ռեգիստրից, այսինքն՝ ներկայում ընկերության շարժակազմում մնացել է միայն EK-YRB-ն, որը շարունակում է չվերթերը: Իսկ ահա EK-YRC-ն, ինչպես տեղեկանում ենք թռիչքներին առցանց հետեւող կայքերից, դեռ նոյեմբերի 9-ին էր Երեւանից մեկնել Շարժա:

Հիշեցնենք, որ «Հայաստանի ազգային ավիաուղիներ» ՓԲԸ-ի բաժնետոմսերի 49 %-ը պատկանում է Հայաստանի պետական հետաքրքրությունների ֆոնդին (ԱՆԻՖ, ANIF — Armenian National Interests Fund), եւս 49 %-ի տիրապետում է ԱՄԷ Շարժա քաղաքում բազավորվող «Air Arabia» ավիաընկերությունը, չնայած փաստաթղթերով վերջինիս բաժնեմասի սեփականատեր է գրանցված Շարժայի օդանավակայանի միջազգային ազատ տնտեսական գոտում (SAIF Zone) գործող «International Business Company (FZE)» ընկերությունը, որը, ըստ էության, «Air Arabia»-ի խմբի կազմակերպություններից է: Մնացած 2 %-ի սեփականատերը լիբանանահայ գործարար, ՀՀ քաղաքացի Վարուժան Ներգիզյանն է (մանրամասները՝ այստեղ):

Այլ կերպ ասած՝ պատահական չէ, որ արդեն նախկին EK-YRC-ն նոյեմբերի սկզբին Երեւանից մեկնել է հենց Շարժա: Ավիացիոն տեղեկատուների համաձայն՝ 2007 թ. թողարկված այս օդանավը, որը մինչեւ Հայաստան բերվելը շահագործվել էր Իսպանիայում, ԱՄԷ-ում ու Եգիպտոսում, կրկին գրանցվել է ԱՄԷ-ում՝ «Air Arabia»-ի կազմում (A6-AQH)»,- գրում  է «Հետքը»:

Նյութն ամբողջությամբ՝ սկզբնաղբյուր կայքում։

Ֆրանսիական opex360.com հրատարակությունը գրում է, որ CAESAr-ների ( անիվային շասսիով 155 մմ-ոց հրետանային համակարգ) արտադրության տեմպերը բարձրացնելու շնորհիվ Nexter ընկերությունը կարողացել է ժամանակից շուտ բանակին մատակարարել  պահանջվող 18 խմբաքանակից առաջին 6-ը, որոնք պատվիրվել էին 2022 թվականի հուլիսին Ուկրաինային տրվածների փոխարեն։ Սակայն Ֆրանսիայի կողմից ուկրաինական բանակին ցուցաբերած այդ աջակցության առնչությամբ սենատորներ Հյուգ Սայրին և Հելեն Կոնուեյ-Մուրեն կարծիք են հայտնել, որ արդեն ուշ է, քանի որ դրանք տրվել են Ռուսաստանի կողմից սկսած ռազմական գործողություններից հետո։ Հետևաբար, «Զինված ուժերի hamal8wum» 146 ծրագրի բյուջեի նոր ներկայացված հայտարարության մեջ նրանք կոչ են արել չկրկնել նույն սխալը «նախկին ԽՍՀՄ ժողովրդավարությունների» առնչությամբ, որոնք օգնություն են փնտրում Ֆրանսիայից իրենց ռազմական կարողությունները ուժեղացնելու համար:

«Եկեք չկրկնենք Ուկրաինայի հետ թույլ տված սխալները, որոնք են համակարգերի ուշ մատակարարումները, և մեր բանակին հասանելի մատակարարումների վտանգավոր կրճատումը», — պնդել է տիկին Քոնվեյ-Մուրեթը, երբ արտաքին գործերի և պաշտպանության մասին զեկույցը քննարկվել է Սենատի կողմից: Նա նաև հիշատակել է Հայաստանը հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ այդ երկրի տարածքային ամբողջականությունը վտանգված է Ադրբեջանի կողմից, և բացի այդ Երևանն արդեն ստացել է ռազմական աջակցության խոստում Փարիզից։ Այդ աջակցությունը կներառի հայկական զինված ուժերի «վերափոխման» աջակցությունը, ինչպես նաև Օպերատիվ ուսումնական ջոկատների տեղակայումը Հայաստանում լեռնային մարտերի և դիպուկահարության ոլորտներում ուսուցման համար: Նախատեսվում է նաև կարողությունների բարձրացում, մասնավորապես հակաօդային պաշտպանության ոլորտում «Միստրալ-3» համակարգերի և «երկիր-օդ» հրթիռների մատակարարմամբ։

