Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը հայտարարել է, թե իբր Լաչին-Շուշի հատվածի հողային ճանապարհներով հայկական կողմը ռազմական բեռներ է փոխադրում Արցախ։ Այս մասին նշում է «ԱՊԱ» գործակալությունը։

Ադրբեջանի  ՊՆ-ն ակնհայտորեն պատրաստվում է ռազմական հերթական ագրեսիային, ինչի համար տեղեկատվական հող է նախապատրաստում՝ հայտարարելով, որ իբր «հետագա լարվածության ողջ պատասխանատվությունը Հայաստանի վրա է»։

Դա իրանական անհանգստությունների ցուցիչ է տարածաշրջանի հետ կապված: Այս մասին NEWS.am-ի հետ զրույցում նշեց իրանագետ Գարիկ Միսակյանը՝ անդրադառնալով նրան, որ Իրանի  Իսլամական հեղափոխության պահապանների կորպուսի հետ առնչություն ունեցող  տելեգրամյան ալիքները ցուցադրել են կադրեր, թե ինչպես է ադրբեջանական տեխնիկան մոտենում Հայաստանի սահմաններին:

«Վերջին շրջանում բավականին շատ են հրապարակումներն իրանական լրատվամիջոցներում, հատկապես Ադրբեջանի հռետորաբանությունից ելնելով: Իրանական կողմը միշտ նշել է իր կարմիր գծերի վերաբերյալ իր հայտարարությունները, այս անգամ եւս փաստել է: Իրանի համար հիմնական անհանգստությունը հենց հայ-իրանական սահմանի հատվածն է եւ այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքը»: Իրանը նշում է, որ ցանկացած դեպքում հակազդելու է դրան»,-ասաց նա:

Իրանագետը նկատեց, որ արցախյան վերջին պատերազմից հետո Իրանը բավական լուրջ խնդիրների է հանդիպել եւ տեսնում է այդ խնդիրները՝ կապված եւ Ադրբեջանում Իսրայելի ազդեցության աճով, եւ Թուրքիայի, եւ Ադրբեջանի ծավալապաշտական քաղաքականությամբ դեպի հայկական տարածքներ, որոնք նաեւ Իրանին սպառնում են հյուսիսային տարանցման ընդհատմամբ:

«Իրանը մշտապես հայտարարում է, որ ռազմական գործողությունների դեպքում հակազդելու է այդ ամենին, բայց թե ոնց է հակազդելու, ինչ իրավիճակում է հակազդելու, այդքան էլ պարզ չէ:

Իրանը բավականին սառը քաղաքականություն վարող պետություն է եւ դժվար է Իրանին ուղղակի ներքաշել երկարատեւ հակամարտության մեջ: Մյուս կողմից Ադրբեջանը միայնակ կամ թեկուզ Թուրքիայի եւ Իսրայելի օգնությամբ ներկայիս ռազմաքաղաքական իրավիճակում դժվար կարողանա Իրանի համար լուրջ խնդիրներ ստեղծել: Չեմ կարծում, թե համարձակություն կունենա լայնածավալ որեւէ գործողություն նախաձեռնել Իրանի նկատմամբ:»,-ասաց նա:

Հարցին, թե որքա՞ն է հավանական էսկալացիայի վտանգը, եւ եթե լինի էսկալացիա հայ-ադրբեջանական սահմանին, Իրանն ինչ քայլերի կարող է գնալ, Գարիկ Միսայնանը պատասխանեց. «Եթե Ադրբեջանի փորձի անմիջականորեն որեւէ ռազմական գործողություն սկսել հայ-իրանական սահմանային հատվածում՝ սահմանն ընդհատելու նպատակով, կարծում եմ՝ Իրանն այլընտրանք չի ունենա, քան միջամտելը»:

20 տարուց ավելի Գերմանիայի Ֆրանկֆուրտ քաղաքում գործող Միություն ընդդեմ Ցեղասպանության կազմակերպության թուրք և քուրդ անդամները Հայոց ցեղասպանության 108-րդ տարելիցի առթիվ այս տարվա ապրիլ ամսին կայցելեն Հայաստան և ապրիլի 24-ին իրենց հարգանքի տուրքը կմատուցեն Մեծ եղեռնի զոհերի հիշատակին։

Այդ մասին Akunq.net-ը տեղեկանում է կազմակերպության ֆեյսբուքյան էջից։ Աղբյուրի փոխանցմամբ՝ կազմակերպության պատվիրակությունը Հայաստանում կգտնվի 2023 թ․ ապրիլի 19-ից 27-ը։

Թեմայի վերաբերյալ կազմակերպության հրապարակած հայտարարության մեջ նաև նշվում է․ «Համավարակի պատճառով վերջին 3 տարին չէինք կարողացել մասնակցել Երևանում կազմակերպվող հիշատակի միջոցառումներին։ Մեր ավանդույթների համաձայն՝ այս տարի ևս 2023 թ․ ապրիլի 24-ին ծաղկեպսակ կզետեղենք Երևանում գտնվող Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրին՝ 1915 թ․ Ցեղասպանության զոհերին հիշատակելու համար։

