ուս խաղաղապահների՝ Արցախից դուրս գալուց երկու ժամ հետո, ինչը պահանջելու է Ադրբեջանը, եթե Արցախը մնա Ադրբեջանի կազմում, Արցախի բնակչությունը կբնաջնվի։ Այս մասին NEWS.am-ի հետ զրույցում ասաց ՀՀ արտակարգ եւ լիազոր դեսպան Ձյունիկ Աղաջանյանը։

«Եթե ռուս խաղաղապահները դուրս եկան Արցախից, ինչը միանգամից է լինելու է, եթե պայմանագրով երաշխավորված չլինի, որ Արցախն Ադրբեջանից դուրս է, երկու ժամ հետո Արցախը կբնաջնջվի։ Կոսովոյում էլ միջազգային երաշխիքներ կային, հիմա ի՞նչ է կատարվում։ Դա է այն ապագան, որը կսպասվի Արցախին, եթե որոշի բանակցելու փոխարեն երկխոսել Ադրբեջանի հետ ինչ-որ միջազգային երաշխիքների ներքո»,- ասաց Աղաջանյանը։

Աղաջանյանի կարծիքով՝ Փաշինյանի հայտարարությունը Արցախն Ադրբեջանի կազմում թողնելու մասին մեր առջեւ փակում է բոլոր դռները եւ Ադրբեջանին  հնարավորություն տալիս նոր հավակնություններ ներկայացնելու։

«Այն, որ Փաշինյանն այսօր բացահայտ հայտարարում է դրա մասին, նշանակում է՝ խաղը մոտենում է ավարտին, եւ ինքը ստիպված է բավարարել այն կենտրոնների պահանջները, որոնց համար եկել է իշխանության։ Խնդիրն այն է՝ ժողովուրդը համաձայն է դրան, թե՝ ոչ։ Այդ փաստաթուղթը կյանքի չի կոչվելու, եթե ժողովուրդը համաձայն չեղավ, եւ լինելու են հստակ պառակտումներ»,- ասաց Աղաջանյանը։

Ձյունիկ Աղաջանյանի կարծիքով՝ Ադրբեջանն այսօր հստակ ցեղասպանություն է իրականացնում` Արցախում ապրելու համար անհնարին պայմաններ ստեղծելով:

«Քաղաքային նպատակահարմարությունն այս դեպքում գերիշխում է համամարդկային արժեքներին, որոնցով մենք ենթադրում էինք, որ միջազգային աշխարհը առաջնորդվում է, ինչպես Աստծուց իջած պատվիրաններ, սակայն արդեն հասկանալի է, որ դա քող է, որի ներքո փորձ են իրականցնում գաղութատիրական քաղաքականության։ Եվ այդ գաղթութատիրական դաշտը հանձնվելու է թուրքին, հայ այստեղ չի մնալու։ Եվ ստացվելու է, որ հայն իր ձեռքով այստեղ բնաջնջում է իրականացնում։ Սին են միջազգային երաշխիքները, եթե դու չունես ինքնապաշտպանական հենք։ Արեւմտյան այն երկրները, որոնք այսօր առաջ են մղում ադրբեջանական օրակարգը իրենց հեռահար ծրագրերի համար եւ աչք են փակում միջազգային իրավունքի կոպտագույն խախտումներին, եւս մեղսակից են այդ ցեղասպանությանը»,-ընդգծեց նա։

Ձյունիկ Աղաջանյանը կարծում է` 1991 թվականին մենք նույնպես անելանելիության շեմին էինք` դեռ ավելի վատ տնտեսական պայմաններում, սակայն ժողովուրդն իր համառությամբ եւ իր հողում ապրելու հաստատակամությամբ ապացուցեց, որ այն ինչ մատուցվում է անհնարին, այդպես չէ։

«Արցախն իր ինքնորոշման իրավունքն արդեն իրագործել է, խնդիրն այստեղ այդ իրավունքի միջազգային ճանաչումն է եւ դրա համապատասխան կարգավիճակը։ 30 տարի առաջ այս նույն ճանապարհով անցել ենք, սակայն փորձ է արվում այդ անցած ճանապարհը ոչնչացրել։

Մենք 30 տարի առաջ էլ չունեինք միջազգային հանրության աջակցությունը, այն գալիս է այն ժամանակ, երբ ժողովուրդը պայքարում է։ Միջազգային հանրության տարբեր էլեմենտներ պատրաստ են պայքարել, եթե ժողովուրդը պայքարի»,- նշեց նա։

Աբխազիայի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Ինալ Արձինբան մտահոգություն է հայտնել ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարության առնչությամբ, որ Հայաստանը պատրաստակամությունն է հայտնել ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղը որպես Ադրբեջանի մաս։ 

Նրա խոսքով՝ Հայաստանում շատերը բացասաբար են ընկալել նման հայտարարությունը

«Մի քանի տարի առաջ չէինք կարող պատկերացնել, որ սա ասեր Հայաստանի վարչապետը… Դեռ 1992 թվականին Հայաստանի Գերագույն խորհուրդը որոշում ընդունեց, ըստ որի՝ ցանկացած միջազգային միջպետական փաստաթուղթ կամ ներքին կարգավորող իրավական ակտ, որում Լեռնային Ղարաբաղը ճանաչված է որպես Ադրբեջանի տարածք, Հայաստանի Հանրապետության տարածքում անընդունելի է կատարման համար։ Այսինքն՝ ստացվում է, որ վարչապետ Փաշինյանի հայտարարությունը հակասում է Հայաստանի Գերագույն խորհրդի որոշմանը… Սա իսկապես աննախադեպ իրադարձություն է»։

Արձինբան նաև ընդգծել է Փաշինյանի հայտարարության աշխարհաքաղաքական դինամիկան ու հնարավոր հետևանքները։

Նրա խոսքով՝ «մենք ապրում ենք շատ կոշտ աշխարհաքաղաքականության դարաշրջանում»։

«Այն, ինչ կատարվեց Լեռնային Ղարաբաղի հետ, աշխարհաքաղաքական կոնսենսուսի արդյունք է…  Ժամանակ, որի ընթացքում մենք ապրում ենք, հետևանքներն իսկապես կարող են լինել բավականին ողբերգական։ Իսկ այն, ինչ կատարվեց Լեռնային Ղարաբաղի հետ, ողբերգություն է, եթե հիշում եք, թե քանի երեխա զոհվեց, և ինչ արդյունքի դա հանգեց»,- նշել է նա։

Անհրաժեշտ է արձանագրել, որ Ադրբեջանի ղեկավարությունը շարունակում է ոտնահարել ու անտեսել ինչպես նախկինում ձեռքբերված պայմանավորվածությունները, այդ թվում՝ 2020թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության դրույթները, այնպես էլ միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքները: Այս մասին հայտարարություն է տարածել ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունը:

Հայտարարության մեջ, մասնավորապես, նշվում է.