Բացի այդ, վերջերս Ֆրանսիան հայկական բանակին է մատակարարել 24 «Բաստիոն» զրահամեքենա, որն ի սկզբանե նախատեսված էր Ուկրաինայի համար։ Ըստ պարոն Սայրիի և տիկին Քոնվեյ-Մուրեթի, շուտով տրվելու է ևս 26-ը: Այնուամենայնիվ, երկու սենատորներն էլ կարծում են, որ դեռ շատ բան կա անելու։ «Ֆրանսիայի իշխանությունները սկսել են Հայաստանին «պաշտպանական» զենք մատակարարել։ Բայց պաշտպանական և հարձակողական զենքերի նման տարբերակումն իրականում այնքան էլ արդյունավետ չէ, ինչպես ցույց է տվել ուկրաինական պատերազմը։ Եկեք չանենք նույն սխալները, որն է ուշ մատակարարումը։ Ուստի անհրաժեշտ է օպերատիվ արձագանքել Հայաստանի բոլոր խնդրանքներին, մասնավորապես հրետանու անհրաժեշտության վերաբերյալ»,- գրել են նրանք բյուջեի եզրակացության մեջ։

Ուստի նրանք խորհուրդ են տալիս որքան հնարավոր է շուտ ուսումնասիրել CAESAr-ների մատակարարումը հայկական բանակին «հաշվի առնելով այդ համակարգերի արդյունավետությունը և Nexter-ի նոր արտադրական հզորությունը 2024 թվականին»։ Սակայն այդ առաջարկը, ամենայն հավանականությամբ, արդեն իսկ ուշացած է, քանի որ Երևանն արդեն պատվիրել է 155 մմ տրամաչափի MArG 155 անիվավոր ինքնագնաց հաուբիցներ հնդկական Bharat Forge Kalyani Group-ից…

Ամեն դեպքում, այդ մոտեցումը չի սահմանափակվելու միայն Հայաստանով… կան նաև այլ «նախկին խորհրդային հանրապետություններ, որոնք որոշել են հեռանալ Ռուսաստանից և անցնել ՆԱՏՕ-ի ստանդարտների»: Դա Մոլդովան և Վրաստանն են:  Երկու բանախոսների կարծիքով, «աջակցությունը, որը կարող է տալ Ֆրանսիան», կլինի «հիմնարար նրանց անկախության հաստատման համար»:

Ֆրանսիայի Սենատը խորհուրդ է տվել հնարավորինս արագ ուսումնասիրել CAESAR հրետանային համակարգերի մատակարարումը Հայաստան՝ հաշվի առնելով այս տեխնիկայի արդյունավետությունը և Nexter-ի նոր արտադրական հզորությունները 2024 թվականին։

Ֆրանսիայի Սենատի հաղորդագրության համաձայն, Հայաստանը վերջերս Thales-ից երեք GM200 ռադիտեղորոշիչ կայանների պատվեր է ստորագրել, և քննարկումներ են ընթանում MISTRAL 3 զենիթահրթիռային համակարգերի մատակարարման շուրջ։

Սենատը նաև նշել է, որ ֆրանսիական «Arquus» ընկերության արտադրած «Bastion» տիպի 24 զրահամեքենա  արդեն ուղարկվել է Հայաստան, որոնց պետք է միանան ևս 26 նույն տիպի մեքենաներ, որոնք հիմա արտադրվում են։

«Ֆրանսիայի իշխանությունները նախաձեռնել են Հայաստանին «պաշտպանական» զենք մատակարարել։ Պաշտպանական և հարձակողական զենքերի այս տարբերակումը իրականում այնքան էլ գործնական չէ, ինչպես ցույց տվեց Ուկրաինայի պատերազմը: Չկրկնենք նույն սխալները և չհետաձգենք այն սարքավորումների մատակարարումը, որոնք անհրաժեշտ կլինեին ի սկզբանե։ Այդ իսկ պատճառով մենք պետք է օպերատիվ արձագանքենք Հայաստանի իշխանությունների բոլոր խնդրանքներին, հատկապես՝ կապված նրանց հրետանու կարիքի հետ», – ասել են Ֆրանսիայի Սենատում:

Զենքի մատակարարման վերաբերյալ պայմանավորվածությունները ձեռք են բերվել 2023 թվականի հոկտեմբերին Փարիզում Ֆրանսիայի ռազմական գերատեսչության ղեկավար Սեբաստյեն Լեկորնյուի և Հայաստանի պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանի հանդիպման ժամանակ։

