Ամերիկահայ ռոք երաժիշտ, երգահան, System of a Down խմբի մենակատար Սերժ Թանկյանը «Փրկենք-Թեղուտը» քաղաքացիական նախաձեռնության միջոցով տարածել է իր հոդվածը՝ «Վերանայենք հանքարդյունաբերության վրա հիմնված տնտեսությունը» վերտառությամբ.

«Հունգարիայի կողմից` դատապարտված մարդասպանի հանձնումն ու արդյունքում նրան Ադրբեջանում որպես հերոսի դիմավորելն ու ներում շնորհելը ևս մեկ անգամ ի ցույց դրեցին Ադրբեջանի միջազգային կերպարը` որպես բռնապետական ղեկավարություն ունեցող մի ժողովրդի, որը խրախուսում է անիմաստ բռնությունը: Ադրբեջանի միակ դաշնակիցը, բացի Թուրքիայից, նավթն է:

Հայաստանը նման դաշնակից չունի: Այն իրականում նման հակաէկոլոգիական և ածխածնային դաշնակիցների կարիքն ընդհանրապես չունի: Հայաստանը կարիք ունի ածխածնաչեզոք, էկոլոգիապես մշտակայուն, գյուղատնտեսական բազմազանությամբ հարուստ ապագայի, որպես իր դաշնակից:

Ահա թե ինչու եմ ես անկեղծորեն խոսում այսօր հանքարդյունաբերությանը տրվող դերի մասին, որը`լինելով աղտոտող ու ոչ մշտակայուն, ներկայացվում է որպես Հայաստանի, այսպես կոչված, տնտեսական զարգացման նախապայման:

Հայաստանի իրական առաջընթացը և երկրի տնտեսական, բնապահպանական և սոցիալական խնդիրների լուծումը կախված է բնությանը չվնասող գյուղատնտեսության զարգացմանն ուղղված մեր փոխհամաձայնեցված ջանքերից:

Այս կերպ երկիրը կարտադրի ինչպես ներքին սպառման, այնպես էլ արտահանման համար անհրաժեշտ սննդամթերք: Սա ռազմավարական նշանակություն ունեցող խնդիր է` հաշվի առնելով երկրի ծովի ելք չունենալու հանգամանքը, ինչպես նաև, թշնամական երկրների հարևանությամբ պայմանավորված աշխարհաքաղաքական մեկուսացումը:

Հարկային արտոնությունների և սուբսիդիաների միջոցով կառավարությունը կարող է խթանել այնպիսի ծրագրեր, որոնք կապահովեն Հայաստանի մշտակայուն զարգացումը` խթանելով աշխատատեղերի ստեղծումը և կանխելով երիտասարդների արտագաղթը:

Իմ այս մոտեցումները ես արտահայտել եմ նաև 2011թ. «Սիվիլիթաս» հիմնադրամի կազմակերպած քննարկման ընթացքում, «Սիվիլնեթ» լրատվամիջոցի հետ հարցազրույցում, ինչպես նաև վերջերս տարածած տեսագրությունում, որտեղ բարձրաձայնել եմ մտահոգությունս Թեղուտի անտառների հաշվին իրականացվող ոչ մշտակայուն հանքարդյունաբերական ծրագրի կապակցությամբ:

Հանքարդյունաբերության հետագա զարգացումը մեր փոքրիկ երկրում տնտեսական մարտահրավերների՝ վտանգավոր և չափազանց կարճաժամկետ լուծում է: Իսկ դրա երկարաժամկետ հետևանքների մասին շատ ավելի լավ կարող են խոսել Հայաստանի Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի գիտնականները:

Ըստ Ակադեմիայի Էկոլոգանոսֆերային Հետազոտությունների Կենտրոնի ղեկավարի` հանքարդյունաբերությունն աղետալի ազդեցություն է ունեցել երկրի բնակչության առողջության և շրջակա միջավայրի վրա: Հանք շահագործողները չեն չեզոքացրել թունավոր թափոնները, որոնք ներծծվել են հողի մեջ, այնուհետև, գյուղատնտեսական մթերքների միջոցով ներթափանցել են մարդկային օրգանիզմ, ինչը, հատկապես, վտանգավոր է երեխաների համար:

Նույն կենտրոնի գեոքիմիայի լաբորատորիայի ղեկավարը հայտարարել է, որ հավանական է, որ Երևանի բնակչության 57 տոկոսն ապրում է թունավոր միջավայրում՝ հողի թունավորման պատճառով: Նշվում է նաև, որ Հայաստանի գյուղատնտեսական հողերը ոռոգվում են աղբյուրներից, որոնց ջրերը թունավորվում են հանքարդյունաբերության տոքսիկ արգասիքներով:

Էկոլոգանոոսֆերային հետազոտությունների կենտրոնի հետազոտությունները բացահայտել են, որ հանքարդյունաբերական խոշոր կենտրոններին, օրինակ՝ Կապանին, Քաջարանին, Ալավերդուն և Ախթալային հարող տարածքներում մշակվող գյուղատնտեսական արտադրանքը պարունակում է ծանր մետաղներ, ինչպիսիք են մերկուրին, մկնդեղը, կադմիումը:

Այս վտանգների ապացույցն էր անցյալ ամսում պղինձ և մոլիբդեն արդյունահանող խոշորագույն ընկերություններից մեկում հանքարդյունաբերական թափոնատարի վթարի արդյունքում առաջացած աղետը, երբ հսկայական քանակությամբ տոքսիկ նյութերը մի քանի ժամ շարունակ լցվել էին Հայաստանի հարավային գետերից մեկը, որի ջրերով մշակովի հողատարածքներ են ոռոգվում:

Հաշվի առնելով վերը նշված փաստերը՝ կոչ եմ անում Հայաստանի կառավարությանը վերանայել կենսաբազմազանությամբ հարուստ Թեղուտի անտառներում և հարակից շրջաններում բացահանք շահագործելու լիցենզիան և զերձ մնալ հանքարդյունահանման հետագա լիցենզիաների տրամադրումից, որոնք վտանգում են մեր շրջակա միջավայրը և Հայաստանի մշտակայուն զարգացումը»:

2012 թ. առաջին կիսամյակում Տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը բավականաչափ հուսադրող է, այն  կազմում է 7.8%: Այս մասին այսօր` օգոստոսի 2-ին կառավարության նիստի ժամանակ հայտարարել է Հայաստանի ֆինանսների նախարար Վաչե Գաբրիելյանը:

«Արդյունաբերության աճը կազմում է 13%, գյուղատնտեսությանը` 8.1%, ծառայություններինը` 12%: Շինարարությունը ևս սկսել է տեղից շարժվել՝ բնակիչների հաշվին»,- նշել է նախարարն ու նկատել, որ վերջին տարիներին շինարարության ոլորտի զարգացումն անկում էր ապրել:
Ըստ Վաչե Գաբրիելյանի` այս ամիսների ընթացքում երկրում տնտեսական աճը կազմել է շուրջ 6-6.5%, իսկ գնաճը՝ 2.2 %:
«Գնաճի ցուցանիշը հասանելի է և կլինի, եթե ոչ թիրախից ներքև գտնվող սահմանագծում, ապա թիրախին շատ մոտ: Այսինքն, մինչև տարեվերջ այն կլինի 4%-ից պակաս: Ծախսերը կազմել են 503, 9 մլդ դրամ, իսկ սոցվճարներն ու հարկերը՝ 79 մլրդ դրամ»,- տեղեկացրել է նախարարն և հավելել, որ բոլոր ցուցանիշները վկայում են այն մասին, որ տնտեսության զարգացման տեմպերն ակնհայտ են:

ՀՀ  Էկոնոմիկայի նախարար Տիգրան Դավթյանը, այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ընթացքում, ամփոփելով այս տարվա առաջին կիսամյակում նախարարության կատարած աշխատանքները, նշել է, որ 2012թ-ի առաջին կիսամյակում դրական դինամիկա է նկատվել տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորում:

«Այս ոլորտը մենք չափազանց կարևորում ենք, քանի որ համարում ենք, որ այն հանդիսանում է մեր տնտեսության կարևորագույն ճյուղը: Այն նաև արդյունաբերության կարևորագույն ճյուղն է: ՏՏ ոլորտում դինամիկան ևս բավական մեծ է, ունենք հետաքրքիր առաջարկներ: Վերջերս սկսեց Գյումրիի տեխնոպարկի հիմնական շենքի հիմնանորոգման աշխատանքները: Առաջիկայում կունենանք տեսանելի միջազգային չափանիշներին համապատասխանող կենտրոն: Համաշխարհային բանկի հետ քննարկում ենք նմանատիպ կենտրոնների ցանցի կառուցումը»,-տեղեկացրել է Էկոնոմիկայի նախարարը և հավելել, որ նման կենտրոններ կկառուցվեն մարզերի այն քաղաքներում, որտեղ կա բարձր տեխնոլոգիաների զարգացման պոտենցիալ:

Նախարարի խոսքով, մեծ աշխատանքներ են տարվում գործարար մթնոլորտի բարելավման ուղղությամբ: Այդ աշխատանքները շարունակական են լինելու, որոնց նպատակն է գործարար և ներդրումային մթնոլորտի բարելավումը:

Ըստ Տիգրան Դավթյանի` փոքր և միջին ձեռնարկատիրության ոլորտում նույնպես բավական ինտենսիվ աշխատանքներ են տարվում:

«Վեց ամսվա ընթացքում տարբեր աջակցման ծրագրերի միջոցով բավարարել են ՓՄՁ-ների (փոքր և միջին ձեռնարկությունների) շուրջ 4435 հայտ: Դրանցից 93%-ը մարզերում տեղակայված ձեռնարկություններն են, միայն 7%-ն է, որ երևանյան ձեռնարկություններ են: ՓՄՁ-ներին տրամադարվել է շուրջ 1.3 մլդ դրամ վարկ: Մենք այս ծրագրերը կշարունակենք նաև հաջորդ տարիներին»,- ասել է նախարարը:

Այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ՀՀԿ անդամ, ՀՀ Ազգային Ժողովի ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Գագիկ Մինասյանը, անդրադառնալով կառավարության ներկայացրած ծրագրին, ասաց.«Կառավարությունը կաջակցի տնտեսության 11 ճյուղերի, որոնք զարգացման առավել մեծ պոտենցիալ ունեն: Ցավոք` առկա են ստվերային երեւույթներ, գերիշխող դիրքի դրսևորումներ, որոնք կարող են վտանգել կառավարության ծրագրի կատարումը»:

Ըստ բանախոսի՝ կառավարության գործունեության ծրագրում ներառված են «համեստ ու քիչ ցուցանիշներ»: Իսկ գործադիրի հիմնական գերակայությունը, Մինասյանի ներկայացմամբ՝ ներքին ռեսուրսների վրա հիմնված տնտեսական աճի ապահովումն է, քանի որ միջազգային ֆինանսական շուկաներում պահպանվում են անորոշությունները:

ՀՀ վարչապետ, Հայաստանի հանրապետական կուսակցության գործադիր մարմնի անդամ Տիգրան Սարգսյանը ԱԺ արտահերթ նիստում ներկայացրեց ՀՀ կառավարության գործունեության ծրագիրը: Տիգրան Սարգսյանն իր ելույթում նշեց, որ պետք է ստեղծվի այնպիսի Հայաստան, որտեղ ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացի իրեն երջանիկ կզգա:

«Հայաստանի Հանրապետության յուրաքանչյուր քաղաքացի պետք է հնարավորություն ունենա կերտելու իր երջանկությունն իր հայրենիքում։ Կառավարությունը պարտավոր է իր քաղաքացիների համար ստեղծել կայացման և ինքնադրսևորման լայն հնարավորություններ։ Արտագաղթի կանխարգելման լավագույն միջոցն աշխատատեղերի, կենսագործունեության բարենպաստ միջավայրի և արդարության ապահովումն է»,-նշեց վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը։

Անդրադառնալով տնտեսության զարգացմանը, Տիգրան Սարգսյանն ասաց, որ փոքր ու միջին բիզնեսի համար ստեղծվելու է հարկային պարզեցված հարկ, ինչպես նայև տարվելու են հետևողական քայլեր՝ մենաշնորհային դիրքը վերացնելու համար:

«Արմատական փոփոխությունը, որն առաջարկում ենք տնտեսական քաղաքականության մեջ այն է, որ այսուհետ պետությունը պատասխանատու է լինելու ոչ միայն բարենպաստ բիզնես միջավայրի համար, այլև ուղղակիորեն մասնակցելու է ճյուղային արդյունաբերական քաղաքականության իրականացմանը: Մասնավոր հատվածի հետ համատեղ կձևավորվի երկխոսության միասնական հարթակ: Դրա միջոցով առավել հեռանկարային յուրաքանչյուր ճյուղի համար կստեղծվի առանձնահատուկ գործիքակազմ, և կսահմանվեն փոխադարձ պարտավորություններ»,-ասաց Տիգրան Սարգսյանը:

Կրթության ոլորտին անդրադառնալով վարչաետը նշեց, որ կամաց-կամաց հասնելու ենք նրան, որ վերանան ընդունելության քննությունները. «Բուհ ընդունվելը կլինի հեշտ, ավարտելը կլինի դժվար»,-նկատեց Տիգրան Սարգսյանը:
Ավարտելով իր խոսքը ՀՀ վարչապետը նշեց, որ ՀՀ ԱԺ ընտրությունները ցույց են տվել, որ այս ծրագիրը հասարակության կողմից պահանջված է եղել.«Ցանկանում եմ հավաստիացնել Ձեզ, որ կառավարությունն ապահովելու է նախորդ ծրագրի շարունակականությունը՝ իրականացնելով ճգնաժամի պատճառով հետաձգված միջոցառումները։ Գյումրիի Տեխնոպարկում հիմնված և գործող հինգ լաբորատորիաների կողքին սկսվել են Տեխնոպարկի նոր շենքի շինարարական աշխատանքները։ Դիլիջանում կենտրոնական բանկի նորակառույց մասնաշենքի և հարակից ենթակառուցվածքների գործարկումն էապես նպաստելու է մոտ ապագայում ֆինան¬սական կենտրոնի ձևավորմանը»։

ՀՀ վարչապետին հարց տալու համար գրանցվել են 20 ԱԺ պատգամավորներ: Այս պահին իրենց հարցերն են ուղղում ԲՀԿխմբակցության պատգամավորները:

Այսօր «Վարկած» ակումբում  մամուլի ասուլիս էին հրավիրել 204 բաժնետերերի կողմից լիազորված <<Հիդրոապարատ>> ԲԲԸ բաժնետերեր Նելլի Հակոբջանյանը և Շուշան Գրիգորյանը: Նրանք հայտարարեցին, որ ԲԲԸ-ում կատարվել ու կատարվում են առանձնապես խոշոր չափերի յուրացումներ, սակայն իրավապահ մարմինները և պատկան ատյանները համառորեն լռում են:

Նելլի Հակոբջանյան և Շուշան Գրիգորյանը պատմեցին, որ Հիդրոապարատ» ԲԲԸ-ն, որը մեքենաշինարարական խոշոր արտադրամաս էր, անկախացումից հետո մասնատվեց, 80% պետությունը վերապահեց իրեն՝ տալով Էներգետիկայի նախարարության «Հայգազարտ» ընկերությանը, իսկ 20% բաժնետոմսերը անհատույց բաժանվեցին մեկ տարուց ավել աշխատանքային ստաժ ունեցող աշխատողների միջև, որից հետո նախատեսված էր ներդրումներ անել, ստեղծել 260 աշխատատեղեր 50.000 հազար դրամ աշխատավարձով, իսկ մեկ տարի հետո աշխատավարձը պետք է կազմեր 225 դոլարին համարժեք դրամ:

1998 թվականին 65% բաժնետոմսերը  100 մլն դրամով գնած «ԱՄՖ» ընկերությունը պետք է ներկրեր 1մլն դոլարին համարժեք հաստոցներ, փաստաթղթերում գրված է, որ ներկրել է, բայց բաժնետերերի հավաստմամբ դրանք գործարան չեն մտել:

Հետագայում    պետությունը «ԱՄՖ» ընկերությունից պարտքերի դիմաց վերցրել է 65% բաժնետոմսերը: Իսկ այժմ «ԱՄՖ» ընկերությունը պահանջում է իր 1մլն ամերիկյան դոլարի պարտքի պատճառով սնանկ ճանաչել «Հիդրոապարատ» ԲԲԸ-ին, ինչպես նաև պահանջում է վերադարձնել 120 միլիոն դրամը, որը  «ԱՄՖ»-ը  ծախսել է հաստոց գնելու համար:

Բաժնետերերը բողոքում են ապօրինաբար կադաստրային չափագրումների, օտարումների ու սնանկ ճանաչելու փաստերի վերաբերյալ:

Փաստորեն, ««Հիդրոապարատ» ԲԲԸ-ի տնօրենը արտադրամասը աշխատացնելու և շահույթ ստանալու փոխարեն, արտադրամասին պատկանող բոլոր նյութական միջոցները և շինությունները ապօրինաբար վաճառվել կամ վարձակալվել է` առանց բաժնետերերի իմացության:

Զարմանալին այն  է, որ բաժնետերերի բողոքը ոչ թե, Հայռուսգազարդ.-ից է, որ դեռևս պահում է տնօրենին, այլ  հենց տնօրենից:

<<Հիդրոապարատ>> ԲԲԸ բաժնետերեր Նելլի Հակոբջանյանը և Շուշան Գրիգորյանը 204 բաժնետերերի անունից ցանկանում են հետ ստանալ  15հա տարածքից իրենց հասանելիք 5 հա տարածքի վրա տեղակայված գույքը՝ հաստոցներով հանդերձ: Այս հարցով դիմել են նաև Հատուկ քննչական ծառայություն, վերահսկիչ պալատ, սակայն պետությունը զարմանալիորեն <<լռում է>> իր գույքային վնասների մասին:

«Հայկական ժամանակ». Ըստ ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի հրապարակած տվյալների, այս տարվա առաջին չորս ամիսներին ՀՀ պետական բյուջեն եկամուտների մասով թերակատարվել է: Այդ մասին գրում է «Հայկական ժամանակ» թերթը:

«Անցած տարվա հունվար-ապրիլի համեմատ աճը կազմել է ընդամենը 3.1 տոկոս:

Խնդիրն այն է, որ այս տարվա պետբյուջեով եկամուտները, անցած տարվա համեմատ, պետք է աճեն գոնե 11%-ով, որպեսզի բյուջեն կատարվի, բայց 4 ամսվա տվյալներով` աճը կազմել է 3.1%, այսինքն` ավելի քան 3 անգամ ցածր է եղել, քան պետք է լիներ: Ուշագրավ է, որ կարեւորագույն հարկատեսակի` Ավելացված արժեքի հարկի գծով այս 4 ամիսներին մուտքերը ավելի ցածր են եղել, քան անցած տարվա նույն ժամանակահատվածում: «Իսկ եթե եկամուտները վերածենք դոլարի, կստացվի, որ այս տարվա առաջին 4 ամիսներին բյուջեի մուտքերը նվազել են անցած տարվա համեմատ: Հայաստանի տնտեսական վիճակը, ինչպես երեւում է, ավելի վատ է, քան հնարավոր էր պատկերացնել»,- գրում է «Հայկական ժամանակը»:

«Երկիր».  «Ընտրություններից անցել է մեկ շաբաթ, իսկ քաղաքական ուժերն ու մեծամասնական թեկնածուներն արդեն ծախսած գումարները սկսել են վերադարձնել: Այն, որ բաժանված ընտրակաշառքը կարճ ժամանակում կհասցնեն հետ վերադարձնել և որ տված 10 կամ 20 հազարական դրամները թանկ են նստելու ժողովրդի վրա, դրանում չենք կասկածում: Եվ այսպես, փողերը կայծակնային արգությամբ սկսել է հետ «հավաքել» պատգամավոր Սամվել Ալեքսանյանը: Վերջինիս պատկանող «Երևան Սիթի»-ներում ապրանքների գները անհամեմատ թանկացել են: Աճել է հատկապես այն ապրանքների գները, որն ինքն անձամբ է ներկրում: Բնակիչները, որոնք մայիսի 6-ին վերցնում էին 10-20 հազար դրամը, արդեն զանգահարում են խմբագրություն և բողոքում, օրինակ, շաքարավազի, բանջարեղենի և այլ ապրանքատեսակների գներից: Ի դեպ, որոշ գազալցակայաններում էլ սկսել են գազը սովորականից քիչ լիցքավորել»,- գրել է թերթը:

Բաց նամակ Սերժ Սարգսյանին

Այսօր մամուլում կարդացի Ձեր մարտի 10-ի ելույթը  ՀՀԿ համագումարում։ Քաղաքական մասով Դուք դեռ առիթ կունենաք լսելու որոշակի մեկնաբանություններ։ Բայց ահա տնտեսական մասով պարզապես ապշել էի։ Մ՞իթե այդպես են վերլուծում ձեր շրջապատում տնտեսական փաստերը, մի՞թե կարելի էր երկրի ղեկավարի տիտուլը կրող անձին նման “նյութ” մատուցել։