«ՀՀ արտաքին գործերի նախարարությունը միջազգային հանրության ուշադրությունն է հրավիրում մայիսի 28-ին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի կողմից հնչեցված հերթական ռազմատենչ հայտարարություններին, որոնք միտված են վիժեցնելու Հայաստանի Հանրապետության ու միջազգային գործընկերների ջանքերը՝ ուղղված տարածաշրջանում խաղաղության, կայունության եւ անվտանգության հաստատմանը:

Ի հեճուկս ՄԱԿ-ի կանոնադրությանը, 2022թ․ հոկտեմբերի 31-ին Սոչիի եռակողմ հայտարարությամբ ստանձնած ուժի կամ ուժի սպառնալիքի կիրառումից հրաժարվելու գրավոր հանձնառությանը, այլ հարթակներում բազմիցս ստանձնած նույնպիսի բանավոր պարտավորություններին, ինչպես նաեւ երկկողմ հարաբերությունների կարգավորման շուրջ ընթացող բանակցություններին՝ Ադրբեջանի նախագահը Հայաստանի Հանրապետությանը կրկին սպառնում է ուժի կիրառմամբ, իսկ ԼՂ բնակչությանը՝ էթնիկ զտումներով:

Անհրաժեշտ է արձանագրել, որ Ադրբեջանի ղեկավարությունը շարունակում է ոտնահարել ու անտեսել ինչպես նախկինում ձեռքբերված պայմանավորվածությունները, այդ թվում՝ 2020թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության դրույթները, այնպես էլ միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքները: Նշյալի վկայությունն է նախագահ Ալիեւի խոսքերն առ այն, որ վերահսկելով Լաչինի միջանցքը` Ադրբեջանը խափանել է ԼՂ ու Հայաստանի միջեւ կապը: Ավելին, նույն համատեքստում վերջինս անթաքույց կերպով սպառնում է էթնիկ զտումներ իրականացնել, եթե ԼՂ հայերը «դասեր չքաղեն» Լաչինի միջանցքի արգելափակումից:

Ցավոք, ձեռքբերված պայմանավորվածությունների եւ հանձնառությունների խախտումներն այսքանով չեն սահմանափակվում: Լեռնային Ղարաբաղի ներկայացուցիչների հետ միջազգային մեխանիզմի շրջանակներում երկխոսություն սկսելու փոխարեն՝ Ադրբեջանի նախագահը վերջիններիս սպառնում է հաշվեհարդարով եւ քրեական հետապնդմամբ: Միաժամանակ, ի ցույց է դրվում, որ Ադրբեջանը ոչ թե ցանկանում է հասցեագրել առկա խնդիրները, այլ առաջ շարժվել «չկան ԼՂ հայեր, չկա ԼՂ հիմնախնդիր» սկզբունքով: Նման գործելաոճը հակասում է նաեւ ընթացիկ բանակցությունների տրամաբանությանը, այդ թվում` միջնորդական առաքելություն իրականացնող դերակատարների՝ կարգավորման վերաբերյալ մոտեցումներին:

Աներկբա է, որ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչումը չի կարող մեկնաբանվել որպես ԼՂ բնակչության դեմ էթնիկ զտումներ իրականացնելու իրավասություն: Հայաստանի Հանրապետությունը միջազգային հանրության, այդ թվում՝ միջնորդական առաքելություն իրականացնող դերակատարների ուշադրությունն է հրավիրում այն հանգամանքի վրա, որ Ադրբեջանի նախագահն իր հայտարարությամբ հող է նախապատրաստում ԼՂ բնակչության դեմ հերթական ագրեսիվ գործողության եւ իրենց հայրենիքում ազատ, անվտանգ ու արժանապատիվ ապրելու իրավունքից զրկելու համար:

Ուշագրավ է, որ Ադրբեջանի նախագահը ոչ միայն ցեղասպան սպառնալիքներ է հնչեցնում ԼՂ բնակչության նկատմամբ, այլ նաեւ կասկածի տակ է դնում ՀՀ անկախությունը եւ տարածքային ամբողջականությունը: Փաստացիորեն, Ադրբեջանի նախագահը մարտահրավեր է նետում ամբողջ քաղաքակիրթ հանրությանը՝ սպառնալով ուժի կիրառմամբ օկուպացնել ՀՀ ինքնիշխան նոր տարածքներ: Ավելին, ընդգծվում է, որ նույնիսկ ԵՄ դիտորդական առաքելության ներկայությունը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ միջազգային սահմանի երկայնքով չի կարող կանգնեցնել Հայաստանի նկատմամբ Ադրբեջանի տարածքային պահանջները բավարարելու նկրտումները:

Հայաստանը հաստատակամ է տարածաշրջանում խաղաղության հաստատման իր ընտրած ճանապարհին: Ցավոք սրտի, ինչպես երեւում է Ադրբեջանի ղեկավարության ագրեսիվ հռետորաբանությունից եւ գործողություններից, այդ պետությունը խնդիրների լուծումը տեսնում է ոչ թե Ալմա-Աթայի հռչակագրով նախանշված սահմաններով Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականության ճանաչման եւ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության իրավունքների եւ անվտանգության հասցեագրման, այլ սպառնալիքի եւ ռազմական ուժի գործադրման ճանապարհով։

Նման զարգացումները կանխելու համար Հարավային Կովկասի խաղաղությամբ եւ կայունությամբ շահագրգիռ բոլոր գործընկերները պարտավոր են հանդես գալ միանշանակ եւ աներկբա գնահատականներով»:

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը Լաչինում (Բերձոր — խմբ․) հայտարարել է, որ Ադրբեջանը «լիովին վերականգնել է իր տարածքային ամբողջականությունը» «շնորհիվ» Լաչինի միջանցքի շրջափակման։ Այս մասին տեղեկացնում են ադրբեջանական ԶԼՄ-ները։

Նա նաև հայտարարել Լաչինը հազարավոր ադրբեջանցիներով բնակեցնելու ծրագրերի մասին։

«Առաջին 20 ընտանիքն արդեն երեկվանից Լաչինում է, իսկ մինչև հունիսի վերջ էլի շատ ընտանիքներ կգան։ Առաջին փուլում Լաչինում կապրի մոտ 4 հազ․ մարդ, գուցե ավելին»,- կիրակի Լաչինում ասել է Ալիևը։

Ալիևը չմոռացավ պարծենալ տարածաշրջանում Ադրբեջանի «ձեռքբերումներով», որոնց հասել է Արցախի խաղաղ բնակչության հանդեպ սեփական ագրեսիայի արդյունքում։

«Իրականությունը, որում այսօր ապրում ենք, ձևավորվել է Երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմից հետո ստացված արդյունքների հիման վրա․․․

Մենք բազմապատկել ենք մեր քաղաքական ուժը, այսօր Ադրբեջանի հետ հաշվի են նստում։ Առնվազն, տարածաշրջանային անվտանգության և զարգացման հարցերում առանց Ադրբեջանի համաձայնության ոչ մի նախաձեռնություն չի կարող իրականացվել։ Ես ասում եմ, առնվազն տարածաշրջանային, սակայն միևնույն ժամանակ, այսօր համաշխարհային մասշտաբի շատ հարցերում Ադրբեջանի դիրքորոշումը կարևոր է համարվում»,-  ասել է նա։

Հասարակական-քաղաքական գործիչ, Արցախի նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը հարցազրույց է տվել Արցախի հանրային հեռուստատեսությանը: Ստորև ներկայացնում ենք հատվածներ հարցազրույցից։

• Մոսկվայում Փաշինյան-Ալիև-Պուտին հերթական հանդիպումը կայացավ։ Եվ՞։

-Ակնհայտ էր, որ դա ամբողջական տապալում էր։ Ակնհայտ էր, որ, ցավոք, արցախցիների շահերի տեսանկյունից այդ ամենը չափազանց բացասական էր։