Հայաստան-Ադրբեջան սահմանի Իջևան-Ղազախ հատվածում նոյեմբերի 30 ին հանդիպեցին Հայաստանի և Ադրբեջանի փոխվարչապետները, որոնք գլխավորում են երկու երկրների սահմանազատման հանձնաժողովները:

Սա Գրիգորյան-Մուստաֆաև 5-րդ հանիդպումն էր և հանդիպման արդյունքով կան պայմանավորվածություններ և համաձայնություններ: «Ոսկանապատ» վերլուծական կենտրոնը ծավալուն հոդվածով անդրադարձել է հանդիպմանն ու դրա արդյունքներին։

Մուստաֆաևի ուղղաթիռով ժամանումը

Բաքվից-Ղազախ՝ օդով: Ադրբեջանական մեդիան մեծ շուքով էր լուսաբանում Մուստաֆաևի ժամանումը: Տարածված տեսանյութերից երևում է, որ Ադրբեջանի փոխվարչապետը հայկական կողմի հետ հանդիպմանը ժամանել է ուղղաթիռով:

Ավելի կաևոր է, թե ինչի մասին լռեց ադրբեջանական մեդիան: Ալիևի ամենավստահելի անձանցից մեկը, Բաքվի ամենապրոֆեսիոնալ բանակցողներից մեկը, Հայաստանի հետ բանակցային առաջնագիծ նետված Շահին Մուստաֆաևը հրաշալի տիրապետում է հայերենին, հայ գրականությանն ու հայոց պատմությանը:

Մուստաֆաևը ծնունդով Նոյեմբերյանի Ջուջևան գյուղից է: Հաճախել է տեղի հայկական 8-ամյա դպրոցը, ապա Նոյեմբերյանի թիվ 2 հայկական դպրոցը, մինչև 23 տարեկանը սովորել է Երևանում Ժողինստիտուտի հայկական բաժնում:

Թե ինչ լեզվով են զրուցել Մուստաֆաևը և Գրիգորյանը բանակցությունների ժամանակ, կողմերը չեն հայտարարում:

Գրիգորյան-Մուստաֆաև պայմանավորվածությունները

Եվ այսպես, սահմանային հանդիպմանը կողմերը համաձայնեցրել են սահմանազատման հանձնաժողովի միջև նիստերի և համատեղ աշխատանքային հանդիպումների կազմակերպման և անցկացման աշխատակարգի տեքստը: Այդ տեքստի մասին ոչինչ հայտնի չէ:

Կողմերը պայմանավորվել են սկսել սահմանազատման հանձնաժողովների համատեղ գործունեության վերաբերյալ կանոնակարգի նախագծի համաձայնեցման աշխատանքները, ինչպես նաև համաձայնության են եկել ակտիվացնել հանձնաժողովների հանդիպումները:

Կողմերը պայմանավորվել են նաև աշխատանքային կարգով նախանշել հանձնաժողովների հաջորդ հանդիպման անցկացման ամսաթիվն ու վայրը: Նախորդ հանդիպումներին ևս նման պայմանավորվածություն ձեռք է բերվել, բայց փորձը ցույց տվեց, որ այդ պայմանավորվածությունը չի կատարվում: Սահմանազատման հանձնաժողովների հանդիպումները վերածվել են բանակցային դադարները մեղմելու միջոցի:

Այս պայմանավորվածությունները նախ հուշում են, որ նախորդ չորս հանդիպումներին առարկայական պայմանավորվածություններ չեն եղել: Այս պայմանավորվածությունները նաև հուշում են, որ դեռ հստակություն չկա՝ կողմերը զգուշավոր են, քայլերը՝ ավելի:

Սահմանազատման հանձնաժողովների հակիրճ նախապատմությունը

Հայ-ադրբեջանական սահմանի սահմանազատման հարցով հանձնաժողովներ ստեղծելու պայմանավորվածությունը ձեռք էր բերվել 2021թ. նոյեմբերի 26-ին Սոչիում՝ Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ռուսաստանի ղեկավարների եռակողմ հանդիպմանը։

Մհեր Գրիգորյանի և Շահին Մուստաֆաևի գլխավորած հանձնաժողովների առաջին երեք հանդիպումները տեղի են ունեցել անցած տարի: Առաջինը՝ 2022-ի մայիսի 24-ին՝ հայ-ադրբեջանական սահմանի Երասխ-Նախիջևան հատվածում, երկրորդը՝ օգոստոսի 30-ին Մոսկվայում, երրորդը՝ նոյեմբերի 3-ին Բրյուսելում:

Չորրորդ հանդիպումը կայացել է այս տարվա հուլիսի 12-ին հայ-ադրբեջանական սահմանին: Թե որ հատվածում, չի նշվում:

Չորրորդ հանդիպումից հետո հայտնի դարձավ, որ դեռ համաձայնություն չկա, թե որ թվականի քարտեզը պետք է հիմք ընդունվի սահմանազատումն իրականացնելիս:

«Որևէ քարտեզի մասով որևէ որոշում չի կայացվել», – հանդիպումից հետո հայտնեցին փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանի գրասենյակից:

Քարտեզի մասին հայտարարություն չկա նաև հինգերորդ հանդիպումից հետո:

Զրո արդյունքի պատճառները

Արդյունքում՝ 5 հանդիպում, զրո արդյունք։ Որովհետև սահմանազատման այս հանձնաժողովներն ունեն ներկայացուցչական բնույթ, և որովհետև սահմանազատման այս հանձնաժողովները չեն որոշելու, թե ինչ քարտեզով և որ սարով անցնի սահմանը: Այդ որոշումը կայացվելու է ավելի բարձր մակարդակում:

Քարտեզների, Հայաստանի տարածքային ամբողջականության մասով կա հստակ տարակարծություն: Եվ այդ տարակարծությունն այս պահին Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև չէ: Տեղին կլինի հիշել Թուրքիայի նախագահի հայտարարությունը, որ Հայաստանի տարածքով թյուքրական միջանցքին դիմադրում է ոչ թե Հայաստանը, այլ Իրանը: Իսկ Իրանը դա անում է մշտապես հայտարարելով՝ կարմիր գիծ է Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը:

Հայաստանի հետ Ադրբեջանի ուղիղ բանակցությունը Թուրքիայի համար հնարավորություն է շրջանցել իրանական դիմադրությունը։ Մանավանդ հիմա, երբ Իրանի նախագահի այցը Թուրքիա հետաձգվեց և Թուրքիա-Իրան բացահայտ դրսևորվող հակասությունները հիմա մերձավորարևելյան մեդիայի ուշադրության կենտրնուն են։ Հիմնական պատճառն իհարկե Գազան է, բայց Հայաստանի տարածքով էրդողանական միջանցքը պատճառների մեջ է։

Մյուս կողմից կա Մոսկվան, որտեղից առաջարկում են սահմանազատման համար օգտագործել խորհրդային քարտեզները։ Առաջարկ ասվածը, իհարկե, մեղմ ձևակերպում է։ Բայց և՛ Փաշինյանը, և՛ Ալիևն արդեն անուղղակի մերժել են այդ առաջարկը՝ յուրաքանչյուրն ունենալով իր պատճառները, բայց սա, իհարկե, ռուսական «առաջարկը» լուսանցքում չի թողնում։

Այսքանով Հայաստանի հետ Ադրբեջանի ուղիղ բանակցությունների թակարդները չեն վերջանում։

Խաղաղության հնարավորության պատրանք ստեղծելով

Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա թիմը, թեև պարբերաբար հայտարարություններ են անում Ադրբեջանի մտադրությունների մասին, որոնք բոլորովին էլ սահմանազատում իրականացնելու մասին չեն, ՀՀ քաղաքացիների առաջ ճշգրիտ չեն դնում այն վիճակը, որում հայտնվել ենք։

Միայն վերջին երեք օրվա կտրվածքով՝ նախ Փաշինյանը հայտարարեց. «Առաջիկայում քննարկում գոնե քարտեզների, սամանների մասով նախատեսված է նոյեմբերի 30-ին սահմանագծման հանձնաժողովների ֆորմատով, և այդ քննարկումներից նաև մենք հետևություններ կանենք, և եթե այլ բանակցություններ լինեն, այլ բանակցություններից մենք հետևություններ կանենք, թե արդյոք Ադրբեջանը պատրաստ է այդ սկզբունքների հիման վրա գնալ խաղաղության, թե Ադրբեջանը հրաժարվում է այդ սկզբունքներից։ Փաստն այն է, որ մինչև այսօր մենք նման վստահություն չունենք ոչ մի կողմում։ Չնայած Ադրբեջանի կողմից հնչել է հայտարարություն, որ ճանաչում է Հայաստանի տարածքային ամբողջականությունը, բայց այստեղ կոնկրետություններ են պետք, թե ինչ նկատի ունենք, ինչ նկատի ունեն իրե՛նք Հայաստանի տարածքային ամբողջականություն ասելով»։

Փաշինյանի այս հայտարարությունը հնչել է նոյեմբերի 27-ին՝ քաղաքացիների հարցերին պատասխանելիս։ Երեք օր անց՝ նոյեմբերի 30-ին ԵԱՀԿ նախարարական 30-րդ համաժողովին Արարատ Միրզոյանը հայտարարեց. «Այս պահին կարող ենք արձանագրել որ միջազգային հանրության լուռ համաձայնությամբ Ադրբեջանը հասել է իր վաղեմի նպատակին՝ ստանալու Լեռնային Ղարաբաղի տարածքն առանց հայ բնակչության։