Խոսքս չեմ երկարացնում։ Անմիջապես անցնում եմ փաստերի։ Կվերլուծեմ ձեր յուրաքանչյուր թիվ։ Հետևությունները թողնում եմ ձեզ։

Նախևառաջ, մի քանի “մեթոդաբանական” հարց։

Առաջին, իմ բոլոր վերլուծությունները պաշտոնական վիճակագրության թվերն են։ Որպեսզի կասկածներ չլինեն, ամեն անգամ առանց զլանալու կնշեմ աղբյուրը։

Երկրորդ, երբեք թույլ չեմ տվել պրիմիտիվ ձևով համեմատելու հունվարը դեկտեմբերի հետ։ Սովորաբար այդտեղ անկումն անխուսափելի է։ Եվ դա ճիշտ է բոլոր նախագահների և կառավարությունների համար։ Ավելին, միշտ նշել եմ, որ վաղուց ժամանակն է տնտեսական տարին տարբերակել ֆինանսականից։ Մասնավորապես ճիշտ կլինի, որ ՀՀ-ում ֆինանսական տարին սկսվի ապրիլի 1-ից և տևի մինչև մարտի 31-ը։ Համոզված եմ, որ այս քայլը թույլ կտա տարեկան 1-2 տոկոսով արագացնել ՀՆԱ աճը և մեղմացնել տնտեսության տարեկան դինամիկայի խոտորումները։ Ասեմ նաև, ամիսը ամսվա հետ համեմատելու սովորություն ունեն հենց պետական կառույցները։ Օրինակ, 2011-ի գնաճը ըստ 2010-ի վերջում ընդունած բյուջեի, պետք է կազմեր 4 ± 1.5%։ Այսինքն առավելագույնը 5.5%։ Իրականում այն  կազմել է 7.7% (2011-ի հունվար-դեկտեմբերը 2010-ի հունվար-դեկտեմբերի նկատմամբ)։ Բայց ՀՀ ԿԲ կայքում  դուք կգտնեք 4.7% թիվը (շտապեք բացել և տեսնել այս թիվը, քանի դեռ ԿԲ կայքում փոփոխություններ չի արել)։ Սա սխալ չէ։ Այսպիսի թիվ էլ կա։ Բայց այն գնաճն է ամիսը ամսվա վրա։ ԿԲ-ն էլ, հասկանալով, դիտավորյալ այս թիվն է գրել, որ Սահմանադրությամբ սահմանված գնաճը կատարած համարի։ Այնպես որ “ամիսը ամսվա” վրա վիճակագրությամբ հենց պետական մարմիններն են զբաղված։

Երրորդ, այն կարծիքին չեմ, որ Ձեր ելույթի տնտեսագիտական մասն ինձ է ուղղված։ Ամենևին։ Ես ո՞վ եմ։ Մի քիչ շատ կլիներ, անտեղի։ Բայց թույլ տվեք ասել, այն նաև ինձ է ուղղված։ Ի վերջո դուք իրավունք ունեք իշխանությունից դուրս գտնվող մեկ այլ ճշմարտություն ևս իմանալու։ Ես էլ այս երկրի ու առավել ևս տնտեսական համակարգի հիմնադիրներից մեկն եմ։

Չորրորդ, Ձեր ելույթը հետևողական չէ։ Մեկ դուք 2011-ի թիվը համեմատում եք 2006-ի հետ, մեկ 2012-ի պլանային թիվն եք համեմատում 2006-ի հետ, մեկ էլ, երբ նպատակահարմար է իբրև բազիսային տարի նշում եք 2007-ը։ Ենթադրում եմ, որ Ձեզ դիտավորյալ շփոթեցրել են։