-Դուք սպասո՞ւմ էիք, որ Բրյուսելում, Երևանում հնչած հայտարարություններից հետո Մոսկվայում ա՞յլ հայտարարություն կհնչի։

-Ամեն դեպքում, քաղաքականությունն այնպիսի բան է, որ հայտարարությունն այլ է, գործողությունները՝ այլ։ Պետք է նայել՝ քանի րոպե էր հանդիպումը, ինչպիսին էր մամուլի ասուլիսը։ Օրինակ՝ ԱՄՆ-ում մեկուկես րոպեից Բլինքենը դուրս եկավ մենակ, առանց երկու նախարարների։ Այստեղ հանդիպումը 20 րոպե էր։ Դու հետևում ես, թե ինչպիսի ինֆորմացիա են հրապարակում, ինչպիսի ինֆորմացիա չեն տալիս, ինչ է տեղի ունեցել, ինչպիսի որոշումներ են հրապարակվել։ Ամեն ինչ պարզ է․ ցավոք, հերթական անգամ մենք տապալել ենք բանակցությունները։

-Հայաստանի Հանրապետության վարչապետի՝ մայիսի 22-ի հայտարարությանն արձագանքեցիք նաև Դուք։ Շատերը դա համարում են Արցախի դատի վախճանը։ Դու՛ք ի՞նչ կարծիքի եք։

-Մի կողմից նա ինչ-որ նոր բան չէր ասել. մեկ անգամ այդպիսի հայտարարություն արդեն հնչեցվել էր, մյուս կողմից՝ արդեն հստակ ճանաչեց Արցախն Ադրբեջանի կազմում՝ ոչ թե որպես հնարավոր տարբերակ, այլ իր կողմից ընդունեց, որ դա որպես խնդիր չի համարում։ Ես արդեն մի քանի ասել եմ, որ սա անընդունելի է մեզ համար և ուզում եմ հիշեցնել նրա իսկ խոսքերը՝ Արցախի հարցը պետք է որոշեն Հայաստանի քաղաքացիները, Արցախի քաղաքացիները և այն պետք է ընդունվի Ադրբեջանի քաղաքացիների կողմից։ Ինքը հրաժարվել է իր խոստումից, ինքը հրաժարվել է այն հայտարարությունից, որն արել է, երբ դարձել է վարչապետ առաջին անգամ, և երբ ընտրվել է 2021-ին։ Ես նորից եմ ասում, որ նրա որոշումով չպետք է լինի, ինքն արդեն ասել է բանաձևը՝ առանց մեր ժողովրդի, մեր իշխանության դիրքորոշման ոչ մի բան չի կարող ստորագրել:

-Արցախից իշխանությունները պատասխանեցին, դրան էլ հավանաբար տեղյակ եք։ Ե՞վ։

-Բացի հայտարարություններից պետք են քայլեր, ինձ թվում է՝ սա արդեն այն իրավիճակն է, երբ դանակը հասել է ոսկորին: Կան մարդիկ, որոնք պարզապես շատ անգրագետ են, որոնք ասում են՝ դե ի՞նչ է եղել, Արցախում հայեր են ապրում, Գլենդեյլում հայեր են ապրում, Ջավաքխում հայեր են ապրում։ Այդպես ասողներն իրավունք չունեն քաղաքական գործունեությամբ զբաղվել և չեն հասկանում, որ մեծ տարբերություն կա Վրաստանում և Արցախում ապրող հայերի կարգավիճակի միջև։ Այդ առումով մենք պետք է շատ հստակ, կտրուկ քայլեր անենք, որ ցույց տանք՝ սա չի ընդունվելու, և չի կարող լինել որոշում, որն ընդունվելու է ինչ-որ իշխող ուժի կողմից Հայաստանում:

-Գործողություններ ակնկալում եք Արցախո՞ւմ, Արցախի՞ իշխանություններից։

-Ե՛վ Արցախում, և՛ Հայաստսնում: Եթե հանկարծ Արցախը մենք կորցրեցինք, մենք կորցնելու ենք Հայաստանը, ես դա ասել եմ մի քանի անգամ, 2020-ի պատերազմից հետո երևի հնչեցրել եմ 4-5 անգամ տարբեր տեղերում, միշտ դրա մասին բարձրաձայնել եմ, և իշխող ուժից պատասխան եմ ստացել, թե՝ ինչպես կարելի է նման բան ասել։ Այո՛, ասել եմ և ասելու եմ՝ կորցնելով Արցախը, մենք կորցնելու ենք Հայաստանը։

-Ի՞նչ եք ակնկալում Արցախի իշխանություններից, ասենք՝ հայտարարությունն արեցին, որ եթե ընդունվի մի որոշում կամ ստորագրվի մի որոշում, որը հակասում է Արցախի ժողովրդի կամքին, մենք դա չենք ընդունի։ Դրանից բացի ի՞նչ պետք է անի։

• Շատ պարզ՝ պետք է պատրաստվել դրան, պետք է հստակ մարդկանց հետ ներսում քննարկել, թե դա ինչի կբերի, որովհետև շատ կարևոր է, որ մարդիկ ճիշտ հասկանան հետևանքները։ Եթե մենք ասում ենք՝ կարմիր գիծ է, բայց մի քիչ թող անցնեն կամ հայտարարություն է, բայց ոչինչ, եկեք ձևը գտնենք: Քաղաքականության մեջ, այո, հնարավոր է փորձել դիվանագիտությամբ գտնել լուծումներ, բայց գալիս է ժամանակ, երբ հետադարձի ճանապարհ չի լինում, որովհետև եթե Արցախն ընդունվում է Ադրբեջանի մի մաս, հետևանքները․․․ Ես չեմ ուզում բարձրաձայնել, բայց Ալիևը երեկ արդեն ուրիշ բառեր էր ասում։ Եթե Դուք հիշում եք ինչ ասաց՝ «Ադրբեջանի քաղաքացիները՝ հայկական ծագումով»: Եվ դժվար չէ կանխատեսել, թե ինչ է լինելու առաջիկա ամիսներին, եթե մենք չկանգնեցնենք այս շարժումը հենց հիմա։

-Կանգնեցնելու տարբերակներ տեսնո՞ւմ եք։

-Այո՛, ժողովրդի և իշխանության միասնական դիրքորոշումը, որ դա չի ընդունվելու մեր կողմից և համախմբումն այդ գաղափարի շուրջ: Դա նշանակում է, որ մենք չպետք է թույլ տանք ու դա անպայման իրագործվի քայլերով։

• Վերադառնանք ձեր գործունեությանը։ Նախօրեին Ստեփանակերտում կայացած հանդիպմանը անոնսեցիք, որ նախատեսում եք հիմնադրամ ստեղծել շուրջ 60 միլիարդ դրամի ծրագրեր անելու համար։ Մանրամասնեք որքան հնարավոր է, ինչի՞ մասին է խոսքը.