Միաժամանակ, սույն այցի ընթացքում մեզ համար կարևոր կլինի նաև Արցախի շրջանում ապրող հայ ժողովրդին մեր համերաշխությունն արտահայտելու առումով։ Դատապարտում ենք Ադրբեջան պետության և նրա դաշնակից Թուրքիայի՝ արցախահայության ու Հայաստանի հանդեպ ագրեսիվ պահվածքը և պահանջում, որ նրանք անմիջապես իրենց ձեռքերը քաշեն այդ տարածքներից։

Միություն ընդդեմ Ցեղասպանության»

Հիշեցնենք, որ Միություն ընդդեմ Ցեղասպանության կազմակերպությունը ստեղծվել է 1998 թ․, Գերմանիայի Ֆրանկֆուրտ քաղաքում։ Այն հիմնել էր 2021 թ․իր մահկանացուն կնքած թուրք մտավորական Ալի Էրթեմը։ Կազմակերպությունն առաջին անգամ Հայաստան էր այցելել հենց հիմնադրման տարեթվին՝ 1998 թվականին։ Միություն ընդդեմ Ցեղասպանության կազմակերպությունը հիմնադրման ամսաթվից սկսած ամեն տարի, ապրիլի 24-ին որևէ ներկայացուցիչ է ուղարկում Երևան՝ միության անդամների անունից Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրին ծաղկեպսակ խոնարհելու համար։ Միության անդամները միաժամանակ խորհրդանշական գումար են հավաքում և նվիրաբերում Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտին՝ Մեծ եղեռնից վերապրած հայերին փոխանցելու կամ այլ ծախսեր հոգալու նպատակով։

Կազմակերպությունը նաև ակտիվ գործունեություն է ծավալում Ֆրանկֆուրտում, Գերմանիայի այլ քաղաքներում, ինչու չէ, նաև՝ ուրիշ երկրներում։ Այսպես, միությունը երբեմն հանդես է գալիս զանազան միջոցառումներով, այդ թվում՝ դասախոսություն-սեմինարներ, կլոր սեղան-քննարկումներ և այլ հետաքրքիր ձեռնարկներ, որոնք բոլորն էլ նվիրված են լինում Թուրքիայի կողմից իրագործված ցեղասպանությունների հետևանքների վերացմանը։  

Ադրբեջանի հետ խաղաղության բանակցությունները փակուղում չեն, բայց դա չի նշանակում, որ հերթական սադրանք անելու համար Ադրբեջանի համար դա կարող է զսպող գործիք լինել: Այս մասին լրագրողների հետ ճեպազրույցում ասաց ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը:

«Հակառակը՝ բանակցությունների մեջ ստեղծված իրականությունը կարող է հատուկ արված լինի, որպեսզի օգտագործվի որևիցե սադրանիք իրականացնելու համար»,-նկատեց Սիմոնյանը:

Վերջինս նշեց, որ անկախ բանակցությունների բովանդակությունից՝ ՀՀ-ն ամենօրյա ռեժիմով զբաղվում է ՀՀ պաշտպանունակությունը բարձրացնելու գործով:
Ինչ վերաբերում է խաղաղության պայմանագրի շուրջ տեղի ունեցող բանակցություններին, ապա Սիմոնյանը նշեց, որ այս հարցում հիմնական դերակատարը մնում է Ռուսաստանի Դաշնությունը, սակայն կան նաև նախաձեռնություններ ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի կողմից: 

Հայաստանի Հանրապետության 5-րդ շարասյունը մեղադրում է այլոց 5-րդ շարասյուն լինելու մեջ: Այս մասին ֆեյսբուքյան իր էջում գրում է ՀՀԿ խորհրդի անդամ Տիգրան Վարդանյանը։

«Նիկոլ Փաշինյան, Արտակ Դավթյան, Դավիթ Տոնոյան, Արմեն Գրիգորյան, Արծրուն Հովհաննիսյան` ահա 5-րդ շարասյան «գլուխը»: Սրանց ենթականերն էլ 5-րդ շարասյան «պոչն» են: Փաստերով`

Պատերազմից առաջ փոխվել էր ՀՀ ռազմական պլանը: Ըստ «նախկինների» ռազմական պլանի, Հայաստանը պետք է ձեռք բերեր 3 խմբաքանակ ՏՈՌ ՀՕՊ համակարգեր, բայց ձեռք բերեց միայն մեկը, իսկ Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը ամպագորգոռ հայտարարում էր, որ Արցախի երկինքը պաշտպանված է ավելին քան երբևէ:

Պատերազմից առաջ հայկական կողմին առաջարկվել էր գնել նախապես բանավոր համաձայնություն ձեռք բերած հարվածային ու հետախուզական դրոններ, բայց Տոնոյան Դավիթը մերժել էր:

Պատերազմից առաջ գնվեց մոտ 130 մլն $ արժողությամբ Սու կործանիչներ` առանց հրթիռ, ու Հորդանանի ավազներում թաղված Օսա-ԱԿ ՀՕՊ համակարգեր, որոնք որևէ էական բան չարեցին պատերազմի օրերին, իսկ «խաղալիք» կործանիչներն էլ այդպես էլ օդ չբարձրացան:

Պատերազմից առաջ նախ հետաձգվեց, իսկ հետո չեղարկվեց «Շանթ» զորավարժությունը: Այս զորավարժության միջոցով մենք հնարավորություն էինք ունենալու ուսումնասիրել զորահավաքային ռեսուրսներն ու իրականացվելու էին տարբեր պլանային միջոցառումներ:

Պատերազմից առաջ հայկական կողմին զգուշացվել էր առաջիկա էսկալացիայի մասին և առաջարկվել համատեղ զորավարժություն անցկացնել` ՀԱՊԿ զորքերի ներգրավվածությամբ: Հայկական կողմը մերժել էր:

Պատերազմից առաջ հայկական կողմին զգուշացվել էր, որ Թուրքիան իր անմիջական ներգրավվածությունն է ունենալու ռազմական գործողություններին, բայց ՔՊ-ականները` ԱՄՆ-ում ՀՀ դեսպան Լիլիթ Մակունցի շուրթերով, հերքում էին այդ հանգամանքը:

Պատերազմից մի քանի օր առաջ հայկական կողմին ասվում է էսկալացիայի սկսման հստակ օրը: Պատերազմը սկսվեց` ՊՆ նախարար Դավիթ Տոնոյանը միայն մեկ օր անց բարեհաճեց վերադառնալ Հայաստան:

Պատերազմի 4-րդ օրը դադարեցվեց բանակի համալրումը: Պահեստազորի փոխարեն պատերազմ սկսեցին մեկնել հազարավոր կամավորներ, ովքեր զենքի հետ վարվելու, հոգեբանական պատրաստություն նույնիսկ չէին անցել:

Պատերազմի ընթացքում առնվազն 2 անգամ առաջարկվել էր դադարեցնել ռազմական գործողությունները, բայց Նիկոլ Փաշինյանը մերժել էր: Հատկապես հոկտեմբերի 19-ից հետո հայկական կողմն ունեցել է օրը, առնվազն, 100 մարդկային կորուստ:

Պատերազմի ամբողջ ընթացքում հայ հասարակությանը ստում էին` սկսված տարածքային կորուստներից, վերջավրած` Գետաշենի ու Շահումյանի ազատագրումով, Գանձակի (Գյանջա) օդանավակայանի հօդս ցնդելու և այլ միֆերով:

Պատերազմի օրերին ՀՀ վարչապետի աթոռը զբաղեցնող անձն ուղիղ եթերով ռազմական գացտնիք է հրապարակել, իսկ ՀՀ բոլոր ուժային կառույցները լռել են:

Պատերազմի օրերին խոցվեց Ս 300 ՀՕՊ համակարգը, քանի որ այն բաց դաշտում էր տեղակայվել, առանց համապատասխան քողարկման: Զուգադիպությու՞ն` չեմ կարծում: Դավադրությու՞ն` համոզված եմ:

Ամբողջ պատերազմի ժամանակ հայկական կողմը չի հարվածել որևէ ադրբեջանական ստրատեգիական նշանակություն ունեցող օբյեկտի:

Պատերազմից հետո ՀՀ կառավարիչները հանձնեցին հարյուրավոր բարձունքներ, ՀՀ սուվերեն տարածքի որոշակի հատվածներ, Կապան-Գորիս ճանապարհը: Հիմա էլ Արվախն են ամբողջությամբ հանձնում Ադրբեջանին, իսկ Հայաստանը դարձնում` նոր «Աջարիա»:

Ահա 5-րդ շարասյան իրական սպասարկուների անուններն ու գործած դավադիր քայլերը»,- գրել է նա:

Հայաստանի օրվա իշխանություններն սկսել են գործընթաց ՀԱՊԿ-ի հետ ապահարզան ստորագրելու: Այս մասին  նշեց ռազմական փորձագետ Հայկ Նահապետյանը:

«Դա գործընթաց է, այնպես չէ, որ Նիկոլ Փաշինյանը եւ իր քաղաքական խմբակը եթե ասեն՝ ՀԱՊԿ-ից դուրս ենք գալիս, միանգամից դուրս են գալու: Դա գործընթաց է, արդյոք դա կհաջողվի, թե՞ ոչ, մեծ հարցական է: Ինչու ՆԱՏՕ-ի կողմից նշանակված նոր նայողը՝ смотрящий-ն, ՆԱՏՕ-ի նախկին գլխավոր քարտուղար Անդերս ֆոն Ռասմուսենը եկավ Հայաստան եւ, ոչ ավել, ոչ պակաս, գնաց Ջերմուկ: Ես բարձրաձայնել եմ, որ դա այն հարվածային ուղղություններից մեկն է, որտեղ Ադրբեջանը Հայաստանից երկու մարզ է փորձելու կտրել՝ հյուսիսից Ջերմուկով հարված, հարավից՝ Նախիջեւանից Վայքով հարված: Այո, Ջերմուկը ամենախոցելի վայրերից մեկն է:

Ես կարծում եմ, որ Ռասմուսենը եկել են վերաճշգրտելու հայկական կողմի դիրքորոշումը: Հայաստանը, ի դեմս Նիկոլ Փաշինյանի եւ իր խմբակի, հրաժարվել է ՀԱՊԿ-ի հետ ռազմական, ռազմատեխնիկական համագործակցությունից, դիտորդներ բերելուց:  Ես չեմ բացառում, որ դիտորդներից հետո նաեւ ՀԱՊԿ խաղաղապահ զորախումբ Հայաստան գար: Հայաստանը հրաժարվել է ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի տեղակալի քվոտայից, եւ Հայաստանում է մի անձնավորություն, որը Ուկրաինայում տեղի ունեցող գործողությունների պլանավորողն ու ճարտարապետն է: Ժամանակին էլ եղել է Պորոշենկոյի ռազմական գծով խորհրդականը: Նրա այցը վտանգներ է պարունակում»,-ասաց Նահապետյանը:

Նա հատկանշական համարեց, որ որպես խորհրդատվական ընկերության ղեկավար եկած անձը պաշտոնական հանդիիպումներ է ունեցել վարչապետի, ԱԽ քարտուղարի եւ պաշտպանության նախարարի հետ: «Հեռուստատեսությամբ հարցազրույցի ժամանակ նրա կեցվածքը, խոսելաձեւը այնպես էր, որ ինքը եկել է որպես Հայաստանի նոր նայող, եւ այդպես էլ կա:

Իրավիճակը մեզ համար, մեծ հաշվով, աղետալի է, որովհետեւ այս անձի գալը նշանակում է, որ տարածաշրջանը շուտով պայթելու է՝ Հայաստան-Ադրբեջան, Ադրբեջան-Իրան, Իրան-Թուրքիա»,-ընդգծեց ռազմական փորձագետը::

Նա նկատեց, որ ՌԴ հատուկ ծառայությունները շատ ավելի իրազեկ են Արեւմուտքի ծրագրերից, մասնավորապես, թե մեր տարածաշրջնում ինչ նպտակներ են նրանք հետապնդում. «ՀԱՊԿ պատվիրակության Հայաստան գալը գլխավոր քարտուղարի գլխավորությամբ, պատահական չէ: Պաշտոնական տեղեկատվությունն առայժմ ոչինչ չի ասում, բայց եթե ոչինչ էլ չասի, ես կարող եմ գնահատել, որ ապահարզանի գործընթացը, որ սկսել Արեւմուտքը Հայաստանի օրվա իշխանությունները ներկայացնող Փաշինյանի ձեռամբ, ամենայն հավանականությամբ, բավական լուրջ գործընթացի մեջ է»,-ասաց նա:

Ադրբեջանի արտգործնախարարության խոսնակ Այխան Հաջիզադեն հայտարարել է, թե իբր «Ադրբեջանը երկխոսություն է վարում Արցախի բնակիչների հետ և արդեն առաջարկել է հաջորդ հանդիպումն անցկացնել Բաքվում»։

Ինչպես հայտնում է haqqin.az-ը, նա նաև ասել է, որ Ադրբեջանն արդեն քայլեր է ձեռնարկում «իր տարածքում ապրող» (չակերտները՝ Tert.am) հայ բնակիչներին «վերաինտեգրելու» (չակերտները՝ Tert.am) ուղղությամբ:

«Ադրբեջանը երկխոսություն է վարում հայ բնակիչների հետ և որպես բարի կամքի քայլ առաջարկել է հաջորդ հանդիպումն անցկացնել Բաքվում։ Հայկական կողմը, ընդհակառակը, ամբողջությամբ մերժել է Արևմտյան Ադրբեջանի Համայնքի երկխոսության առաջարկը։ Սա ցույց է տալիս, որ Հայաստանը շահագրգռված չէ տարածաշրջանում խաղաղությամբ և կայունությամբ, և վարում է երկերեսանի քաղաքականություն»,- ասել է Ադրբեջանի ԱԳՆ խոսնակը։

Այսպես նա արձագանքել է Հայաստանի ԱԳՆ-ի՝ նախօրեին հրապարակած հայտարարության, որի համաձայն՝ Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքը ներկայացնելով «Արևմտյան Ադրբեջան» մտացածին անվան տակ՝ Ադրբեջանի նախագահը  կոպտորեն խախտում է ոչ միայն ՄԱԿ կանոնադրությունը, Պետությունների միջև բարիդրացիական հարաբերությունների և համագործակցության միջազգային իրավունքի սկզունքների վերաբերյալ  ՄԱԿ ԳԱ հռչակագիրը, Ալմաթայի հռչակագիրը, այլ նաև Պրահայի և Սոչիի հայտարարություններով իր իսկ ստանձնած պարտավորությունները, որոնց հղում է արվում հենց այս ելույթում:

«Ադրբեջանը շարունակաբար խոչընդոտում է Լեռնային Ղարաբաղ և հարակից շրջաններ փախստականների և ներքին տեղահանվածների վերադարձը՝ միևնույն ժամանակ հայտարարելով, թե պատրաստվում է վերաբնակեցնել Լեռնային Ղարաբաղի հայության բռնագաղթման արդյունքում իր վերահսկողության տակ անցած տարածքները:

Խախտած լինելով 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության ըստ էության բոլոր հոդվածները՝ Ադրբեջանի նախագահը միջանցքների մասին իր իսկ խոստովանությամբ մտացածին խոսույթով խոչընդոտում է տարածաշրջանային կոմունիկացիաների բացման գործընթացը:

Ադրբեջանի ղեկավարի ռազմատենչ հռետորաբանությունը միտված է ամբողջությամբ խաթարելու Հարավային Կովկասում կայունություն հաստատելու ջանքերը և դիմելու լայնածավալ ուժի կիրառման ինչպես Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքի, այնպես էլ Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ։ Ավելին, Լեռնային Ղարաբաղի հայության նկատմամբ հնչող վիրավորական բառապաշարը, որն ուղեկցվում է տեղում հումանիտար աղետ ստեղծելուն ուղղված գործողություններով, ի ցույց է դնում բարձրագույն մակարդակով էթնիկ զտումներ իրականացնելու ուղղությամբ Ադրբեջանի անթաքույց քաղաքականությունը:

Ավելին, Անկարայում նման սադրիչ թեզեր հնչեցնելը նպատակ ունի ոչ միայն խաթարել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ընթացող խաղաղության բանակցությունները, այլև արգելակել Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում առկա դրական դինամիկան։

Տարածաշրջանի կայունությամբ և խաղաղությամբ հետաքրքրված բոլոր գործընկերներն աներկբայորեն պետք է գնահատական տան Ադրբեջանի նախագահի նմանօրինակ քաղաքականությանը և գործուն քայլեր ձեռնարկեն Ադրբեջանի կողմից միջազգային իրավունքի խախտումները վերացնելու և ուժի կիրառման դրսևորումները բացառելու ուղղությամբ»,-ասված էր ՀՀ ԱԳՆ հայտարարությունում։

Արցախի խորհրդարանի բոլոր հինգ խմբակցությունները երկու օր առաջ հայտարարություն էին տարածել, որում Հայաստանի իշխանություններից պահանջում էին հավատարիմ մնալ ՀՀ Գերագույն խորհրդի 1992թ. հուլիսի 8-ի որոշմանը եւ կասկածի տակ չդնել Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը: Այս հայտարարությունն անելու համար, ընդդիմադիր «Արդարություն» խմբակցության քարտուղար Մետաքսե Հակոբյանի խոսքով՝ հիմքեր են եղել։

«Վերջին ժամանակաշրջանի իրադարձություննեըը կասկածի տեղիք չեն թողնում, որ Հայաստանի իշխանությունները հրաժարվել են Արցախից, ավելին՝ կշեռքի նժարին  են դրել Արցախը ու ինչ–որ առեւտուր են անում Արցախով՝մոլորեցնելով Հայաստանի հասարակությանը, իբր դրանով փրկում են Հայաստանը։ Բայց գոնե Գերագույն խորհրդի 1992թ. հուլիսի 8-ի որոշումից հստակ երեւում է, որ եթե չլինի Ստեփանակերտը, չի լինելու նաեւ Երեւան։ Ես այդ որոշման մեջ մի կարեւոր կետ եմ առանձնացրել, այն է, որ Հայաստանի համար անընդունելի պետք է համարել միջազգային կամ ներպետական ամեն տեսակի փաստաթուղթ, որտեղ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը նշված կլինի Ադրբեջանի կազմում։

Հայաստանի վարչապետը նախորդ տարի ապրիլին, ԱԺ ամբիոնից հայտարարեց, որ իբր միջազգային հանրությունը պահանջում է մի փոքր իջեցնել Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցում նշաձողը։ Բայց մեկ տարի անց մենք փաստում ենք, որ միջազգային հանրությունը նման պահանջ չի դրել, եւ դա լոկ Ադրբեջանի պահանջն է։ Մեկ տարի առաջ Հայաստանի իշխանությունը հստակ իր դիրքորոշումն արտահայտեց ու ցույց տվեց, որ այդ օրակարգով առաջ է գնում։ Նախորդ մեկ տարվա ընթացքում մենք բազմիցս խոսել են Արցախի կարմիր գծերի ու մեր ինքնորոշման իրավունքի մասին։  Արցախում նաեւ հանրահավաքներ են եղել, այդ կերպ ժողովուրդը միացել է ԱԺ հայտարարություններին։ Սա միայն քաղաքական կողմնորոշում չի եղել, այլեւ ժողովորդի կամքն է եղել, որին դեմ է գնում Փաշինյանը, փաստ. երեկ նա ասուլիսի ժամանակ անդրադարձավ ռուս խաղաղապահների դեմ Արցախի 20 քաղաքացիների բողոքի ակցիային, բայց առ այսօր մենք չենք լսել որեւէ անդրադարձ այն բողոքի ակցիաների մասին, որոնք Նիկոլ Փաշինյանի կողմից տեղի էին ունենում Ստեփանակերտի Վերածննդի հրապարակում։

Երկու օր առաջվա մեր հայտարարությամբ մենք եւս մեկ անգամ փորձեցինք կանխել ու սանձել այն գործընթացները, որոնք իրականացնում է Հայաստանի վարչապետը եւ չստորադասել Գերագույն խորհրդի 1992թ. հուլիսի 8-ի որոշումը։ Գերմանիայի կանցլերը վերջերս խոսեց Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի մասին, իսկ Նիկոլ Փաշինյանը կրկին առաջ բերեց անվտանգային ու իրավունքի հարցերը, որը միանշանակ հակասում է բոլոր որոշումներին եւ այն գործընթացներին, որոնք այսքան տարիներ տարվել են ու շարունակում են մնալ Արցախի դիրքորոշումը»,– ասաց Մետաքսե Հակոբյանը։

Արցախի խորհրդարանի խմբակցությունները մեջբերելով գազի, հոսանքի խաթարումները, բնակչության ահաբեկումն ու ազատ տեղաշարժի սահմանափակումները, հայտարարության մեջ նշել էին նաեւ, որ այդ պայմաններում  անընդունելի են Բաքվի հետ ուղիղ երկխոսության մասին խոսակցությունները:

Հարավային Կովկասում ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարը  NEWS.am-ի հետ զրույցում այսօր հայտարարել է, որ Բաքվի եւ Ղարաբաղի հայ բնակչության ներկայացուցիչների միջեւ ուղիղ շփումներն այլընտրանք չունեն։