Այնուամենայնիվ, դա իրականացնելուց հետո էլ ադրբեջանական կողմի պահանջները չեն դադարել. հիմա Հայաստանի Հանրապետության ամբողջ ինքնիշխան տարածքն է դարձել մեր հարևանի թիրախը։ Զուգորդված լինելով շարունակական ատելությամբ, ռազմական հռետորաբանությամբ, ուժի և ուժի սպառնալիքի կիրառմամբ, տարբեր միջազգային դերակատարների, այդ թվում՝ ԱՄՆ և ԵՄ կողմից կազմակերպված հանդիպումներին մասնակցելու մերժման հետ՝ սա ի ցույց է դնում, որ այս երկիրն անկեղծորեն շահագրգռված չէ տարածաշրջանում խաղաղության և կայունության հաստատմամբ»։

Այս խիստ կարևոր և վտանգավոր դրության մասին ամենօրյա ահազանգի փոխարեն Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը շարունակում է խոսել՝ գործածելով «խաղաղության դարաշրջան» եզրը։
Ինչպես ավելի վաղ Փաշինյանը, ու նաև Միրզոյանը միջազգային հարթակներում իրենց ելույթներում էին արել, այս անգամ ևս Միրզոյանը բառացի հայտարարեց, որ չնայած տեղի ունեցած մարդասիրական աղետին, Հայաստանը հավատարիմ է մնում Հարավային Կովկասում խաղաղության նոր դարաշրջանի բացմանը և կարծում է, որ դա դեռ հնարավոր է։

Ամենավտանգավորը թակարդը հենց սա է՝ խաղաղության հնարավորության պատրանք ստեղծելը, երբ իրենք իսկ հայտարարում են, որ դեռ հայտնի չէ՝ ինչ նկատի ունի Ադրբեջանը Հայաստանի տարածքային ամբողջականություն ասելով։ Իրականում հայտնի է, և հայտնի է նաև նրանց՝ Փաշինյանի թիմին, որովհետև Արարատ Միրզոյանն ուղիղ հայտարարում է՝ Հայաստանը թիրախում է։

«Ցավում եմ այս կորստի համար: Դիվանագիտության պատմությունը հազվադեպ է տեսել այնպիսի տիտանների, ինչպիսին Հենրի Քիսինջերն էր»,-Panorama.am-ի հետ զրույցում այսպես արձագանքեց քաղաքագետ, «Պրոֆիլ» հրատակչության հիմնադիր Արմեն Մինասյանը՝ անդրադառնալով ԱՄՆ նախկին պետքարտուղարի մահվանը։

Հիշեցնենք, որ այս հրատարակչությունն է լույս ընծայել Հենրի Քիսինջեր, «Աշխարհակարգ» մենագրությունը։

Արմեն Մինասյանը շեշտեց՝  Քիսինջերը ոչ միայն տպավորիչ տեսական գիտելիքներ ուներ, որոնք ամփոփել է բազմաթիվ ձեռնարկներում ու ժառանգել սերունդներին, այլև իր գիտելիքներն ու հմտությունները ծառայեցրել է միջազգային հարաբերություններում ուժի գործոնը հետ մղելուն, ինչում մեծապես հաջողել է:

«Բավական է հիշել, որ հենց Քիսինջերն է կանգնած Վիետնամի պատերազմի հանգուցալուծում ու ամերիկա-չինական հարաբերությունների բարելավման ակունքներում:

Ավելին, չնայած պատկառելու տարիքին, նա մինչև կյանքի վերջին օրն ակտիվ աշխատել է ու փորձել է ներկայումս ծավալվող կոնֆլիյտային իրադրությունների համար ոչ բռնի ելքեր ցույց տալ:

Վստահ եմ, որ այս դեպքում էլ նա հաջողել է. կասկած չունեմ, որ Ռուսաստան-Արևմուտք այս լարված շրջանը, որում ապրում ենք, ի վերջո ճեղքվելու է այն ուղղությամբ, որը Քիսինջերն էր ցույց տվել:

Ուրախ եմ, որ մենք ապրել ենք նրա ժամանակաշրջանում, ուրախ եմ, որ նրա հիմնարար աշխատություններից մեկը հասանելի ենք դարձրել հայ ընթերցողին»,-ասաց նա։