-Առաջին հերթին ուզում եմ հիշեցնել, որ մինչև 2020 թվականի պատերազմը և դրանից հետո, տասնյակ միլիոն դոլար ենք ներդրել Արցախում` տարբեր ծրագրերի մեջ։ Մենք, իսկ մենք ասելով նկատի ունեմ իմ ընկերների հետ միասին իրականացված տարբեր ծրագրերը, միայն «Ավրորան» շուրջ հարյուր նախագիծ է իրագործել այստեղ, և մենք էլ շարունակել ենք դա։ Անցյալ տարի ստեղծված «Մենք ենք, մեր սարերը» գործակալությունն արդեն մոտ 2 միլիարդ դրամի տարբեր ծրագիր է իրականացրել այստեղ։

Ուղղակի շատ կարևոր է հասկանալ՝ ո՞րն է նպատակը։ Համախմբել մարդկանց գաղափարի շուրջ, ստեղծել ճանապարհային քարտեզ։ Հասկանալ, ո՞ր ուղղությամբ է անհրաժեշտ աշխատել։ Իսկ ամենակարևորըինչ մարդկային, ֆինանսական ռեսուրս ունես, և ուրիշ կարևոր ռեսուրսներ՝ այս իրականության համար։ Հիմա, մենք անցանք այս ճանապարհը, հաստատեցինք նպատակը, հաստատեցինք, որ պատրաստ ենք այդ նպատակի շուրջ համախմբվել, պատրաստ ենք իրականացնել շատ մեծ աշխատանք: Դրա համար պետք է ռեսուրս։ Եվ այս իրավիճակում մենք որոշեցինք, որ պետք է լուրջ գումարներ ներդնել, որովհետև մենք ունենք շատ քիչ ժամանակ իրականությունը փոխելու։ Եվ չնայած աշխարհում եղած բոլոր խնդիրներին` մեծ գումար է հայտարարված, որը ներդրվելու է այս նպատակին հասնելու համար։

• 60 միլիարդից 20 միլիարդը նշել եք, որ Վարդանյան ընտանիքինն է։ Իրատեսական եք համարում այդքան գումար հավաքելը, երբ Արցախի շուրջ այդքան մարտահրավերներ կան։

-Փորձելու ենք ամեն ինչ անել։ Ես ասել եմ, որ իմ ամենամեծ հպարտությունն այն է, որ իմ իրականացրած ծրագրերը կոլեգիալ են եղել: Իմ ընտանիքը մոտ 500 միլիոն դոլար է ներդրել տարբեր ծրագրերում։ Մոտ մեկ միլիարդ դոլար ուրիշ մարդիկ են ներդրել։ Եվ դա շատ մեծ հպարտությամբ եմ ասում։ Հազվագյուտ է, երբ հարուստ մարդը, ունենալով հնարավորություններ, աշխատում է ուրիշ մարդկանց հետ։ Մոտ 700 պրոյեկտ ենք իրականացրել կամ մասնակցել դրանց իրականացմանը: Մոտ հազար ուսանողի կրթաթոշակ ենք տվել։ Հարյուրավոր մարդկանց ենք օգնել, եթե համարել ենք, որ դրա կարիքը կա։ Գումարը հատկացրել ենք պրոֆեսիոնալ մենեջերներին, ոչ թե անհատ մարդկանց։ Անելու եմ ամեն ինչ, ինչքան ուժ ունեմ, իմ ընկերների հետ։ Վստահ եմ, որ կհաջողենք։

• Եթե դուք ասում եք այսօր, որ 60 միլիարդ ներդրումներ եք անելու, բայց քաղաքական դաշտը հանգիստ թողեք, իշխանափոխություն չենք անում, դե պայմանները խստացված են, հանրահավաքներ չենք անում։ Բայց ձեր կողքի մարդիկ քաղաքական գործիչներ են կամ կուսակցություններ են։ Ունեն իրենց նպատակները։ Քաղաքական ուժի նպատակը իշխանության գալն է։ Եթե այդ դուռը փակում եք, ի՞նչ են անելու նրանք:

-Ի՞նչ իշխանության մասին է խոսքը: Մենք ունենք Սարդարապատի իրավիճակ, ունենք վերջին հնարավորությունը՝ պաշտպանել մեր հայրենիքը։ Հանրահավաքի ժամանակ ես շատ կոնկրետ ասել եմ, որ այսպես ենք տեսնում իրավիճակը։ Եթե դուք նույն ձև եք տեսնում, և´ իշխող ուժը, և´ նախագահը, և´ Ազգային ժողովը, եկեք որոշենք՝ հայրենական պատերազմի իրավիճակում կոնկրետ ի՞նչ քայլեր պետք է անենք։ Կոնկրետ, ամեն օրվա: Եթե դուք դա չեք անելու, մենք առանց ձեզ դա անեու ենք, մենք ուզում ենք պաշտպանել մեր երկիրը: Շատ կարևոր է, որ մենք ունենք մեր պետությունը։ Մենք 30 տարի կառուցել ենք Արցախի անկախ պետական համակարգը։ Բայց, ցավոք, կարող է այնպես լինել, որ պետական համակարգի ղեկավարը պատրաստ չի դրան։ Դա միայն նրա որոշումն է լինելու: Բայց որպես առաջնորդներ, որոնք պատասխանատու են մեր հայրենիքի համար, մենք մեր քայլերն անելու ենք։ Մենք, միևնույնն է, պաշտպանելու ենք Արցախը։

Հիմա ավելի ճիշտ ու ուժեղ կլինի, եթե դա անեն ողջ պետական համակարգը և հասարակությունը միասին։ Եթե ոչ՝ ես վստահ եմ, որ հազարավոր մարդիկ դուրս կգան` պաշտպանելու մեր երկիրը, որ ձեր և մյուսների երեխաները կարողանան այստեղ ապրել։ Ուրիշ ձև չկա։ Հիմա նախագահը քննարկում է տարբեր բաներ, տարբեր սցենարներ, ԱԺ նախագահը պահանջում է նրա հրաժարականը։ Էլի ինչ- որ անձերի, պաշտոնների շուրջ խաղեր են գնում։ Վերջացրե´ք: Այս ամեն ինչը պետք է կանգնեցնել։ Մենք ունենք իրավիճակ, որ կարող է Արցախը չլինել։ Իսկ դուք ցանկանում եք ձեր անձնական հարաբերությունները պարզել։ Իհարկե, անընդունելի է այս իրավիճակում պաշտոնների համար պայքարել։…. Մենք զինվորներ ենք, որ պիտի պաշտպանենք մեր հայրենիքը։ Եթե այսօրվա դրությամբ ես պետք է, որ լինեմ փոքր համայնքի զինվոր, կլինեմ փոքր համայնքի զինվոր, ոչ թե ասելու եմ, թե ինձ մինչև պաշտոն չտաք, չեմ պայքարելու։ Ուրիշ ձև չի կարող լինել:

Մանրամասները՝ տեսանյութում։

ՌԴ-ն ու Իրանը դեմ են «Զանգեզուրի միջանցքին», Պուտինը երեկ փակեց այդ թեման, միջանցք չի լինելու։

«Կիզակետում Արկադի Գրիգորյանի հետ» հաղորդման ժամանակ ասել է ռազմական փորձագետ Հայկ Նահապետյանը․

««Զանգեզուրի միջանցքին» առաջինը դեմ է Ռոսւաստանը։ Պուտինը Մոսկվայում վերահաստատեց դա։ Միջանցքի թեմայով Փաշինյանն ուզում է քողարկել Ադրբեջանի կողմից ՀՀ տարածքի զավթումները։ Անընդհատ այդ թեման մեջտեղ է բերում և հետո «հերոսաբար» դիմադրում։ Այդ միջանցքը կարմիր գիծ է ՌԴ-ի և Իրանի համար։