Հարցին՝ հնարավո՞ր է, որ Արցախն այս դեպքում վերանայի իր որոշումը, Մետաքսե Հակոբյանը նախ անթույլատրելի համարեց Բաքվի եւ Ղարաբաղի միջեւ ուղիղ շփումները, ընդգծելով, որ հումանիտար հարցերի շուրջ վերջին հանդիպմանը Ադրբեջանը ներկայացել էր ինտեգրման իր օրակարգով, ինչը Արցախի համար ընդունելի չէ։ Ինչ վերաբերում է քաղաքական հարցերին, ապա դրանք ըստ պատգամավորի, պետք է քննարկվեն եռակողմ ձեւաչափում, ինչպես եղավ 2020 թվականի նոյեմբերի 9–ի հայտարարությունը։

«Մենք չենք խուսափում Բաքվի հետ շփումներից, բայց այդ շփումները պետք է լինեն հստակ ձեւակերպված, այն պետք է լինի բանակցային գործընթաց, որովհետեւ սրանք բանակցային չեն, սրանք ընդամենը հումանիտար հարցերի շուրջ քննարկումներ են։ Բանակցություններում Արցախը պետք է դիտարկվի որպես հավասար բանակցային կողմ։ Եվ դա կարող է տեղի ունենալ միջազգային ինչ–որ հարթակում, միջնորդավորված, այլ տարբերակ չի կարող լինել, այլեւ ձեւաչափ մեզ համար ընդունելի լինել չի կարող, առավել եւս երկխոսությունը։ Դա ծուղակ է, ծուղակ, որտեղ նաեւ Հայաստանն է տուժում գործընթացից, ինչն անթույլատրելի է, որովհետեւ Հայաստանն ու Արցախը պետք է լինեն նույն համակարգում, այդպես է մեր փրկությունը լինելու։ Միջազգային հանրություն այդտեղ իր շահն ունի, իրենց ընդհանուր առմամբ հետաքրքիր չէ Արցախի անվտանգությունը, իրավունքները։ Արեւմուտքը մեկ խնդիր է լուծում՝շարունակում է իր հաշվեհարդարը տեսնել նաեւ այս տարածաշրջանում։ Ինքը  այստեղ մեկ խնդիր ունի լուծելու՝ ազատվել Ռուսաստանի ներկայությունից Արցախից, ուրիշ որեւէ խնդիր իրենք չեն լուծում։ Երկխոսությունն ամենալավ միջոցը կլինի Ռուսաստանից ազատվելու, եւ ցավոք, այսօր դրան էին տանում Հայաստանի իշխանությունների դիրքորոշումները, որը մեր դիրքորոշումը չէ»,– ասաց ընդդիմադիր պատգամավորը։

Բաքվի հետ ուղիղ երկխոսության մեջ Մետաքսե Հակոբյանը վտանգներ է տեսնում.

«Վտանգն այն է, որ մենք հաստատում ենք Ալիեւի այն թեզը, որ պատերազմով բոլոր խնդիրները լուծված են, Արցախը Ադրբեջան է, եւ Արցախն ունի հայ համայնքի ներկայացուցիչներ, որոնք գնում են ինչ–որ հումանիտար հարցեր լուծելու։ Դրանից հետո ակնհայտ է, որ հաջորդ քայլը ինտեգրումն է լինելու, նույնիսկ՝ տնտեսական ինտեգրումը։ Ադրբեջանի շահը սա է, իսկ արեւմուտքինը՝ այս տարածաշրջանից ազատվել Ռուսաստանի ներկայությունից։ Ցավոք, Հայաստանը չունի իր շահը այս պարագայում էլ կամ էլ իր շահն այն է՝ ինչ Ադրբեջաննին է»։

Անդրադառնալով վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությանը, որում նա խուսափեց ուղիղ պատասխանել հարցին՝ արդյոք Արցախը տեսնում է Ադրբեջանի կազմում, թե ոչ եւ որ կաշկանդվա՞ծ է հայտարարելու, որ Արցախը երբեք չի լինելու Ադրբեջանի կազմում, Մետաքսե Հակոբյանն արձագանքեց.

«Նիկոլ Փաշինյանը կաշկանդված է Ադրբեջանին տված խոստումներով, նա իր օրակարգով ու տեսակետներով է կաշկանդված, իսկ իր օրակարգի մեջ Արցախի փրկությունը չկա, մենք բազմիցս ասել ենք, որ այս օտարածին իշխանությունները զավթել են Հայաստանը, որպեսզի ազատվեն Արցախից»։

Այսօր, երբ արմատապես փոխվել է ՀՀ ղեկավարության վերաբերմունքն Արցախի հանդեպ, ստիպված ենք առավել մեծ ջանքեր գործադրել՝ Արցախի սուբյեկտայնության ճանաչմանը հասնելու համար։ Հիմա քննարկումներ ենք անցկացնում, վերլուծում, թե այս իրավիճակում ինչ պետք է անել, որպեսզի լուրջ սխալներ թույլ չտանք ու կարողանանք հասնել մեր նպատակին։ Այդ մասին  ասաց Արցախի ԱԺ նախկին պատգամավոր, պատմաբան Արմեն Սարգսյանը։