Բաքվի բարբարոսական վարչախմբին իրականում պետք չէ Հայաստանի հետ ո՛չ «խաղաղության պայմանագիր», ո՛չ էլ ինչ-որ սահմանազատում կամ սահմանագծում, քանզի վերջինիս միակ նպատակը Հայաստանի աշխարհաքաղաքական և նույնիսկ աշխարհագրական մահն է։ Այս մասին գրում է իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը։

«Այդ վարչախումբը և նրա կողմից այժմ կառավարվող արհեստածին Ադրբեջանը քաղցկեղային գոյացություն է, մահաբեր պալար, որը տարածվելու և ախտահարելու և, ի վերջո, սպանելու է մեր հայրենիքի և տարածաշրջանի ամբողջ օրգանիզմն այնքան ժամանակ, քանի դեռ դրա դեմ ազդու և համարժեք միջոցներ չձեռնարկվեն։

Ինչպես ցանկացած նման չարագոյացություն, այն չի դադարելու ձգել տարածվել, ուստի ամոնից առաջ ճշգրիտ ախտորոշումը շատ կարևոր է, իսկ դրան պետք է հաջորդի ոչ պակաս կարևոր հստակ գործողությունների ծրագիրը և ճանպարահային քարտեզը, որի վերջնանպատակը պետք է լինի ոչ թե այդ մահաբեր պալարի գոյության հետ իբր հաշտվելը, ինչն անհնար է, այլ այն արմատախիլ անելը»,- գրել է նա։

ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը ելույթ է ունեցել ԵԱՀԿ նախարարական 30-րդ համաժողովին։ Ելույթը ներկայացնում ենք ստորև․

«Հարգելի՛ գործընկերներ,

Նախևառաջ կցանկանայի շնորհակալություն հայտնել Հյուսիսային Մակեդոնիայի նախագահությանը ԵԱՀԿ-ում` վերջին մեկ տարվա ընթացքում այս կազմակերպությունն առաջնորդելու համար: Իսկապես դա հեշտ գործ չէր, քանի որ ԵԱՀԿ-ն, որը դեռևս հանդիսանում է աշխարհի ամենամեծ անվտանգային կազմակերպությունը, արագորեն հետընթաց է ապրում, քանի որ ժամանակին պատշաճ կերպով ընդունված և լավ մշակված մանդատներն ու պարտավորությունները լիովին անտեսվում են:

Այս գործընթացը սկսվել է մի քանի տարի առաջ, երբ ԵԱՀԿ ձախողեց իր հիմնական խնդիրների իրականացումը՝ վաղ արձագանքումն ու հակամարտությունների կանխումը։ Ցավոք, այս գործընթացը կշարունակվի, քանի դեռ չկա ընդհանուր ըմբռնում, որ աշխարհի ցանկացած կետում միջազգային իրավունքի խախտումը պետք է միանշանակ դատապարտվի և չպետք է հանդուրժվի, այլապես այն անպատժելիության զգացում է առաջացնում՝ սովորական երևույթ դառնալով աշխարհի այլ մասերում։ Ցավոք, ԵԱՀԿ-ի պատասխանատվության տարածքը ևս բացառություն չէ:

Հարավային Կովկասում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը, որի հիմնական պատճառներն էին ատելությունն ու այլատյացությունն իր տարբեր դրսևորումներով և իրենց նախնյաց հայրենիքում ազատ և արժանապատիվ ապրել ցանկացող մարդկանց համար  գոյաբանական սպառնալիքը, այս տարի հասավ իր ավարտական փուլին: Ավելի քան ինն ամիս տևած անմարդկային պաշարումից հետո, սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը հերթական լայնածավալ ռազմական հարձակումն իրականացրեց Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի դեմ, որը հանգեցրեց ԼՂ բնիկ բնակչության զանգվածային բռնի տեղահանմանը: Այս պահին կարող ենք արձանագրել որ միջազգային հանրության լուռ համաձայնությամբ Ադրբեջանը հասել է իր վաղեմի նպատակին՝ ստանալու Լեռնային Ղարաբաղի տարածքին առանց հայ բնակչության։

Այնուամենայնիվ, դա իրականացնելուց հետո էլ ադրբեջանական կողմի պահանջները չեն դադարել. հիմա Հայաստանի Հանրապետության ողջ ինքնիշխան տարածքն է դարձել մեր հարևանի թիրախը։ Զուգորդված լինելով շարունակական ատելությամբ, ռազմական հռետորաբանությամբ, ուժի և ուժի սպառնալիքի կիրառմամբ, տարբեր միջազգային դերակատարների, այդ թվում՝ ԱՄՆ և ԵՄ կողմից կազմակերպված հանդիպումներին մասնակցելու մերժման հետ՝ սա ի ցույց է դնում, որ այս երկիրն անկեղծորեն շահագրգռված չէ տարածաշրջանում խաղաղության և կայունության հաստատմամբ: 