Փաշինյանի համար բացառիկ հնարավորություն կար Մոսկվայում, սակայն նա չխոսեց Ադրբեջանի կողմից ՀՀ տարածքի օկուպացիայի, գերիների վերադարձի մասին։ Փաշինյանն ու Ալիևը «պասերով» խաղացին, Մոսկվայի լեզվակռիվը պայմանավորված էր։ Փաշինյանն ու Ալիևը Մոսկվայում համատեղ «ջրեցին» նոյեմբերի 9-ը, որում Լեռնային Ղարաբաղը 4 անգամ հիշատակվում էր»,-նշել է փորձագետը։

Ըստ Նահապետյանի, երեկ Փաշինյանը Արցախը թողեց Ադրբեջանի կազմում, Մոսկվայում արձանագրվեց Եվրոպայում պայմանավորվածը։ Ռուսներին հանել Արցախից, 102-րդ բազան՝ Գյումրիից, փակել ատոմակայանը․ սա է Արևմուտքի ծրագիրը։

Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում․

«Եթե Փաշինյանը լուրջ պետական գործիչ լիներ, կամ նրա փոխարեն որևէ լուրջ պետական գործիչ ներկա գտնվեր այնտեղ, երբեք նման արձագանքով, այն էլ ընդհանուր համաժողովի ընթացքում, չէր հակադարձվի Ալիևին։ Եթե անգամ Ալիևն օգտագործել էր իր համար անընդունել «Զանգեզուրի միջանցք» արտահայտությունը, ապա նա պետք է լռեր և այդ փաստը դներ սեղանին՝ ՌԴ նախագահ Վ. Պուտինի դիմաց՝ մի քանի ժամ անց սպասվելիք եռակողմ հանդիպման ընթացքում, որը հենց այս պահին ընթանում է Մոսկվայում և որին մասնակցում են ՌԴ-ի և Ադրբեջանի նախագահներն ու Փաշինյանը»,- «Փաստինֆո» լրատվականի հետ զրույցում ասում է ռազմական փորձագետ Հայկ Նահապետյանը։

Հիշեցնենք, որ Մոսկվայում այսօր տեղի ունեցած ԵԱՏՄ գագաթնաժողովի ընթացքում, ի պատասխան Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի ելույթում հնչեցված «Զանգեզուրի միջանցք» արտահայտությանը, վարչապետ Փաշինյանն, ընդհատելով Վ. Պուտինի ելույթը, արձագանքի արտահերթ հնարավորություն խնդրեց՝ հակադարձելով Ադրբեջանի նախագահին։ Փաշինյանը շեշտեց` Ալիևի կիրառած ձևակերպումը վերջին տարիներին օգտագործվում է որպես գլխագիր ընդդեմ Հայաստանի տարածքային պահանջներ ներկայացնելու համատեքստում։
 
Նահապետյանն ընդգծում է՝ արդյո՞ք Վ. Պուտինը հաստատել է Ալիևի կողմից հնչեցված, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցք» ձևակերպումը. «Փաշինյանը կարո՞ղ է տալ այդ հարցի պատասխանը։ Այն, ինչ մենք տեսանք այդ տեսանյութի ընթացքում, փաստացի, խոսում է այն մասին, որ ՌԴ նախագահի կողմից նման բան տեղի չի ունեցել։ Ուրեմն, դողացող և հիսթերիկ ձայնով անպատեհ աղմուկ բարձրացրած Փաշինյանը, հավանաբար, երկու հարց էր ուզում լուծել՝ նախ ցույց տալու, որ ինքը կարող և ընդունակ է հակադարձվել Ալիևին, իսկ երկրորդ՝ դրանով, հավանաբար, դիվիդենտներ էր շահում՝ հրահրելու ռուսական կողմի՝ իրեն կոշտ պատասխանի արժանացնելու, որը, հետո ինքն իր թիմի ներդրած ջանքերով, այստեղ հաջողությամբ կօգտագործեր հերթական հակառուսական հիսթերիան առաջ տանելու համար՝ տեսեք, թե ինչպես է Ռուսաստանի Դաշնությունն արձագանքում հայկական կողմի հակափաստարկներին»,- ասում է ռազմական փորձագետը։
 
Նահապետյանի փոխանցմամբ՝ վաղուց է շեշետել՝ Փաշինյանը հոգեբույժի լուրջ կարիք ունի. «Դատելով այն ելույթից, որով նա  նախօրեին արձագանքեց ՌԴ ԱԳ ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովայի խոսքին, կարելի է ասել, որ մենք գործ ունենք, ակնհայտորեն, հիվանդ  երևակայություն ունեցող մարդու հետ, որովհետև Զախարովան, ի պաշտնե, լիազորված է  իր գործունեության տիրույթում համապատասխան մեկնաբանություններ անելու լիազորությամբ, ինչի՞ մասին կարող է խոսք լինել»,- ասում է պարոն Նահապետյանը։  
 
Ամփոփելով զրույցը Հայկ Նահապետյանը նկատում է՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» վերաբերյալ ադրբեջանական կողմը կարող է ունենալ և հանդես գալ սեփական նախաձեռնությամբ, այստեղ արտառոց ոչինչ չկա։ Իհարկե, Ադրբեջանական կողմը կարող է և ունի իրավունք հանդես գալ սեփական նախաձեռնություններով, այլ հարց է, թե ինչքանո՞վ են դրանք իրական կամ իրատեսական, ասում է ռազմական փորձագետը և մեկ անգամ ևս շեշտելով, հավելում՝ ռուսական կողմն, ի դեմս նախագահ Պուտինի, չի հաստատել այդ նախաձեռնությանն իր մասնակցությունը կամ չի տվել իր հավանությունը։

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Մոսկվայում մասնակցել է Եվրասիական տնտեսական բարձրագույն խորհրդի հոբելյանական` 30-րդ նիստին: Միջոցառման նեղ կազմով նիստին մասնակցել են նաև Ռուսաստանի Դաշնության, Բելառուսի, Ղրղզստանի և Ղազախստանի նախագահները:

Ընդլայնված կազմով նիստին որպես հյուր մասնակցել է Ադրբեջանի նախագահը, իսկ հեռավար կարգով` ԵԱՏՄ-ում դիտորդ երկրների` Ուզբեկստանի, Կուբայի առաջնորդները, ինչպես նաև որպես հյուր` Տաջիկստանի նախագահը:

Նեղ կազմով նիստում իր ելույթում ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինն արձանագրել է, որ նախորդ տարվա ընթացքում ԵԱՏՄ տարածքում ամենամեծ տնտեսական աճն արձանագրվել է Հայաստանում` 12,6 տոկոս: Իր հերթին, վարչապետ Փաշինյանը հավելել է, որ այս տարվա առաջին չորս ամիսների ընթացքում ՀՀ-ում արձանագրվել է տնտեսական ակտիվության 12,1 տոկոս աճ:

Ընդլայնված կազմով նիստում Նիկոլ Փաշինյանն իր ելույթում, մասնավորապես, նշել է.

