Էրդողանի երդմնակալության արարողակարգը բավականին հետաքրքիր էր սիմվոլիզմի առումով՝ իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է քաղաքագետ Արա Պողոսյանը:

«Էրդողանը նախագահության մանդատը ստացավ ԱՇԿ(MHP) կուսակցության առաջնորդ Դևլեթ Բահչելիից։ Բահչելին Ազգայնական շարժում ազգայնամոլական, թուրքական ֆաշիստական կուսակցության առաջնորդն է։ Այս կուսակցությունը հենց «Գորշ գայլեր» ահաբեկչական խմբավորման ոչ պաշտոնական քաղաքական թևն է։

Հաջորդիվ հետաքրքիր էր Ալիևի և Փաշինյանի տեղադիրքը, որով կարծես թե Փաշինյանին հասկացնում է, թե պետք է իր տեղը ճանաչի, իսկ իր տեղը ըստ թուրքերի առաջին շարքում չի, ասել է թե` վասալի դերում է։

Հաջորդը հենց այս ժամանակահատվածում ՆԱՏՕ խնդրանքով Թուրքիան «Կոմանդոսների» հատուկ նշանակության ստորաբաժանում է ուղարկում Կոսովո, որը արդեն հունիսի 4-5 հատվածում կլինի տեղում։

Սա Թուրքիայի հավակնությունների և հետագա կարգավիճակի անոնսային մեկնարկ կարծես լիներ։
Ի դեպ, դժբախտաբար, Անկարայում, ինչպես երևում է նկարներից, հանդիպում են ունեցել Ադրբեջանի և Հայաստանի ներկայացուցիչները։

Ահա’ ևս մեկ աղետալի բանավոր պայմանավորվածության հնարավորություն…, որի մասին մենք հավանաբար կտեղեկանանք պոստ-ֆակտում»,-գրել է Արա Պողոսյանը:

Մարդու իրավունքների պաշտպան Անահիտ Մանասյանը հրապարակել է Սյունիքի մարզի Տեղ համայնքում և Գեղարքունիքի սահմանամերձ բնակավայրերում 2023 թվականի ապրիլ-մայիս ամիսներին փաստահավաք աշխատանքների վերաբերյալ արտահերթ զեկույց։ Այս մասին հայտնում են ՄԻՊ աշխատակազմից։ 

Արտահերթ զեկույցում ներկայացվում են Պաշտպանի գլխավորած աշխատանքային փաստահավաք խմբերի արձանագրած մարդու իրավունքների խախտումները Սյունիքի մարզի Տեղ համայնքում, ինչպես նաև Գեղարքունիքի մարզի Վարդենիս խոշորացված համայնքի Վերին և Ներքին Շորժա, Կութ, Նորաբակ, Սոթք և Կուտական բնակավայրերում։

Սյունիքի և Գեղարքունիքի սահմանային բնակավայրերի անմիջական հարևանությամբ տեղակայված ադրբեջանական զինված ուժերը պարբերաբար իրականացնում են ագրեսիվ գործողություններ. հաճախակի կրակոցներ են արձակում, լարվածություն առաջացնում բնակչության շրջանում, խաթարում մարդկանց խաղաղ կյանքը, իրականացնում քաղաքացիական բնակչության կյանքը դժվարացնող գործողություններ։

2023 թվականի մարտ-ապրիլ ամիսներին ադրբեջանական զինված ուժերը տեղակայվել են Սյունիքի մարզի Տեղ համայնքի անմիջական հարևանությամբ, բնակիչների տներից մի քանի հարյուր մետր հեռավորությամբ: Ավելին, ապրիլի 11-ին բնակավայրի անմիջական հարևանությամբ ադրբեջանական զինված ուժերը դրսևորել են ագրեսիվ վարքագիծ. կրակոցներ են արձակել մոտակա հայկական դիրքերի ուղղությամբ, բնակավայրի հարևանությամբ կիրառել են խոշոր տրամաչափի զենքեր՝ իրական վտանգ ստեղծելով մարդկանց կյանքի ու առողջության համար: Այդ կրակոցների պատճառով զոհվել են քաղաքացիական բնակչությանը պաշտպանող 4 հայ զինծառայողներ, 6-ը՝ ստացել են տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ։

Փաստահավաք աշխատանքներով արձանագրվել է, որ ադրբեջանական զինված ուժերը Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզերի սահմանային բնակավայրերի ուղղությամբ գործում են նույն նպատակով և նույն ձեռագրով։ Մասնավորապես, զենքի ցուցադրմամբ ահաբեկում են մարդկանց, կրակում են համայնքների հարևանությամբ, գիշերային ժամերին լուսարձակներով թիրախավորում են բնակիչների տների պատուհանները, անօդաչու թռչող սարքեր են կիրառում համայնքների օդային տարածքներում և այլն։

