2020-ին Ադրբեջանը նույնպես գին է վճարել, նաև իր վրա է վերցրել որոշակի պարտավորություններ, այդ թվում նաև՝ աշխարհաքաղաքական:

Որն է այդ գինը: Դա հասկանալու համար պետք է մի պարզ հարցի պատասխան ունենալ, ով է զինել, ապահովել ռազմական մասնագետներ, տրամադրել հետախուզական ու դիվանագիտական տանիք, նաև, ըստ երևույթին, Հայաստանում իշխանափոխություն ապահովել, դրա համար նաև ձևավորելով հանրային կարծիք, օգտագործելով նախկին իշխանությունների բազմաթիվ սխալները: Այդ մասին Ֆեյսբուքի իր էջում գրել է քաղաքագետ Ստեփան Դանիելյանը:

Ամեն ինչը, սկսած քաղաքականության մեջ, հատկապես միջազգային հարաբերություններում, ունի գին:

1994-ի հաղթանակի համար մենք գին ենք վճարել, գնի մեջ մտնում է նաև հետագա շրջափակումը երկու հարևանների կողմից, մութ ու ցուրտ տարիները, էլ չեմ խոսում զոհերի, վիրավորների ու տեղահանվածների մասին: Գնի մեջ է մտնում նաև աշխարհաքաղաքական պարտավորությունները:

2020-ին Ադրբեջանը նույնպես գին է վճարել, նաև իր վրա է վերցրել որոշակի պարտավորություններ, այդ թվում նաև՝ աշխարհաքաղաքական:

Որն է այդ գինը: Դա հասկանալու համար պետք է մի պարզ հարցի պատասխան ունենալ, ով է զինել, ապահովել ռազմական մասնագետներ, տրամադրել հետախուզական ու դիվանագիտական տանիք, նաև, ըստ երևույթին, Հայաստանում իշխանափոխություն ապահովել, դրա համար նաև ձևավորելով հանրային կարծիք, օգտագործելով նախկին իշխանությունների բազմաթիվ սխալները:

Առաջին հայացքից այդ երկրներն են Թուրքիան, Իսրայելը, Բրիտանիան, Պակիստանը: Լավ մտածելու դեպքում շարքը կարելի է շարունակել: Իսկ այդ օգնության համար ինչ գին է վճարել Ադրբեջանն ու իր վրա ինչ պարտավորություններ է վերցրել: Դրա համար պետք է հասկանալ, թե վերը նշյալ երկրներն Ադրբեջանից ինչ ակնկալիքներ ունի: Այստեղ նույնպես, առաջին հայացքից, կարծես թե պատասխանը կարելի է կռահել:

Ադրբեջանից ակնկալվում է ռազմական գործողություններ Իրանի հանդեպ, ավելի պարզ ասած՝ պատերազմ, իսկ հետագայում, նաև գործողություններ Ռուսաստանի դեմ՝ բայց դա հետագայում:

Ադրբեջանն այդ գինը պետք է վճարի, այս հարթությունում խաբել չի ստացվի ու դրա համար Ադրբեջանը պետք է ապահովի իր թիկունքը՝ Հայաստանը, նաև Հայաստանի տարածքով զորք ու զինամթերք կարողանա փոխադրել իր տարածք, երբ դրա ժամանակը գա:

Սա է Ադրբեջանի գինը, որը նա պետք է վճարի իր պարտատերերին իր հաղթանակի համար:

Իսկ մենք ինչի համար ենք շարունակում գին վճաել Ադրբեջանի հաղթանակի համար ու հրաժարվում մեր ամեն ինչից, սկսած դեմքից ու ինքնությունից: Այ այս հարցի պատասխանն, ի տարբերություն Ադրբեջանի, հնարավոր չէ գտնել:

Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունն արձագանքել է Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Մևլութ Չավուշօղլուի հայտարարությանը, թե Հայաստանն ու Ադրբեջանը համաձայնության են եկել խաղաղության պայմանագրի հիմնական սկզբունքների շուրջ: «Արմենպրես»-ի հարցին ի պատասխան ՀՀ ԱԳՆ մամուլի քարտուղար Վահան Հունանյանն ընդգծել է, որ Ադրբեջանի հետ բանակցությունները շարունակվում են և Պրահայի հանդիպումից հետո տարածված հայտարարությունից հետո այս առումով որևէ զարգացում չկա։

«Նոր զարգացումների դեպքում, ինչպես և նախկինում, հանրությանը պատշաճ կերպով տեղյակ կպահենք»,- ասաց Հունանյանը:

Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարար Մևլութ Չավուշօղլուն թուրքական TVNET հեռուստաընկերության «Հստակ տեսակետ» հաղորդման ժամանակ անդրադարձել է հայ-թուրքական կարգավորման գործընթացին, ինչպես նաև Հայաստան-Ադրբեջան գործընթացին: Նա նշել է, որ անհրաժեշտ է, որ Ադրբեջանն ու Հայաստանը ստորագրեն մնայուն խաղաղության պայմանագիր: Նրա խոսքով ՝այս մնայուն խաղաղությանը պայմանագրին տանող ճանապարհին էլ կան այնպիսի խնդիրներ, ինչպիսին է սահմանների ճշգրտումը: Չավուշօղլուն հավելել է, որ երկու երկրների արտգործնախարարներին հանձնարարություն է տրվել, 5 սկզբունքի շուրջ համաձայնության են եկել՝ հավելելով, որ արդյունքում պետք է կյանքի կոչել այս սկզբունքների վրա հիմնված պայմանագիրը:

Ա՛յ ընկերներ․ Սեպտեմբերի 27-ին, Վաշինգտոնում, ՀՀ ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը եւ Ալիեւի օգնական Հիքմեթ Հաջիեւը հանդիպել եւ արդյունքում «ստացել» են մի փաստաթուղթ, որը այնուհետ Պրահայում դրվել է Փաշինյան-Ալիեւ բանակցությունների սեղանին։ Չե՞ք տեսել, դե նայեք։ Երեկ արտահոսքի արդյունքում բացահայտվել է այդ փաստաթուղթը։ Դատելով նրանից, որ այն լայնորեն տարածվել է, բայց չկա որեւէ հերքում, ստացվում է որ, այդ թուղթը խիստ հավաստի է։