«Պետությունների հարգելի ղեկավարներ,

Պատվիրակությունների հարգելի անդամներ,

Ուրախ եմ ողջունել ձեզ Եվրասիական տնտեսական բարձրագույն խորհրդի այս տարվա առաջին նիստում։

Թույլ տվեք շնորհակալություն հայտնել նախագահող կողմին և անձամբ Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Վլադիմիրի Պուտինին` ավանդական հյուրընկալության և Բարձրագույն խորհրդի երեսուներորդ հոբելյանական նիստի բարձր մակարդակով կազմակերպման համար։

Հարգելի գործընկերներ,

Նեղ կազմով նիստի ընթացքում մենք մտքերի հանգամանալից փոխանակություն ունեցանք օրակարգային առանցքային հարցերի շուրջ, և ես ցանկանում եմ հակիրճ անդրադառնալ Միության համար արդի որոշ հարցերի։

Ազգային տնտեսությունների ներուժի հզորացումը պայմանավորված է, այդ թվում` էներգետիկ անվտանգության ապահովման հարցին գրագետ մոտեցմամբ։

Ինչպես արդեն բազմիցս նշվել է, ԵԱՏՄ գազի ընդհանուր շուկայի ժամանակին կիրարկումը կնպաստի առևտրի համար բարենպաստ և փոխշահավետ պայմանների ձևավորմանը, կապահովի էներգետիկ անվտանգության, տնտեսական ինտեգրման մակարդակի և Միության անդամ պետությունների՝ միջազգային շուկայում մրցունակության բարձրացումը:

Այս համատեքստում, հայկական կողմը պատրաստ է կառուցողական երկխոսության՝ չլուծված հարցերի շուրջ հնարավորինս արագ կոնսենսուսի հասնելու նպատակով։

Հանձնաժողովի և Միության անդամ պետությունների լիազորված մարմինների կատարած մեծ աշխատանքի շնորհիվ մեզ հաջողվել է արձանագրել զգալի առաջընթաց արդյունաբերական կոոպերացիայի նախագծերի ֆինանսավորման նոր ձևաչափի ստեղծման համար նորմատիվ իրավական դաշտի մշակման հարցում։

Արդյունաբերության ոլորտում համատեղ կոոպերացիոն նախագծերի ֆինանսական աջակցությունը մեզ հնարավորություն կտա խթանել մեր երկրների տնտեսությունների առանձին վերցրած հատվածներ։

Միևնույն ժամանակ, կարևոր ենք համարում դրանց համաչափ զարգացումը՝ ԵԱՏՄ անդամ երկրների տնտեսությունների այլ ոլորտներում լճացում կամ ակտիվության նվազում ենթադրող ռիսկերը նվազագույնի հասցնելու նպատակով։

Ուստի նախագծերի ընտրության փուլում կարևոր է մշակել այդ ռիսկերը վերացնող մեխանիզմներ, ինչը կտա մեզ երկարաժամկետ հեռանկար նման նախագծերի համար։

Նշեմ, որ մեր երկրների միջև համագործակցության կարևոր ասպեկտներից է պարենային անվտանգությունը, որն ուղղված է բնակչության համար սննդամթերքի մատչելիության և որակի ապահովմանը, ինչպես նաև շուկան ցածրորակ և վտանգավոր ապրանքներից պաշտպանմանը։

Այսօր կտրուկ աճել է պարենային անվտանգության ապահովման կոլեկտիվ համակարգի ձևավորման անհրաժեշտությունը։ Ակնհայտ եմ համարում այս ուղղությամբ ԵԱՏՄ երկրների ջանքերի համախմբման անհրաժեշտությունը։

Ուրախացնող է, որ, օգտագործելով փոխգործակցության տարբեր ձևաչափեր, 2022 թ-ին մենք համակարգված աշխատանք ենք կատարել Միությունից դուրս փոխշահավետ գործընկերություն ձևավորելու ուղղությամբ, ինչի մասին է վկայում ԵԱՏՄ միջազգային գործունեության հիմնական ուղղությունների և միջնաժամկետ հեռանկարում Միության հիմնական գործընկերների հետ առևտրատնտեսական համագործակցության զարգացման մոտեցումների վերաբերյալ զեկույցներում ներկայացված տեղեկատվությունը։

Հաշվի առնելով Իրանի հետ համագործակցության զարգացման բարձր դինամիկան՝ Ազատ առևտրի համաձայնագրի ուժի մեջ մտնելը և դրա հետագա իրականացումը մեզ համար առաջնահերթություն են երրորդ երկրների հետ առևտրային համագործակցության իրական ընդլայնման համատեքստում։

Աշխատանքի շարունակությունն այնպիսի առաջնահերթ և հեռանկարային բանակցային ոլորտներում, ինչպիսիք են` Հնդկաստանը և Եգիպտոսը, ինչպես նաև տնտեսական օրակարգի շուրջ համապարփակ երկխոսության զարգացումը և առևտրատնտեսական համագործակցության խորացումն Արաբական Միացյալ Էմիրությունների և Ինդոնեզիայի հետ լրացուցիչ խթան կհանդիսանա համաշխարհային տնտեսության մեջ Միության ինտեգրման գործընթացի համար։

Չնայած ձեռք բերված արդյունքներին, ելնելով ներկա իրողություններից, անհրաժեշտ է ստեղծել երրորդ երկրների գործընկերների հետ փոխգործակցության արդյունավետ մեխանիզմներ, ինչը հետևողականորեն կհանգեցնի մեր երկրների տնտեսությունների կայուն զարգացման պայմանների ստեղծմանը։

Նիստի հարգելի մասնակիցներ,

Ակնհայտ է, որ միասնական տնտեսական տարածքի զարգացմանն ուղղված քայլերի արդյունավետ պլանավորումը ենթադրում է բաց երկխոսություն ձեռնարկատերերի և գործարար շրջանակների ներկայացուցիչների միջև։

Այս համատեքստում, ցանկանում եմ առանձնապես նշել Եվրասիական տնտեսական համաժողովի անցկացումը և, օգտվելով առիթից, ևս մեկ անգամ շնորհակալություն հայտնել ռուսական կողմին` լայնածավալ միջոցառումներ կազմակերպելու և ԵԱՏՄ շրջանակում փոխգործակցության արդիական ոլորտներն առավելագույնս ընդգրկող քննարկման թեմաներ մշակելու ուղղությամբ ջանքերի համար։

Համաժողովը գրավում է առաջատար քաղաքական գործիչներին և անդամ երկրների գործարար, մշակութային և այլ շրջանակների առաջնորդներին՝ դառնալով խոստումնալից գաղափարների և նախագծերի ձևավորման, արդիական հարցերի շուրջ քննարկումների առանցքային հարթակ։

Եզրափակելով՝ ցանկանում եմ ևս մեկ անգամ հաստատել հայկական կողմի պատրաստակամությունը՝ մեր ինտեգրացիոն միավորման գործունեության կարևոր հարցերի շուրջ փոխընդունելի լուծումների հասնելուն ուղղված համատեղ նախագծերի հետևողական իրականացմանը։

Շնորհակալություն ուշադրության համար»։

Նիստի ընթացքում քննարկվել են ԵԱՏՄ շրջանակում տարբեր ոլորտներում համագործակցության զարգացմանը վերաբերող հարցեր:

Իր ելույթում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն օգտագործել է «Զանգեզուրի միջանցք» բառակապակցությունը, ինչին վարչապետ Փաշինյանն արձագանքել է.

«Ադրբեջանի նախագահն իր ելույթում օգտագործեց արտահայտություն, որը վերջին տարիներին օգտագործվում է որպես վերնագիր Հայաստանին տարածքային պահանջներ առաջադրելու համար։ Ցանկանում եմ նշել, որ սա օգտագործվում է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետի իրականացման շրջանակներում։

Ընդգծեմ` այդ Հայտարարության մեջ ասվում է միայն մեկ միջանցքի մասին, և դա Լաչինի միջանցքն է, որը պետք է գտնվեր ռուս խաղաղապահների վերահսկողության տակ, բայց, ցավոք, ապօրինի արգելափակվել է Ադրբեջանի կողմից։ Մյուս կողմից, ուզում եմ հաստատել Հայաստանի Հանրապետության պատրաստակամությունը՝ ապաշրջափակելու բոլոր տրանսպորտային և տնտեսական կապերը և հաղորդակցությունները տարածաշրջանում, որոնք անցնում են Հայաստանի Հանրապետության տարածքով՝ մենք այն անվանում ենք «Հայկական խաչմերուկ», և մենք պատրաստ ենք բացել տարածաշրջանային հաղորդակցությունները՝ այն երկրների ինքնիշխանության և իրավազորության շրջանակներում, որոնց  միջով դրանք անցնում են։ Նկատի ունեմ այն տրանսպորտային և տնտեսական հաղորդակցությունները, որոնք նշված են 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետում և 2021 թվականի հունվարի 11-ի եռակողմ հայտարարության մեջ»:

Վարչապետ Փաշինյանը շեշտել է` այն մարդիկ, ովքեր ծանոթ են 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության տեքստին, գիտեն, որ դրա մեջ կա «միջանցք» բառի միայն մեկ կիրառություն: «Եվ այս համատեքստում այս բառը հատուկ նշանակություն ունի, և դա Լաչինի միջանցքն է, որը, կրկնում եմ, եռակողմ հայտարարության համաձայն, պետք է գտնվի Ռուսաստանի Դաշնության վերահսկողության ներքո և կապ ապահովի Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի միջև: Բայց, ցավոք, ռուս խաղաղապահների ներկայությամբ Ադրբեջանն ապօրինի կերպով փակել է այս միջանցքը։ Մյուս կողմից՝ ցանկանում եմ հաստատել, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը պայմանավորվել են միմյանց տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչման շուրջ։ Եվ այս հիմքի վրա, այո, կարելի է ասել, որ բավականին լավ ենք գնում մեր հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ։

Այս համատեքստում ուզում եմ նշել նաև մի շատ կարևոր խնդիր՝ միջազգային մեխանիզմի շրջանակներում Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչների իրավունքների և անվտանգության հարցը։ Հուսով եմ, որ շուտով Բաքվի և Ստեփանակերտի միջև նորմալ կառուցողական երկխոսություն կսկսվի»,- ասել է վարչապետը:

Անդրադառնալով Ալիևի խոսքին, թե «Զանգեզուրի միջանցքին» աջակցում է նաև Ռուսաստանը, Նիկոլ Փաշինյանը նշել է. «Շատ հետաքրքիր է իմանալ, որ ձեր նշած նախագծին աջակցում է Ռուսաստանը։ Անկեղծ ասած, առաջին անգամ եմ լսում այդ մասին։

Ես գիտեմ, որ Ռուսաստանն աջակցում է մեր տարածաշրջանում բոլոր տրանսպորտային և տնտեսական հաղորդակցությունների բացմանը։ Դուք ասացիք «Լաչինի ճանապարհ», բայց մեր եռակողմ հայտարարության համաձայն՝ «Լաչինի ճանապարհ» գոյություն չունի, կա միջանցք, որը, ըստ եռակողմ հայտարարության, որը մենք երեքով ստորագրել ենք, պետք է գտնվի ռուսական խաղաղապահ ուժերի վերահսկողության տակ, այսինքն՝ այս միջանցքում ուրիշ ոչ ոք չպետք է վերահսկողություն ունենա։

Իսկ այն, ինչ կատարվում է այնտեղ, եռակողմ հայտարարության ուղղակի խախտում է։ Եվ դուք ասացիք, որ միջանցքը բաց է, բայց մենք դա չենք տեսնում, մենք այդպես չենք կարծում։ Ուստի մենք կարևոր ենք համարում, որ այնտեղ՝ և՛ Լաչինի միջանցք, և՛ Լեռնային Ղարաբաղ, ուղարկվի միջազգային փաստահավաք առաքելություն, որը կգնահատի Լեռնային Ղարաբաղում հումանիտար իրավիճակը։

Եվ պետք է ասեմ, որ, ցավոք, դեկտեմբերից այնտեղ հումանիտար ճգնաժամ ունենք, քանի որ Լաչինի միջանցքի փակման պատճառով խոչընդոտներ են ստեղծվում սննդամթերքի, անհրաժեշտ ապրանքների մատակարարման համար։ Եվ սա շատ լուրջ իրավիճակ է։ Ադրբեջանի կողմից արգելափակվել է նաև գազն ու էլեկտրաէներգիան։ Նկատի ունեմ գազն ու էլեկտրաէներգիան, որը գնում է Լեռնային Ղարաբաղ։ Եվ, Վլադիմիր Վլադիմիրի, Դուք դրա մասին շատ լավ գիտեք, քանի որ մենք այս մասին բազմիցս խոսել ենք»։

Ի պատասխան մայիսի 15-ին Ստեփանակերտի Վերածննդի հրապարակում տեղի ունեցած հանրահավաքի մասնակիցների պահանջի՝ ԱՀ նախագահ Արայիկ Հարությունյանն առաջարկել էր խորհրդակցություններ և քննարկումներ սկսել։ «Միասնական հայրենիք» կուսակցության նախագահ Սամվել Բաբայանը, որպես հանրահավաքի նախաձեռնող, ընդունել էր նախագահի առաջարկն ու հայտարարել տասնօրյա քննարկումների մասին։

«Արցախպրես»-ը Սամվել Բաբայանի հետ ամփոփել է քաղաքական խորհրդակցությունների տասնօրյակը։

Պարո՛ն Բաբայան, Ստեփանակերտի Վերածննդի հրապարակում Ձեր կողմից անցկացված հանրահավաքի ժամանակ Ձեր առաջարկներին նույն օրն արձագանքեց Հանրապետության նախագահը՝ նշելով, որ այդ առթիվ կանցկացնի քաղաքական քննարկումներ և կհայտնի իր որոշման մասին: Արդյո՞ք հանրահավաքը հասել է նպատակին։

Հաշվի առնելով Արցախի շուրջ սեղմվող օղակը՝ մենք նախաձեռնել էինք հանրահավաք և պահանջել քաղաքական պատասխանատվություն։ Նախքան մեզ, թվաքանակով ավելի փոքր և ավելի մեծ հանրահավաքներ են կազմակերպվել, որոնք, ինչպես գիտեք, որևէ արձագանք չեն գտել։ Առաջին անգամն է, որ հանրային պահանջով ձևավորել է քաղաքական օրակարգ, որի հետ հաշվի է նստել Նախագահը և սկսել խորհրդակցություններ։ Այսինքն՝ առաջին փուլում մենք լուծել ենք մեր առջև դրված խնդիրը։

Այսօր տասներորդ օրն է: Ի՞նչ պատասխան ունեք Նախագահի կողմից:

Քաղաքական կոնսուլտացիաների շրջանակում երկու հանդիպում եմ ունեցել Արցախի նախագահի հետ՝ պատրաստակամություն հայտնելով ցանկացած ձևաչափի կառույցի շրջանակում ստանձնելու քաղաքական երկրորդ ուժին վերապահված պատասխանատվության բեռը։

Մասնավորապես, առաջին հանդիպման ընթացքում քննարկվել է պաշտպանության պետական կոմիտե ստեղծելու առաջարկը։ Ըստ էության, միշտ դեմ եմ եղել նման կառույց ունենալուն, քանի որ այդպիսով զրոյացվում են Արցախի քսանհինգամյա իրավաքաղաքական ձեռքբերումները։ Սակայն, քանի որ կառավարող ուժն արդեն համաձայնել էր Արցախի ողջ քաղաքական դաշտի՝ նման կառավարման համակարգ ունենալու պահանջին, որոշել եմ ինքս էլ ընդառաջել։ Այս որոշման պատճառը բացառապես Արցախի առջև ծառացած մարտահրավերները հաղթահարելու համատեղ ելքեր գտնելն է, որի մասին հանդիպումից հետո հայտարարել եմ նաև հրապարակավ։ Իմ այդ հայտարարությունից հետո նույն ուժերը, որոնք երկու տարի շարունակ Նախագահից պահանջում էին ՊՊԿ ստեղծել, հրաժարվեցին իրենց իսկ գաղափարից։

Երկրորդ հանդիպման ընթացքում Արայիկ Հարությունյանը քննարկել է վստահության հանրաքվե անցկացնելու տարբերակը՝ հարցնելով իմ տեսակետը։ Գնահատելով դրա ներքին և արտաքին ռիսկերն ու հետևանքները, միևնույն ժամանակ գիտակցելով այդ հարցում իմ աջակցության կարիքը, կրկին որոշել եմ ընդառաջել՝ դուրս գալու ստեղծված փակուղուց։ Այս տարբերակը ևս չեղարկվել է, տեղյակ չեմ՝  ներքին, թե արտաքին անհամաձայնությամբ։

Երրորդ հանդիպումը, որի ընթացքում տրամաբանորեն պետք է քննարկվեր վերջին տարբերակը՝ Նախագահի հրաժարականը, տեղի չի ունեցել։

Քաղաքական կոնսուլտացիաները Ա․ Հարությունյանն ամփոփել է մայիսի 23-ի ուղերձով՝ չեղարկելով իր իսկ կողմից առաջարկված ՊՊԿ ստեղծելու կամ վստահության հանրաքվե անցկացնելու կամ հրաժարական ներկայացնելու տարբերակները և Արցախի ներկայի ու ապագայի միանձնյա պատասխանատվությունը վերապահել իրեն։

Դատողությունները թողնում եմ ընթերցողին։

Ի՞նչ կառանձնացնեիք Հանրապետության նախագահի  ուղերձից։ Արդյո՞ք բավարարված եք ուղերձի շեշտադրումներով:

Նախագահը, ուղերձի բովանդակության խորհրդատուների առաջարկով, ձեռքը սեղանին և ոտքը գետնին է զարկել՝ հայտարարելով իր՝ թիվ մեկ պատասխանատու լինելու մասին։ Հուսամ՝ նման առաջարկներ ընդունելու հետևանքները վերահսկելի են լինելու։ Պատերազմի ընթացքն ու հետպատերազմյան ժամանակահատվածը, սակայն, վկայում են, որ Նախագահը չունի գաղափարական գործադիր թիմ, որի վրա պիտի հենվի միանձնյա պատասխանատվություն կրելիս։ Կառավարության անդամները, հնարավոր է, անհատապես մարդկային  և մասնագիտական բավարար ներուժ ունեն, սակայն նրանց չի միավորում ընդհանուր գաղափարը։

Բացի այս, այդպիսի ուղերձներ բազմիցս են եղել, որոնք, սակայն, գործնականում չեն վերածվել ծրագրային ռազմավարությունների։ Իսկ դրա պատճառը պետք է փնտրել Արցախի ներքաղաքական խոհանոցում, որը գործում է կարապի, խեցգետնի և գայլաձկան՝  անկանոն գործողություններով սայլը տեղից շարժելու սկզբունքով։

Ո՞րն է լինելու Ձեր անելիքը, ի՞նչ գործողություններ սպասել:

Մեր դիրքորոշումն անփոփոխ է։ Ես շարունակում եմ հանդիպում-քննարկումներ ունենալ հանրության բոլոր շերտերի հետ, ներկայացնել ստեղծված իրավիճակն ու դրանից դուրս գալու իմ պատկերացումները։ Ժողովուրդը պետք է հավատ ունենա, ընդունի մեր կողմից առաջարկվող ծառայությունը։ Առանց համաժողովրդական լայն աջակցության ոչ միայն անհնար է պատասխանատվության բեռ ստանձնել, այլև՝ անիմաստ։ Ես ամեն վայրկյան պետք է իմ թիկունքին զգամ ժողովրդի շունչն ու էներգիան։

Մեր երկրում հերոսականությունը ամենամեծ պրոբլեմն է, որը կարող ենք ունենալ, խնդրում եմ չշփոթել էն հերոսության հետ: Ճակատագրական այս շրջանում մրցավազքը, թե ով է ավելի հայրենասեր, ով է ավելի հաղթական՝ կարող է շատ մեծ պրոբլեմներ առաջացնել։ Այս մասին ԱԺ-ում հայտարարեց Նիկոլ Փաշինյանը՝ անդրադառնալով Լևոն Զուրաբյանի հայտարարություններին։

Նշենք, որ Լևոն Զուրաբյանը հայտարարել էր, թե սուտ է, որ բոլոր կառավարությունները ճանաչել են Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը։

Փաշինյանը հայտարարեց, թե հենց նույն Ալմա Աթայի հռչակագիրը, որով այսօր առաջնորդվում են, ստորագրել է Լևոն Տեր-Պետրոսյանը:
«Եվ այդ հռչակագիրը սահմանում է, որ ադմինիստրատիվ սահմանները դառնում են պետական և այդ սահմաններն անխախտելի են: Սա Լևոն Տեր-Պետրոսյանն է ստորագրել: Հա, ի միջիայլոց, էն ժամանակ ինքը Գերագույն խորհրդի նախագահ է եղել, նախագահ չի եղել: Այդ հռչակագիրն էլ վավերացվել է նաև խորհրդարանի կողմից, և այդ փաստաթղթի վավերացման ժամանակ ՀՀ պատգամավորներ են եղել Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանը, եթե հիշողությունս չի դավաճանում: Լևոն Տեր-Պետրոսյանը 90-ականներին ռուսական թերթին հարցազրույց է տվել, որտեղ խոսակցություն է գնացել ինքնավարությունների մասին, և լրագրողը նրանից հետաքրքրվել է ռուսական ինքնավարության մոդելի և ԼՂ-ի նմանության մասով: Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ասել է, որ ինքնավարությունից բացի, մենք ավելին չենք էլ ուզում: Այսինքն, հիմա իրենք ասում են, որ անկախությո՞ւնն է եղել իրենց նպատակը»,- հայտարարեց նա։