Ադրբեջանական զինված ուժերը խրամատներ են փորել ու տեղակայվել բնակիչներին պատկանող խոտհարքներում, արոտավայրերում, հողատարածքներում՝ թույլ չտալով, որ մարդիկ անխոչընդոտ իրացնեն իրենց սեփականության իրավունքը և դրանով վաստակեն իրենց ապրուստի միջոցը։ Ավելին, ադրբեջանական զինծառայողները գյուղացիների ցանքատարածություններում խրամատներ են փորել, վնասել են ցորենի, գարու արտերը, թույլ չեն տալիս մարդկանց մոտենալ իրենց հողատարածքներին, կրակոցներով ու զենքի ցուցադրմամբ ահաբեկում են բնակիչներին։
Մարդու իրավունքների պաշտպանն արտահերթ զեկույցն ուղարկելու է ՀՀ պետական մարմիններին, ինչպես նաև միջազգային կառույցներին։

Արցախի մշակութային ժառանգության մշտադիտարկում իրականացնող monumentwatch.org կայքից տեղեկանում ենք․

«2023 թվականի մայիսի 18-ին «Կովկասի ժառանգության մշտադիտարկման կենտրոնը»  արձանագրել է, որ Ադրբեջանի կողմից իրականացվող «ճանապարհաշինարարական աշխատանքների» պատճառով վնասվել է  Լաչինի պատմական  գերեզմանոցը։ Ճանապարհաշինարարությունը, որը մեկնարկել է  ադրբեջանական իշխանությունների կողմից  2022 թվականի հոկտեմբերի 15-ից,  վնասել է Լաչինի գերեզմանոցի հյուսիսարևելյան և հարավային տարածքները։

Կովկասի մշակութային ժառանգության մշտադիտարկման կենտրոնը արբանյակային պատկերների միջոցով արձանագրել է այնտեղ տեղադրված 14-րդ դարի եզակի խաչքարի, ինչպես նաև 15-16-րդ դարերով թվագրվող մի շարք խաչքարերի ոչնչացումը:  Հարկ է նշել, որ  խաչքարերի մեծ մասի հստակ ոչնչացումը հնարավոր չի եղել փաստացիորեն վավերացնել՝ տեղադրության հետ կապված տեսանելիության խնդիրների պատճառով։

Լաչինի գերեզմանոցի ավերումը և խաչքարերի ոչնչացումը նմանօրինակ բարաբրոսության առաջին դեպքը չէ։ 44 օրյա պատերազմից հետո, Ադրբեջանի կողմից իրականացվող մշակութային էթնոցիդի քաղաքականության արդյունքում թիրախավորվեցին  նաև ճանապարհների մոտ գտնվող հայկական պատմական մի շարք բնակավայրեր և գերեզմանոցներ։ Դրանք ավերվեցին կամ անհետ ոչնչացվեցին գլոբալ ճանապարհաշինարարական աշխատանքների քողի ներքո, նոր ենթակառուցվածքներ ստեղծելու պատճառաբանությամբ։  Այս գործընթացի հետևանքով ավերվել է ինչպես Լաչինի, այնպես էլ Շուշիի պատմական գերեզմանոցը, Հադրութի գերեզմանոցը, անհետ ոչնչացվել են Ասկերանի շրջանի Շոշ համայնքի Սղնախի 18-րդ դարի հայկական գերեզմանոցը և  այլ գերեզմանոցներ։

Ադրբեջանի կողմից հայկական մշակութային արժեքների ոչնչացման և յուրացման ցանկացած գործողություն արգելված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի և Եվրոպայի խորհրդի ընդունած բազմաթիվ կոնվենցիաներով, Արդարադատության միջազգային դատարանի դրույթներով և այլ փաստաթղթերով։

Լաչինի գերեզմանոցի տարածքի  14-րդ դարի եզակի խաչքարի ոչնչացման հետ կապված հարկ է նշել, որ միջազգայնորեն արգելված է հատկապես խաչքարերի թիրախավորումը, քանզի «Հայկական խաչքարերի արվեստը. խաչքարերի սիմվոլիզմն ու վարպետությունը» 2010 թվականից ընդգրկված է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կողմից 2003 թվականին ընդունված «Ոչ նյութական մշակութային ժառանգության ցանկում»։  Սա նշանակում է, որ խաչքարային արվեստն ունի համամարդկային բացառիկ համընդգրկուն արժեք և միջազգային լրացուցիչ պահպանության կարիք, ինչպես նաև մեծ հետաքրքրություն է ներկայացնում համաշխարհային մշակութային գանձարանում։ Բացի այդ՝ խաչքարային արվեստը ճանաչված է որպես հայկական և, անկախ այս կամ այն պետության ցանկությունից, պետք է պահպանվի։

