Ժողովրդավարության, սիրո, արդարության և օրենքի երկիր ստեղծելու  քաղաքական մեծամասնության փուչիկներն օճառի պղպջակի արագությամբ պայթեցին:   Այս մասին Ազգային Ժողովում հայտարարությունների ժամին ասաց ՀՅԴ Հայաստանի  ԳՄ անդամ , ՀՀ ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Լիլիթ Գալստյանը։

««Մենք մանդատ ենք ստացել բուհերից արմատախիլ անելու բոլոր կուսակցական և խմբային երեւույթները.   բուհերի ուսանողները չպետք է վիզ ծռեն կուսակցությունների առաջ,  բոլոր բուհերը պետք է ապաքաղաքականցվեն, ռեկտորները կուսակցական պատկանելիություն չպետք է ունենան, որեւէ կուսակցական չպետք է բուհ կառավարի»:

 Սրանք մինչև 2018-ի փաշինյանական հայտարարություններն են: Իսկ իրականությունը բոլորովին այլ է՝ ԵՊՀ կառավարման խորհրդի նախագահը ՔՊ վարչության անդամ Սուրեն Պապիկյանն է, Պոլիտեխնիկինը՝  Տիգրան Ավինյանը, Բրյուսովում  մինչև վերջերս փոխվարչապետ Հ. Մաթևոսյանն էր:  Բայց, ուշադրություն.  «նրանք գնացել են այնտեղ, ոչ թե ՔՊ-ացնելու, այլ գնացել են, որ բուհերը պաշտպանեն կուսակցականացումից», ասում է ՔՊ առաջնորդը: Իհարկե, Մոլիերն ու Պարոնյանը կնախանձեին մտքի այսպիսի սլացքին, բայց սա գրականություն չէ, սա մեր ամենօրա կյանքն է՝ ստի ու երեսպաշտության մեջ թաղված իրականությունը»,- ասաց պատգամավորը:

ՀՅԴ-ական գործիչը կարծում է, որ բնական է, որ այս շղթայից չպիտի վրիպեր Բրյուսովը․

«Հակառակ ընտրությանը նախորդած ռեպրեսիվ գործիքներին, դեկտեմբերի 9-ին հոգաբարձուների խորհրդի նիստում՝ փակ, գաղտնի քվեարկությամբ  Բրյուսովի ռեկտորի պաշտոնում ընտրվեց իշխանության անցանկալի թեկնածուն: Նիստն անցել է սահմանված կարգով՝ քվեարկության արդյունքները ստորագրել և հաստատել են հաշվիչ հանձնաժողովի բոլոր անդամները՝ ներառյալ նախագահող,  ՀՀ ԿԳՄՍ ներկայիս նախարար Ժաննա Անդրեասյանը: Սակայն հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ Հ․ Մաթևոսյանը մինչև օրս չի ստորագրում արձանագրությունը, իսկ կառավարությունը ոչ մի կերպ չի ցանկանում հաշտվել Կարինե Հարությունյանի՝ ռեկտորի պաշտոնում ընտրվելու օրինական փաստի հետ: Դեկտեմբերի 30-ին հանկարծ միահամուռ հրաժարական են ներկայացնում հոգաբարձուների խորհրդի իշխանական ներկայացուցիչները»,- ասաց նա։  

Պատգամավորը հիշեցրեց, որ «Բրյուսով» ձախողված օպերացիան թանկ նստեց ԿԳՄՍ նախարար, Վ․ Դումանյանի և փոխվարչապետ Հ․ Մաթևոսյանի վրա. ընտրությունից անմիջապես հետո, նրանք աշխատանքից ազատվեցին։ Ժանրի կանոններով, նախաձեռնվել է երկու քրեական վարույթ, այսպես կոչված կեղծիքների և խուլիգանության դեպքի առթիվ։

«Ես առանձնապես զարմացած չեմ.  որովհետև թավշով իշխանության եկած, բայց իրականում ռեպրեսիվ գործիքակազմով սեփական իշխանությունը ամրագրող ապազգային այս խմբակին անգամ չաուշեսկուները կնախանձեին։  Կարելի է այլախոհին մահվան դուռը հասցնել, մի ամբողջ ազգ կեղեքել անորոշության, ապագա չունենալու, թուրքից ցեղասպանվելու հեռանկարով…

Կարևորը սեփական իշխանությունը պահելն է ամեն գնով, երկրում խորացող բռնատիրությամբ ու պոլիցայական մթնոլորտով, ոստիկանական մահակի ու դատախազության մամլիչի տակ, ազգին պառակտելով ու ներազգային ատելությունից կուրացած մի անհասանալի խառնարան ստանալով»,- նշեց քաղաքական գործիչը։

Նա հարց ուղղեց՝ պետության զավթումն էլ ինչպե՞ս է լինում․․․այսպես՝ քայլ առ քայ, վրեժխնդիր ու ճղճիմ, պետական մտածողությունը թաղելով…մԻսկ արդեն տևական ժամանակ  Հայաստանի 180քառ կմ տարածք զավթել է թշնամին, իսկ Արցախն արդեն  37 օր շրջափակման   մեջ  է։