Հիմա մեկ առ մեկ ձեր բերած փաստերի մասին։

1. Նշում եք, որ 2007-ին պետական բյուջեն կենսաթոշակայինի հետ 658 մլրդ դրամ էր։ Հիմա այն 1043 մլրդ դրամ է (ըստ ԱԺ կողմից ընդունված 2012-ի բյուջեի նախագծի)։ Այսպիսի ձախողված կառավարում տեսե՞լ եք։ Հարցնում եք։ Էլի որ չենք տեսել։ ՍԳԻ 2007-2011 թթ գումարային գնաճը կազմել է 37.1% (ՀՀ վիճակագրական տարեգիրք, 2011, էջ420)։ Եվս 5.5% գնաճ նախատեսել եք 2012-ին։ Գումարային ե՞ղավ 44.7%։ Եղավ։ Հիմա 1043-ը 658-ից մեծ է 58.5%-ով։ Բյուջեն պետության աշխատավարձն է։ Ուրեմն այն աճել է 58.5%, իսկ գները՝ 44.7%։ Ուրեմն Ձեր բյուջեն իրականում 5 տարում աճել է 13.8%-ով։ Եվ սա բացարձակ ճշմարտություն է։ Բա 5 տարում 13.8% բյուջե աճեցնելը գո՞վալու բան է։ Հարաբերական առումով ձեր վիճակը ընդհանրապես վիճակ չի։ 2007-ի նշված 658 մլրդ դրամը եղել է 304.2 միջին փոխարժեքի դեպքում ( http://www.cba.am/am/SitePages/statdatabank.aspx)։Այսինքն խոսքը 2.16 մլրդ դոլարի մասին է։ 2010-ի 1043 մլրդ դրամը այսօրվա փոխարժեքով (389.79 առ 10 մարտի 2011թ) 2.67 մլրդ դոլար է։ Այսինքն 6 տարում ավելացել է 23.6 տոկոսով։ 6 տարում դոլարի սղաճը կազմել է 28 տոկոս։ Հիմա Ձեզ գովենք երկրի բյուջեն հարաբերականորեն կրճատելու համար։ Բա խոսք էիք տվել 2 անգամ (100 տոկոսով) ավելացնել։ Ոչինչ որ Ադրբեջանի բյուջեն 5 տարում 2.5 անգամ է ավելացել, Վրաստանինը ավելի քան 2 անգամ (դոլարային արտահայտությամբ),  իսկ աշխարհինը՝ 1.4։
2. 1 շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն 2006թ 1982 դոլարից 2011-ին հասել 3174 դոլարի, ասում եք դուք։ Ես 2006-ի կամ Ռ.Քոչարյանի պաշտպանը չեմ։ Բայց չի կարելի վերցնել դոլարով դրամի գերարժևորված տարին համեմատել թերարժևորվածի հետ։ Ի վերջո տնտեսագիտությունը մասնագիտություն է։ Ուրեմն, 2007-ին 1 շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն եղել է 3903 դոլար (ՀՀ սոցիալ-տնտեսական վիճակը 2007թ հունվար-դեկտեմբերին, Երևան, 2008, էջ 79)։ Այս ցուցանիշով մենք աշխարհում 89րդն էինք։ 2011-ի 1 շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն նախնականով 3090 դոլար է (նախնական, քանզի ՀԲ-ն դեռ չի ամփոփել) և մենք հայտնվել ենք 114-րդ տեղում։ Ի՞նչպես կարող էիք այս փաստերը ելույթում շարադրել այնպես, որ շռնդալից զարգացման տպավորություն թողնեիք, միայն Ձեզ է հայտնի։
3. Ասում եք, որ 2011 թ 2006-ի համեմատ արտահանումն ավելացել է 1.6 անգամ և կազմել 2.4 մլրդ դոլար։ Ուրեմն, ՀՀ արտաքին առևտրի շրջանառությունը 2011-ին եղել 1.329 մլրդ դոլար (http://www.armstat.am/file/doc/99469123.pdf)։2006-ին այն եղել է 1.004 մլրդ դոլար։ Ուրեմն 2011-ին անվանական աճը 1.32 անգամ է։ Խնդիրն այստեղ, իհարկե “արտաքին առևտրաշրջանառության” և “ապրանքների ու ծառայությունների” նրբությունները չեն։ Բանն այն է, որ դա անվանական աճ է։ Կա արտահանման գների ինդեքս հասկացությունը։ Այն կազմել է. 2006p` 8.7% (ՀՀ սոցիալ-տնտեսական վիճակը 2006թ հունվար-դեկտեմբերին, Երևան, 2007, էջ 86), 2007-ին՝ -0.6 (ՀՀ սոցիալ-տնտեսական վիճակը 2007թ հունվար-դեկտեմբերին, Երևան, 2008, էջ 86), 2008՝ -0.4, 2009՝ -8.6, 2010՝ 19.0%  (ՀՀ վիճակագրական տարեգիրք, 2011, էջ 440) և 2011՝ 11.5% (http://www.armstat.am/file/doc/99469123.pdf)։Այսպիսով 2006-2011թթ գումարային ինդեքսը կազմել է 30.5% կամ 1.305 անգամ։ Այսինքն, 2006-2011pp արտաքին առևտրաշրջանառությունն աճել է…1.5 տոկոսով։ Հազար ներողություն, բայց սա դեռ ձեր թվերով։ Գլուխ գովելը հեշտ է։
4. Նշում եք, “վերջին 5 տարիներին” միջին աշխատավարձը ավելացել է 1.8 անգամ, իսկ իրական արտահայտությամբ 40.4 տոկոսով։ Ներեցեք, այդ ո՞ր “վերջին 5 տարիների” մասին է խոսքը։ 2007-ի նոյեմբերին միջին աշխատավարձը եղել է 80433 դրամ (ՀՀ սոցիալ-տնտեսական վիճակը 2007թ հունվար-դեկտեմբերին, Երևան, 2008, էջ91), իսկ 2011-ին եղել է 115265 դրամ (http://www.armstat.am/file/doc/99469123.pd)։   Հավելաճը կազմում է 43.3%։ Այդ ընթացքում գներն աճել են (ձեր իսկ թվերով) 37.1%-ով։ Հիմա 5 տարում աշխատողների իրական եկամուտներն աճել ոչ թե 40.4, այլ 6.2 տոկոսով։ Գո՞հ եք։ Բա ասում էիք 2 անգամ լավ ենք ապրելու։ Հիմա պարզ չի, որ ժողովուրդը ուզի- չուզի պիտի լքի այս երկիրը։