Համաձայն «Զինված հակամարտությունների ժամանակ մշակութային արժեքների պաշտպանության մասին» Հաագայի 1954 թ. կոնվենցիայի լրացուցիչ՝ 1999 թ. ընդունված երկրորդ արձանագրության սկզբունքների, խաչքարային ողջ մշակույթն ունի ուժեղացված պաշտպանություն, և դրան հասցված ցանկացած վնաս, համաձայն արձանագրության 15-րդ հոդվածի ա կետի, «լուրջ խախտում» է, որը՝ որպես ռազմական հանցագործություն, կարող է հետապնդվել միջազգային դատարաններում։ Ասվածը փաստվում է նշված արձանագրության՝ մշակութային արժեքների ուժեղացված պաշտպանության վերաբերյալ 10-րդ հոդվածով, համաձայն որի՝ մարդկության համար մեծագույն նշանակություն ունեցող մշակութային ժառանգությունը պետք է առնվի ուժեղացված պաշտպանության տակ, իսկ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն, փաստորեն, 2010 թվականից խաչքարային ողջ մշակույթը համարել է հենց այդպիսին։ Համաձայն արձանագրության 12-րդ հոդվածի՝ օկուպացված տարածքներում արձանագրության կողմ պետությունը, դիցուք՝ Ադրբեջանը, պետք է ապահովի ուժեղացված պաշտպանության տակ գտնվող մշակութային արժեքների անձեռնմխելիությունը՝ ձեռնպահ մնալով այդպիսի արժեքները հարձակման կամ հաշվեհարդարի օբյեկտ դարձնելուց:

Ադրբեջանի կողմից հայկական մշակութային ժառանգության ոչնչացման և վանդալիզմի դեպքերն ակնհայտորեն խախտում են արցախահայության՝ իրենց անցյալի ժառանգությանը  հաղորդակից լինելու իրավունքը, որը հաստատված է նաև ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի և ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների խորհրդի կողմից։ Իրավական տեսանկյունից Ադրբեջանը խախում է նաև 1966 թ. «Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների միջազգային դաշնագրի» 15-րդ հոդվածը, որը երաշխավորում է յուրաքանչյուրի` մշակութային կյանքին մասնակցելու իրավունքը, և «Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի» 27-րդ հոդվածը։ Հիշեցնենք, որ մարդու իրավունքների միջազգային օրենսդրությունը զինված հակամարտությունների ժամանակ չի դադարում կիրառվելուց:

Օկուպացիայի ընթացքում տեղի ունեղող ամենատարբեր  հարաբերություններն ու գործընթացները  կարգավորվում են Միջազգային հումանիտար (մարդասիրական) իրավունքով  ։ Մարդասիրական իրավունքի դրույթները կիրառելի են  թշնամական զորքերի կողմից ռազմական գործողությունների սկսվելու կամ  ներխուժման պահից, երբ տարածքը հայտնվում է թշնամական օտարերկրյա զինված ուժերի վերահսկողության տակ, նույնիսկ այն դեպքում, եթե օկուպացիան չի հանդիպում զինված դիմադրության և չկան  մարտեր : Մշակութային արժեքների պաշտապնությանն են վերաբերում միջազգային մարդասիրական կրավունքի 38-րդ , 39-րդ  40-րդ և  41-րդ կանոնները։

Հույժ կարևոր է ընդգծել այն հանգամանքը, որ  Արդարադատության միջազգային դատարանը հաստատել է, որ օկուպացված տարածքներում գործող օրենքները՝ ներառյալ մշակութային արժեքների պաշտպանության դրույթները,  ձեռք են բերել միջազգային սովորութային իրավունքի (infra Jurisprudence) կարգավիճակ, այսինքն գործում են որպես համընդհանուր և անշրջանցելի կանոն և պարտադիր են  բոլոր պետությունների համար։

Ստեփանակերտում հունիսի 1-ին տեղի է  ունեցել «Արցախի անվտանգության և զարգացման ճակատ» հանրային շարժման հիմնադիր ժողովը, որի ընթացքում գաղտնի քվեարկությամբ ընտրվել է  Շարժման մշտական գործող մարմնի՝ Խորհրդի կազմը, հաստատվել է շարժման Կանոնագիրը և ընդունվել է հիմնադիր համաժողովի՝ հայ ժողովրդին ուղղված դիմումը:

Հանրային շարժման մամուլի ծառայությունից հայտնում են, որ կանոնագիրը սահմանում է, որ շարժումը ԱԶԱՏ, ԱՆՎՏԱՆԳ,  ԵՐՋԱՆԻԿ և ՀԱՅԿԱԿԱՆ Արցախ գաղափարի  շուրջ  կամավոր հիմունքներով  միավորում է, որում ընդգրկված են քաղաքական կուսակցություններ, հասարակական կազմակերպություններ և անհատ քաղաքացիներ: Նախատեսվում է, որ այն ընդգրկելու է  ամբողջ Արցախը: Շարժման կենտրոնակայանը լինելու է Ստեփանակերտում, տարածքային միավորներ կգործեն բոլոր շրջաններում: Շարժումը բաց է անդամակցության համար:

Համաժողովի բացմանը հասարակական-քաղաքական գործիչ, Արցախի նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը խոսել է շարժման առաքելության մասին: Նա կարևորել է  գաղափարի բանաձևումը, որին պետք է հետևեն գործողությունները: Ռուբեն Վարդանյանն ընդգծել է, որ նախաձեռնողները  շարժումն սկսել են երեք նպատակով. «Առաջինը՝  համախմբվել գաղափարի շուրջ՝ հաղթահարելով ապատիան  և անտարբերությունը, որը շատ վտանգավոր է: Երկրորդը՝ որ աշխարհը հասկանա, որ մենք չենք ենթարկվելու այն ծրագրին, որն ուզում է իրագործել Ադրբեջանը:  Ու դա միայն Արցախի իշխանության դիրքորոշումը չէ, այլ ողջ ժողովրդի, որը պատրաստ է պայքարելու իր  իրավունքների համար: Կարևոր է, որ այդ դիրքորոշումը հնչի, հնչի բարձրաձայն  ու միասնաբար, և Հայաստանը, հայկական աշխարհը, մեր ընկերները միանան: Երրորդը՝  հանրային շարժման  միջոցով ազդել  կառավարության կողմից ընդունվող որոշումների վրա: Եվ այդ ճնշումը լինի առողջ և օգտակար, ոչ թե քանդող ու վնասակար»:

Համաժողովի մասնակիցները գաղտնի քվեարկությամբ ընտրել են Շարժման մշտական գործող մարմնի՝ Խորհրդի կազմը:
Ընդունվել է նաև   հիմնադիր համաժողովի՝ հայ ժողովրդին ուղղված դիմումը:

««ԱՐՑԱԽԻ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՃԱԿԱՏ»
հանրային շարժման հիմնադիր համաժողովի դիմումը հայ ժողովրդին

Սիրելի՛ հայրենակիցներ,

Մայր Հայաստանում և Սփյուռքում ապրող քույրեր ու եղբայրներ,
Արցախի ժողովուրդը և Արցախի Հանրապետությունը հայտնվել են գոյաբանական  լրջագույն մարտահրավերների առջև: 2022թ. դեկտեմբերի 12-ից Արցախը լիակատար շրջափակման մեջ առնելով, իսկ 2023թ. ապրիլի 23-ին Հայաստան-Արցախ սահմանագծին ապօրինաբար անցակետ տեղադրելով՝ Ադրբեջանը փաստացի հաստատել է Արցախի Հանրապետությունը  Հայաստանից ու աշխարհից մեկուսացնելու եւ Արցախը վերջնականապես բռնագրավելու  իր նկրտումները:
Թշնամին ամեն օր սադրիչ գործողություններով ու վերջնագրերով նոր սպառնալիքներ է առաջադրում Արցախի ժողովրդին՝  բնաջնջման վտանգի տակ պահելով Արցախի  120 000 բնակչությանը, այդ թվում՝ 30 հազար երեխաների:

Ցավալի է փաստել, որ Հայաստանի Հանրապետության ներկայիս իշխանությունները, ճանաչելով Ադրբեջանի 86 600 քառ.կմ տարածքային ամբողջականությունը, բացեիբաց Արցախը հանձնում են թշնամուն:

Պահը ճակատագրական է, հապաղումը հանգեցնելու է անդառնալի հետևանքների:
Մեր պատմության այս կործանարար ընթացքը հնարավոր է կասեցնել միայն 1988-ի ազգային զարթոնքի ոգին վերականգնելով եւ պայքարելով:

Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական ներկա գործընթացների, անկայունության եւ լարվածության աճի պայմաններում մեր դեմ շարունակվող հիբրիդային պատերազմին հակազդելու եւ առկա ու հնարավոր սպառնալիքները  չեզոքացնելու համար անհրաժեշտ է բոլոր կարող ուժերի համախմբումը:

Մենք՝ «Արցախի անվտանգության եւ զարգացման ճակատ» հանրային շարժման հիմնադիրներս, հայտարարում ենք հանուն հայրենիքի պաշտպանության պայքարելու մեր վճռականության մասին եւ կոչ ենք անում բոլորին միանալու Շարժմանը՝ համախմբվելով Արցախը ազատ, անվտանգ ու հայկական պահելու նպատակի շուրջ»:

Արցախի պետնախարարի խորհրդական Արտակ Բեգլարյանը «Թվիթեր»-ում գրել է․

«Ինչպես հասկանալ Պետդեպի մամուլի խոսնակի հայտարարությունը՝ Ալիևի՝ համաներման մասին վերջին դիտողությունների վերաբերյալ։

Ինչ կասեք Ալիևի կողմից ագրեսիայի նոր սպառնալիքների, Արցախյան չընդհատվող շրջափակման, Ադրբեջանի պատերազմական հանցագործությունների մասին:

Արդյո՞ք սա կանաչ լույս է ագրեսիայի համար»։

ՀՀ վարչապետը «կարմիր գիծ» է գծել, նախապայման է առաջ բերել և 29.800 քկմ-ը մենք ենք բերել օրակարգ։ Այս մասին լրագրողների հետ զրույցում ասաց ՀՀ ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը՝ անդրադառնալով լրագրողի հարցին՝ արդյո՞ք ՀՀ իշխանությունները հետ չեն կանգնել իրենց դիրքորոշումից։

«Այդ ինչպե՞ս ենք հետ կանգնել, եթե մենք դնում ենք ինչ-որ բան, այնուհետև Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների հանդիպումից հետո ԵՄ ղեկավարը հայտարարում է, որ նման բան է ֆիքսվել»,- ասաց նա։

Այս համատեքստում, ըստ Սիմոնյանի, այդ նույն «կարմիր գծի» սկզբունքը գործում է նաև «միջանցքի» հարցում, և բացառվում է այդ գաղափարի որևէ համատեքստում իրագործման որևէ տարբերակ։ Ինչ վերաբերում է «խաղաղության» բանակցություններին զուգահեռ, արցախահայությանն ուղղվող ադրբեջանական սպառնալիքներին՝ Սիմոնյանը տեսակետ հայտնեց, որ դրանք արվում է նախատեսվող յուրաքանչյուր բանակցությունից առաջ՝ լարում մտցնելու նպատակով։ Իր խոսքով՝ Արցախում հնարավոր որևէ ագրեսիվ գործողությունից խուսափելու և «խաղաղության պայմանագրի» լիարժեք իրագործման համար անհրաժեշտ է, որպեսզի լինի անվտանգության երաշխավոր երկիր։ Այդ դերն ստանձնելու պատրաստակամություն, ըստ նրա, հայտնել են թե՛ ԱՄՆ-ը, թե՛ ԵՄ-ն և թե՛ ՌԴ-ն։ Սակայն, այս պահին էլ դեռևս շարունակվում են դա իրականացնելու ավելի ամուր մեխանիզմներ դիտարկելու գործընթացը։

«Մենք կարծում ենք, որ ավելի լավ կլինի, թե մի երկիր լինի։ Մենք տեսել ենք ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի տարբերակը։ Ըստ իս, երբ մի քանի երկիր է լինում, կա՛մ միմյանց միջև հակասությունն է վատ անդրադառնում գործընթացի վրա, կա՛մ մեկը մյուսի վրա գցելու տարբերակով հնարավոր է լինում խուսափել…»,- ասաց նա։

Ըստ Սիմոնյանի, այս օրինակը տեսանելի է նաև ՀԱՊԿ-ի դեպքում, որտեղ որոշումներն ընդունվում են կոնսենսուսով և մեկի անհամաձայնության դեպքում ցանկացած որոշում կարող է չեղյալ համարվել։

Ալիևի հնչեցրած սպառնալիքներն իրականում, ի հեճուկս Փաշինյանի Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչման, ոչ թե հակասում են Բրյուսելյան հայտարարություններին, այլ զարգացնում էին դրանք։ Այս մասին Yerkir.am-ի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանը։

«Եթե դու ճանաչում ես Արցախն Ադրբեջանի մաս, ապա այնտեղ ոչ մի պետական կառույց չպետք է լինի, իսկ մարդիկ, ովքեր կազմել են պետական կառույցներ, պետք է անջատվողականության հոդվածով դատվեն։ Ալիևը զարգացրեց այդ միտքը։ Հայտարարություններով հանդես եկան նաև Շառլ Միշելը, ԱՄՆ պետքարտուղարությունը և իրենց գլխավոր մեսիջն այն էր, որ խիզախ քայլերի ժամանակն է եկել, այդ խիզախ քայլերի կոչն ուղղված է Փաշինյանին, որ ստորագրե՛ք ի վերջո համաձայնագիր, որով դուք Արցախը փաստաթղթավորված կճանաչեք Ադրբեջանի մաս, ինչպես նաև պայմանավորվածությունների այլ շերտեր ևս կյանքի կկոչե՛ք, այն է՝ ռուսական ռազմական ներկայությունը Հայաստանից լիովին վերացնելու և Ադրբեջան-Թուրքիա միասնական անվտագային համակարգի մաս կազմելու՝ առանց Հայաստանի համար անվտանգության և տարածքային ամբողջականության որևէ երաշխիքների։ Այդ կոչերը դրան են ուղղված»,- ասաց նա։

Անդրադառնալով խաղաղության պայմանագրի հավանական ստորագրմանը, քաղաքագետը նշեց, որ ակնհայտ է, որ կողմերը մոտեցել են ինչ-որ կարգավորումների, որոնք ավելի շատ վերաբերվում են, ոչ թե Արցախին, այլ՝ Հայաստանի Հանրապետության ապագային․

«Արցախը Փաշինյանը 2020 թվականին Պրահայում է հանձնել, գլխավոր խոչընդոտը, որ Փաշինյանը չի համաձայնվում դեռևս ստորագրել, որովհետև նա ոչ մի անվտանգային երաշխիք ՀՀ-ի համար չի կարողանում ստանալ, դրա համար ինքը խոսում է այն մասին, որ մենք հնարավոր է 7000 քառակուսի կիլոմետրանոց պետություն ունենանք։ Խնդիրը սրանում է»,- ասաց նա։

Նրա խոսքով՝ մենք տեսնում ենք, որ տարբեր ձևերով և մեթոդներով ՀՀ իշխանությունների վրա ճնշումներ են գործադրվում․

«Մենք տեսանք, որ Թուրքիան օդային սահմանը փակեց Հայաստանի համար, Իտալիայում կոկաինի մեծ խմբաքանակ հայտնաբերվեց, և այդ ամենը Բրյուսելյան հանդիպումներից առաջ և հետո։ Տարբեր ձևերով և մեթոդներով ՀՀ իշխանությունների վրա ճնշումներ են գործադրվում։ Որ պահին այդ ճնշումները այնքան մեծանան, որ Փաշինյանը կկարծի, որ ավելի լավ է ստորագրի ու ինչ-որ ժամանակով ինքն անձամբ իրեն կապահովագրի հնարավոր խնդիրներից՝ նա կստորագրի, նույնիսկ առանց անվտանգային երաշխիքների Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականության համար»,- ասաց նա։

Անդրադառանալով Արցախի իշխանությունների գոծելաոճին քաղաքագետը նշեց, որ իրենք պետք է իրենց համար հստակ դիրքորոշում որդեգրեն, թե իրենք իրապե՞ս պայքարում են Ադրբեջանի դեմ և պայքարում են, որ չդառնան Ադրբեջանի մաս․

«Թե՞ իրենք իրենց համար քաղաքական ալիբի են ապահովում, որպեսզի հետագայում, երբ արդեն ամեն ինչ ավարտված լինի, ամեն ինչ հանձնված և փաստաթղթավորված լինի, իրենք ասեն՝ մենք կոչով դիմեցին, իսկ Հայաստանից ոչ ոք չարձագանքեց։ Արցախի իշխանություններն այդ կոչերն անելուց առաջ պետք է հստակ քաղաքական գնահատական տան 2018 թվականին կատարվածին, նրան, թե ինչը հանգեցրեց պատերազմի, և  նրան, թե ինչպես պատերազմից հետո Փաշինյանի վարած քաղաքականության արդյունքում մենք հայտնվեցինք ներկայիս հանգրվանում, երբ Պրահայում ինքը ճանաչեց Արցախն Ադրբեջանի մաս, հակառակ պարագայում Արցախից եկած հայտարարություններն ավելի շատ էմոցիոնալ գնահատականեր են, որոնք ավելի շատ սազում են դպրոցական կամ ուսանողական տարիքում գտնվող երիտասարդի ֆեյսբուքյան գրառումներին՝ մտահոգ լինելով ստեղծված իրավիճակով։ Քաղաքական պայքարը քաղաքական գնահատականներ է ենթադրում։ Իրենք պետք է այդ քաղաքական գնահատականները տան և հասկանան, թե Հայաստանի ներքաղաքական դաշտում ովքեր են իրենց դաշնակիցներն ու գործընկերները, ում հետ միասին կարող են պայքարել Արցախի Ադրբեջանի կազում ինտեգրվելու դեմ։ Եթե իրենք ասեն մենք քաղաքակնությամբ չենք զբաղվում, թող պատրաստ լինեն, որ իրենց ներգրավելու են ադրբեջանական քաղաքականության մեջ։ Դու չես զբաղվում քաղաքականությամբ՝ քաղաքականությունը կզբաղվի քեզնով»,- ասաց նա։