Հարգելի՛ գործընկերներ,

Չնայած տեղի ունեցած մարդասիրական աղետին, Հայաստանը հավատարիմ է մնում Հարավային Կովկասում խաղաղության նոր դարաշրջանի բացմանը և կարծում է, որ դա դեռ հնարավոր է։ Այդ հնարավորությունն իրականություն դարձնելու համար մեզ անհրաժեշտ է փոխադարձաբար Ադրբեջանի անկեղծ ներգրավվածությունը և միջազգային դերակատարների ամուր աջակցությունը մեր ջանքերին, որոնք հիմնված են լավ մշակված և հայտնի սկզբունքների վրա։ Այդ սկզբունքները, որոնք լայնորեն քննարկվել և ընդունվել կամ առնվազն չեն մերժվել Ադրբեջանի կողմից, ներառում են․

• տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչում՝ հիմնված 1991 թ․ Ալմա-Աթայի հռչակագրի վրա և առանց երկիմաստությունների, 
• Հայաստանի և Ադբեջանի միջև պետական սահմանի սահմանազատում ամենավերջին և լեգիտիմ՝ ԽՍՀՄ Գլխավոր շտաբի 1974-78թթ․  քարտեզների հիման վրա,
• բոլոր տրանսպորտային և տնտեսական հաղորդակցությունների ապաշրջափակում՝ երկրների ինքնիշխանության և իրավազորության լիակատար հարգման, ինչպես նաև հավասարության և փոխադարձության սկզբունքների հիման վրա։

Հայկական կողմը վերահաստատում է իր հանձնառությունը վերոնշյալ սկզբունքներին և, ի ցույց է դնելով գործուն քայլեր ձեռնարկելու իր պատրաստակամությունը, վերջերս ներկայացրել է հաղորդակցությունների ապաշրջափակման նախագծի հայեցակարգ, որը մենք կոչել ենք «Խաղաղության խաչմերուկ»: Այս հավակնոտ նախագիծը նպատակաուղղված է կապելու Արևելքը Արևմուտքի և Հյուսիսը Հարավի հետ և տարածաշրջանային համագործակցության միջոցով պայմաններ ստեղծելու տնտեսական և մշակութային կապերի ամրապնդման, ինչպես նաև հակասությունների հարթման և մեր տարածաշրջանի երկրների միջև ավելի լավ փոխկապակցվածության և քաղաքական երկխոսության խթանման համար:

Այս առումով Հայաստան֊Թուրքիա սահմանի բացումը ևս վճռորոշ կարևորություն ունի։ Ինչպես տեղյակ եք, մենք համաձայնություն ենք ձեռք բերել բացել ցամաքային սահմանը 3-րդ երկրների և դիվանագիտական անձնագրեր կրող՝ Հայաստանի և Թուրքիայի քաղաքացիների համար, ինչը վերահաստատվել է նախարար Ֆիդանի կողմից հոկտեմբերի 23-ի մեր երկկողմ հանդիպման ժամանակ: Եվ նույնիսկ հստակ ժամկետներ են նշվել՝ նկատի ունենալով առաջիկա շաբաթները, և հուսով ենք, որ մոտ ապագայում մենք կյանքի կկոչենք այս առաջին, սակայն բավականին շոշափելի քայլը։

Պարոն նախագահ,

Հայաստան֊Ադրբեջան հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում կան նաև մի շարք մարդասիրական հարցեր, որոնք չեն կարող անտեսվել։ Բոլոր հայ գերիների և պահվող անձանց, այդ թվում՝ սեպտեմբերի 19-ից հետո կալանավորվածների ազատ արձակումը, անհայտ կորածների ճակատագրերի պարզաբանմանն ուղղությամբ համագործակցությունը, Լեռնային Ղարաբաղում և դրա շրջակայքում հայկական մշակութային ժառանգության պաշտպանությունը  կարող է ճանապարհ հարթել դեպի երկարատև, արդար և արժանապատիվ խաղաղություն։

Եզրափակելով՝ կցանկանայի ընդգծել, որ Հայաստանը՝ որպես ԵԱՀԿ պատասխանատու անդամ, բազմիցս ապացուցել է իր նվիրվածությունը տարածաշրջանային և գլոբալ խաղաղությանը և շարունակելու է քայլեր ձեռնարկել այդ նպատակով։ Եվ ևս մեկ անգամ վերահաստատում եմ, որ Հայաստանը շարունակում է պատրաստ լինել բանակցություններին, և մեզ անհրաժեշտ է, որ Ադրբեջանը դադարի մերժել  հանդիպելու և խաղաղության պայմանագիրը վերջնականացնելու՝ միջնորդների առաջարկները։  Այս նպատակին հասնելու համար մեզ անհրաժեշտ են բոլոր շահագրգիռ կողմերի և ընդհանուր առմամբ միջազգային հանրության իրական ջանքերը՝ Հարավային Կովկասում բռնության էջը շրջելու և միջազգային օրենքների վրա հիմնված կարգ ամրապնդելու համար։

Շնորհակալություն»։

Լեռնային Ղարաբաղի հայերի դեմ Ադրբեջանի սեպտեմբերյան ահաբեկչության մեջ մեղավորը  Հայաստանը և միջազգային միջնորդներն են,  ԵԱՀԿ ԱԳ նախարարների խորհրդի նիստում հայտարարել է Ադրբեջանի արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովը, հաղորդում են ադրբեջանական լրատվամիջոցները։

Նա Հայաստանին մեղադրել է «անտարբերության» և «վրեժխնդրության համար ժամանակ շահելու փորձի» մեջ, իսկ միջնորդներին՝ «կանխակալ մոտեցման»։ 

Ընդ որում, ըստ նրա, եկել է ժամանակն օգտվելու Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղություն հաստատելու հնարավորությունից։

Հիշեցնենք, որ սեպտեմբերի 19-ին ադրբեջանական զինուժը շփման գծի ողջ երկայնքով խախտել է հրադադարը՝ կիրառելով բոլոր տեսակի զինատեսակներ։ Ադրբեջանական ագրեսիայի արդյունքում հարյուրավոր մարդիկ են զոհվել, այդ թվում՝ խաղաղ բնակիչներ։ Ադրբեջանի լայնամասշտաբ ագրեսիայից հետո Արցախի բնակիչները՝ ավելի քան 100 հազար մարդ, ստիպված են եղել լքել Արցախը՝ չցանկանալով մնալ Հանրապետությունում՝ հաշվի առնելով Ադրբեջանի կողմից սպառնալիքները։

Ռուսաստանն Ադրբեջանի միջոցով ուզում է մեզանից վերցնել «Զանգեզուրի միջանցքը»։

Այս մասին Tert.am-ի հետ ասաց  ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Գագիկ Մելքոնյանը։

Նրա խոսքով՝  Ռուսաստանը մեր տնտեսությունը գրավելուց հետո, արդեն տարածքներն է վերցնում։

«Գազը, հոսանքը, ամեն ինչ տվել են Ռուսաստանին, մեր տնտեսությունը գրավել են, էլ տալու բան չունենք իրենց։ Միշտ Ռուսաստանի շահն ենք առաջնային գնահատել, բայց բոլոր պետությունների շահից առաջ պետք է մեր պետության շահը բարձր գնահատենք»,- շեշտեց իշխանական պատգամավորը։

Մանրամասները՝ տեսանյութում։

ՌԴ Պետդումայի ԱՊՀ հարցերով հանձնաժողովի նախագահ Լեոնիդ Կալաշնիկովը «Ինտերֆաքս»-ին ասել, է, որ օրինագիծը, որը Ռուսաստանի Դաշնություն մուտք գործող օտարերկրացիների կողմից «լոյալության համաձայնագրի» ստորագրում է նախատեսում, գրեթե պատրաստ է, փաստաթղթի վրա աշխատում են ՌԴ Պետդումայի ԱՊՀ հարցերով հանձնաժողովը, նախագահի աշխատակազմը, ՌԴ կառավարությունը և ՆԳՆ-ն՝ համատեղ:

 «Հստակեցվում են՝ ինչ  չափանիշներ  պետք է ամրագրվեն «լոյալության համաձայնագրում»,- ասել է Կալաշնիկովը։

Նա մանրամասնել է, որ փաստաթղթով նախատեսվելու է, որ  ՌԴ մուտք գործող օտարերկրացիները, ստորագրելով վերը նշված համաձայնագիրը, պարտավորվեն որոշ կանոններ պահպանել՝ չզբաղվել այնպիսի գործունեությամբ, որը կարող է խաթարել կամ միտված է ՌԴ ներքին և արտաքին քաղաքականությունը հեղինակազրկելուն, չաղավաղել Հայրենական Մեծ պատերազմի մասին պատմական փաստերը, ՌԴ-ում գտնվելու ընթացքում հավատարիմ մնալ Սահմանադրությամբ նախատեսված դրույթներին, վերաբերող, օրինակ՝ ամուսնության և ընտանիքի ինստիտուտին, համաձայն որի ամուսնությունը տղամարդու և կնոջ միությունն է։ Նախատեսված են նաև մի շարք այլ պարտավորություններ։