5. Շատ հետաքրքիր են ձեր մտքերն առ այն, որ 5 տարվա ընթացքում մեր երկրում ավանդներն ավելացել են 983 մլրդ դրամով, իսկ ավանդատուների թիվն էլ 595 հազարով։ Դուք գոնե գիտեք, որ ուզենք թե չուզենք տնտեսության մոնետիզացիան աճում է (կաճի մինչև կհասնի ժամանակակից ստանդարտին), որ մարդիկ յուրաքանչյուր կոպեկ աշխատում են բանկ տանել, որպեսզի գոնե թույլ չտան խնայածի արժեզրկում։ Հայաստանն ու Ուկրաինան ունեն միևնույն ՀՆԱ-ն մեկ շնչի հաշվով։ Բայց Ուկրաինայում 1 շնչին ընկնող դեպոզիտները 2.5 անգամ ավել են, քան Հայաստանում։ Հիմա, իրոք 2008-2011թ ավանդները 491 մլրդ դրամից դարձել են 1053։ Միջին տարեկան աճը կազմել 20.1%։ Բա Ռուսաստանն ի՞նչ ասի, որտեղ աճը կազմել 34 տոկոս։  Հետո, մեզ մոտ ավանդները կազմում են ՀՆԱ 25 տոկոսը, մինչդեռ զարգացած ու մրցունակ բանկային համակարգ ունենալու պարագայում պետք է կազմեին 75 տոկոսը (զարգացման մեր կարգին համապատասխան)։ Ավանդատուների թվի ավելացման առումով։ Ձեզ գոնե հայտնի է, որ այդ “ավելացման” առյուծի բաժինն այն է, որ մարդիկ տրոհում են իրենց ավանդները ըստ արտարժույթի և բանկերի ռիսկերը նվազեցնելու նպատակով։
6. Հիմա հարկեր/ՀՆԱ հարաբերակցության բարելավման՝ 20.1 տոկոսի մասին։ Թույլ տվեք ձեզ հիշեցնել, որ հարկեր/ՀՆԱ հարաբերակցությունը կարելի բարելավել 2 ձևով։ Ա) ավելացնել հարկերը։ Բ) Պակասեցնել ՀՆԱ-ն։ 2007-2011 թթ ՀՀ-ում “հարկեր/ՀՆԱ” ցուցանիշի բարելավումը կապված ՀՆԱ լճացման և հսկայական անկման հետ։ Այսպես, չնայած 2007-ի հունիսի 21-ի կառավարության ծրագրով խոսք էիք տվել ՀՆԱ աճ տարեկան 8-10 տոկոսի չափով, 2007-2011թթ ՀՆԱ աճը եղել ոչ թե 61 տոկոս (Ձեր խոստացած թիվն է), այլ 12.4 տոկոս (հաշված է ըստ՝   ՀՀ վիճակագրական տարեգիրք, 2011, էջ 234,   http://www.armstat.am/file/doc/99469123.pdf)։ Դոլարային արտահայտությամբ այդ 5 տարիներին երկրի ՀՆԱ աճը եղել է 10.8%, իսկ 2008-ի նկատմամբ արձանագրվել է անկում -12.1% (http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD )։ Կարծում եմ, ՀՆԱ իջեցման հաշվին ցուցանիշի բարելավումը … չգիտեմ ինչ է։
7. Ձեր հաջորդ, սոցիալական ծախսերի վրա ես կանգ չեմ առնում։ Մի քանի խորամանկ թիվ եք բերում՝ մատուցելով իբրև առաջընթաց։ Միայն նշեմ, 2008-2010թթ աշխատավարձերը զգալի չափով վճարել է արտաքին պարտքի հաշվին։ Եվ այդ փողը մենք դեռ ետ պիտի տանք։ Վերը նշած ծրանգրով խոստացել էիք նաև առողջապահության ծախսերի ավելացում մինչև ՀՆԱ 2.2%-ը (http://www.gov.am/files/docs/83.pdf), եղել է 1.6%, կրթության ծախսերը 3.5%, ունենք անփոփոխ 2.78%։ Ի վերջո, Ձեր ղեկավարած կուսակցությունը 2007-ին իբրև նպատակ էր դրել աղքատությունը 23%-ից իջեցնել 11.2%-ի։ Ունենք 35%։
8. Այդ ի՞նչ թվեր եք բերում բարձր տեխնոլոգիական արտադրանքի արտահանման վերաբերյալ։ Եղբայր 2007-ին ՀՆԱ 1 տոկոսն էր, 2010-ին դարձել է 2 տոկոսը (http://data.worldbank.org/indicator/TX.VAL.TECH.MF.ZS)։Ընդ որում խոսքը գնում է 18 մլն դոլարի մասին։ Այդպիսի պրիմիտիվ մակարդակում զարգացում չի լինում։ Բացի այդ, չէ որ միտումների մասին պետք է խոսել, այլ ոչ թե մի տարվա։
9. 750 հազ զբոսաշրջիկներ ունե՞նք։ Եվ սա 7 մլն սփյուռքի առկայության պարագայում։ Լավ։ Բա որ Վրաստանը 2750 հազ ունի, իսկ Թուրքիան 35 մլն։ Միայն Հայաստանից Վրաստան 790 զբոսաշրջիկ է այցելել։ Անհարմար է։ Փորձեք վերացնել ավիափոխադրումների մենաշնորհը, ազատականացրեք շուկան և կտեսնեք, որ այս թիվը մեկ տարում 4 մլն-ի կհասնի։
10. Բջջային և ինտերնետ կապի վերաբերյալ Ձեր ասած փաստերը համապատասխանում են իրականությանը։ Մի փոքր մոտեցել ենք միջազգային չափանիշին։ Եվ սա Orange-ի  շնորհիվ։ Այդ ընկերության կենդանի արձանը պետք է Հայաստանում կանգնեցնել։ Տեսն՞ում եք ինչ բան է մրցակցությունը։ Բայց էլի, տեղեկացնում եմ Ձեզ, որ Տոկիոյում այս պահի դրությամբ ինտերնետ կապը շուրջ 200 (երկու հարույր) անգամ էժան է, քան Երևանում։ Այնպես որ նկատի ունեցեք, որ երկրների մեծ մասում այս տեխնոլոգինաերը զարգանում շատ ավելի արագ, քան թե Ձեր ղեկավարած Հայաստանում։
11. Գազի բաժանորդների մասին լավ կլինի ընդհանրապես չխոսենք։ 95%-ով գազաֆիկացված երկրում բաժանորդների 1/3-ը ի վիճակի չէ գազ սպառել։ Եթե այդ գազաֆիկացումը չլիներ, հիմա գազի գինը իրական սպառողների համար մի 20% պակաս կլիներ։ Ու հետո, Ռուսաստանից գազը գնում ենք 180 դոլարով, բայց ժողովրդին վաճառում 435-ով (նկատի ունենալով կալորիականության եվրոպական ստանդարտը)։