Ամենանընդունելի կետերից ընդամենը մեկը․

«Ադրբեջանի կառավարությունը կառաջադրի ներկայացուցիչ, ով կաշխատի համանման ներկայացուցչի հետ՝ նշանակված ԼՂ-ի Հայկական էթնիկ համայնքի կողմից՝ ԼՂ — ի բնակիչների իրավունքների եւ անվտանգության քննարկումեր անցկացնելու համար: Կողմերը կշարունակեն դիտարկել միջազգային դիտորդի հնարավոր կարգավիճակը, առանց Ադրբեջանի ինքնիշխանություն միջամտության՝ նպատակ ունենալով ապահովել վստահություն ԼՂ- ում ապրող ազգային փոքրամասնության խմբերի պաշտպանության նկատմամբ»։

Փաշինյանը գնում է ու ակտիվ հանդիպումներ ունենում Ալիեւի հետ, որպեսզի արցախցիները դառնան էթնիկ փոքրամասնություննե՞ր, Ադրբեջանի մարզերից մեկո՞ւմ, ընդամենը ներկայացուցիչ ունենան, որը քննարկում կանցկացնի Ալիեւի նշանակված ներկայացուցչի հետ։

Նիկոլը հարցազրույցում ասում է՝ թող Արցախը բանակցի Ադրբեջանի հետ, Արցախի բարձր պաշտոնյաներն ասում են՝ պատրաստ ենք ուղիղ բանակցել։ Ո՞ւմ հետ եք բանակցելու, Ալիեւի՞։ Իսկ մի գուցե ժպտացող ու կացինը ձեռքին Ռամիլ Սաֆարովի՞։ Մի հատ ինչ-որ «ճ» կլասի ներկայացուցչի՞։ Ու քննարկելու եք ոչ թե որպես Արցախի տեր, այլ Ադրբեջանում ապրող էթնիկ փոքրամասնություն՝ ընդամենը ինչ-որ իրավունքներ ունենալու համար։ Դա էլ հարց է՝ ձեզ տալո՞ւ են այդ իրավունքները, թե ոչ։ Վստահ կարող եք լինել՝ չեն տալու։ Ավելին, մուռ են հանելու նախորդ 30 տարին նվաստացած լինելու համար։ Հայաստանում բնակվող ազգային փոքրամասնությունները շատ ավելի մեծ իրավունքներ ունեն, քան ունենալու են Ադրբեջանում հայերը։ Քրդերը, եզդիները, որոնք մեզ մոտ ունեն կազմակերպություններ, խորհրդարանում ներկայացուցիչներ, դուք ոչինչ չեք ունենալու, ընդամենը ներկայացուցիչ, որը պետք է քննարկում անի ձեր իրավունքների վերաբերյալ։

Ի՞նչ կարգավիճակ, անվտանգություն, իրավունքներ, ոչինչ էլ չեն բանակցել, ոնչինչի էլ չեն կարողացել հասնել։ Կարող էին անգամ չգնալ բանակցելու, կարող է ավելի լավ տարբերակ լիներ։

Շեշտում եմ․ սա Միացյալ Արեւմուտքի քավորությամբ միջնորդած տարբերակն է։ Էն որ բերեցին Փելոսիին ու սարքեցին ամենայն հայոց փրկիչ, դրոշները սաղ քաղաքով մեկ տնկեցին (անգամ Հայաստանի անկախության օրը Ամերիկայի դրոշներն էին ծածանվում մեր երկրում), օրումեջ Բլինքենի հետ ա խոսում, Արարատը Բայդենի հետ ա նկարվում, ասացին վերջ՝ ռուսներին պասլատ անենք, ընդունենք Արեւմուտքին, Եվրոպային, այ էս ա»,- գրել է նա։

«Չինաստանից Եվրոպա գնացող Միջին միջանցքը պետք է անցնի Հայաստանով, այլ ելք չկա և արդեն 2014 թվականի ուկրաինական դեպքերից հետո պարզ էր, որ դրա շրջանակներում Արցախյան հարցը պետք է ինչ-որ կերպ լուծվեր»,-հայտարարեց  «Փակագիծ» վերլուծական հարթակի հինադիր Հարութ Առաքելյանը՝ խոսելով «Գործող աշխարհակարգի փլուզումը. առկա վտանգները մեր տարածաշրջանի համար» խորագրով քննարկման ժամանակ:

Բանախոսը վերոշարադրյալ տեսակետով բացատրեց 44-օրյա պատերազմի պատճառները:

Նրա խոսքով՝ աշխարհում ներկայում ձևափոխվում են բոլոր դաշինքները, նաև ՆԱՏՕ-ն և ձևավորվում են նորերը:

«Գնում է ֆորմալ՝ գաղափարային և ոչ ֆորմալ՝ առևտրային դաշինքների ձևավորում»,-ասաց Հարութ Առաքելյանը:

Անդրադառնալով տարածաշրջանում Իրանի դերակատարությանը՝ բանախոսը հայտնեց, որ վերջինիս ազդեցությունն արդեն դուրս է գալիս տարածաշրջանից՝ չնայած պատժամիջոցների հետևանքով նրա տնտեսությունն շատ վատ վիճակում է:

«Իրանը բազմազ երկիր է, բաղկացած է ցեղախմբերից, որոնցից ամենակտիվը քրդերն են, որոնք 40-50 տարի զինված պայքար են մղում: Նրանցից ակտիվը բալուջներն են, որոնք ապրում են Պակիստանի սահմանին»,-հայտնեց փորձագետը և տեղեկացրեց, որ ներկայում նրանք զինված պայքար են մղում Պարսկաստանի ներսում:

Ըստ Առաքելյանի՝ վերջիններս ակտիվանում են Պակիստանից և ադրբեջանա-իրանական հարաբերությունների լարված պահին Ալիևի հայտարարությունը,  թե բալուջները Թեհրանում զորահանդես կանցկացնեն, եթե Իրանը հարձակվի Ադրբեջանի վրա, նրանց անջատողական պայքարին էր վերաբերում:

Փորձագետը տեղեկացրեց, որ քրդերն այսօր Իրանում զինված պայքար են մղում այրելով ոստիկանության կետերը, իսկ Իրանն արդեն չորրորդ շաբաթն է հրթիռակոծում է Իրաքի քրդական շրջանները:

«Ցավոք սրտի, այս ընթացքում մենք էլ ենք միանում ընդդեմ Իրանի այս արևմտյան գործընացին, որը մեր բնական դաշնակիցն է»,-պնդեց բանախոսը և տեղեկացրեց, որ վերջին շրջանում իրանական մամուլը և իրանցի վերլուծաբաններն այլ կերպ են խոսում Հայաստանի մասին, քան նախկինում էր՝ հայտարարելով, թե Հայաստանն էլ է իրենց քթի տակ դավադրություն պատրաստում Իրանի դեմ:

Ըստ քաղաքագետի, եթե այդ խոսույթն Իրանում տարածվի, ապա Ադրբեջանըկօգտվի դրանից, քանի որ հենց դրան էլ սպասում է:

Նրա խոսքով՝ Իրանի ազգային անվտանգության հայեցակարգում կա 15 ծովային և ցամաքային հարևաններ:

«Իրանի ազգային անվտանգության հայեցակարգում ամենակարևոր սահմանը Իրան-Հայաստան 42 կիլոմետրանոց հատվածն է: 1.5 մլն մ² տարածք ունեցող Իրանը մնացել է հայ-իրանական սահմանի հույսին, քանի որ մենք միակ բարեկամ երկիրն ենք, իսկ մնացած բոլորը խնդիր ունեն Իրանի հետ»,-հայտարարեց փորձագետը:

Հայտնելով, որ Հայաստանն էլ է Իրանի բարեկամի կարգավիճակը կորցնում՝ Հարութ Առաքելյանը ասաց, թե պետք է դրանից զգուշանալ և հիշեցրեց, որ մինչև 2020թ պատերազմը Փաշինյանը 1 տարի չեր զանգահարել Իրանի նախագահին:

Բանախոսը նաև հիշեցրեց, որ Իսրայելում Հայաստանի դեսպանատուն բացելու վերաբերյալ ՀՀ պաշտոնական շրջանակներից հնչել էր հայտարարություն, թե դրա համար երրորդ երկրի կարծիքը հաշվի չեն առնում, ինչի պատճառով Իրանը մեկ օր ուշ շնորհավորեց Հայաստանի անկախության օրվա կապակցությամբ:

«Իրանը միակ պետությունն է, որը խոսում է Հայաստանի տարածքային ամբողջականության պահպանման մասին, իսկ մենք, կոպիտ ասած, թքած ունենք այդ հայտարարությունների վրա և աղ ու հացող դիմավորում ենք Փելոսիին»,-հայտարարեց փորձագետը և կարծիք հայտնեց, որ դեպի Արևմուտք վեկտոր փոխելու դեպքում Հայաստանը հանդիպելու է պարենի, վառելանյութի խնդրին՝ նաև հիշեցնելով, որ ներկաում իրավիճակն Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին է նման, երբ Հայաստանը փորձեց վեկտոր փոխել և ցավոտ հարված ստացավ:

«ԵՄ քաղաքացիական առաքելությունը հայ-ադրբեջանական սահման ուղարկելու որոշումը համարում եմ լավ նախաձեռնություն։ 44-օրյա պատերազմի և սեպտեմբերի 12-13-ի սահմանային իրադարձությունների լույսի ներքո ռուսական խաղաղապահ առաքելությունը, ցավոք սրտի, իրեն լավագույն կողմից չդրսևորեց», — «Փաստինֆո»- ի եթերում հայտարարել է բլոգեր և լրագրող Ալեքսանդր Լապշինը։

«Ես չէի սպասում, որ Ռուսաստանը կմիջամտի և զենքով կպաշտպանի Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան սահմանը։ Բայց ինչ-որ միջոցներ պետք է ձեռնարկվեին, իսկ մինչ օրս ադրբեջանական զորքերը գտնվում են հայկական տարածքում։ Ընդ որում, միայն խոսակցություններ են գնում, բայց հարցը չի լուծվում», — նշել է նա։

Բլոգերի կարծիքով, Հայաստանի դիմումը ՀԱՊԿ-ին արվել է ոչ այն նպատակով, որ կազմակերպությունը միջամտի։ Պարզ էր, որ դա տեղի չի ունենա երկու պատճառով. նախ՝ Ռուսաստանը բավական խնդիրներ ունի Ուկրաինայում, և երկրորդ ճակատը Հարավային Կովկասում նրան պետք չէ։ Իսկ երկրորդ պատճառն այն է, որ ՀԱՊԿ-ն ավելի շուտ ֆորմալ կազմակերպություն է, քան իրական ուժային գործոն։

«Եվրոպական առաքելության տեղակայումը հայ-ադրբեջանական սահմանին, բնականաբար, Ռուսաստանին դուր չի գա, քանի որ նա իրեն դիտարկում է որպես միակ հեգեմոն Հարավային Կովկասում», — կարծում է Լապշինը: Այդպես է եղել դարեր շարունակ, բայց ժամանակները փոխվում են։ Ռուսաստանը բավական շատ է խճճվել Ուկրաինայում, ինչը հարվածում է Հայաստանի շահերին և մոտեցնում է նրան այն պահին, երբ պետք է որոշումներ կայացնել։ Եվ եթե խոսենք ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու մասին, ապա դա այնքան էլ հեշտ չէ։ Պետք չէ մոռանալ, որ Ռուսաստանը չափազանց շատ գործիքներ ունի Հայաստանի վրա ազդելու համար, որը, փաստորեն, սեղմված է աքցանների մեջ»։

Հայաստանի իշխանությունները, ըստ բլոգերի, փորձում են հավասարակշռություն պահպանել Ռուսաստանի և Արևմուտքի միջև։ Ինչ վերաբերում է ԵՄ քաղաքացիական առաքելությանը, ապա, Լապշինի խոսքով, դա արվում է առաջին հերթին տարածաշրջանում ռուսական շահերը հետ մղելու համար:

Ալեքսանդր Լապշինի խոսքով՝ Իսրայելը դժվար թե ինչ-որ բազաներ կառուցի Ադրբեջանի կողմից օկուպացված Արցախի տարածքներում։ «Դա Իսրայելին պետք չէ այն պատճառով, որ Ադրբեջանի ողջ ղեկավարությունն առանց այդ էլ ներծծված է իսրայելական հատուկ ծառայություններով։ Այսինքն, փաստորեն, Ադրբեջանն առանց այդ էլ սպասարկում է իսրայելական շահերը», — նշեց նա։

Զրուցակցի կարծիքով՝ այդ մասին լուրերը կարող են տարածվել երկու պատճառով. առանձին փորձագետների ոչ կոմպետենտությունը, որոնք թույլ են պատկերացնում, թե ինչ բան է Իսրայելը եւ ինչով է նա զբաղվում, կամ՝ շահագրգիռ երկրների կողմից: Բայց այն ամենը, ինչ անում է Ադրբեջանը, նա համակարգում է Իսրայելի հետ։