«Արցախի ԱԺ-ն կապեր ունի աշխարհի տարբեր երկրների խորհրդարանների, բարեկամական խմբերի հետ, որոնց հետ ակտիվ աշխատանքներ են տարվում։ Աշխատում ենք մի քանի ուղղություններով՝ օգտագործելով մեր ներուժը։ Ճիշտ է, բարդ ճանապարհ ենք անցնում ու դեռ անցնելու ենք, բայց վստահ եմ, որ նպատակին հասնելու ենք։ Արցախն Ադրբեջանի կազմում չի լինելու՝ անկախ նրանից, թե ինչ է պատկերացնում կամ խոսում ՀՀ ներկա ղեկավարությունը»,-նշեց Սարգսյանը։

Այն, որ ՀՀ ներկա իշխանությունները, փաստացի հեռացել են Արցախի թիկունքից, ըստ մեր զրուցակցի, չի նշանակում, թե Հայաստանի ժողովուրդը կամ Սփյուռքը մենակ է թողել Արցախին։ Անթույլատրելի համարելով հայությանը տարանջատելու, նրանց տարբեր հատվածների միջև սեպ խրելու ցանկացած փորձ՝ Սարգսյանը շեշտեց՝ Արցախ, Հայաստան, Սփյուռք կապերը նոր որակի պետք է բարձրացնենք, քանի որ հաղթել այդ դեպքում կկարողանանք։

«Արցախում տարբեր ժամանակներում տարբեր կուսակցություններ են եղել իշխանության, բայց նրանցից ոչ մեկը կասկածի տակ չի դրել ինքնորոշման ճանապարհով գնալու հարցը և ոչ էլ ազգին պառակտող քաղաքականություն է վարել։ Արցախը մշտապես վարել է հանունի քաղաքականություն և հիմա էլ ամեն ինչ անում է, որ համահայկական հարթության մեջ ձևավորվի ներքին ու արտաքին ճիշտ, հայանպաստ քաղաքականություն։ Հիմա էլ Արցախում տարբեր հարցերի վերաբերյալ տարբեր կարծիքներ կան, բայց ինքնորոշման ճանապարհով գնալու արդարացվածությունը որևէ ուժ կասկածի տակ չի դնում։ Դա այն ստրատեգիական հարցն է, որի վերաբերյալ տարակարծություններ չկան։ Իհարկե, դրան հասնելու ուղիների հարցում կան տարբեր կարծիքներ, բայց բոլորիս վերջնական նպատակը նույնն է»,-ասաց նա։

Արմեն Սարգսյանի համոզմամբ՝ Արցախը փակուղու առաջ է, բայց՝ ոչ փակուղու մեջ։ Որ ստեղծված ծանր իրավիճակից դուրս գալու ելքեր կան ու գտնվելու են, մեր զրուցակիցը վստահ է։

«Եթե վստահ չլինեինք, որ ելքեր կան, որ մեր նպատակին հասնել կարող ենք, չէինք պայքարի։ Արցախը ռազմավարական դիրքում է, այն կարևոր է նաև գերտերությունների համար։ եթե ԱՄՆ, Ֆրանսիայի, ՌԴ ղեկավարները խոսում են ներկա դրությամբ 2300 քառ. կմ տարածքով Արցախի մասին, նշանակում է՝ այստեղ շահեր ունեն։ Մենք, ուղղակի, պետք է կարողանանք շահել նրանց հակասություններից։ Գերտերությունների շահերի բախումից հնարավոր է շահել, հասնել Արցախի սուբյեկտայնության ճանաչման, եթե կարողանանք մանևրել»,-ասում է Սարգսյանը։

Զուգահեռներ տանելով Ցեղասպանության ճանաչման գործընթացի հետ՝ մեր զրուցակիցը նկատում է՝ բանաձևն ԱՄՆ Կոնգրեսում անցավ ոչ միանգամից, այլ 49 նահանգների կողմից հայոց ցեղասպանության դատապարտումից հետո միայն. Նույն ճանապարհով էլ Արցախի անկախությունը կարող է ճանաչվել։

«44-օրյա պատերազմից անցել է 2.5 տարի, ու եթե մինչև վերջերս Եվրոպան, ԱՄՆ-ն Արցախը տեսնում էին Ադրբեջանի կազմում, ապա հիմա որոշ երկրներ կրկին սկսել են խոսել ազգերի ինքնորոշման սկզբունքից ևս։ ՌԴ-ն նախագահի շուրթերով ասել է, որ Արցախի կարգավիճակի հարցը պետք է թողնել սերունդներին»,-ասում է Սարգսյանն ու հավելում՝ Արցախը դե ֆակտո Հայաստանի մաս է, դե յուրե՝ դեռևս ոչ, բայց վերջնաարդյունքում պետք է հասնենք վերամիավորման։ Հիշեցնելով արցախահայության՝ մայր Հայաստանին միանալու՝ դեռևս 1920-ականներից մղվող պայքարը՝ պատմաբանը շեշտում է՝ հիմա էլ Արցախը չի հանձնվում, արցախցիները տոկուն են ու շարունակելու են պայքարել՝ անկախ նրանից, թե ինչ է ասում ՀՀ դե ֆակտո վարչապետը։