Անդրադառնալով Էրդողանի վեընտրմանը Բենիամին Մաթևոսյանը նշեց, որ սխալ է կարծել, որ եթե Թուրքիայում իշխանություն փոխվի, ապա ՀՀ-ի նկատմամբ իրենց վերաբերմունքը կփոխվի․

«1992-93 թվականներին Թուրքիայում նախագահը Էրդողանը չէր, բայց դա իրենց չխանգարեց Հայաստանի հանդեպ տնտեսական պատժամիջոցներ սահմանել և փակել Հայաստանի սահմանը՝ Քելբաջարը ազատագրելու համար։ Հետագայում մենք տեսանք, որ նույն Քըլըչդարօղուն, ով կարծես թե այլ ծրագրի կողմնակից էր, խոսեց, որ «Զանգեզուրի միջանցքը» պետք է բացվի և դա տեղի ունենա ՀՀ տարածքով։ Տեսնում ենք, որ գլոբալ առումով, անկախ նրանից, թե ով է լինելու Թուրքիայի ղեկավարը իրենց վերաբերմունքը և նպատակները ՀՀ-ի նկատմամբ չեն փոխվելու։ Իրենք, ոնց կարծել են, որ այս տարածաշրջանում մենք չպետք է պետություն ունենանք, այդպես էլ շարունակելու են կարծել»,- ասաց նա։

Քաղաքագետի խոսքով՝ մեզ մեր իշխանությունների ակտիվ մասնակցությամբ փորձում են մաս դարձնել Հայաստան-Թուրքիա-Ադրբեջան տարածաշրջանային անտանգային համակարգի՝ առանց Հայաստանի համար որևիցե երաշխիքների․

«Թուրքիայի ներկայիս իշխանությունները շարունակելու են այս գործելաոճը՝ ճնշումներ բանեցնելով Հայաստանի Հանրապետության նկատմամբ, այնպես չէ, որ Քըլըչդարօղուն, որ գար ճնշումներն ավելի քիչ կլինեին։ Ֆիքսենք նաև հետևյալը, Թուրքիայի ներկայիս իշխանությունն է, որ փայատեր է հայաստանյան իշխանական համակարգին։ Այստեղ մենք ուղղակի կարող ենք ֆիքսել, որ այդ կապերը պարզապես կպահպանվեն»,- ասաց նա։

Ակտիվիստ Հովհաննես Իշխանյանը գրում է.

«Ստամբուլյան կոնվենցիան վավերացնելու համար չէ, պառակտելու համար է։

Պատկերացրեք Եվրոմիության քաղաքական գործիչ եք ու Հայաստանում ռազմավարական նպատակ ունեք ճզմելու Ռուսաստանին ու Իրանին։ Այսինքն, այս պահի համար հանձնելու Արցախն ու Սյունիքը։

Արդեն հասել եք գրեթե վերջնակետին, դավաճանը հայտարարել է, որ տալիս է Արցախը։ 
Այդ հայտարարությունից հետո հասարակությունը սկսում է բյուրեղանալ, համախմբվում է Արցախի պաշտպանության շուրջ ու դավաճանի դեմ։

Ի՞նչ կարելի է անել, որպեսզի կանխվի այդ բյուրեղացումը, որ չպաշտպանվի Արցախը։ 
Գտնել մի այնպիսի բան, որի հակասության միջոցով նորից կսկսվեն բախումները, հասարակությունը կջլատվի, Արցախը կհանձնվի, ուրեմն ռուսական զորքը դուրս կբերվի, Իրանի շուրջ օղակը էլ ավելի կսեղմվի։ 

Ու, խնդրեմ, Ստամբուլյան կոնվենցիան հրաշալի միջոց է։ Գցում ես շրջանառության մեջ ու հասարակության այն հատվածը, որը զզվում է ստամբուլյան կոնվենցիայից, սկսում է արտահայտվել։ Հասարակության այն հատվածը, որը պաշտպանում է կոնվենցիան, սկսում է պաշտպանել։

Արդյունքում հասարակության երկու ակտիվ շերտերը սկսում են իրար հարվածել, իրարից զզվել, մոռանալ Արցախը ու Արցախի շուրջ համախմբման անհրաժեշտությունը, 120 հազար մարդ ենթարկվում է ցեղասպանության, հետո էլ նրանք, ովքեր օրեր առաջ թշնամացել էին ստամբուլյան կոնվենցիայի պատճառով։ 

Ո՞րն է հարցի լուծում։

Որպեսզի ընկալվի, որ մեզ օգտագործում են, ինչպես լաբորատորիայի առնետի, նախ պետք է ընդունել դա, զգալ, որ լաբորատորիայի առնետ ես ու հրաժարվես լինել այդպիսին ու փորձերին չմասնակցես, քո փորձերը թելադրես։ 

Անհրաժեշտ է ընկալել, որ մեր ընտանիքի պառակտումից են տան պատուհանները ջարդվում, գողերը՝ ներս մտնում։

Ու համ էլ Ստամբուլյան կոնվենցիան 10 տարվա պատմություն ունի, մենք մի 60-90 տարվա պատմություն ենք ունենալու, իսկ Հայաստանը հազարամյակներից ա էկել ու պիտի շարունակվի հավերժ։

Այսինքն, այդ մեծ ժամանակաշրջանի մեջ տարատեսակ կոնվենցիաները ոչինչ են, ԵՄ-ն ու Ռուսաստանն էլ հետը, մենք էլ պարզապես վերցնող ու փոխանցող»։

Ես իմ խոսքում չասացի՝ Հայաստանում ժողովրդավարությունը մարտահրավերներ չունի, ասացի ներքին սպառնալիքներ չունի: Այս մասին, այսօր՝ մայիսի 31-ին, Երեւանում ընթացող Ժողովրդավարության հայկական ֆորումի ժամանակ  նշեց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ անդրադառնալով դիտարկմանը, որ ՀՀ-ն շարունակում է լինել ՀԱՊԿ-ի, ԵԱՏՄ-ի անդամ, որտեղ բոլոր մասնակիցները բացի Հայաստանից ոչ ժողովրդավարական պետություններ են, եւ արդյոք լինելով ավտորիտար երկրների ընտանիքում վտանգ ենք ստեղծում մեր ժողովրդավարության համար:

«Այն առումով, որ ես Հայաստանում ժողովրդավարությունը համարում եմ անշրջելի ներքին առումով, իսկ արտաքին առումով ի՞նչ վտանգներ կան: Ես ուզում եմ մեր ոչ վաղ անցյալի մասին խոսել:

2021թ-ի մայիսի 10-ին ուժի մեջ էր մտել իմ հրաժարականը և խորհրդարանը լուծարվել էր, երկրում փաստացի չկար ոչ կառավարություն, ոչ խորհրդարան, ու մայիսի 12-ին տեղի է ունենում Ադրբեջանի ներխուժումը Սոթք-Խոզնավար հատվածում, զրո ռեակցիա ՀԱՊԿ-ի կողմից։

Այժմ քրեական գործով կան կալանավորված բարձրաստիճան զինվորականներ, որովհետև այդ ժամանակ ոչ մի գործողություն չէին ձեռնարկել  ՀՀ ինքիշխան տարածքը պաշտպանելու համար ու նրանք չունեին բացատրություն։ Եթե այդ ժամանակ մեր ռեակցիաները լինեին շատ գծային, հիմա մենք և ժողովրդավարությունը կկորցնեինք, և պետությունը»,- ասաց նա։

Խոսելով՝ արտաքին մարտահրավերների մասին, Փաշինյանը ընդգծեց․ «Երբ սկսվել էին Ուկրաիայի գորոծղությունները, ՀՀ-ն փորձում էր բալանսավորված դիրքորոշումներ ունենալ  իր քվեարկություններով և այլն, ու դա գոհունակություն էր ձևավորում բոլոր գործընկերների մոտ, բայց ժամանակի ընթացքում ՀՀ-ի մանեւրի դաշտը նեղանում է։ Սա լուրջ մարտահրավեր ու պրոբլեմ է բոլորիս համար»։

Արցախի ՊՆ-ն տեսանյութ է տարածել, որտեղ երևում է, թե ինչպես են ադրբեջանցիները ականանետային կրակ բացում հայկական դիրքերի վրա:

Հիշեցնենք, որ այսօր Ադրբեջանի ԶՈւ-ն շփման գծի հյուսիսային և արևելյան ուղղությամբ խախտել է հրադադարը` կիրառելով հրաձգային զենք և ականանետ։ Ժամը 11։40- ի սահմաններում ադրբեջանական կողմը նախնական տվյալներով 60 մմ տրամաչափի ականանետից 7 ական է արձակել ՊԲ դիրքերից մեկի ուղղությամբ։

Հայկական կողմը կորուստներ չունի։ Հրադադարի խախտման մասին հաղորդվել է ՌԴ խաղաղապահ զորակազմի հրամանատարությանը։