Մեկնաբանելով Էրդողանի հետ Փաշինյանի՝ Պրահայում կայացած հանդիպումը՝ բլոգերը նշել է, որ ինչպիսի կառավարություն էլ լինի Թուրքիայում, այն միշտ ադրբեջանամետ է լինելու։ «Ուղղակի Էրդողանն ուղիղ ասում է այն, ինչ մյուսները թաքցրել են։ Եվ ով էլ իշխանության գա Թուրքիայում, քաղաքականությունն այնտեղ չի փոխվի, ինչպես և Ադրբեջանում։ Հայաստանը որպես թշնամի ունենալը այդ երկրներին շատ ձեռնտու է։ Բայց պետք է բանակցել, միևնույն է, չմոռանալով հայտնի ասացվածքը՝ «խաղաղություն ես ուզում՝ պատրաստվիր պատերազմի»։ Այդ քաղաքականությունը միշտ ապացուցել է իր օբյեկտիվությունը», — հայտարարել Է Ալեքսանդր Լապշինը։

Հեղինակ՝ Լանա Մշեցյան

ՀՀ ԱԱԾ տնօրենի նախկին ժամանակավոր պաշտոնակատար Միքայել Համբարձումյանը դիմել է Նիկոլ Փաշինյանին:

Մանսվորապես նրա ուղերձում ասվում է.

«Պարոն վարչապետ

2022 թվականի սեպտեմբերի 14-ին ՀՀ ազգային ժողովում ելույթի ընթացքում «խոպանչիության», լրտեսության և դավաճանության մեղադրանքներ հնչեցրեցիք ԱԱԾ պահեստազորի սպաների միության անդամների հասցեին։ Նշված հայտարարությանը նույն օրը միությունը բավականին մեղմ արձագանքեց՝ հայտնելով, որ վարչապետի ելույթն առնվազն զարմանք է առաջացնում և ներկայացված մեղադրանքներն անհրաժեշտ է ուղղել իրական հասցեատերերին։ Դրանից անմիջապես հետո ԱԱԾ մեր գործընկերներից գրավոր պարզաբանում պահանջեցինք, թե վարչապետի մեղադրանքներն ում էին կոնկրետ հասցեագրված և ինչն է առիթ հանդիսացել, որին ի պատասխանին, ըստ էության, հայտնվեց, որ ՀՀ վարչապետի հայտարարությունները մեկնաբանելու իրավասություն ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայությանը վերապահված չէ։

Ելույթի բառացի վերլուծությունը ինձ թույլ է տալիս եզրահանգել, որ այն հասցեագրված է եղել նաև ինձ, ուստի, ԱԱԾ վերոհիշյալ պատասխանը ստանալուց հետո, նպատակահարմար եմ գտնում արձագանքել անձամբ, իմ անունից։

Բառացի նշել եք հետևյալը՝ «Էսօր մարդիկ կան, ում ես հանձնարարել եմ շատ խիստ գտնվեն, հետո պաշտոնից զրկվել են, էսօր ընդդիմության հարթակներում դոշ են ծեծում։ Չգիտեմ ազգային անվտանգության ծառայության սպաների միություն, տո արա,՛ դուք նամուս ունենաք էսօր փողոց դուրս կգա՞ք՝ երկրի կեսը շպիոն է եղել ձեր պաշտոնավարության ընթացքում, դուք հասարակական կազմակերպություն եք հիմնում՝ ազգային անվտանգության ծառայության։

Հայաստանի Հանրապետությունում ձեր օրոք ԱԱԾ չի եղել, խոպանչիների բրիգադ եք դուք եղել, խոպանչիների բրիգադ, ցավոք սրտի նաև մեր ժամանակ նշանակվածների շրջանից։ Ազգային անվտանգության ծառայության սպաների միություն, տո դուք ով… ազգային անվտանգության ծառայություն, ձեզանով ԱԱԾ-ն պետք է զբաղվի, որովհետև շատ դեպքերում հլը պետք է հասկանանք՝ դուք ամեն մեկդ քանի երկրի շպիոն եք, ընդհանրապես»:

Պարոն վարչապետ, չեմ ցանկանում կարճ ու լակոնիկ պատասխանել, քանի որ խոսքս ուղղում եմ Ձեզ, հետևաբար՝ ուզում եմ առավել ընկալելի լինել, ձևավորել օբյեկտիվ կարծիք։ Փորձեմ, կոնկրետացնելով, անդրադառնալ Ձեր խոսքերին ու գնահատականներին՝

• «Էսօր մարդիկ կան, ում ես հանձնարարել եմ շատ խիստ գտնվեն, հետո պաշտոնից զրկվել են, էսօր ընդդիմության հարթակներում դոշ են ծեծում»: Ձեր այս փաստարկը հասկանում եմ, որ կարող է ինձ վերաբերել, քանի որ 44-օրյա պատերազմի ժամանակ իսկապես դուք ինձ հանձնարարել եք պատերազմի ընթացքին առնչվող կոնկրետ հարցում (չեմ մանրամասնում) խիստ գտնվել, ընդ որում՝ շեշտել եք, որ անձնական պատասխանատվություն եմ կրում դրա ընթացքի կատարման համար, եթե, իհարկե, նկատի ունեք այն դեպքը, ինչը ես այժմ մտածում եմ։

Նշված հարցում և ընդհանրապես, իմ խստության ու պահանջկոտության վերաբերյալ կարող է վկայել ԱԱԾ գործող ողջ ղեկավար կազմն առանց բացառության, քանի որ ականատես են եղել, թե ինչ միջոցներ եմ ձեռնարկել ու ինչ հետևանքներ եմ առաջացրել Ձեր հանձնարարությամբ իմ և մյուս երկու մարմինների ղեկավարների կողմից համատեղ արձակված գրավոր հրամանի պահանջների պատշաճ կատարումն ապահովելու համար, ինչը, ցավոք, իսկապես ձախողվեց տեղերում պատասխանատուների կողմից աշխատանքը ճիշտ չկազամակերպելու և նշված հրամանի պահանջներն, ըստ էության, լիարժեք չկատարելու հետևանքով։ Նշված հանձնարարության ձախողման հարցում ես, եթե նույնիսկ չնչին մեղք ունենայի, վստահ եմ, մինչ այսօր ինձ հարյուր անգամ պատասխանատվության կանչած կլինեին` չէ որ ես լավ գիտեմ, թե դուք իրավապահներին ինչ հրամաններ տալու հնարավորություն, ունակություն ունեք և ինչ հետևանքներ կառաջանային (ի վերջո՝ ղեկավարել եմ իրավապահ ոլորտի օպերատիվ սպասարկումն իրականցնող ստորաբաժանումը)։ Եղելությունը հասկանալու համար պահանջեք հաշվառված տեղեկանքով զեկուցել իրական փաստերն ու նոր միայն տվեք գնահատական։ Ի դեպ՝ գրքում, որը նախատեսում ենք առաջիկայում հրատարակել, ես անդրադարձել եմ նշված դրվագին, թույլատրելիության սահմաններում նկարագրել եմ այն և Ձեր գործողությունների ու միտման վերաբերյալ հայտնել իմ կարծիքը, տվել գնհատականը:

• «Պաշտոնից զրկվելու, այսօր ընդդիմության հարթակներում դոշ ծեծելու, Ազգային անվտանգության ծառայության սպաների միություն հիմնադրելու…» Ձեր փաստարկների կապակցությամբ հայտնում եմ հետևյալը. կրկնում եմ, ես պաշտոնը թողել եմ իմ նախաձեռնությամբ և ցանկությամբ, դուք դրանից ինձ չեք զրկել։ Համակարգում այլևս չէի ցանկանում աշխատել, քանի որ, այլ պատճառների հետ մեկտեղ, չէի կարողանում հասկանալ, թե ո՞րն է Ձեր քաղաքական թիմի իրական նպատակը և ո՞ւր եք տանում Արցախն ու Հայաստանը։ Ընդդիմության հարթակում ես երբեք չեմ եղել, եթե լինեի՝ ինքնուրույն կամ որևէ կուսակցության կազմում ակտիվ կզբաղվեի քաղաքականությամբ ու կընդգրկվեի նրանց ընտրացուցակներում։ Ես ընդամենը կիսում եմ մեր Հայրենիքին սպառնացող վտանգների կապակցությամբ թե՛ քաղաքացիների մի զգալի հատվածի և թե՛ ընդդիմության մտահոգությունները։ Մնում եմ նույն համոզմունքին, որ Արցախն ու Հայաստանն այս ծանր իրավիճակից կարող ենք դուրս բերել միայն համախմբված՝ Հայաստան, Արցախ և Սփյուռք եռամիասնության ջանքերով, երկրում դրական մթնոլորտ ձևավորելով։ Ի վերջո գիտակցեք՝ յուրաքանչյուր մարդ սեփական կարծիքն ունենալու ու այն բարձրաձայնելու իրավունք ունի և այլ կարծիք ու մոտեցում ունեցող մարդը, Ձեր թշնամին չէ։ Մենք մե՛ր Հայրենիքում ապրող ազատ մարդիկ ենք, ովքեր շատ հարցերում կարող են պարզապես այլ տեսակետ ունենալ, այդ թվում՝ երկրի ղեկավարի թեկնածուի հետ կապված։ Հավատացեք՝ Հայաստանում պետք է խորապես ամրապնդվի դեմոկրատական արժեհամակարգը, այլապես դոփելու ենք տեղում։ Մենք պարտավոր չենք լռել, եթե տեսնում ենք ակնհայտ սխալներ ու վնասաբեր քայլեր, և Դուք էլ կուռք չեք, որ հաճոյանալու, քծնելու համար բացառապես սրբացնենք ու գովաբանենք, ամեն ինչ չափ ու սահման ունի։

«Ազգային անվտանգության պահեստազորի սպաների միություն» ՀԿ-ն ձևավորվել է, քանի որ իսկապես նման կառույցի կարիքը կա անվտանգության համակարգի մեր միջավայրում։ Մենք փորձել ենք համախմբել պահեստազորում գտնվող սպաներին, նրանց պոտենցիալն օգտագործելի դարձնել երկրին, ինչու չէ, նպաստել նրանց աշխատանքային, կենցաղային խնդիրների լուծմանը, ինչը ցավոք դեռևս չի ստացվում, քանի որ ԱԱԾ-ն գործնականում ոչնչով չաջակցեց կառույցին: Վստահ եմ` քաղաքական դրդապատճառներով։ Դուք ինքներդ պետք է շահագրգռված լինեք, որ Հայաստանում լինի գործող նման արդյունավետ կառույց, քանի որ այն անհրաժեշտ է երկրին իրենց կյանքը նվիրաբերած մարդկանց, նպաստելու է նոր սերնդի դաստիարակությանը` ԱԱԾ-ն գրավիչ դարձնելով ծառայության համար: Մինչդեռ դրա փոխարեն, փաստացի ծաղրում և հեգնում եք միությանը, կարծես Դուք չեք առավոտից իրիկուն ԱԱԾ-ով բոլորին սպառնացողը։ Գոնե տարրական հարգանք ունեցեք այն աշխատակիցների հանդեպ, ովքեր կատարում են կամ կատարել են ձեր բոլոր հրամանները և ցուցումները։

• Հայաստանի Հանրապետությունում մեր օրոք ԱԱԾ-ի գոյություն չունենալու, մեր պաշտոնավարության ընթացքում երկրի կեսը շպիոն լինելու, իսկ մենք խոպանչիների բրիգադ (այդ թվում, ցավոք, նաև Ձեր ժամանակ նշանակվածների շրջանից) և մի քանի երկրի շպիոն հանդիսանալու վերաբերյալ Ձեր փաստարկների կապակցությամբ հայտնում եմ հետևյալը. ԱԱԾ-ում առայսօր գրեթե 100 տոկոսով աշխատում են նույն այն մարդիկ, ում հետ պատիվ եմ ունեցել տարիներ շարունակ համատեղ ծառայել, ընդ որում՝ այսօրվա ղեկավար կազմը (բացառությամբ մեկ տեղակալի) նույն այն մարդիկ են, ովքեր նախկինում ևս համակարգում զբաղեցրել են ղեկավար պաշտոններ ու պատասխանատու են եղել ծառայության որակյալ գործունեության համար: Հետևաբար, եթե Դուք ունեք դժգոհություններ ծառայության աշխատանքից, հավասարապես այն պետք է ուղղված լինի նաև գործող աշխատակիցներին։ Իհարկե, ես հասկանում եմ` քանի դեռ նրանք աշխատում ու կատարում են Ձեր հանձնարարականները, ապահովում են իշխանության անվտանգությունը՝ իրենցից դժգոհել չեք կարող, իսկ ազատվելուց հետո ենթադրում եմ նրանց էլ կթիրախավորեք, եթե համարձակվեն հոսանքին դեմ լինել։