«Ոչ շրջափակումից, ոչ էլ սովից ենք վախենում։ Ես հավատում եմ մեր ներուժին։ Եթե այդ վստահությունը չլիներ, չէինք դիմադրի։ Արցախի ինքնորոշմանը հասնելու ենք. դժվար ու երկար է լինելու ճանապարհը, բայց հասնելու ենք։ Ուղղակի, այդ ճանապարհին պետք է աշխատենք կենտրոնացնել հայության ներուժը և լուրջ սխալներ թույլ չտալ։ Ես մի բան եմ հասկացել նաև. այն քաղաքական գործիչը, որը չի հենվում սեփական ժողովրդի ներուժի վրա, այլ բացառապես արտաքին խաղերի վրա է քաղաքականություն կառուցում, ժամանակից շուտ կնքում է իր քաղաքական մահկանացուն»,-եզրափակեց Արմեն Սագսյանը։

Ի հեճուկս արդարադատության միջազգային դատարանի փետրվարի 22-ին հրապարակված որոշման, Ադրբեջանը շարունակում է ապօրինի կերպով փակ պահել ԼՂ-ն հայաստանին կապող Լաչինի միջանցքի միակ անցանելի ասֆալտապատ ճանապարհը: Այս մասին այսօր՝ մարտի 16-ին, կառավարության նիստում հայտարարեց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:

«Սրա արդյունքում հումանիտար իրավիճակը ԼՂ-ում շարունակում է մնալ լարված։ Միևնույն ժամանակ, տեսնում ենք Լեռնային Ղարաբաղի հետ շփման գծում իրադրությունը ռազմական առումով, սրելուն ուղղված  կոնկրետ գործողություններ Ադրբեջանի կողմից։  Սրա վերջին աղաղակող դրսևորումը ԼՂ ոստիկանության երեք աշխատակիցների սպանությունն էր մարտի 5-ին», — ասաց վարչապետը։

Նիկոլ Փաշինյանի խոսքով՝ այս միջադեպը տեղի է ունեցել ՌԴ խաղաղապահների պատասխանատվության գոտում. «Կարևոր է արձանագրել, որ Ռուսաստանի ՊՆ-ն  մարտի 6-ին տարածած հաղորդագրության մեջ հստակ արձանագրել է, որ միջադեպի  նախաձեռնողն ադրբեջանական կողմն է։  Ռուսաստանի ՊՆ-ի հաղորդագրության մեջ ասվում է նաև, որ ԼՂ-ի ու Ադրբեջանի  ներկայացուցիչների մասնակցությամբ վարույթ է իրականացվում դեպքի մանրամասները պարզելու համար։

Այս առումով, կարծում եմ, հատուկ գնահատականի պետք է արժանանա այն փաստը, որ ԼՂ-ի ոստիկանների սպանությունները տեղի են ունեցել Լաչինի միջանցքում։ Ինչպես  հիշում եք՝ 2020 թվականի եռակողմ հայտարարության 6-րդ կետի համաձայն՝ Լաչինի միջանցքն Ադրբեջանի կողմից 2022 թվականի դեկտեմբերի 12-ից ի վեր փակված ճանապարհը չէ միայն, այլև՝ 5 կմ լայնության տարածք անվտանգության գոտի, հետևաբար, մարտի 5-ին Ադրբեջանի կողմից իրականացրած  սպանությունները նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության եռակի խախտում է. խախտվել է ոչ միան հրադադարը, ոչ միայն ԼՂ շփման գիծը, այլև՝  Լաչինի միջանցքի 5 կմ-անոց գոտին», — հայտարարեց Փաշինյանը։

Նա ասաց, թե Ադրբեջանի պետական ու մերձպետական քարոզչությունը տևական ժամանակ ԼՂ-ի նկատմամբ լայնածավալ հարձակման լրատվական ֆոն է ստեղծում, եւ լարվածության միտումները տեսանելի են նաև գետնի վրա. «Մեր գնահատականը շարունակում է մնալ նույնը՝ Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը ԼՂ ժողովրդի նկատմամբ էթնիկ զտումների, ցեղասպանության նախապատրաստություններ է տեսնում», — ասաց վարչապետը։

Փաշինյանն ասաց, թե կարևոր ու անհետաձգելի է համարում, որ Հայաստանը միջոցներ ձեռնարկի ցեղասպանությունների կանխարգելման միջազգային մեխանիզմների գործարկման ուղղությամբ. «Խոսքը, մասնավորապես, ՄԱԿ-ի շրջանակներում նախատեսված մեխանիզմների մասին է, այս մասին ԱԳՆ-ին տվել եմ համապատասխան հանձնարարականներ», — նշեց նա։

Վարչապետը նշեց նաև, որ  շարունակվում են աշխատանքները Լաչինի միջանցք ու Լեռնային Ղարաբաղ միջազգային փաստահավաք առաքելություն գործուղելու ուղղությամբ. «Կարծում եմ՝ փաստահավաք առաքելությունը կարևոր է՝ հասցեագրելու Ադրբեջանի անհիմն պնդումները, թե Հայաստանը ԼՂ-ում բանակ ունի և որ ՀՀ-ից դեպի ԼՂ ռազմական փոխադրումներ են իրականացվում։ Այս պնդումներն անհիմն են, Ադրբեջանը փորձում է  դրանք տարածաշրջանային ռազմական էսկալացիայի նոր պատրվակ դարձնել, հետևաբար, միջազգային փաստահավաք առաքելության գործուղումը նաև այս առումով է դառնում անրաժեշտություն», — ասաց  Նիկոլ Փաշինյանը։