Համաձայն չեմ, որ հակառուսական միտումը ժամանակավոր բնույթ է կրում, այն երկարաժամկետ բնույթ է կրելու։ Այս մասին հունվարի 17-ի քննարկման ժամանակ հայտարարեց քաղաքագետ Բենիամին Մաթեւոսյանը։

Նրա գնահատմամբ՝ Պրահայում Հայաստանի եւ Ադրբեջանի նախագահների հանդիպման ժամանակ «խմբագրվել է» 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը։ Հենց դրա հետ է նա կապել Լաչինի միջանցքի հետագա շրջափակումը։ Մաթեւոսյանը պարզաբանեց, որ Հայաստանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի բոլոր խնդիրները պետք է լուծվեն քաղաքական մակարդակով։ «Պետք էր գործել դեռ երեկ։ Ժամանակը սուղ է»,-հավելեց քաղաքագետը։ 

Նա հավելեց, որ Արեւմուտքը շատ անկեղծ է եղել հայ հասարակության հետ եւ չի խոսել Հայաստանին ռազմական աջակցություն ցուցաբերելու պատրաստակամության մասին։

«Արեւմուտքի գլխավոր խնդիրը Ռուսաստանին Հարավային Կովկասից դուրս բերելն է։ Դրա դիմաց Հայաստանի իշխանություններն ակնկալում են անվտանգության եւ բարեկեցության անձնական երաշխիքներ»,-վստահ է Մաթեւոսյանը։

«Միջազգային հանրությունն արձագանքում է այն պարագայում, երբ ազգային կամ պետական իշխանությունները խնդիրների մասին բարձրաձայնում են, ներկայացնում են իրենց դիրքորոշումը։ Ցավոք սրտի, Հայաստանի իշխանություններն այս առիթով առանձնապես ակտիվ չեն, պատասխանատվությունը մեծ մասամբ գցում են ռուսների վրա»,-ասաց միջազգայնագետ Սուրեն Սարգսյանը, որը մասնակցում էր «Ոսկանապատ» վերլուծական կենտրոնի կազմակերպած   «Ինչպե՞ս պահել Արցախը հայկական» թեմայով փորձագիտական  քննարկմանը։

Նա վստահեցնում է՝ առաձին  գործիչների արած գրառումներն էլ լոկ հայտարարություններ են, Հայաստանի իշխանությունները չեն աշխատում գործընկերների հետ, որպեսզի դրանք դառնան նյութական ու շոշափելի։

«Իսկ այն հայտարարությունները, որ արվում են, առանձին անհատների, լոբիստական կազմակերպությունների աշխատանքի արդյունք են։ ԱՄՆ կոնգրեսականների հայտարարությունները, բանաձևերի նախագծերի ներկայացումը բացառապես հայ համայնքի աշխատանքի արդյունք են։ Ես չունեմ որևէ տեղեկություն, որ ԱՄՆ-ում կամ եվրոպական որևէ երկրում դեսպաններն այդ ուղղությամբ աշխատում են։ Այսինքն, պետության դերը մինիմալիզացված է»,-ասաց Սուրեն Սարգսյանը։

Քաղաքագետի խոսքով, պետության նման կեցվածքն ընկալվում է որպես մեսիջ, ասում են՝ եթե ձեզ համար կարևոր չէ, մեզ համար էլ կարևոր չէ, չենք կարող Հռոմի պապից կաթոլիկ լինել կամ ավելի հայ լինել։

Սուրեն Սարգսյանի ներկայացմամբ, Հայաստանի դեսպանները, երբ հանդիպում են հյուրընկալող երկրի իշխանությունների ներկայացուցիչների հետ, նրանց հարց են տալիս՝ ինչպե՞ս կարող ենք ձեզ օգնել, օգտակար լինել,  պատասխանում են՝ օգնեք, որ խաղաղության դարաշրջան բացենք։

«Այսինք, դեսպանները խոսում են ոչ թե Արցախին օգնելու, ֆինանսական ուղիղ աջակցություն տրամադրելու մասին, այլ խաղաղության դարաշրջանի բացման։ Երբ խոսք է լինում Հայաստանի, Արցախի անվտանգության հարցերի մասին, մեր դիվանգետներն ասում են՝ մեր առաջնահերթույունը խաղաղության դարաշրջանի բացումն է։ Այս մեսիջները Երևանից են գնում։ Կարծում եմ, սա ամենամեծ խնդիրն է, որը սպառնում է մեր անվտանգությանը։ Առաջնահերթ չեն Արցախի խնդիրը, Ցեղասպանության ճանաչումը, դա ընդհանրապես դուրս է եկել մեր արտաքին քաղաքական օրակարգից, շատ երկրներում մեր դեսպանները չեն մասնակցում Ցեղասպանության, Արցախի վերաբերյալ միջոցառումներին, որոնք կազմակերպվում են համայնքի կողմից։ Մինչև 2018 թ. ես չեմ հիշում, որ Արցախի, Ցեղասպանության վերաբերյալ միջոցառում, քննարկում, կլոր սեղան կազմակերպվեր, դեսպանին հրավիրեին, չգնար։ Ես նման դեպք չեմ հիշում։ Արտաքին քաղաքական օրակարգը փոխվել է, պտտվում է ընդամենը մի գաղափարի շուրջ՝ այսպես կոչված խաղաղության դարաշրջանի բացման, ինչը միակողմանի է։ Ուշագրավ է, որ խաղաղության դարաշրջանի գաղափարը միակողմանի է, չես կարող ընկերություն անել մեկի հետ, որը չի ուզում քեզ հետ ընկերություն անել»,-ասաց նա։

Ֆրանսիայի նպատակն է գործել՝ ի նպաստ Հարավային Կովկասում խաղաղության հաստատման գործընթացի, միջազգային հանրությանը միավորել՝ ի շահ խաղաղ կարգավորման, որը պետք է ներառի Հայաստանի տարածքային ամբողջականության նկատմամբ հարգանքը, ինչպես նաև Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության իրավունքների և անվտանգության պահպանումը: Բացի այդ, Ֆրանսիան կարևորում է այն գործողությունների իրականացումը, որոնք կբերեն խաղաղության հաստատման, մասնավորապես՝ Լաչինի միջանցքի բացումը, Ադրբեջանում պահվող հայ ռազմագերիների ազատ արձակումը: «Արմենպրես»-ի հետ զրույցում այս մասին հայտարարեց Ֆրանսիայի Ազգային ժողովի նախագահ Յաել Բրաուն-Պիվեն, որի գլխավորած պատվիրակությունն օրերս Երևանում էր:

– Տիկին Յաել Բրաուն-Պիվե, ինչպես հայտնել էիք Ձեր թվիթերյան գրառմամբ՝ Հայաստան եք եկել Ֆրանսիայի Ազգային ժողովի աջակցությունը վերահաստատելու նպատակով: Գիտեք՝ հիմա դժվարին ժամանակներ են հայ ժողովրդի համար. Ադրբեջանը շարունակում է արգելափակված պահել Արցախը Հայաստանին և աշխարհին կապող միակ ճանապարհը՝ Լաչինի միջանցքը, ինչի արդյունքում լուրջ հումանիտար խնդիրներ են ծառացել: Ի՞նչ դերակատարում կարող է ունենալ Ֆրանսիան՝ ստիպելու Ադրբեջանին բացել միջանցքը, միջազգային հանրության արձագանքն ինչպիսի՞ն պետք է լինի: Եվ ինչպե՞ս եք վերաբերվում Ֆրանսիայի հասցեին հնչեցված՝ Ադրբեջանի նախագահ Ալիևի քննադատություններին:

-Ես այստեղ եմ եկել խորհրդարանական պատվիրակությամբ, որպեսզի անցյալ տարվա նոյեմբերին մեր ընդունած բանաձևից հետո վերահաստատենք մեր համերաշխությունն ու եղբայրությունը Հայաստանին և Հայաստանի ժողովրդին: Ֆրանսիան խստորեն դատապարտել է Լաչինի միջանցքի փակումը, ինչպես նաև Հայաստանի տարածքային ամբողջականության ոտնահարումները: Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը ՄԱԿ -ի անվտանգության խորհրդի նիստի շրջանակներում երկու անգամ նախաձեռնել է Հայաստանի այս իրավիճակի վերաբերյալ հարցի քննարկում: Անցյալ տարվա հոկտեմբերին նրա նախաձեռնությամբ Պրահայում տեղի է ունեցել քառակողմ հանդիպումը, որի արդյունքում որոշակի համաձայնություն է ստացվել: Այսինքն՝ Ֆրանսիայի ջանքերը սահմանափակվում են ոչ միայն մեր հայտարարած, մեր ցուցաբերած համերաշխությամբ, այլ նաև շատ կոնկրետ գործողություններով՝ միջազգային ամենաբարձր մակարդակով, որոնց նպատակն է այս տարածաշրջանում վերահաստատել խաղաղություն: Հոկտեմբերի 6-ին Պրահայում կայացած այս հանդիպման արդյունքներից մեկն է նաև ԵՄ-ի դիտորդական խմբի տեղակայումը Հայաստանի սահմանի երկայնքով, որը թույլ տվեց մեղմել լարվածությունը: Կարծում եմ, որ Եվրամիության հետ պետք է շարունակել այս ուղղությամբ ջանքերը: Այդ առումով մենք չենք հասկանում Ադրբեջանի նախագահ Ալիևի քննադատությունը, որովհետև Ֆրանսիան միշտ ցանկացել է գործել՝ ի նպաստ խաղաղության հաստատման գործընթացի, ի նպաստ նրա, որ Հարավային Կովկասում իրավիճակը կայունանա, Հարավային Կովկասը դառնա կայուն տարածաշրջան: Եվ կարծում ենք, որ Ադրբեջանը նույնպես կիսում է խաղաղության հաստատման այս նպատակը, ուստի պետք է իրականացնել այն գործողությունները, որոնք կբերեն այդ խաղաղության հաստատմանը, մասնավորապես՝ բացել Լաչինի միջանցքը և ազատել ռազմագերիներին, որոնք դեռ պահվում են Ադրբեջանում: Մենք միշտ պատրաստ ենք քննարկել բոլոր կողմերի հետ, քանի որ կարծում ենք, որ միայն խաղաղությունը կարող է տարածաշրջանում ապահովել շարունակական կայունություն:

-Ֆրանսիայի Ազգային ժողովը նախորդ տարեվերջին ընդունել է Հայաստանին աջակցող և Ադրբեջանի նկատմամբ պատժամիջոցներ առաջարկող բանաձև։ Սակայն ավելի ուշ Ֆրանսիայի ԱԳՆ-ն հայտարարեց, որ ընդունված բանաձևի տեքստը երկրի կառավարության պաշտոնական դիրքորոշումը չէ։ Այս պարագայում ի՞նչ ուժ ունի ընդունված բանաձևը: Իսկ ի՞նչ գործնական քայլեր կարելի է ակնկալել Ֆրանսիայի կառավարությունից՝ ստիպելու Ադրբեջանին, օրինակ, դուրս գալ Հայաստանի սուվերեն տարածքից, ազատ արձակել բոլոր հայ ռազմագերիներին և այլն:

-Իսկապես Ազգային ժողովի դիրքորոշումն անկախ դիրքորոշում է: Այն ներկայացնում է պատգամավորների դիրքորոշումը: Եվ նույնիսկ, եթե այն միաձայն է ընդունվել, այնուամենայնիվ կառավարության համար պարտավորեցնող չէ: Եվ կառավարությունը կարող է իր պատկերացումներն ունենալ ու ամբողջությամբ չկիսել այն ամենը, ինչ ասվել է բանաձևում: Բնականաբար, մեր և կառավարության նպատակները նույնն են, եթե նույնիսկ եղանակները տարբեր լինեն: Մենք նախևառաջ շարունակում ենք երկխոսությունը կառավարության հետ, որպեսզի հասնենք համատեղ համաձայնության, բայց նպատակները մեկն են, այն է՝ տարածաշրջանում հասնել խաղաղության հաստատման այն միջոցներով, որ մենք ունենք մեր տրամադրության տակ և հաշվի առնելով այն տեղն ու դերը, որ մենք ունենք: Բայց, ինչպես գիտեք, Ֆրանսիան գործում է շատ տարբեր հարթակներում՝ լինեն երկկողմ հարաբերությունները, բազմակողմ հարաբերությունները եվրոպական հարթակներում: Եվ նպատակն է միջազգային համայնքին, միջազգային հանրությանը միավորել՝ ի շահ այս հարցի խաղաղ կարգավորման: Եվ այդ կարգավորումը, բնականաբար, պետք է ներառի Հայաստանի տարածքային ամբողջականության նկատմամբ հարգանքը, պահպանումը, ինչպես նաև Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության իրավունքների և անվտանգության պահպանումը:

-Խոսենք նաև հայ-ֆրանսիական հարաբերություններից: Ըստ Ձեզ՝ երկու երկրները ո՞ր ոլորտներում են առավել հաջող համագործակցում և ո՞ր ոլորտներում համագործակցությունն ընդլայնելու, խորացնելու ներուժ կա:

-Համագործակցությունները բազմազան են, այդ պատճառով դժվար է դրանք դասակարգել ու որոշակի հիերարխիա սահմանել: Մի կողմից կա տնտեսական համագործակցությունը, որին լուրջ խթան տրվեց մասնավորապես 2022 թվականի մարտին Փարիզում կայացած «Հավակնություններ՝ Հայաստան-Ֆրանսիա» խորագիրը կրող մեծ տնտեսական ֆորումի ժամանակ: Ի դեպ, Զարգացման ֆրանսիական գործակալությունը շուտով գրասենյակ կունենա նաև Հայաստանում: Շատ լուրջ համագործակցություն կա նաև կրթական ոլորտում, մասնավորապես Ֆրանկոֆոնիայի զարգացմանն է խթան տրվում այդ ոլորտում, Հայաստանում Ֆրանսիական համալսարանի հետ մեր կապերը, ինչպես նաև առաջիկայում Հայաստանի ֆրանսիական ինստիտուտի բացումը: Համագործակցություն կա առողջապահական ոլորտում: Վաղը (14.01.2023) մենք հանդիպելու ենք մի շարք ոչ կառավարական կազմակերպությունների՝ ՀԿ-ների, որոնք գործում են նաև մարդասիրական ոլորտում, օգնություն են տրամադրում Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանվածներին, տուժածներին: Եվ մեզ համար կարևոր է նաև խորապես տեղեկանալ այս իրավիճակին: Եվ վերջապես ՀՀ ազգային ժողովի հետ միջխորհրդարանական համագործակցության համաձայնագիր ստորագրեցինք ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանի հետ: Կարծում եմ՝ կարևոր է, որ խորհրդարանական դիվանագիտությունը ևս կարողանա ամբողջապես գործի դրվել և արդյունք տալ:

-Տիկին Բրաուն-Պիվե, կցանկանա՞ք որևէ բան հավելել:

-Շատ ուրախ էի բացահայտելու ձեր երկիրը: Ցավում եմ, որ ավելի երկար չեմ կարողանա մնալ: Հուսով եմ, որ կրկին առիթներ կունենամ այստեղ գալու և որ հաջորդ անգամ իմ այցի ժամանակ արդեն խաղաղություն հաստատված կլինի բոլորի համար:

Պրահայի հանդիպումից հետո հայտարարվեց, որ հայ-ադրբեջանական հարցի կարգավորման հիմքում պետք է լինի Ալմա Աթայի հայտնի հռչակագիրը, եւ այստեղ որոշակի երկիմաստություն կա այն տեսանկյունից, որ ոմանք պնդում են, որ Ալմա-Աթայի հռչակագրի ընդունման ժամանակ Ադրբեջանն արդեն հանդես էր գալիս որպես 1918-1920 թվականների առաջին հանրապետության իրավաժառանգորդ: Այս մասին NEWS.am-ի հետ զրույցում նշեց ԱՊՀ երկրների ինստիտուտի հայաստանյան մասնաճյուղի տնօրեն Ալեքսանդր Մարկարով:

Նրա խոսքով, կային նաեւ վերապահումներ կապված ԼՂԻՄ-ի կարգավիճակի հետ, որ ԼՂԻՄ-ն արդեն հայտարարել էր Ադրբեջանի կազմից դուրս գալու մասին: Այսինքն այստեղ կան բազմաթիվ տարընթերցումներ, որոնք դեռ տեղ են թողնում որոշակի «լուֆտի» համար: 

«Եթե մենք ընդունենք Ադրբեջանի դիրքորոշումը, ապա պարզ է, որ իրենք փորձում են դա աշխարհին ներկայացնել որպես միակ հնարավոր լուծումը ԼՂ հակամարտության համար եւ որպես Հայաստանի ոչ կառուցողական դիրքորոշում, որը հրաժարվում է պայմանագիրը ստորագրել: Դա ադրբեջանական մաքսիմալիստական դիրքորոշումն է, որը հասկանալի է: Եթե դւորս գանք այս մաքսիմալիստական եւ առայժմ ոչ մինչեւ վերջ իրատեսական սցենարից, խոսում ենք այն մասին, որ կա առաջարկ Հայաստանի ղեկավարության կողմից, որ Ստեփանակերտն ու Բաքուն պետք է իրար հետ լեզու գտնեն, նրանք պետք է բանակցեն եւ այդ գործընթացի շարունակականությունը պայմանավորված է նրանով, թե ինչի՞ կհանգեցնեն այդ բանակցությունները: Այստեղ չկա հստակություն՝ մենք Արցախը դիտարկում ենք որպես անկախ միավո՞ր, թե՞ դիտարկում ենք Արցախը որպես պոտենցիալ Ադրբեջանի կազմում գտնվող տարածք: Պարզ է, որ Ադրբեջանին հետաքրքրում է տարածքը, ոչ թե այնտեղ ապրող մարդիկ: Այսինքն Ադրբեջանն ուղում է Ղարաբաղն առանց հայերի»,-ասաց քաղաքագետը:

Երկրորդ մոտեցումն, ըստ Մարկարովի, այն է, որ կա բանակցային գործընթաց Արցախի ու Ադրբեջանի միջեւ, որտեղ որոշակի կա նաեւ միջազգային ներգրավվածություն, կամ այն չկա, բայց  կարգավիճակը քննարկվում է այս երկու սուբյեկտների միջեւ: «Ադրբեջանը Հայաստանի առաջարկին պատասխանում է, որ քննարկումը կարող է տեղի ունենալ այն տրամաբանությամբ, որ արցախահայերը Ադրբեջանի քաղաքացիներ են: Դրան արցախահայությունը բնականաբար, պատասխանում է, որ ամեն բան այդքան միանշանակ չէ: 

Եվ վերջապես, երրորդ կողմն այն է, որ հայ-ադրբեջանական բանակցային գործընթացը, որը պետք է ավարտվի ինչ-որ փաստաթղթի ստորագրմամբ, առայժմ չունի վերջնական դիրքորոշում կապված այն սահմանների հետ, որի շրջանակներում Հայաստանը ճանաչում է Ադրբեջանը, այդ թվում նաեւ ոչ միայն Արցախի խնդրի պատճառով, այլեւ չկարգավորված հայ-ադրբեջանական սահմանի պատճառով: 

Առայժմ հասկանալի չէ, թե ինչով կավարտվի այս գործընթացը, վերջնական հստակ կետերը հասկանալի չեն, բայց պարզ է, որ կան թույլ կողմեր հայկական կողմի մոտ, որը պայմանավորված է 2020-ի պատերազմով եւ սուբյեկտայնության նվազեցմամբ»:

Հարցին, թե հնարավո՞ր է, որ 2025-ին ռուս խաղաղապահները լքեն Արցախը, Մարկարովը պատասխանեց. «Ռուս խաղաղապահների մանդատը ունի որոշակի  ժամակագրական հատվածներ, այսինքն մենք ունենք նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը, ըստ որի խաղաղապահի ուժերը 5 տարով են, մյուս կաղմիոց խաղաղապահի ուժերի մանդատն այնքան էլ հստակ չէ եւ Ադրբեջանն անում է ամեն ինչ, որ մինիմալիզացնի այդ մանդատը եւ նրանց ներգրավվածությունը տարչբեր կոնֆլիկտներում, որոնք ի հայտ են գալիս շփման գծում: Պարզ է, որ Ադրբեջանը մեծ ցանկություն կունենար ազատվել այս խաղաղապահի առաքելությունից ոչ թե 2025-ին, այլ դրանից առաջ, բայց առայժմ կա նոյեմբերի 9-ի փաստաթուղթը, որտեղ ժամկետ է նշված մինչեւ 2025-ը: 

Եվ Հայաստանից եւ Արցախից հնչել են գաղափարներ, որ կա  ցանկություն, որ խաղաղապահների ժամկետը լինի 10-15 տարի կամ անժամկետ, բայց ինչպես հիշում եք, դրա համար անհրաժեշտ է երկու կողմերի համաձայնությունը, իսկ դա Ադրբեջանի համար անցանկալի սցենարներից մեկն է: Դրա վրա ազդում է ուկրաինական գործոնը: Շատ անգամ այն, ինչ լինելու է մեր տարածաշրջանում, ազդված է լինելու այն իրադարձություններով, որոնք տեղի են ունենալու ուկրաինական ճակատում: Եթե մինչեւ 2022-ի փետրվարի 24-ըւ ավելի հավանական է եղել պնդում, որ 5 տարի հետո խաղաղապահի ուժերը կարող են շարունակել իրենց տեղակայվածությունը Լաչինում, 2022-ի մայիսից հետո, երբ փոփոխվեց ուժերի հարաբերակցությունը ռազմական գործողությունների ժամանակ, պատասխանն այդքան միանշանակ չէր: Ռուսաստանն, իհարկե, կուզանա ունենալ սեփական ներկայացվածությունը, բայց խնդիրն այն է, թե արդյոք նրանք կկարողանան պահպանել իրենց զորակազմը Լաչինում: Եթե ոչ, էլի կան տարբեր սցենարներ:  Դրանցից մեկը Ադրբեջանի ուժային սցենարն է, երկրորդը այն է, որ եթե հայկական կողմերը կարողանան պնդել, այստեղ տեղակայվի միջազգային այլ կոնտինգենտ, որը կունենա ավելի հստակ մանդատ: Պարզ է, որ դա Ադրբեջանի համար ցանկալի չէ: Այստեղ կա նաեւ Իրանի գործոնը, որը չի ցանկանում իր սահմանների մոտ ունենալ այլ ռազմական ուժեր»:

Այն թյուրըմբռնումները, որոնք առաջանում են ռուս-հայկական փոխհարաբերություններում, կապված են Հայաստանի իշխանությունների ոչ միանշանակ դիրքորոշման հետ, որոնք իրենց թույլ են տալիս հակառուսական արտահայտություններ։ Այս մասին NEWS.am-ի «Ուժի գործոն» հաղորդման ժամանակ հայտարարեց Հարավային Կովկասի հարցերով փորձագետ Անդրեյ Արեշեւը։

Նրա գնահատմամբ՝ 1990 թվականից ի վեր ռուս-հայկական հարաբերությունները բավական դրական են զարգացել, եւ այն ժամանակ Ադրբեջանը Ռուսաստանի հետ փոխհարաբերությունների տեսանկյունից եղել է այն վիճակում, որում այժմ գտնվում է Հայաստանը։   

«Դրանում կա ե՛ւ հայկական, ե՛ւ ռուսական կողմի մեղքը, որ բացակայում էր Հայաստանի ներքաղաքական գործընթացների ըմբռնումը։ Շեշտը դրված էր էլիտաների, այլ ոչ թե հասարակության հետ աշխատելու վրա։ Արդյունքում մենք հասանք նրան, ինչին հասանք։ Երկու կողմից էլ պետք է հրաժարվել բացասական հռետորաբանությունից»,-նշեց նա։ 

Որքան ես հիշում եմ, նման հռետորաբանություն Մոսկվան երբեք չի կիրառել Հայաստանի նկատմամբ, երբեք հայ-ռուսական հարաբերություններն այդքան ցածր մակարդակի վրա չեն եղել։ Այս մասին NEWS.am-ի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Արթուր Խաչիկյանը։

«Փաշինյանն, ըստ էության, էմոցիոնալ հայտարարություններ է անում՝ չմտածելով հետեւանքների մասին։    

Արդեն դժվար է հերքել, որ իշխող վարչախումբը իշխանության է եկել հստակ ծրագրով՝ հայ-ռուսական հարաբերությունները խզելու, ամեն ինչում մեղադրելու Ռուսաստանին, Արցախի բոլոր պարտավորությունները բարդելու Ռուսաստանի վրա, հասնելու նրա դուրսբերմանը տարածաշրջանից, Հայաստանը հանձնելու Թուրքիային, հայերին վտարելու այստեղից եւ պայմաններ ստեղծելու ծովից ծով միասնական թուրքական պետության ձեւավորման համար։ Մենք կորցնում ենք մեր ինքնիշխանությունն ու անկախությունը։ Ռուսաստանի դուրսբերումը տարածաշրջանից մեզ անպաշտպան կդարձնի Միացյալ Թուրքիայի դեմ։

Զախարովան ակնարկել է, որ Արեւմուտքում Հայաստանի ներկայացուցիչները փաստաթուղթ են ստորագրել որոշ պայմանավորվածությունների մասին, որոնց մասին ժողովրդին չեն հայտնում:

Ռուսաստանը հայտնել է, որ Արցախի եւ այլ հարցերի շուրջ բոլոր պարտականությունները Մոսկվայի վրա բարդելու հնարքը չի անցնի։

Ընդ որում, ՀՀ իշխանությունը կտրուկ հայտարարություններ չի անում՝ ի պատասխան Ալիեւի աննախադեպ ագրեսիվ հռետորաբանության, որը ցանկանում է օկուպացնել ողջ Հայաստանը»,-նշեց Խաչիկյանը։

Ֆրանսիան այսօր համարում է, որ ամենից կարևորը հայ-ադրբեջանական հակամարտության խաղաղ կարգավորումն է ու երկխոսության վերականգնումը։ Այս մասին ասաց Ֆրանսիայի Ազգային ժողովի նախագահ Յաել Բրաուն-Պիվեն, պատասխանելով հարցին, թե ինչո՞ւ Ֆրանսիան հայտարարություններին զուգահեռ պատժամիջոցներ չի կիրառում ագրեսոր համարվող Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի նկատմամբ, որի գործողությունների հետևանքով զոհվում են խաղաղ բնակիչներ, գրավվել են Հայաստանի տարածքներ, փակվել է Արցախի ճանապարհը:

«Այսօր մենք համարում ենք, որ ամենից կարեւորը խաղաղ կարգավորումն է ու երկխոսության վերականգնումը, մեր բոլոր ջանքերն ուղղված են դրան: Այսօր կարծում ենք՝ այլ ճանապարհներ կիրառելը տեղին չէ, քանի դեռ հնարավոր խաղաղության ու երկխոսության ճանապարհը սպառված չէ, քանի դեռ ամեն ինչ չենք փորձել այս առումով: Մեր էներգիան 100 տոկոսով դեպի այդ կարգավորմանն է ուղղված»,- ասաց Յաել Բրաուն-Պիվեն։

Դուք գիտեք Ֆրանսիայի դիրքորոշումը. այսօր Ֆրանսիան չի ճանաչում Արցախի անկախությունը, հայտարարեց Ֆրանսիայի ԱԺ նախագահ Յաել Բրաուն-Պիվեն։

«Ինչպես գիտեք, Ֆրանսիայի և՛Սենատը, և ԱԺ-ն ընդունել են ՀՀ սահմանին Ադրբեջանի ագրեսիան դատապարտող բանաձևեր, դատապարտել են նաև Լաչինի միջանցքի փակումը։ Բայց ինչ վերաբերում է ԼՂ անկախության ճանաչմանը, գիտեք, որ Ֆրանսիան չի ճանաչում անկախությունը,ք անի որ ենթարկվում է միջազգային իրավունքին»,-ասել է Ֆրանսիայի ԱԺ նախագահը։

Ադրբեջանի ղեկավարն սկսում է ընդունել իր նախկինում արված արտահայտությունների անհեթեթությունը և հիմա քայլեր է անում՝ հետ կանգնելու դրանցից։ «Փաստինֆո»-ի եթերում ասել է միջազգայնագետ Գրիգոր Բալասանյանը։

Առաջին նման արտահայտությունն Ալիևն արեց, երբ հայտարարեց, որ շտապել է՝ ասելով է, թե Արցախի հարցը լուծված է։ «Եվ երկրորդը՝ Ալիևը ստիպված է լինում խոստովանել, որ «Զանգեզուրի միջանցք» արտահայտություն իրականում մ չկա նոյեմբերի 9-ի արձանագրության մեջ։ Այսինքն Հայաստանը ճիշտ է ասում, իսկ Ադրբեջանը՝ ստում»,- նշել է փորձագետը։

Նա միաժամանակ ուշադրություն է հրավիրել Ալիեւի՝ ՀՀ զինված ուժերի կողմից զինամթերք ձեռք բերելու հայտարարությունների վերաբերյալ։ « Ալիեւը պետք է ընդունի մեկ փաստ, Հայաստանն ու Հայաստանի զինված ուժերը կան, ՀՀ ԶՈՒ-ն այսօր եւս բավական մարտունակ է, որպեսզի ջախջախիչ հարված հասցնի ՀՀ տարածքում գտնվող ադրբեջանական բանդիտական միավորումներին»,- նշել է Բալասանյանը ու ավելացրել, ճիշտ է, այսօր այդ գործողությունները չեն իրականացվում ու Ալիեւը գիտի, թե ինչու։

«Սակայն Ալիեւը պետք է հասկանա, որ ընդմիշտ չեն կարող ադրբեջանական բանդիտական խմբավորումները մնալ ՀՀ սուվերեն տարածքում։ Գալու է օրը եւ Ալիեւն առնչվելու է ՀՀ մարտունակ զինված ուժերին »,- նշել է Բալասանյանը։

Մանրամասները՝ տեսանյութում։

ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը լրագրողների հետ զրույցում անդրադարձել է Արցախի իշխանությունների՝ վերջերս տարածած այն հայտարարությանը, որով հայտնում էին, որ Նիկոլ Փաշինյանի արտահայտած մտքերը չեն համապատախանում համազգային պայքարի գաղափարներին և Արցախի իշխանությունների դիրքորոշմանը։

«Դրա համար էլ Արցախի ԱԽ-ն, իշխանությունները և ներկայացուցիչները ուղիղ բանակցելու և խոսելու հնարավորություն ունեն, և ինչպես վարչապետը նշեց՝ ՀՀ-ն սատար կկանգնի յուրաքանչյուր իրենք դիրքորոշմանը։ Անհասկանալի է՝ եթե խոսող կողմը դու ես, ի՞նչ անհամաձայնության մասին է խոսքը։ Արցախի իշխանությունները այս կամ այն անմիջական կապի մեջ են գտնվում Ադրբեջանի ներկայացուցիչների և ՌԴ զորախմբի ներկայացուցիչների հետ։ Այդ շփումները միշտ եղել են և կան։ Այս պահին այդ շփումները նվազել են, բայց կան մարդիկ, ովքեր իրականացնում են շփումները։ Հայաստանի մասին խոսելու և հայտարարություն անելու փոխարեն, Արցախի իշխանությունները թող ֆիքսեն, որ ՀՀ իշխանությունները սատար կկանգնեն իրենց որոշմանը»,- ասաց Սիմոնյանը։

Հարցին՝ ինչո՞ւ Հայաստանը չի բանակցում Ադրբեջանի հետ Լաչինի միջանցքի հարցով, Ազգային ժողովի նախագահը պարզաբանեց․ «Հայաստա՞նն է  փակել Լաչինի միջանցքը, Հայաստանը ինչի՞ հաշվին վարի այդ բանակցությունները, եռակողմ համաձայնագրի մեջ կա՞ իր կողմից արվող քայլ, որը վերաբերվում է Լաչինի միջանցքին, ո՛չ չկա։ Ինչի՞ ենք ուզում մենք եռակողմ համաձայնագիրը, որը հիմք է հանդիսանում Արցախում ապրող հայերի, Լեռնային Ղարաբաղի անվանման և մնացած բաների համար, մենք առ ոչինչ սարքենք մեր գործողություններով։ Այն պահից սկսած, երբ դու մտնում ես այդ խոսակցության մեջ  որպես կողմ, չեղյալ ես համարում նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը։

Երաշխավորը Ռուսաստանի Դաշնությունն է։ Հակառակորդի նպատակը ես չեմ բացառում, որ հենց Հայաստանը ներքաշելն է այդ խոսակցության մեջ։ Եվ նաև ենթադրում եմ, որ Լաչինի միջանցքը փակվելը հենց դրա համար, որպեսզի, օրինակ, մեզ պարտադրվի նման միջանցք Հայաստանի տարածքով։ Մենք ինչի՞ պետք է մտնենք էդ խոսակցության մեջ։ Այո՛, մենք ամեն ինչ կանենք, որ Լաչինի միջանցքը բացվի, որ այն պարտավորությունները, որոնք ստանձնվել են կողմերի կողմից նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ, ի կատար ածվեն։ Բայց մտնել այդ խոսակցության մեջ և ինչ-որ ձևով նոր գործընթաց սկսել, դրանով նոյեմբերի 9-ը սարքել առ ոչինչ, դա, կարծում եմ, սխալ կլինի»»։

Դիտարկմանը՝  Հայաստանը չի՞ գնալու որևէ բանակցության Լաչինի միջանցքի հարցով, Սիմոնյանն ասաց․

«Լաչինի միջանցքի հետ կապված բանակցություններ են եղել, մենք դրա պատճառով չենք գնացել այդ բանակցություններին։ Արցախի ժողովրդին պատանդ պահելով՝ փորձ կարող է արվել Հայաստանից կտորներ վերցնել,  դրա համար Հայաստանը չպետք է գնա դրան։ Արցախի իշխանությունները ինքնուրույն են բանակցում, որ հարց չլինի,  թե ինչու են ՀՀ իշխանությունները կայացնում այս որոշումը։ Կողմ դառնալ և սկսել քննարկել, թե դրա դիմաց մենք ինչ ենք անելու կամ բան, մենք չենք պատրաստվում»։ Սիմոնյանն ասաց, որ այն, ինչի հիմա անում է Հայաստանը Արցախի համար առավելագույնն է, որ կարող է իրեն թույլ տալ։