Ի դեպ՝ ԱԱԾ պատմության թանգարանում կարող եք ծանոթանալ պատմական փաստերին, նմուշներին ու աշխատակիցների կենսագրություններին (այդ թվում՝ մեր աշխատած ժամանակահատվածի վերաբերյալ): Վստահ եմ՝ արդյունքում կփոխեք Ձեր մոտեցումը և կգիտակցեք, որ ԱԱԾ-ն նախկինում ևս եղել ու արդյունավետ գործել է, այն միայն «ասֆալտին փռելու» շոուի համար չէ։ Նկատի ունեցեք, որ պետական բարձրագույն պարգևների կամ գնդապետի, գեներալի կոչումների, բարձր պաշտոնների անհասկանալի հանգամանքներում ու պատճառներով արժանացած մարդկանց մասին տվյալներ այնտեղ չեք տեսնելու, հուսամ՝ դեռևս դրան չի հասել։ Միաժամանակ, լիովին համակարծիք եմ, որ ԱԱԾ-ն ունի լրջագույն բարեփոխման կարիք, այլապես՝ մենք չէինք ունենա նման բացթողումներ ու երկիրը չէինք հասցնի այս ծանր իրավիճակին…

Պետական դավաճանության մեջ այսօր մեղադրվող տասնյակ քաղաքացիների գերակշիռ մասը ցածր զինվորական աստիճան ունեցող ՊՆ զինծառայողներ են, ովքեր միամտաբար կամ շահադիտական դրդապատճառով հայտնվել են հակառակորդի հետախուզական ծառայությունների ծուղակում։ Որևէ կերպ չցանկանալով նվազեցնել մեր գործընկերների կատարած աշխատանքի նշանակությունը` ուզում եմ ընդամենը նշել հետևյալը. նման դեպքեր բացահայտվել են նաև նախկինում, անձինք ենթարկվել են քրեական պատասխանատվության կամ դրանից ազատվել են համապատասխան իրավական հիմքով, կամ, եթե հանցակազմ չի պարունակել, արարքը կանխվել է պրոֆիլակտիկ միջոցառումների արդյունքում՝ օպերատիվ տարբեր կոմբինացիաներ (խաղեր) իրականացնելով։ Ընդ որում` դեպքերը հիմնականում չեն հանրայնացվել բանակի հեղինակությունը չխաթարելու, նման մակարդակի բացահայտումներն միգուցե այդ չափ չկարևորելու պատճառով։ Պետական դավաճանության և լրտեսության այլ դեպքերի համեմատությամբ այս դեպքերի բացահայտումն առանձնակի բարդություն չի ներկայացրել: Այնպես որ բացահայտումների փաստը նման կերպ գովերգելը և նախկինում իրականացված աշխատանքների վրա ցեխ շպրտելը, կարծում եմ, առնվազն անարդար է։ Իհարկե, բնականաբար, հավաքագրված անձինք պատերազմական գործողությունների ընթացքում շատ ավելի ակտիվություն պետք է ցուցաբերեին, հետևաբար՝ մեծանալու էր ԱԱԾ տեսադաշտում նրանց հայտնվելու հավանականությունը։

Ի դեպ՝ լուսաբանված վերջին դեպքերը բացահայտվել են զինվորական ոլորտում, որի նկատմամբ հակահետախուզական աշխատանքների ապահովումն իրականացվել է ԱԱԾ ռազմական հակահետախուզության դեպարատամենտի կողմից և որի ղեկավար կազմն առ այսօր չի փոխվել: Այսինքն՝ նույն մարդիկ են աշխատել և՛ նախկինում, և՛ հիմա: Այնպես որ դադարեցրեք անհարկի շահարկումները և այս հարցում մեղադրանքներ հնչեցնելուց առաջ փորձեք հասկանալ, թե ովքեր են եղել այդ ոլորտի պատասխանատուները։

Պարոն վարչապետ, խոպանչիներն այն մարդիկ են, ովքեր դրսում, հիմնականում Ռուսաստանում, գումարներ են վաստակել, հետևաբար ԱԱԾ աշխատակիցների պարագայում, եթե նրանք դրսից, այլ պետությունից գումարներ են ստացել, ուրեմն, ենթադրաբար, պետական դավաճաններ են, քանի որ համակարգի աշխտակիցն այլ պետությունից գումար ստանալ պարզապես չի կարող, իրավունք չունի։ Չեմ կարողանում որևէ կերպ հասկանալ, թե ինչն է Ձեզ հիմք տվել իմ (մեր) հասցեին «խոպանչիության», լրտեսության կամ պետական դավաճանության մեղադրանքներ հնչեցնելու համար, քանի որ դուք չեք կարող այդ իմաստով մատնացույց անել գեթ մեկ փաստ, թեկուզ կասկածի մակարդակի, իսկ եթե ունեք նման կասկածներ՝ վստահաբար կարող ենք փարատել։ Կարծում եմ, որ Ձեզ սխալ, խեղաթյուրված տվյալաներ են զեկուցվել (ինչը վաղ թե ուշ պարզվելու է) կամ Դուք անտեղյակ եք եղելությունից և ընդամենը, միամտաբար կամ հանրության ուշադրությունը շեղելու միտումով, հիմնազուրկ, էմոցիոնալ հայտարարություններ եք անում։ Ի դեպ, ես կմտածեմ, թե ո՞ր ոլորտներում և ո՞ւմ նկատմամբ օպերատիվ միջոցառումները, Ձեր հայտարարության իմաստով, իսկապես ողջամիտ կասկած կարող են պարունակել։

2018 թվականի հեղափոխությունից հետո, գիտակցելով երկրի առաջ ծառացած խնդիրները, անձամբ ես մեծ նվիրումով շարունակել եմ աշխատել համակարգում, ձգտել եմ, ի նպաստ մեր հայրենիքի, աջակցել առաջ քաշված գաղափարների իրականացմանը: Սկզբնական շրջանում ղեկավարել եմ ԱԱԾ քննչական, այնուհետ տնտեսական անվտանգության և կոռուպցիայի հակազդման դեպարտամենտները։ Աշխատանքի ընթացքում չեմ խուսափել վտանգներից, պատասխանատվությունից, չեմ դավաճանել ծառայության, պետության, ինչու չէ, նաև Ձեր իշխանության շահերը: Ավելին՝ կապ ունենալով բյուջե տասնյակ միլիարդավոր դրամների վերականգնման գործարքների հետ, չի եղել գեթ մեկ դեպք, որ դրանք ստվերվեն կոռուպցիոն ռիսկերով։ Ձեր իսկ կողմից նշանակվել եմ ԱԱԾ տնօրենի տեղակալի, այնուհետ տնօրենի ժամանակավոր պաշտոնակատարի պաշտոններում, պարգևատրվել եմ վարչապետի հուշամեդալով։ Այսինքն` Ձեր մոտեցմամբ ստացվում է, որ երբ աշխատում էի՝ լավն էի, իսկ հետագայում, երբ չցանկացա այլևս աշխատել, երկրի համար ստեղծված ծայրաստիճան վտանգավոր վիճակից դրդված, դեմ գնալով լռելու իմ իսկ սկզբունքներին, ստիպված եղա գաղտնիության սահմանները պահպանելով խոսել, քննադատական խոսք հնչեցնել, Ձեզ համար կարծես դարձա թիրախ, և դուք իրավունք եք վերապահում վիրավորական, վարկաբեկող արտահայտություններ թույլ տալ իմ (գործընկերներիս) հասցեին։

Ձեր մասին ես մշտապես խոսել եմ հարգալից, կոռեկտ: Ի տարբերություն շատերի, երբեք չեմ մեղադրել դավաճանության մեջ` պնդելով, որ առանց բազմակողմանի և օբյեկտիվ քննության չի կարելի որևէ մեկի և հատկապես երկրի ղեկավարի հասցեին նման մեղադրանք հնչեցնել: Այնինչ դուք, չնայած զբաղեցրած բարձր դիրքին, այնպիսի հայտարարություններ եք անում (նույնիսկ դիմում եք «արայով»), որոնք դատարանում վիճարկելու դեպքում վստահ եմ ստիպված եք լինելու ժխտել, ինչին բացարձակապես չեմ ձգտում։

Պարոն վարչապետ, ամեն ինչ մի կողմ թողնելով՝ հանուն երկրի համախմբվել ու պայքարել է պետք, միայն պայքարողի համար է դուռ բացվում»,- գրել  է նա։

Ընդամենը պետք է փաստենք, որ տարածքային ամբողջականությունը որևէ կապ չունի Արցախում ազգային ինքնորոշման իրավունքի իրացման հետ: Այս երկու սկզբունքների միջև հակասություն են տեսնում միայն նեղ քաղաքական շահերով ուղղորդվողները, ինչը լայն տարածում ունի նաև այլ երկրների ղեկավարների պարագայում: Այս մասին գրում է իրավագիտության դոկտոր Գևորգ Դանիելյանը։

«Ղազախստանի նախագահ Տոկաևը վերջերս բացահայտ անհիմն պնդում էր, թե դրանք միմյանց հակասող սկզբունքներ են, մինչդեռ՝ դե ֆակտո փորձում էր այդպիսով իբր կանխել ապագա իր համար անցանկալի զարգացումները:

Մենք ի սկզբանե պետք է ղեկավարվեինք ոչ թե ազգային ինքնորոշման, այլ տարածքային ամբողջականության սկզբունքով, որի իրավական հիմքը դրվել էր Հայկ ԽՍՀ և Լեռնային Ղարաբաղի խորհրդարանների «Վերամիավորման մասին» համատեղ որոշումներով: Մենք լիարժեք իրավունք ունեինք պահանջելու, որ հետ վերադարձվեն ոչ պետական, զուտ կուսակցական կառույցների որոշմամբ բռնակցված մեր պատմական տարածքները, ինչը, ցավոք, այդպես էլ կամ հավուր պատշաճի չընկալվեց, կամ «այդպես էր» պետք:

Պատմական պահը բաց ենք թողել (թեպետ՝ ոչ անդարձ). բայց նույնիսկ այս դեպքում, ազգային ինքնորոշման իրավունքը ոչ թե պահանջ է այլ երկրներից, այլ զգալի փոխզիջում, քանզի մեզ պատկանող տարածքի ճակատագիրը կախվածության մեջ ենք դնում հանրաքվեից:
Իսկ այն, ինչ ստորագրվեց տարածքային ամբողջականության մասով, ունի քաղաքական բնույթ և բոլորովին այլ ենթատեքստ. այդ փաստաթղթուղթը բնավ չի նշանակում, որ փակվել է ազգային ինքնորոշման իրացման իրավական հնարավորությունը, և այս դեպքում, ոչ մի նշանակություն չունի, թե կողմերը դրա տակ դե ֆակտո ինչ են նկատի ունեցել, պարզապես այսուհետ Արցախի ժողովուրդը կարող է արդեն լիովին ինքնավար որոշում կայացնել, այլևս կաշկանդված չէ ոչ Հայաստանի, ոչ էլ որևէ այլ պետության դիրքորոշմամբ և ստանձնած պարտավորություններով:

Հ.Գ. Քաղաքական բնույթ ունեցող պայմանագրերը ենթակա են վավերացման (Սահմանադրության 116-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետ) ….

Կողմերի ընդունած հյատարարությունը բավականին անհստակ է, քանի որ Ալմա Աթայի հռչակագրում նշված չէ, թե ինչ պետք է հասկանալ տարածքային ամբողջականության տակ, ինչն է դրա համար հիմք հանդիսանալու: Այն տեղ է թողնում կողմերի միջև հետագայում նոր համաձայնությունների ձեռք բերման համար, հետևաբար, կարող ենք ենթադրել, որ Հայաստանի վրա ճնշումներն ավելանալու են: Անդրադառնալով երեկ Պրահայում ձեռք բերված պայմանավորվածութուններին՝ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նման տեսակետ հայտնեց քաղաքագետ Արա Պողոսյանը:

«Պատահական չէ, որ այդ պայմանավորվածությունից առաջ Ադրբեջանը ռազմական գործողություններ սկսեց ՀՀ սուվերեն տարածքում և ադրբեջանական ստորաբաժանումներն ամրացան մեր երկրի տարածքում: Դրանից հետո թուրքական կողմը հաղորդագրություններ տարածեց, թե տարածքային ամբողջականության ճանաչումը չի ենթադրում ադրբեջանական ստորաբաժանումների հետ քաշում ՀՀ տարածքից: Մեր վրա լինելու են նոր ճնշումներ և, այսպես կոչված, «խաղաղության պայմանագիրը» գործիք է լինելու թուրք-ադրբեջանական տանդեմի ձեռքում: Այդ փաստաթղթի նպատակն է որոշակի պրոցեսներ ՀՀ համար դարձնել անդառնալի: Դրա համար ենք ասում, որ ցանկացած փաստաթղթի ստորագրման պարագայում մենք չենք խուսափելու հետագա պրոցեսներից»,-ասաց քաղաքագետը:
Տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչումը, ըստ մեր զրուցակցի, թուրք-ադրբեջանական տանդեմի համար նոր խաղաքարտ է լինելու՝ Հայաստանի վրա ճնշումներ գործադրելու և ինչ-ինչ հատվածներում զիջումներ կորզելու համար:
Քաղաքագետը հիշեցնում է՝ Ադրբեջանն առայսօր այդ գործելաոճով է առաջ շարժվում և դրանում կասկած չկա:

Ադրբեջանական կողմի գործողությունների գլխավոր նպատակը եղել է մեր ռազմավարական նշանակության բարձունքներն օկուպացնելը:

Դա նշանակում է, որ, այսպես կոչված, «խաղաղության պայմանագիրն» ընդամենը մանրակրկիտ մշակված մարտավարության մեկ հատվածն է, որի միջոցով թուրք-ադրբեջանական տանդեմը շարունակելու է ՀՀ ռազմավարական նշանակության կետերի օկուպացումը՝ արդեն իրավաբանական տեսքով»,-նշեց քաղաքագետը և հավելեց, որ մանրակրկիտ մշակված մարտավարությամբ Ադրբեջանը ցույց տվեց, որ ցանկացած պահի կարող է մտնել և օկուպացնել ցանկացած տարածք մեր երկրից: Նրա պնդմամբ՝ այդ կերպ թշնամին նաև մեր հանրային դիմադրողականությունն էր ստուգում և փորձում պառակտել՝ իր գործը հեշտացնելու համար:

ՀՀ իշխանությունները հօգուտ Հայստանի գործելու համար, առնվազն, պետք է ժամանակ շահեր, որևէ փաստաթուղթ չստորագրեր՝ քանի դեռ մեր ռազմական ուժը որոշակի բալանսի չի բերվել:

«Մենք պարտավոր ենք նախ ամրացնել մեր ռազմական ուժերը, որպեսզի «X» պահի ի զորու լինենք ցույց տալ, որ վերականգնվել է ռազմական բալանսը և ռազմական շանտաժի ձևով խոսելն անիմաստ է: Երբ Ադրբեջանը դա հասկանա և հասկանա նաև, որ իր համար հարձակումը շատ ավելի թանկ կնստի, քան խաղաղության սեղանի շուրջ բանակցելը, այն ժամանակ հնարվոր կլինի սպասարկել նաև մեր շահերը»,-ընդգծեց քաղաքագետը:

Հաջորդ կարևոր քայլը, Պողոսյանի պնդմամբ, դաշնակիցներ ձեռք բերելն ու նրանց հետ վստահելի հարաբերություններ կառուցելն է, ինչի համար հեռու գնալ պետք չէ. Իրանը լավագույն տարբերակն է:

«Իրանի հետ այս պահին մեր շահերը համընկնում են բավականին բարձր տոկոսով: Դաշնակցային հարաբերություններ կառուցելով Իրանի հետ՝ մենք նաև տարածաշրջանային դերակատարների մակարդակում հնարավորություն կունենանք վերականգնել բալանսը»,-շեշտեց Արա Պողոսյանը:

Հատուկ հանձնարարություններով դեսպան Էդմոն Մարուքյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրառում է արել՝ մեկնաբանելով երեկ Հայաստանի, Ադրբեջանի, Ֆրանսիայի և ԵԽ ղեկավարների համատեղ հայտարարությունը, որով Հայաստանն ու Ադրբեջանը ճանաչում են երկրների տարածքային ամբողջականությունը։

Մարուքյանի գրառումը ներկայացնում ենք ստորև․

«Վարչապետ Փաշինյանի, նախագահ Ալիևի, նախագահ Մակրոնի և նախագահ Միշելի՝ 2022 թվականի հոկտեմբերի 6-ին կայացած հանդիպման արձանագրումներն են.

1. Ադրբեջանը համաձայնել է համագործակցել ԵՄ քաղաքացիական առաքելության հետ, որը կլինի սահմանի երկայնքով։ Հետևաբար Ադրբեջանի ապագա ագրեսսիան մոնիթորինգի կենթարկվի տեղում, ավելին նաև կարձանագրվի Հայաստանի սուվերեն տարածքի արդեն, իսկ օկուպացված հատվածը:

Հիշեցնեմ, որ ԵՄ արտաքին գործերի և անվտանգության քաղաքականության գերագույն ներկայացուցիչ Ջոզեֆ Բորելը 2022թ. հոկտեմբերի 5-ին հայտարարել էր, որ ԵՄ-ն ցանկանում էր դիտորդական առաքելություն ուղարկել շփման գոտի, սակայն Ադրբեջանի դեմ լինելու պատճառով առաքելությունն այդպես էլ չուղարկվեց։

2. Ադրբեջանը համաձայնել է Հայաստանը ճանաչել ՄԱԿ-ի կանոնադրության և Ալմա-Աթայի Հռչակագրի համաձայն, որից հետո դելիմիտացիայի գործընթացում Ադրբեջանը այլևս չի կարող որևէ տարածքային պահանջ ներկայացնել Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ, ինչը նշանակում է նաև, որ պետք է Ադրբեջանական զինված ուժերը դուրս գան մինչ այս պահը օկուպացված տարածքներից»։

Այսօրվա Ադրբեջանի հետ խաղաղությունն անհնար է։ Մենք պետք է պատրաստվենք ոչ թե խաղաղության, այլ պատերազմի, որն ամեն վայրկյան կարող է թակել մեր դուռը։ Մենք չպետք է խուսափենք պատերազմի մասին մտածելուց, այլ պետք է տրամադրվենք, որ այն անխուսափելի է։ Այս մասին հոկտեմբերի 6-ին կայացած քննարկման ժամանակ հայտարարեց իրանագետ Վարդան Ոսկանյանը։

Նրա խոսքով, օրակարգը պետք է լինի ոչ թե խաղաղ, այլ պետք է կապվի պատերազմին նախապատրաստման հետ։

«Ոչ մի փաստաթուղթ չի ապահովի Հայաստանի անվտանգությունը։ Նոյեմբերի 9-ի նույն հայտարարության տակ գերտերության ստորագրությունն է, բայց նույնիսկ հումանիտար խնդիրները չեն լուծվում»,- պարզաբանեց նա։

Ոսկանյանը կոչ արեց սերտ համագործակցել Իրանի եւ Հնդկաստանի հետ, որոնք զսպում են Ադրբեջանի ախորժակները՝ միաժամանակ ընդգծելով. «Ուզու՞մ ենք արդյոք շարունակել ունենալ պետության կարգավիճակ։ Եթե այո, ապա նման ցանկությունները անհամատեղելի են օտար պետության, այդ թվում՝ Ռուսաստանի, Իրանի, ԱՄՆ-ի կամ այլ երկրի բանակին ապավինելու մտքերի հետ։ Մեր խնդիրների արմատը ոչ թե Իրանում, Ռուսաստանում կամ ԱՄՆ-ում է, այլ մեր մեջ է»։