Բացի Ձեր կողմից նշված փաստերին անդրադարձ կատարելուց կուզենայի նշել նաև ևս մի քանի հանգամանք։   Իրավիճակը պարզապես աղետալի է միջազգային տարբեր կազմակերպությունների կողմից տարվող տնտեսական կյանքի առանձին ցուցանիշների հաշվառման գծով։ Այսպես, 2007-ին  կոռուպցիայի ինդեքսով Հայաստանը 99-րդն էր (180 երկրների մեջ), իսկ 2011-ին՝ 129րդը (183 երկրների մեջ), տնտեսական ազատության    ինդեքսով 5 տարում 32-րդ տեղից նահանջել ենք 43-րդը։ Doing Business-ի 10 ցուցանիշներից 7-ում արձանագրվել է անկում, ինչի հետևանքով Հայաստանը 2007-2011 կորցրել է 83 միավոր-տեղ։ Միևնույն ժամանակ Վրաստանը շահել է 332 միավոր-տեղ, Ադրբեջանը 245 միավոր-տեղ։  Տնտեսության ստվերայնության ցուցանիշով 151 երկրների մեջ 124-րդն է։ “Մխիթարիչ” է միայն մրցունակության ինդեքսի ցուցանիշը։ Հինգ տարում 93-րդ տեղից “բարձրացել” ենք 92-րդ տեղը։

Ուզում եմ նաև նշել, որ իմ “հակափաստարկները” բացառապես հիմնված են Ձեր կողմից նշած պաշտոնական վիճակագրության վրա։ Մինչդեռ ես սրանց չեմ հավատում։ Բազմիցս նշել եմ, որ հայկական վիճակագրական ծառայությունը ավելի շուտ քաղաքական խոտան է արտադրում, փուչիկ (այսօրվա վարչապետի խոսքերն են 2-րդ նախագահի հասցեին), քան թե մասնագիտական տեղեկատվություն։ Ամիսներ առաջ հրապարակավ առաջարկեցի Ձեզ մեզ հետ միասին ստուգել, օրինակ, խաղողի արտադրության ծավալները։ Անեիք էլի։ Մի՞թե Ձեզ իրական պատկերը ամենևին չի հետաքրքրում։

Հրանտ Բագրատյան, տնտեսագիտության դոկտոր

(Ռուսաստան, Ուկրաինա, Հայաստանի

Փիլիսոփայության դոկտորի թեկնածու (ԱՄՆ),

Երևանի ռուս-հայկական համալսարանի պրոֆեսոր,

Ուկրաինայի ազգային բանկի (Կիև) համալսարանի պրոֆեսոր,

Միչիգանի համալսարանի (ԱՄՆ) և ՌԴ նախագահին կից

Ժողովրդական տնտեսության ակադեմիայի հրավիրյալ դասախոս,

ՌԴ հումանիտար ակադեմիայի ակադեմիկոս,

ՀՀ վարչապետ (պաշտոնակատար) 1991, 1993-1996թթ,

Ազատություն կուսակցության նախագահ,

ՀԱԿ տնտեսական հանձնաժողովի համակարգող

«Հարավկովկասյան երկաթուղի» ՓԲԸ-ի նոր ղեկավարը կդառնա Վիկտոր Ռեբեցը:

«Հարավկովկասյան երկաթուղի» ընկերության մամուլի ծառայությունից հայտնում են, ընկերության գործող գլխավոր տնօրեն Շևքեթ Շայդուլինը ավարտում է իր աշխատանքը Հայաստանում:

Վիկտոր Ռեբեցը նախկինում զբաղեցրել է «Ռուսական երկաթուղիներ» ԲԲԸ-ի դաշնային և տարածաշրջանային իշխանական մարմինների հետ փոխազդեցության գերատեսչության ղեկավարի պաշտոնը: Նոր գլխավոր տնօրենը կներկայացվի փետրվարի 15-ին: