Արմավիրի մարզի դատախազ Հակոբ Ղարախանյանի մոտ օրերս տեղի է ունեցել աշխատանքայի խորհրդակցություն, որի ժամանակ քննարկվել են բուժաշխատողների կողմից ոչ պատշաճ մասնագիտական վերաբերմունք ցուցաբերելու հետևանքով մարզում արձանագրված մահվան դեպքերի առթիվ հարուցված քրեական գործերի նախաքննության ընթացքը: Խորհրդակցությանը մասնակցել են մարզի դատախազության դատախազները, ոստիկանության Արմավիրի բաժնի և քննչական բաժանմունքի պետերը, քննչական խմբի քննիչները, ինչպես նաև մարզի լրատվամիջոցների, հասարակական կազմակերպությունների ու ՇՊԱԿ-ի ներկայացուցիչներ՝ հաշվի առնելով հասարակական հնչեղությունը:

Մարզի դատախազն անդրադարձել է առանձին քրեական գործերի՝ քննչական մարմինների ուշադրությունը հրավիրելով այն խնդրի վրա, որ երբեմն ճիշտ չեն որակվում մեղադրյալների արարքները: Քննարկվել է մասնավորապես Այգևան գյուղի բնակիչ, 1943 թ. ծնված Վռամ Խլղաթյանի հանկարծամահության, ինչպես նաև 3 մանկահասակ երեխաների մահվան փաստերի առթիվ հարուցված քրեական գործի քննության ընթացքը:

Վ.Խլղաթյանի հանկարծամահության դեպքի առթիվ ոստիկանության Արմավիրի բաժնում նախապատրաստվել են նյութեր: 14.12.2010 թ. որոշում է կայացվել քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին և ուղարկվել Արմավիրի մարզի դատախազություն` որոշման օրինականությունն ստուգելու համար։ Արդյունքում՝ Արմավիրի մարզի դատախազությունում վերացվել է քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին որոշումը, և 2010 թ. դեկտեմբերի 21-ին ՀՀ քրեական օրենսգրքի 129-րդ հոդվածի 2-րդ մասով (հիվանդին օգնություն ցույց չտալը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է հիվանդի մահ) հարուցվել քրեական գործ, քանի որ նյութերը տեղեկություն են պարունակել, ըստ որի` Վռամ Խլղաթյանի մահը «Արմավիր» բժշկական կենտրոնի շտապ բուժօգնության ծառայության աշխատակիցների կողմից իրենց պարտականությունները ոչ պատշաճ կատարելու հետևանք է եղել:

Պարզվել է, որ Վ֊. Խլղաթյանի հարազատները 05.12.2010 թ. ժամը 00:30–ին զանգահարել են Արմավիրի շտապօգնության կայան և օգնություն խնդրել նրա առողջական վիճակի կտրուկ վատացման կապակցությամբ։ Շտապօգնության աշխատակիցները բենզին չլինելու անհիմն պատճառաբանությամբ չեն մերժել են մեկնել, ինչի հետևանքով Վ. Խլղաթյանը պատշաճ և ժամանակին բուժօգնություն չստանալով` հարազատների կողմից հիվանդանոց տեղափոխելու ճանապարհին մահացել է։  Քրեական գործի նախաքննությունը հանձնարարվել է ՀՀ ոստիկանության Արմավիրի մարզի քննչական բաժնին: Հիմնավորվել է, որ նույն ժամանակահատվածում բժշկական կենտրոնն ունեցել է մեծ քանակությամբ վառելիք, և այդ պատճառաբանությամբ հիվանդին օգնություն ցույց չտալը հիմնավոր չէ։ Նախաքննության ընթացքում նշանակված հանձնաժողովային դատաբժշկական փորձաքննության եզրակացության համաձայն՝ Վ.Խլղաթյանի մահը «Արմավիրի ԲԿ» ՓԲԸ բժիշկների անգործության և մասնագիտական պարտականությունների ոչ պատշաճ կատարման հետևանք է:

Նախաքննությամբ պարզվել է նաև, որ Վռամ Խլղաթյանի մահը միակը չէ, որ պայմանավորված է «Արմավիր» ԲԿ բուժաշխատողների կողմից թույլ տրված մասնագիտական ոչ պատշաճ գործունեությամբ։ Նույն պատճառներով մահացել են նաև մանկահասակ 13.03.2009 թ. ծնված Հովհաննես Հովհաննիսյանը և 04.09.2007 թ. ծնված Արտաշես Աեդրակյանը։ Դրանք հիմնավորվել են դատաբժշկական փորձաքննություններով։
Հ. Հովհաննիսյանի մահվան փաստի առթիվ 17.02.2011 թ. ՀՀ քրեական օրենսգրքի 130-րդ հոդվածի 2-րդ մասով (Բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնողների կողմից մասնագիտական պարտականությունները չկատարելը կամ ոչ պատշաճ կատարելը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է բուժվող հիվանդի մահ) Արմավիրի մարզի դատախազությունում հարուցվել է քրեական գործ։ Նույն հոդվածով քրեական գործ է հարուցվել նաև Ա. Սեդրակյանի մահվան փաստի առթիվ՝ 26.05.2011 թ.: Նշված 2 քրեական գործերը միացվել են մեկ վարույթում։

30.05.2011 թ. քրեական գործին են միացվել նաև Մեծամոր քաղաքի բնակիչ Հայրապետ Գաբրիելի Կիրակոսյանի մահվան վերաբերյալ նախապատրաստված նյութերը` նկատի ունենալով, որ Արմավիրի շտապօգնության կայանի աշխատակիցները վերջինիս հարազատների կանչին ևս չեն արձագանքել և հիվանդին բուժօգնություն չեն ցուցաբերել։

Նախաքննության ընթացքում պարզվել է նաև, որ «Արմավիրի ԲԿ» ՓԲԸ-ում 2007-2008 թթ. ընթացքում կատարվել են ֆինանսական բնույթի չարաշահումներ, որոնց հետևանքով առանձնապես խոշոր չափի գումարներ են հափշտակվել պետական բյուջեից։ Դրանք արձանագրվել են ՀՀ ֆինանսների նախարարության մասնագետների իրականացրած ստուգման ակտում։

Հաշվի առնելով քրեական գործի բարդությունը` մարզի դատախազի ցուցումով կազմվել է քննչական խումբ։
Քրեական գործի նախաքննության ընթացքում ձեռք բերված ապացույցների հիման վրա 03.06.2011 թ. «Արմավիրի ԲԿ» ՓԲԸ տնօրեն Ն.Գևորգյանը որպես մեղադրյալ է ներգրավվել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 315-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, իսկ շտապօգնության կայանի բժշկուհի Ք.Հայրապետյանը և վարորդ Մ.Ասատրյանը ՀՀ քրեական օրենսգրքի 129-րդ հոդվածի 2-րդ մասով։ Նրանց նկատմամբ որպես խափանման միջոց է կիրառվել չհեռանալու մասին ստորագրությունը։ Մարզի դատախազության ավագ դատախազ Ա.Սահակյանի 09.06.2011 թ որոշմամբ` «Արմավիրի ԲԿ» ՓԲԸ տնօրեն, մեղադրյալ Ն.Գևորգյանի պաշտոնավարումը ժամանակավորապես դադարեցվել է: Դատախազի որոշման հիման վրա Արմավիրի մարզպետի 14.06.2011 թ. կարգադրությամբ դադարեցվել Է Ն.Գևորգյանի պաշտոնավարությունը: Ն.Գևորգյանը նախկինում երկու անգամ դատապարտվել է, իսկ նրա վերաբերյալ մեկ քրեական գործ` կարճվել: Վերջին անգամ նա դատապարտվել է 2007 թվականի դեկտեմբերին` պաշտոնական կեղծիքի համար:

Խորհրդակցության ընթացքում մարզի դատախազի կողմից կոնկրետ ցուցումներ և հանձնարարություններ են տրվել դատախազներին, քննիչներին, ոստիկանության ստորաբաժանումների ղեկավարներին: Ուշադրություն է հրավիրվել այն հանգամանքի վրա, որ ճիշտ չեն որակվել առաջադրված մեղադրանքները, ցուցում է տրվել վերաորակել արարքները մանկահասակ երեխաների մահվան դրվագներով և մեղադրանքներ առաջադրել ՀՀ քրեական օրենսգրքի 130-րդ հոդվածի 2-րդ մասով, և յուրաքանչյուր առանձին դրվագով սեղմ ժամկետում գնահատականի արժանացնել նաև մյուս բժիշկների արարքները։ Հանձնարարվել է դադարեցնել քրեական հետապնդումը շտապօգնության ծառայության վարորդի նկատմամբ, քանի որ վերջինս ՀՀ քրեական  օրենսգրքի 129-րդ հոդվածի սուբյեկտ չէ։

Քրեական գործի դատավարական ղեկավարման և դատախազական հսկողության արդյունավետությունը բարձրացնելու նպատակով դատավարական ղեկավարումը հանձնարարվել է երեք դատախազների` Արմավիրի մարզի դատախազի տեղակալ Ա.Գաբրիելյանին, դատախազության ավագ դատախազներ Ա.Կարապետյանին և Ա.Սահակյանին, որոնք ղեկավարումն իրականացնում են ըստ դրվագների։

Առողջապահության ոլորտում ընթացող բարեփոխումները թեւակոխել են հաջորդ փուլ, որի գլխավոր խնդիրն է  բարելավել հիվանդ-բժիշկ փոխհարաբերությունները: Այս մասին հունիսի 30-ի ասուլիսում հայտնեց ՀՀ Առողջապահության նախարարության աշխատակազմի ղեկավար Սուրեն Քրմոյանը: Ըստ նրա, մարտ-ապրիլ ամիսների ընթացքում  բարեփոխումների շրջանակում իրականացվող ծրագրերի ընդհանուր դիտարկումը ցույց է տվել, որ դրանք  դրական են գնահատվում ոլորտի աշխատողների կողմից, եւ դրանց շնորհիվ ոլորտում դրական միտումներ է  նկատում նաեւ հանրությունը£

Սուրեն Քրմոյանը նշեց, որ բարեփոխումները միաժամանակ ի հայտ են բերում նաեւ բացասական երեւույթներ կազմակերպչական, վարքագծային   եւ ֆինանսական   խնդիրներ£ Ըստ նրա, արձանագրված թերությունները օրեր առաջ քննարկվել են նախարարի մոտ,  ով հանձնարարական է տվել  բուժհաստատությունների տնօրեններին  վերլուծել բացահայտված թերությունները, կարգապահական  պատասխանատվության ենթարկել թերացած աշխատակիցներին ընդհուպ մինչեւ աշխատանքից ազատելը:

ԱՆ աշխատակազմի ղեկավարը հայտնեց, որ նախատեսվում է փոխել առողջապահական հաստատությունների կառավարման համակարգը. յուրաքանչյուր հաստատությունում  ձեւավորվելու են կառավարման խորհուրդներ, որոնք լուծելու են հաստատության բոլոր ռազմավարական խնդիրները: Խորհուրդներում, բացի առողջապահության նախարարության ներկայացուցիչներից,  ներգրավվելու  են հասարակական ու ֆինանսական կազմակերպությունների,  աուդիտորական ընկերությունների  ներկայացուցիչներ£ Նախարարի կողմից հանձնարարականներ են տրվել նաեւ  բուժհաստատություններում վճարումները կանոնակարգելու վերաբերյալ:

Ս.Քրմոյանը անդրադարձավ նախօրեին արձանագրված միջադեպին կարիճի խայթոցից տուժած անձը զանգահարել էր շտապօգնության ծառայություն, նրան ասել էին, որ չեն կարող իրեն օգնել: Ըստ նախարարության պատասխանատուի,  հիվանդը  չի հայտնել,  որ խոսքը կարիճի խայթոցի մասին է: Սակայն նախարարությունում քննարկվում է  հեռախոսազանգին պատասխանող դիսպետչերի գործողությունների օրինականության հարցը  նա պարտավոր էր կապվել հիվանդի բնակության  տարածքի շտապօգնության ծառայության հետ եւ տեղեկացնել դեպքի մասին: «Սպասվում է տվյալ անձի ազատու»,- ասաց Ս.Քրմոյանը:

Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությունն իրականացնում է բոլոր անհրաժեշտ կանխարգելիչ եւ հակահամաճարակային միջոցառումները աղիքային վարակիչ հիվանդությունների եւ սննդային թունավորումների առաջացումը եւ տարածումը կանխելու համար` հատկապես Գերմանիայում եւ եվրոպական այլ երկրներում բուսական ծագմամբ սննդամթերքի պատճառով աղիքային ցուպիկով հարուցված սուր աղիքային վարակի տարածման ֆոնին:

Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարությունը կոչ է անում բնակչությանը.

• չգնել անհայտ ծագման, ոչ սահմանված վայրերում եւ առանց պատշաճ ջերմաստիճանային եւ հիգիենիկ պայմանների վաճառվող, հատկապես` արագ փչացող սննդամթերք,

• սննդամթերքը (մրգեր, բանջարեղեն, հատապտուղներ եւ այլն) օգտագործելուց առաջ լավ լվանալ միայն հոսող խմելու ջրով (չօգտագործել առուների, գետերի ջրերը),

• Հետեւել ձեռքերի հիգիենային՝ հաճախակի լվացվել օճառով, հատկապես սնունդ պատրաստելուց եւ ուտելուց առաջ:

• Սննդամթերքը պահել փակ տարաներում` ճանճերի աղտոտումը կանխարգելելու նպատակով:

• Չթույլատրել երեխաներին լողալ դեկորատիվ ջրավազաններում, ոռոգման ջրանցքերում:

• Խմելու ջրի համային եւ գունային հատկությունների փոփոխությունների, տեսանելի նստվածքների առկայության դեպքերում այն օգտագործել միայն եռացնելուց հետո եւ անհապաղ ահազանգել ջրամատակարարման համակարգը սպասարկող եւ վերահսկող մարմիններին:

• Ջրանջատումներից հետո ծորակից ջուրն օգտագործել որոշ ժամանակահատված հոսելուց հետո:

• Աղիքային վարակիչ հիվանդությունների ախտանշանների (լուծ, որովայնի շրջանում ցավ, տենդ, փսխում) առկայության դեպքում անհապաղ դիմել բժշկի:

Մոտալուտ կլիմաքսը՝ դաշտանադադարը, հայտարարում է կնոջ  վերարտադրողական առաքելության ավարտը, և կանանց մեծամասնությունը մինչև էսօր դա ընկալում է որպես ողբերգություն. «Ես էլ լիարժեք կին չեմ լինի, կդառնամ ներվի կծիկ, որ մեկ տաքանում, մեկ սառում է, սիրտս էլ ափերից դուրս կգա»: Տղամարդկանց են սկսում նախանձել, որ իրենց մոտ էդպիսի բաներ չկան: Նույնիսկ որոշ բժիշկներ են այդ մոլորությանը նպաստում, երբ 35-ամյա կնոջն ասում են. «Դե, ազիզ ջան, ժամանակն է մտածել կլիմաքսի մասին, ոչինչ չես կարող անել, դրանից էլ համ ճնշումդ է թռնում, համ ցիկլդ ռեգուլյար չի»: Ու ներշնչանքն էնքան մեծ է լինում, որ կանայք արդեն իրենց պարտքն են համարում վատ զգալ կլիմաքսի մասին հիշելուց: Էնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ էդ «ճակատագրական» շրջանը բարդացնում է մեր կանանց կեսից ավելի հատվածի կյանքը: Բայց իրականում ախր կարելի է կլիմաքսի ընթացքում շատ հաճելի կյանքով ապրել:

Կա ռուսական մի ասացվածք.  «В сорок пять, баба — ягодка опять». Իրականում կլիմաքսը բնության յուրատեսակ հոգատարությունն է կնոջ նկատմամբ՝ մայր բնությունը վերջապես ազատագրում է կնոջը երեխաներ կրելու ու ունենալու ծանր բեռնվածությունից, ու էլ չկա նաև անցանկալի հղիության վախը, կինն ազատ է այլևս:

Կլիմաքսի պատճառը ձվարանների ֆունկցիայի մարումն է, որի հետևանքով դադարում են կանացի հորմոններ արտադրվել: Դա տեղի է ունենում աստիճանաբար, որպեսզի օրգանիզմը հասցնի վերակառուցվել նոր պայմաններում: Դաշտանային ցիկլը խախտվում է, դառնում ոչ կանոնավոր, իսկ հետո էլ ընդհանրապես դադարում է՝ ավարտվելով դաշտանադադարով:  Վերարտադրողական համակարգը սկսում է կնոջ օրգանիզմում գործել 7-8 տարեկանից մինչև 60-65 տարեկանը: Իսկ հակառակ գործող պրոցեսը կլիմաքսն է: Սկզբում կլիմաքսը «կասեցնում է» երեխա ունենալու կնոջ ունակությունը, իսկ հետո՝ նաև դաշտանը: Ընդ որում` դա միանգամից տեղի չի ունենում: Սովորաբար այս պրոցեսը կարող է ձգվել մինչև 10 տարի (երբեմն նույնիսկ՝ ավելի երկար):

Կլիմաքսի վրա հասնելու տարիքը հիմնականում ժառանգաբար փոխանցվում է մորից աղջկան և կախված չի ոչ սեռական ակտիվությունից, ոչ ֆիզիկական աշխատանքից, ոչ էլ լավ կամ վատ սնվելուց:

Ավելի հաճախ կլիմաքսը սկսվում է 50-51 տարեկանում, իսկ նախորդող շրջանը սկսվում է 45 տարեկանից: Կանայք հաճախ շփոթում են զանազան հորմոնալ խանգարումները, որոնք ուղեկցվում են նյարդային խանգարումներով, կլիմաքսի հետ: Դա կլիմաքս չի, հանգստացեք, և շատ հեշտ կարող է վերականգնվել ճիշտ սնվելու ու համապատասխան նյարդաբանական բուժումից հետո: Չնայած ոչ մի բան կլիմաքսի տարիքի վրա չի ազդում, այնուամենայնիվ կա վիճակագրություն՝ այն կանայք, ովքեր երջանիկ են անձնական կյանքում, կանոնավոր սեռական կյանք ունեն, հավանաբար կմտնեն այն 35 տոկոս երջանիկների մեջ, որոնց մոտ կլիմաքսն ընթանում է առանց սիմպտոմների:

Նշեմ նաև՝ որակյալ սեռական կյանք, որի արդյունքը պետք է լինի կնոջ բավարարվածությունը, ինչը պակասում է 70 տոկոս հայ կանանց կյանքում, և դա բնավ հայկական գենետիկ առանձնահատկություն չի, այլ քյառթուության ու տգիտության հետևանքով ձևավորված տղամարդկային անկարողության մի տեսակի, երբ սեռական ակտը սահմանափակվում է միայն կոիտուսով՝ առանց արտաքին սեռական օրգանների, մասնավորապես ծլիկի ստիմուլյացիայի, որից էլ հենց էդ 70 տոկոսի մոտ տեղի է ունենում օրգազմ: Ուրեմն, ինչպիսի զուգընկեր ունես՝ այդպիսի կլիմաքս էլ կունենաս:

Կլիմակտերիկ շրջանի սկսվելուն պես, դաշտանի տևողությունն ու արյան քանակը փոխվում են՝ 1-2 օր տևող կարճատև սուղ դաշտանից մինչև 10-12 օրանոց արնահեղումների: Մի բան է կարևոր այստեղ. առաջին իսկ սիմպտոմները նկատելուն պես կինը պետք է դիմի բժշկի: Այլապես, մնալով անիմացության մեջ, կինը սթրեսներ է ապրում, նաև արնահոսությունների պատճառով կտրուկ ընկնում է հեմոգլոբինը, որը կարող է չարորակ գոյացությունների պատճառ հանդիսանալ: Բացի դրանից, կինն իրեն թույլ ու տկար է զգում, չի կարողանում լիարժեք աշխատել:

Կլիմաքսի հիմնական դրսևորումները

Սրտխփոց, տաքության զգացողություն՝ իրական ջերմության բացակայության դեպքում, կարմրած դեմք և պարանոց՝ դա էն է, ինչի մասին ասում են. «Բուղը վրես ա տալիս»: Հենց էդ դավաճան «բուղն» է, որ շուրջբոլորին նկատելի է դարձնում ձեր կլիմաքսը: Լինում են նաև հոգեբանական բնույթի խնդիրներ, տրամադրության անկում, դեպրեսիա, սթրես, արագ նյարդայնանալու հակում, մոռացկոտություն, քնկոտություն: Այնուհետև՝ եղունգների փխրունություն, մազաթափություն, կնճիռներ, ինչպես նաև սեռական բնույթի խնդիրներ:

Շատերը բողոքում են անքնությունից, նյարդային գրգռվածությունից, սկսում է  տատանվել արյան ճնշումը, սրտի դեղերն էլ չեն ազդում: Կարդիոգրաման ու այլ հետազոտությունների արդյունքներն էլ նորմալ են: Հետևաբար՝ սրտանոթային խանգարումներն էլ կարող են լինել կլիմաքսի հետևանք:

Լինում է նաև հաճախամիզություն: Սկսում է չորանալ լորձաթաղանթը՝ անընդհատ ջուր ես ուզում, աչքերդ կարմրում են, կոնյունկտիվիտ է առաջանում, բնական քսուքի պակասը բարդացնում է սեռական հարաբերությունը՝ դարձնելով ցավոտ: Երբեմն հայտնաբերում են ֆիբրոմաներ, բայց պետք չի վռազ վազել վիրահատվելու, կլիմակտերիկ շրջանի ֆիբրոմաների 70 տոկոսն ինքն իրեն ներծծվում է կլիմաքսի ավարտից հետո:

Հետո, ցավում են ոսկորները, հոդերը, մեջքը՝ կալցիումի պակասից է, որը նույնպես հորմոնալ պատճառ ունի: Կնոջ ատամների վիճակը շատ լավ վկայում է կալցիումի քանակության մասին օրգանիզմում, էնպես որ՝ եթե ատամներդ լավ չեն՝ կալցիումի հաբեր պետք է ընդունես, որ չընկնես ոտուձեռ:

Կնոջ կյանքի ոչ էդքան վատ մասը ներառում է կլիմաքսի ու կլիմաքսից հետո շրջանը: Երեխաները մեծացել են, նյութական վիճակը քչից-շատից կայուն է, ավելի շատ ժամանակ է հայտնվել վաղուց երազած ցանկություններն իրականացնելու համար: Ոչինչ չպետք է խանգարի մեզ՝ կյանքն ամբողջությամբ վայելելու համար: Ու եթե կա հնարավորություն՝ անցնել կլիմաքսի միջով առանց «բուղը վրեդ տալու», ճնշման ու կլիմաքսի այլ «հաճույքների», ապա ինչո՞ւ դա չանել՝ դիմելով բժշկի:

Հորմոնափոխարինող թերապիան ոչ միայն լիկվիդացնում է անցանկալի ու ծանր սիմպտոմները, այլ նաև կյանքին այլ որակ է տալիս: Ի դեպ, Ալցհեյմերի հիվանդությունը, որով ավելի շատ կանայք են տառապում, նույնպես հորմոնների պակասության հետևանք է:

Անհատապես ընտրված հորմոնային թերապիան, որը նշանակվում է միայն անալիզների արդյունքների հիման վրա, քանի որ դրանց քանակի տատանումներն ահավոր մեծ են, զգալիորեն կթեթևացնի քո վիճակն ու ոչ մի վնաս չի տա օրգանիզմիդ: Մենակ թե ինքնագլուխ ոչինչ չանես: Ու մի վախենա գիրանալուց, դա 3-4 կիլոգրամից ավել չի, մանավանդ՝ եթե էդքան լավ բան կա դրա մեջ: Համենայն դեպս, ամեն ինչ պետք է արվի միայն բժշկի հետ խորհրդակցելուց հետո, թե չէ իմ մի ընկերուհու նման, որ հարևանուհուն կլիմաքսի շրջանում նշանակված դեղից առել խմել էր, ու 42 տարեկանում մնացել առանց դաշտանի՝ դեղը արնահոսությունը կանգնեցնելու համար էր:

Կլիմաքսի շրջանում, սենց ասած, հորմոնալ հեղափոխություն է տեղի ունենում կնոջ օրգանիզմում: Այդ փոփոխություններն օրգանիզմում նոր անհարմարություններ են ստեղծում, եթե սնունդը ճիշտ չի լինում, օրգանիզմը չի ստանում իրեն անհրաժեշտ հանքային նյութերն ու ճարպերը, «նեղվում են» հատկապես սրտի մկաններն ու ոսկորները:

Հանքային նյութերը պաշտպանում են սիրտը, իսկ ճարպերը էստրոգենների համար դառնում են հումք: Էստրոգենը կարգավորում է խոլեստերինի մակարդակը, նաև ապահովում է ոսկրային համակարգը կալցիումով: Երբ դրանց քանակը բավարար չի լինում, թուլանում է նաև ոսկորների պաշտպանվածությունը: Դրա համար կլիմաքսի շրջանում պետք է օրգանիզմը սնուցել այնպիսի նյութերով, որոնք կփոխարինեն կանացի հորմոններին: Բարեբախտաբար, բնությունը կնոջը խոտաբույսեր է նվիրել, որոնք կպաշտպանեն ու կսնուցեն նրա սիրտն ու ոսկորները: Որոշ նյութեր պարունակում են կալցիում, որն ամրացնում է ոսկորների ուժը, իսկ մագնեզիումն օգնում է ոսկորներին՝ յուրացնել կալցիումը:

Եթե չես ուզում հորմոններ, կան դեղաբույսեր: Եթե էդքան էլ վատ չես զգում, կարող ես դեղաբույսերով յոլա գնալ, բայց դրան պետք է անպայման գումարես ֆիզիկական ծանրաբեռնվածություն, շատ շարժվես: Լավ կլինի՝ գնաս լողավազան, բայց մի պայմանով՝ ինչ էլ անելու լինես ֆիզիկապես, պետք է քեզ հաճելի լինի, ոչ թե զոռով:

Դեղաբույսեր, որոնք կթեթևացնեն վիճակդ

Շնկոտեմ (Клоповник), Ալոճենի (Боярышник), Կարմիր երեքնուկ (Красный клевер), Խայթող եղինջ (Жгучая крапива), Վարսակ (Овес)

Խոտաբույսերից պատրաստիր թուրմեր: Չորացրած բույսը լցրու տարայի մեջ և վրան եռացրած ջուր լցրու: Լավ փակիր տարայի բերանը և թող 4-8 ժամ: Ամեն օր մի բաժակ խմի դրանից: Թուրմը կարող ես սառնարանում պահել 2 օր: Առավել արդյունավետ լինելու համար 2 օր խմիր նույն բույսի թուրմը, հետո փոխիր խոտաբույսը: Համը լավացնելու համար մի քիչ անանուխ՝ նանա, ավելացրու ու կիտրոն:

Թեթև կլիմաքս քեզ, ընկերուհիս:

Որ Երևանի քաղաքապետարանն ամենակոռումպացված կառույցներից էր և է, դժվար թե որևէ մեկի մոտ կասկած հարուցի: Այստեղ վարչության պետերի և նույնիսկ շարքային աշխատակիցների մակարդակով հնարավոր էր ցանկացած գործարք իրականացնել, բնականաբար՝ համապատասխան վարձատրության դիմաց: Ասում են, փողի կարիք չունեցող քաղաքապետ Կարեն Կարապետյանը որոշել է ձեռնպահ մնալ գործարքներից և ուղղակի քաղաքապետ է աշխատում, քանի որ դրայվ է զգում դրանից, այլ ոչ թե՝ որովհետև Երևանի քաղաքապետ լինելը եկամտաբեր գործ է: Բայց որ քաղաքապետարանի աշխատակազմին անգամ Կարեն Կարապետյանի դրայվը չի կարող զերծ պահել գործարքներից, կարելի է շատ հանգիստ ապացուցել` ուշադիր հետևելով այստեղ ընդունվող որոշումներին: Այդպիսի գործարքներից մեկը մեզ հաջողվեց բացահայտել Երևանի ավագանու խորհրդի վերջին նիստից հետո:

Մայիսի 6-ի նիստում քաղաքապետարանի առողջապահության վարչության պետ Արմեն Ուլիխանյանը (ամենայն հավանականությամբ՝ այս գործարքի շահագրգիռ կողմերից մեկը) ավագանու խորհրդին մի որոշում հրամցրեց` ակնկալելով արագ «դակում»: Ավագանու անդամները, սակայն, Ուլիխանյանի սպասելիքները չարդարացրին. «Թիվ 4 բուժսանմաս» և «Թիվ 13 պոլիկլինիկա» ՓԲԸ-երը միացնելու որոշումը կասկածներ ծնեց ավագանու մի քանի անդամի մոտ, և հարցը թեժ քննարկման առիթ դարձավ:

Վարչության պետը կրծքով պաշտպանում էր իր առաջարկը, փաստարկներ բերում հօգուտ միացման, տեղյակ լինելով գումարները տնտեսելու և ոչ մի ավելորդ դրամ չծախսելու քաղաքապետի մտադրության մասին՝ պնդում էր թիվ 4 բուժսանմասի պահպանման աննպատակահարմարության մասին: Մի խոսքով, վարչության պետն արեց ամեն ինչ, որպեսզի, գուցեև նախապես կայացած, գործարքը հաջողությամբ ավարտին հասցնի: Անգամ Կարեն Կարապետյանը, անտեղյակ լինելով, թե իրենցից ինչ են ներկայացնում հիշյալ բուժհաստատությունները, զգաց, որ ինչ-որ բան այն չէ, և առաջարկեց հարցի պարզաբանման համար առանձին քննարկում կազմակերպել:

Քաղաքապետ Կարեն Կարապետյանին և Երևանի ավագանու խորհրդի անդամներին գործարքին ակամա մասնակցությունից զերծ պահելու ցանկությամբ՝ ներկայացնենք այս ընթացքում մեր բացահայտածը:

Գործարքի հիմքում իսկապես որոշ մարդկանց շահերն են ընկած և, ինչպես միշտ է կատարվում մեզանում, մեկ-երկու հոգու շահի համար տուժողը մի ամբողջ կոլեկտիվ է լինելու:

Եվ այսպես, թիվ 4 բուժսանմասը, այսպես կոչված, Կաուչուկի պոլիկլինիկան է: Սա ժամանակին մեծ բուժհաստատություն էր` շուրջ 200 աշխատողով, «Պոլիվինիլացիտատ» գործարանում ուներ մասնաճյուղ, տարբեր գործարաններում էլ ուներ առողջապահական կայաններ` առկայաններ, որոնք փակվեցին, երբ պոլիկլինիկաներում վճարումը սկսեց իրականացվել սպասարկվող բնակիչների թվով: Ներկայումս այս բուժհաստատությունում աշխատում է շուրջ 40 աշխատող, և հենց նրանց էլ հիշյալ գործարքով պատրաստվում են վերադրույքավորել անգամ սեփական աշխատակիցների համար նորմալ պայմաններ չունեցող թիվ 13 պոլիկլինիկայում:

Բացի որոշ սուբյեկտներին ձեռնտու դրդապատճառներից, այստեղ առավել հետաքրքիր է, թե ինչու՞ հենց անպայման թիվ 13 պոլիկլինիկայի հետ է հարկավոր միավորել այս բուժհաստատությունը, երբ թիվ 18 պոլիկլինիկան ևս կարող է շատ ավելի մեծ շանսեր ունենալ թիվ 4-ի հետ միավորվելու առումով:

Բանն այն է, որ թիվ 4 բուժսանմասը երկար տարիներ ղեկավարում էր Էմիլ Նաջարյանը` հայտնի Էմիլ Վարդգեսովիչը, ում հաջողվեց երկրի համար ամենածանր տարիներին անգամ պոլիկլինիկան կենդանի պահել որպես ակտիվ հիմնարկ:

Նրա շնորհիվ էր, որ այս բուժհաստատությունը դարձավ այն կենտրոնը, որը կազմակերպում է աշխատողների բժշկական հետազոտություններ. տարբեր հիմնարկների աշխատողները տարեկան մեկ անգամ պարտադիր կարգով անցնում են բժշկական զննություն, ինչի իրավասություն ուներ միայն թիվ 4 բուժսանմասը: Հարգարժան Էմիլ Վարդգեսովիչը կարողանում էր իր հեղինակության շնորհիվ նորանոր ընկերությունների հետ պայմանագրեր կնքել: Այդպես, այս հաստատությունում էին հետազոտվում «Հայաստանի Էլեկտրական ցանցեր»-ի, «Մաքուր երկաթ»-ի, «Գրանդ-Տոբակո»-ի, «Հայկենցաղքիմիա»-ի, «Սթար»-ի, Շենգավիթի մանկապարտեզների և բազմաթիվ այլ հիմնարկ-ձեռնարկությունների աշխատողները:

Բուժհաստատությունը, բացառապես իր հեղինակության շնորհիվ, առանց  պետական աջակցության վերազինվեց անհրաժեշտ լաբորատոր սարքավորումներով: Ավելին, հենց կնքված պայմանագրերի շնորհիվ, եթե պետությունից հատկացվող գումարը հիշյալ բուժհաստատությանը կազմում է շուրջ 12 մլն դրամ, ապա վճարովի ծառայություններով այս հիմնարկը ունի շուրջ 14 մլն դրամի եկամուտ:

Երբ գործարաններն այլևս չէին աշխատում, այսինքն` թիվ 4 բուժսանմասը, կարելի է ասել, զրկվում է իր հիմնական կոնտիգենտից, դարձյալ երջանկահիշատակ Էմիլ Վարդգեսովիչի ջանքերի շնորհիվ ամեն ինչ արվում է, որ հաստատության գործունեությունը չդադարի: Պոլիկլինիկային կցվում է 3 տեղամաս. թիվ 18 պոլիկլինիկայից երկու տեղամաս է վերցվում, թիվ 13-ից` մեկ: Այդպես՝ այս բուժհաստատությունն ապահովվում է շուրջ 4000 բնակչով, որոնց առողջության պահպանման խնդիրները հոգալու համար էլ պետությունը գումար է հատկացնում:

Այստեղ շատ ավելի հետաքրքիր է, թե ինչպե՞ս կարող էր Երևանի ավագանու խորհրդին ներկայացվել որոշում` լաբորատոր սարքավորումներով, հավելյալ վճարովի ծառայություններ մատուցող, այսինքն` ինքնաբավ մի հիմնարկի լուծարման և մեկ այլ հաստատության միացման մասին, ու՞մ գլխում կարող էր նման անհեթեթ գաղափար ծնվել: Հենց այս հարցի պատասխանն էլ հնարավորություն տվեց շատ ավելի հետաքրքիր իրողություններ բացահայտել.

2009-ին հանկարծամահ է լինում Էմիլ Վարդգեսովիչը: Տարիների ընթացքում գլխավոր բժշկի շնորհիվ ձևավորված առողջ և իրենց գործին անմնացորդ նվիրված կոլեկտիվը ծանր է տանում սիրելի ղեկավարի կորուստը, սակայն հետաքրքիր է, որ նվիրյալ բժիշկներից ոչ ոք չի ցանկանում թողնել ակտիվ բժշկությունը և զբաղվել վարչական աշխատանքով: Որոշ ժամանակ գլխավոր բժշկի պարտականությունները կատարում է փոխտնօրենը, որից հետո գլխավոր բժիշկ է դառնում ուսանողական աթոռից բուժսանմաս եկած սրտաբան Ռուզան Դուրգարյանը: Մեկ տարի աշխատելուց և վճարովի ծառայությունների մատուցման համար պայմանագրեր կնքել սովորելուց հետո, սրտաբանը դառնում է գլխավոր բժիշկ: Հետաքրքիր զուգադիպությամբ, թիվ 13 պոլիկլինիկայի գլխավոր բժիշկը հանկարծամահ է լինում, ինչի պատճառով էլ աթոռը թափուր է մնում: Եվ Դուրգարյանը նշանակվում է թիվ 13 պոլիկլինիկայի գլխավոր բժիշկ:

Սակայն ավելի մեծ պոլիկլինիկայի գլխավոր բժշկի աթոռը ձեռք գցելուց հետո էլ Դուրգարյանը որոշում է չհրաժարվել իրեն բժիշկ դարձրած բուժհաստատությունից: Ի դեպ, թիվ 13 պոլիկլինիկան մի քանի տարի առաջ միավորվեց նաև թիվ 7 մանկական պոլիկլինիկային: Դարձյալ մեծ թվով բնակչություն սպասարկող մանկական պոլիկլինիկան լուծարվեց և մի կերպ տեղավորվեց թիվ 13-ում: Եվ հիմա, փաստորեն, արդեն մեկ պոլիկլինիկա իր մեջ ներառած թիվ 13-ը որոշվում է միավորել իր կարգի ևս մեկ բուժհաստատության հետ:

Դատելով շենքային պայմաններից՝ ի սկզբանե կարելի է ասել, որ թիվ 4 բուժսանմասի 30-40 հոգանոց կոլեկտիվը պահպանելու մասին խոսք անգամ չի կարող լինել: Ենթադրվում է, որ գլխավոր բժիշկը իր նոր աշխատավայրում այնպիսի պայմաններ կստեղծի, որ թիվ 4 բուժսանմասի կոլեկտիվի գերակշիռ մասը հոժարակամ ազատման դիմումներ կգրի: Իսկ այս կոլեկտիվի աշխատակիցների մարդկային որակների մասին կարելի է դատել նրանց հոգածության տակ գտնվող բնակչության արձագանքներից, որոնք, ի դեպ, լսելով, որ թիվ 13 պոլիկլինիկայի հետ միավորման հարց կա, հայտարարել են, թե ոչ մի դեպքում չեն գնա այդ պոլիկլինիկան:

Կոլեկտիվում մարդիկ կան, որոնք իրենց կյանքը այս բուժսանմասից դուրս չեն պատկերացնում, և հիմա նրանցից շատերը, ծանր տարիներին անգամ առանց աշխատավարձի աշխատելուց հետո, մտավախություն ունեն, որ հայտնվելու են գործազուրկի կարգավիճակում, քանի որ բախտի բերմամբ գլխավոր բժիշկ դարձած իրենց երբեմնի գործընկերը որոշել է ավելի մեծ օբյեկտի տեր դառնալ` միավորելով իր նախկին և ներկա «օբյեկտները»: Իսկ ամենահետաքրքիրն այն է, որ եթե այս գործարքն իրականանա, մարդիկ չեն էլ կասկածի, որ քաղաքապետ Կարեն Կարապետյանը «դաբրո» է տվել և բուժսանմասի կոլեկտիվը ճամփեզրին թողնելու հաշվին ապահովել գլխավոր բժիշկ դառած մեկի ամբիցիաների իրականացումը:

Հ.Գ. Էմիլ Վարդգեսովիչի ջանքերով, ժամանակին կառավարության որոշում է ընդունվել, ըստ որի՝ բուժսանմասի տարածքը պետք է «Նաիրիտ» ՓԲԸ-ից հանձնվեր քաղաքապետարանին: Այլ հարց է, թե ինչու՞ հիշյալ որոշումը մինչև հիմա կյանքի չի կոչվում:

Լուսինե Կեսոյան

Այն բանից հետո, երբ իրեն պատկանող «Էրեբունի» բժշկական կենտրոնում փորձարկեց ֆինանսավորման համավճարային կոչվող սկզբունքը և համարեց, որ դա իրեն լիովին արդարացնում է, Առողջապահության նախարար Հարություն Քուշկյանը որոշեց՝ արդեն ժամանակն է, որ մյուս բուժհաստատություններն էլ հետևեն իր օրինակին: Երևանի ավագանու այսօրվա նիստում ավագանու խորհուրդը պետք է ընդամենը մեխանիկորեն համաձայնություն տար նախարարի որոշմանը, եթե… Խանգարողըն էլ, պարզվեց, «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» բժշկական կենտրոնի ղեկավար Արայիկ Մինասյանն էր: Եվ պարզվեց՝ ոչ բոլոր դեպքերում է, որ բուժհաստատության ղեկավարը կարող է հլու-հնազանդ կատարել նախարարի հրամանները:

Որ «համավճար» կոչվածը սկսեց կիրառվել` խուսափելու համար կոռուպցիայից, միանգամայն ճիշտ է. որոշվեց «լևի» ու «պռավի» տրվող գումարները մեկտեղել. եթե նախկինում բժիշկները, բուժքույրերը, սանիտարները, հիվանդանոցի վերելակավարները, պահակներն ու մյուսներն ասում էին, թե պետությունն իրենց քիչ է վարձատրում, բայց իրենք շատ են չարչարվում, ուստի արժանի են հիվանդների կողմից լրացուցիչ վարձատրության, որոշվեց այլևս «ոչ» ասել ուզվորությանը, այլ կազմակերպել այդ ուզվորությունն օրինականորեն. բուժհիմնարկը էն գլխից կվերցնի որոշված մի գումար, որի մեջ կմտնի տվյալ ծառայության իրական արժեքը: Ենթադրվում էր, որ դրանից հետո պետք է գոհ ու երջանիկ լինեն բոլորը` թե´ բուժանձնակազմը, որ կձերբազատվի ուզվորությունից, թե´ հիվանդներն ու նրանց հարազատները, որ կազատվեն ուզվորների հարձակումներից:

Բայց պարզվում է, ամեն ինչ այդքան էլ այդպես չէ: Համավճարի դեպքում, ասում է «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» բժշկական կենտրոնի ղեկավար Արայիկ Մինասյանը, գործում է «շատին` շատ, քչին` քիչ» սկզբունքը, ավելանում է նրանց աշխատավարձը, ովքեր առանց դրա էլ շատ էին ստանում` անեսթեզիոլոգ, վիրաբույժ… մինչդեռ բուժքույրերը, սանիտարները մնում են դարձյալ նույն չնչին աշխատավարձի և հիվանդների` իրենց գրպանը խցկած գումարների հաշվին:

Քաղաքապետը փորձեց պաշտպանել կառավարության իր գործընկերոջ հրամանը: «Եթե կա մի մեխանիզմ, որը բոլորին չի երջանկացնում, բայց մի մասին երջանկացնում է, չարժի՞ անել»,- հայտարարեց Կարեն Կարապետյանը:

«Համավճարի կիրառումը կառավարության որոշում ա եղել, քաղաքապետի որոշում ա եղել»,- շեֆի ասածը սկսեց փաստարկել քաղաքապետարանի առողջապահության վարչության պետ Արմեն Ուրիխանյանը:

Մինասյանը որոշել էր գնալ մինչև վերջ:

«Ըստ իս, սա այդքան էլ պարտադիր չի, մենք Փակ բաժնետիրական ընկերություններ ենք, ճիշտ չի վերևից հրամայել` սրան էսքան տուր, նրան` էնքան: Ես, օրինակ, նախարարի հրամանից հետո տվել եմ մի շարք հրամաններ, որոնցով կարգավորել եմ ամեն ինչ: Ես հիմնարկի մինիմալ աշխատավարձը հասցրել եմ 60-70 հազարի, նոր մյուսներինը բարձրացրել եմ: Ես կարող եմ Ձեզ տրամադրել այդ հրամանների կույտը, ուսումնասիրեք և տեսեք, թե ինչպես կարելի է անել, որ գերածախս չտանք»,- ահա այսպես սովորեցրեց Մինասյանը, թե ինչպես կարելի է շրջանցել նախարարների հրամանները:

Վերջապես կլուծվի՞ այս հարցը, կընդունե՞ն մնացյալ բուժհաստատությունների ղեկավարները Մինասյանի առաջարկը, դեռ հայտնի չէ: Բայց, որ մեր բուժհաստատություններ մտնողը փոշմանում է այնտեղ մտնելուց հետո, և արդարացի չէ, որ 10 տարի սովորած բժիշկը հիվանդի ձեռքին նայի՝ փաստ է:

Ի դեպ, Մինասյանը ոչ պաշտոնական զրույցում ավելի գունեղ ներկայացրեց նախարարի հրամանը. «Տո՛, սաղ հենց սրան են սպասում, ասում են, ըհը´, լա´վ ա, հա´մ  ըսենց կստանանք, հա´մ ընենց»:

Օրերս խմբագրություն բողոքելու էր եկել մի քաղաքացի, որը հավաստիացնում էր, թե Արտաշատի բժշկասոցիալական փորձաքննության հանձնաժողովում հաշմանդամության կարգ տրամադրելու համար քաղաքացիներից գումար են պահանջում, և նույնիսկ նշվում է գումարի չափը՝ 30 հազար դրամ:
Առաջին անգամ չենք նման բան լսում, սակայն կոռուպցիայի դեմ «համատարած» պայքարի ֆոնին պետք է որ գոնե մի քիչ զգոն լինեին. չորս կողմը խոսակցություններ են կաշառքի փաստով հարուցված քրգործերի մասին, և կարծես վախի մթնոլորտ կա: Ի վերջո, մեզ զարմացնողը ոչ թե կաշառքով հաշմանդամության կարգ ստանալու իրողությունն է, որն այս կառույցում շատ սովորական երևույթ է, այլ որ ներկայիս իրավիճակում դեռ նման ռիսկի դիմողներ կան:
Պարզաբանումներ կարող էինք ստանալ միայն հանրապետական կենտրոնից` ՀՀ բժշկասոցիալական փորձաքննության հանձնաժողովի նախագահ Միշա Վանյանից:
Պարոն Վանյանը երկար տարիներ ղեկավարում է նշված կառույցը և, բնական է, ամենասպառիչ տեղեկությունը կարող էր տալ. «Եթե քաղաքացուց հաշմանդամության կարգ տալու համար գումար են պահանջում, այդ դեպքում քաղաքացին պետք է դիմի իրավապահ մարմիններին, քանի որ կատարվում է հանցագործություն: Մենք գրեթե ամեն տարի շուրջ 300 դիմում-բողոքներ ենք ստանում, և բողոքների հիման վրա կրկին վերստուգումներ են անցկացվում: Մենք անում ենք ամեն ինչ, որպեսզի քաղաքացին գոհ մնա և ավելորդ քաշքշուկի մեջ չհայտնվի: Եթե որևէ մեկն այս պահին մեզ փաստեր ներկայացնի, որ իրենից գումար են պահանջում, մենք հետևողականորեն կանենք ամեն ինչ, որպեսզի տվյալ բժիշկը պատժվի»: Այսինքն, հնչեց այն նույն պատասխանը, որը նմանատիպ դեպքերում կրկնում են գրեթե բոլոր գերատեսչությունների ղեկավարները:
Մեզ դիմող քաղաքացին մի խնդրի մասին էլ խոսեց: Հաշմանդամ մարդը կենտրոնի բժիշկների քմահաճույքի պատճառով ընկնում է քաշքշուկի մեջ: Բժիշկները տեղեկանքները գրում են ռուսերեն, բժշկափորձագիտականում եզրակացությունը տալիս են միայն հայերեն և պահանջում նույնալեզու փաստաթուղթ, և ստացվում է, որ մարդիկ հայտնվում են քաշքշուկի մեջ ու լրացուցիչ գումար ծախսում թարգմանության համար.
«Այդ խնդիրն առկա է, սակայն դա մեր իրավասությունների մեջ չի մտնում: Միայն նշեմ, որ ՀՀ-ում գործավարությունն իրականացվում է հայերեն, ուստի պետք է բժիշկներից պահանջեն, որ փորձագիտական եզրակացությունը գրվի հայերեն: Հակառակ դեպքում բժիշկը պատասխանատվության կենթարկվի»,- ասաց ՀՀ ԲՍՓ հանձնաժողովի նախագահ Միշա Վանյանը:
Տեղեկացնենք , որ 2006 թվականին դրամաշորթության մեղադրանքով քրեական գործ է հարուցվել բժիշկ Արտաշ Անանյանի նկատմամաբ, իսկ հետագայում նաև քրեական գործ է հարուցվել երկու բուժվիճակագիրների նկատմամբ: Սա այն ոչ լրիվ ցանկն է պատասխանատվության ենթարկված բուժաշխատողների, որոնց անբարեխիղճ աշխատանքը նկատվել է իրավապահների կողմից:
Շուշան Գալստյան

Արդեն երրորդ տարին է Վրաստանում քաղցկեղի անվճար հետազոտություններ են  իրականացվում: Այս տարի 50-70 տարեկան բոլոր քաղաքացիները կարող են դիմել անվճար հետազոտության համար: Կարևորվում է, որ հիվանդության բուժումը պայմանավորված է ժամանակին հայտնաբերելուց:
Նախորդ երկու տարիներին հետազոտություններ կատարվել են կրծքագեղձի ու արգանդի վզիկի քաղցկեղի ուղղությամբ, իսկ այս տարի ուղիղ աղիքի: Վրաստանում տարեկան գրանցվում է քաղցկեղի հայտնաբերման ավելի քան 7000 դեպք:

Ծրագիրն իրականացվում է Թբիլիսիի քաղաքապետարանի և ՄԱԿ-ի բնակչության հիմնադրամի աջակցությամբ:

Երեկ առողջապահության նախարարությունը հաղորդագրություն էր տարածել, ըստ որի՝ 26, 36, 46, 56 տարեկան քաղաքացիները պոլիկլինիկայում կարող են անվճար պատվաստվել դիֆտերիայի և փայտացման դեմ: Ինչ է սա նշանակում, կա արդյոք վտանգ:

Ծրագրի մանրամասները փորձեցինք ճշտել «Իմունիզացիայի» ազգային ծրագրի ղեկավար Գայանե Սահակյանից: Մեզ հետ զրույցում նա նշեց, որ հաղորդագրությունների գլխավոր նպատակը ժողովրդին հիվանդության մասին տեղեկացնելն է. «Հաղորդագրությունների միջոցով մենք փորձում ենք տեղյակ պահել ժողովրդին պատվաստումների մասին, քանի որ փայտացումը և դիֆտերիան վտանգավոր հիանդություններ են, որոնք կարող են նույնիսկ մահվան հանգեցնել: Չնայած վերջին տարիներին մեր հանրապետությունում նմանատիպ դեպքեր չեն գրանցվել, սակայն այդ հիվանդությունները, լինելով վարակիչ, կարող են ներթափանցել դրսից` Ռուսաստանից, Թուրքիայից, Իրանից, որտեղ շատ տարածված են: Մենք նպատակ չունենք պարտադրելու քաղաքացիներին, սակայն ցանկալի է, որ վերը նշված տարիքի անձինք չանտեսեն այն: Այս ծրագիրը մեկանգամյա նախաձեռություն չէ և պլանային օրացույցով միշտ նախատեսվում է»: Մեր հարցին, թե ինչ հիմունքով է ընտրվել 26, 36, 46, 56 տարիքային սահմանը,Գայանե Սահակյանը պատասխանեց. «Իմունիտետն օրգանիզմում մնում է 10 տարի: Ըստ այդմ, պատվաստումը պետք է կատարվի յուրաքանչյուր 10 տարի ընդմիջմամբ: Հիշեցնեմ նաև, որ մանկական տարիքի համար նախատեսվող վերջին պատվաստումը արվում է 16 տարեկանում»:
Շուշան Գալստյան