Արցախի Հանրապետության նախագահ Սամվել Շահրամանյանը սեպտեմբերի 20-ին հրավիրել է Անվտանգության խորհրդի ընդլայնված նիստ։

Քննարկվել են Ադրբեջանի կողմից Արցախի դեմ սանձազերված պատերազմի հետևանքով ստեղծված իրավիճակը, հնարավոր զարգացումները և Արցախի Հանրապետության կողմից այս համատեքստում իրականացվող քայլերը:

Երկրի ղեկավարը նշել է, որ միջազգային դերակատարների արձագանքն Արցախում ստեղծված կացության և նրա հաղթահարման վերաբերյալ համարժեք չէ և որևէ գործնական քայլ չի ձեռնարկվում, ինչից ելնելով՝ Արցախը հարկադրված կլինի դիմել համապատասխան քայլերի՝ գերնպատակ ունենալով առաջնահերթորեն ապահովել բնակչության ֆիզիկական անվտանգությունը:

Սեպտեմբերի 18-ին Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարությունում դիվանագիտական կորպուսի ներկայացուցիչների հետ հանդիպման ժամանակ ադրբեջանական կողմի ներկայացրած թեզերը տարածաշրջանում նոր ռազմական էսկալացիա ծավալելու, Լեռնային Ղարաբաղում էթնիկ զտումներ իրականացնելուն ուղղված կոնկրետ գործողություններ սկսելու դիվանագիտական նախապատրաստության են նման:

Ադրբեջանում հավատարմագրված օտարերկրյա դիվանագետների հետ հանդիպման ժամանակ ադրբեջանցի պաշտոնյաների խոսույթը Լեռնային Ղարաբաղում էթնիկ զտումների և Հայաստանի դեմ ագրեսիայի քաղաքականության իրականացման գործում միջազգային հանրությանը «համապատասխանատու» կարգելու նպատակ ունի, ինչն անընդունելի է:

Վերոհիշյալ հանդիպման ժամանակ Ադրբեջանի ներկայացուցիչները պնդել են, թե Հայաստանի Հանրապետությունը մերժում է լարվածության թուլացմանն ուղղված բոլոր առաջարկները: Անհասկանալի է, թե ինչ առաջարկների մասին է խոսում Ադրբեջանը, և օտարերկրյա դիվանագետների հետ հանդիպման մասին հաղորդագրության մեջ տվյալ հարցը պարզաբանված չէ: Հարկ ենք համարում նշել, որ Հայաստան-Ադրբեջան պետական սահմանից զորքերի հայելային ետքաշման առաջարկը շարունակում է մնալ ուժի մեջ և Հայաստանի Հանրապետությունը պատրաստ է օր առաջ ներգրավվել դրա իրականացման շուրջ քննարկումներում:

Ադրբեջանի պնդումները, թե Հայաստանի Հանրապետությունը Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում ստեղծել է վարչակարգ, իրականության հետ որևէ աղերս չունեն: Հայաստանի Հանրապետության աջակցությունը Լեռնային Ղարաբաղին ունի հումանիտար բնույթ, ինչի անհրաժեշտությունը ավելի է ընդգծվում Լաչինի միջանցքի ապօրինի արգելափակման հետևանքով ծավալվող հումանիտար ճգնաժամով: Հայաստանի Հանրապետությունը ողջունում է երկարատև դադարից հետո հումանիտար առաջին բեռների մուտքը Լեռնային Ղարաբաղ և հույս ունի, որ այն շարունակական ու կայուն բնույթ կկրի:

Միևնույն ժամանակ հարկ ենք համարում ընդգծել, որ Լաչինի միջանցքի 9 ամիս շարունակվող արգելափակումը 2020թ․ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության և Արդարադատության միջազգային դատարանի փետրվարի 22-ի և հուլիսի 6-ի իրավաբանական պարտադիր ուժ ունեցող որոշումների կոպտագույն խախտում է:

Չէին լինի Հայաստանի, միջազգային գործընկերների, անգամ Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղին հումանիտար աջակցություն տրամադրելու պատրաստակամության մասին հայտարարությունները, եթե ինքը՝ Ադրբեջանը, իր ապօրինի գործողություններով չստեղծեր հումանիտար ճգնաժամը Լեռնային Ղարաբաղում և չխոչընդոտեր ՄԱԿ կառույցների և այլ միջազգային գործընկերների մուտքը Լեռնային Ղարաբաղ։ Լաչինի միջանցքի արգելափակմանը զուգահեռ Ադրբեջանը խափանել է գազի և Էլեկտրականության մատակարարումները դեպի ԼՂ, ինչն ակնհայտ է դարձնում, որ միջանցքի արգելափակման ադրբեջանական խոսույթը կեղծ է. եթե Ադրբեջանը Լաչինի միջանցքի ապօրինի արգելափակումը բացատրում է միջանցքով դեպի Լեռնային Ղարաբաղ զենք և ռազմամթերք տեղափոխելու մասին կեղծ լուրերով, անհասկանալի է թե էլեկտրագծերով էլ ինչ է հնարավոր տեղափոխել բացի էլեկտրական էներգիայից և գազամուղով էլ ինչ է հնարավոր տեղափոխել բացի բնական գազից: Ինչ վերաբերվում է ԼՂ-ում ՀՀ բանակի առկայության վերաբերյալ ադրբեջանական պնդումներին, կրկին ընդգծում ենք, որ Հայաստանի Հանրապետությունը Լեռնային Ղարաբաղում բանակ չունի, իսկ Հայաստանի կողմից Ադրբեջանի տարածքում ականապատում իրականացնելու կեղծ պնդումները հերքվել են Արդարադատության միջազգային դատարանի ս.թ. փետրվարի 22-ի որոշումով:

Հարկ ենք համարում կրկին ընդգծել, որ Հայաստանի Հանրապետությունը վերահաստատում է իր հավատարմությունը խաղաղության օրակարգին, ինչպես նաև 2022թ. հոկտեմբերի 6-ի Պրահայի և 2023թ. մայիսի 14-ի Բրյուսելի պայմանավորվածություններին: Մտահոգությամբ ենք արձանագրում, որ պաշտոնական Բաքուն մինչև օրս հրապարակային կերպով չի հաստատել իր հավատարմությունը մասնավորապես 2023թ. մայիսի 14-ի բրյուսելյան պայմանավորվածություններին, ինչը տարածաշրջանում լարվածության առանցքային գործոն է:

Ադրբեջանի նկատառումները Հայաստանի ռազմական կարողությունների զարգացման մասին նույնպես անհասկանալի են: Հայաստանի Հանրապետությունը բազմիցս հայտարարել է, որ հարևանների նկատմամբ ագրեսիվ գործողություններ ձեռնարկելու որևէ մտադրություն չունի, իսկ ռազմական ոլորտի բարեփոխումները սեփական տարածքային անվտանգությունն ապահովելու նպատակ ունեն:

Ինչ վերաբերվում է Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ ստեղծված իրավիճակին, լարվածության թուլացման միջոցը տեսնում ենք Բաքու-Ստեփանակերտ երկխոսությունը և հույս ունենք, որ տարածաշրջանի կայունությամբ հետաքրքրված մեր միջազգային գործընկերները հավելյալ միջոցներ կձեռնարկեն նման երկխոսության հուսալի մեխանիզմներ ստեղծելու համար:

Ամերիկացի զինվորների ժամանումը Հայաստան՝ խաղաղապահ զորավարժություններին մասնակցելու համար, նյարդայնացրել է Ռուսաստանի կառավարությանը, որը տասնամյակներ շարունակ հանդես է եկել որպես նախկին խորհրդային հանրապետության անվտանգության միակ երաշխավոր։ Երկուշաբթի օրը մեկնարկած Eagle Partner 10-օրյա զորավարժություններին մասնակցում է 85 ամերիկացի և 175 հայ զինվոր․ այն նպատակ ունի նախապատրաստել հայերին միջազգային խաղաղապահ առաքելություններին մասնակցելու համար, գրում է CNN-ը։

«Այս զորավարժությունները, թեև փոքր մասշտաբով, վերջինն են Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարության կողմից իր ավանդական դաշնակցի կողմից ձեռնարկված «ոչ բարեկամական քայլերի» շարքում:

Վերջերս Հայաստանը առաջին անգամ մարդասիրական օգնություն է ուղարկել Ուկրաինա, իսկ նրա խորհրդարանը պատրաստվում է վավերացնել Միջազգային քրեական դատարանի Հռոմի կանոնադրությունը, ինչը նշանակում է, որ նա պարտավոր կլինի ձերբակալել Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին, եթե նա ոտք դնի մի երկիր, որը Ռուսաստանը վաղուց  դիտում է որպես սեփական հետնաբակ»,- նշում է պարբերականը։

Ինչպես ընդգծում է CNN-ը, Հայաստանի  խաղերը նոր միջազգային գործընկերների հետ պայմանավորված էին նրա հիասթափությամբ, որ Ռուսաստանը չկարողացավ կամ չցանկացավ պաշտպանել իրեն հարևան Ադրբեջանի ագրեսիայից, և դա հարցեր առաջացրեց նախկին Խորհրդային կայսրության տարածքի երկրների և հակամարտությունների նկատմամբ իր իշխանությունը պահպանելու Ռուսաստանի կարողության վերաբերյալ:

2018 թվականին Հայաստանում «թավշյա հեղափոխությամբ» Փաշինյանի իշխանության գալուց հետո   երկիրը բախվել է աճող լարվածության Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում, նշել է լրատվամիջոցը։

«Ամենաթեժ կետը Լեռնային Ղարաբաղն է, Կովկասյան լեռներում գտնվող մի շրջան, որը ելք չունի դեպի ծով և որը վերջին երեք տասնամյակների ընթացքում երկու պատերազմի պատճառ է դարձել հարևան երկրների միջև,  որոնցից վերջինը 2020 թվականին…

2020 թվականի աշնանը 44-օրյա հակամարտությունը բացահայտեց Հայաստանի ռազմական թերարժեքությունը։ Ադրբեջանը, զինված անօդաչու թռչող սարքերով և Թուրքիայի տրամադրած F-16 կործանիչներով, ջախջախիչ հաղթանակ տարավ՝ հայտարարելով  Լեռնային Ղարաբաղի տարածքի մոտ մեկ երրորդի հանդեպ իր իրավունքի մասին, ինչպես նաև հարձակվեց  հենց Հայաստանի վրա:

Ռուսաստանը օգնեց դադարեցնել պատերազմը՝ պայմանավորվելով հրադադարի մասին: Համաձայնագիրը նախատեսում էր մոտ 2000 ռուս խաղաղապահների տեղակայում Լեռնային Ղարաբաղում՝ այն Հայաստանի հետ կապող միակ ճանապարհի՝ Լաչինի միջանցքը պահպանելու համար։

Սակայն ռուս խաղաղապահները չխանգարեցին ադրբեջանական զորքերին Լաչինի միջանցքի երկայնքով ռազմական անցակետ ստեղծելուն, որը խոչընդոտում է սննդամթերքի մուտքը անկլավ։ Ադրբեջանը հերքում է շրջափակման ստեղծումը, իսկ Ռուսաստանն էլ հերքում է անգործության մեղադրանքները»,- ընդգծվում է CNN-ի հոդվածում։

Որոշ վերլուծաբաններ Ռուսաստանի կողմից զինադադարի պայմանների կատարման անկարողությունը բացատրում են նրանով, որ նա շեղվել է Ուկրաինա լայնամասշտաբ իր ներխուժմամբ, նշում է լրատվամիջոցը։

Սակայն Արտաքին հարաբերությունների եվրոպական խորհրդի «Wider Europe» ծրագրի տնօրեն Մարի Դյումուլենը կարծում է, որ իրավիճակը մասամբ պայմանավորված էր Հայաստանին և Ադրբեջանին միաժամանակ նույն կողմում պահելու Ռուսաստանի փորձով. խնդիր, որն, ըստ նրա, անհնարին դարձավ Ադրբեջանի շարունակվող ագրեսիայի պատճառով, նշում է լրատվամիջոցը։

Դեռևս պարզ չէ, թե արդյո՞ք Հայաստանի ջանքերը նոր միջազգային գործընկերություն հաստատելու համար պայմանավորված են բացառապես իր անվտանգությունն ամրապնդելու փորձերով, թե՞ այդ փորձերը ավելի լայն շրջադարձ են ներկայացնում դեպի Արևմուտք:

«Հայաստանի, որպես փոքր պետության, համար բավական ռիսկային է շրջադարձ, աշխարհաքաղաքական ցատկ կատարելը։ Մենք գիտենք, թե դա ինչով է հղի»,- CNN-ին ասել է Ռուսաստանի արտաքին քաղաքականության փորձագետ, Մասաչուսեթսի Սթոունհիլ քոլեջի պրոֆեսոր Աննա Օհանյանը:

Ըստ Օհանյանի, Հայաստանը Ռուսաստանի հետ կապերն ամբողջությամբ խզելու  փոխարեն, պարզապես, «թուլացնում է» իր ազդեցությունը։

Արցախցին երկրի ներսում ստեղծված բարդագույն վիճակում` չունենալով Հայաստանի իշխանության գործուն սատարումն ու աջակցությունը, բառիս բուն իմաստով կյանքի կռիվ է տալիս: Այս մասին գրել է Տիգրան Աբրահամյանը․

Կարմիր Խաչի միջազգային կոմիտեի և Արցախում տեղակայված ռուսական խաղաղապահ առաքելության առաջարկը հիմք ընդունելով, Արցախի իշխանությունը որոշել է թույլատրել Բերձորի միջանցքով՝ Գորիս-Ստեփանակերտ մայրուղով և Ակնա-Ստեփանակերտ ճանապարհով հումանիտար բեռների համաժամանակյա տեղափոխումը Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի մեքենաներով (արտասահմանյան ծագում ունեցող ապրանքներ):

Որքան ես եմ տեղյակ, Արցախ են մատակարարվելու հիմնականում ալյուր, որոշ քանակով` նաև հիգենայի պարագաներ և այլն:

Ասել, որ սա Արցախին շնչելու հնարավորություն է տալու` խիստ չափազանցրած կլինեմ, բայց եթե սա բերելու է դեպի Արցախ հումանիտար բեռի կանոնավոր փոխադրումների հնարավորություն, իշխանությունը պետք է խիստ հաշվարկված գործի:

Մեկ անգամ արդեն Ադրբեջանը խախտել է ձեռք բերված պայմանավորվածությունը և չկա որևէ երաշխիք, որ այս դեպքում խնդիրներ չեն առաջանա, սակայն Արցախում հումանիտար իրավիճակն այնպիսի ծանր դրսևորումներ է ստացել, որ մեծ հաշվով իշխանությունը ստիպված է ընտրությունը կատարել անորոշի, վատի ու վատթարագույնի միջև:

Ճանապարհ բացելու մասին խոսելը սխալ է. Այս մասին ասաց Արցախի Հանրապետության նախագահի խորհրդական Դավիթ Բաբայանը՝ NEWS.am -ի թղթակցի խնդրանքով մեկնաբանելով իբր Ակնա (Աղդամ) — Ստեփանակերտ ճանապարհի Բերձորի (Լաչինի) միջանցքի միաժամանակյա բացման մասին ադրբեջանական ԶԼՄ-ներում հրապարակումները:

«Մենք տեսնում ենք, որ որոշակի շահարկումներ են սկսվել, թե «ճանապարհները բաց են», և երկու կողմից՝ և՛ ադրբեջանական, և՛ ներհայկական լրատվական տարածքում։ Ճանապարհները բաց չեն. պարզապես Լաչին-Բերձոր միջանցքում հսկայական մարդասիրական բեռներ են կուտակվել, Արցախի բնակչությունը բառիս բուն իմաստով սովամահ է լինում: Պետք էր ինչ-որ կերպ, գոնե մի փոքր կաթիլ օգնություն, ալյուր, առաջին հերթին, հասցնել Արցախ։ ԿԽՄԿ-ի մարդասիրական բեռները տեղակայվել են Բարդայում։ Մեքենան բեռնված է եղել շվեյցարական, իսպանական և ռուսական ապրանքներով՝ հիմնականում հիգիենայի պարագաներով և դեղամիջոցներով։ Պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել այս մեքենան անցկացնել Ակնայով (Աղդամ): Վարորդն ադրբեջանցի չէ, մեքենան ադրբեջանական չէ, համարանիշները ադրբեջանական չեն, ապրանքները՝ եւս, որպեսզի թույլ տան Գորիսից 20 տոննա ալյուր տեղափոխվի սովահար Արցախին: Սա մի կաթիլ է տառապանքի օվկիանոսում:

Հիմա Արցախից դուրս շատերը կարծիքներ են հայտնում՝ չիմանալով, թե ինչ է սովը, և ի սեր Աստծո, թող երբեք չիմանան։ Բայց հարցն այն է, որ մենք պետք է իրավիճակը գնահատենք այնպես, ինչպես կա իրականում։ Գորիսի ալյուրը հայկական է, այնտեղ ադրբեջանական ապրանք չի էլ կարող լինել։ Հիմա ասա, ի՞նչ անենք։ Ֆեյսբուքյան «ասպետներ», որոնք վիրտուալ կռիվ են տալիս, վիրտուալ ցույց տալիս իրենց հայրենասիրությունը: Մեր ժողովուրդը հպարտ է, ուստի մենք չենք ընդունում ադրբեջանական արտադրության ոչ մի ապրանք։ Մենք այս ժողովրդի մասն ենք, այլ կերպ չենք կարող։ Ժողովուրդն իրոք սովամահ է, փոքր երեխաներ,  ծերեր, հիվանդներ։ Երիտասարդ և միջին տարիքի մարդիկ կարող են ինչ-որ կերպ դիմանալ, բայց ի՞նչ անել երեխաների, ծերերի և հիվանդների հետ: Հայաստանից ալյուր չներկրե՞նք. Որպեսզի Facebook-ում ինչ-որ մեկն իրեն «հերոս» համարի՞: Ուստի մենք պետք է հասկանանք իրավիճակը և հասկանանք, որ նույնիսկ այս ծանր իրավիճակում մենք չենք խախտում մեր սկզբունքները, իդեալները, գաղափարները, ազգային հպարտությունը։

Բայց ճանապարհը բաց չէ՝ մի բեռնատարը Ակնայից գնաց Ասկերան, մյուսը՝ Գորիսից։ Ընդամենը այսքանը»,- ասաց Դավիթ Բաբայանը։

Մենք տեղորոշել ենք ադրբեջանական զինված տեղակայումները Լաչինի միջանցքից ու ճանապարհից մինչև Ստեփանակերտ և Ստեփանակերտից էլ մինչև Աղդամ: Այս մասին գրում է «Թաթոյան» հիմնադրամի տնօրեն Արման Թաթոյանը։

«Այս քարտեզների վրա հստակ նշված են նաև այն վայրերը, որտեղ գտնվում էին ճանապարհը շրջափակած ադրբեջանական կառավարության «էկոակտիվիստ» գործակալները 2022թ. դեկտեմբերի 12-ից մինչև 2023թ. ապրիլի 23-ը:

Տեղորոշված է նաև ադրբեջանական կարմիր մահիկի ընկերության մեքենաների վայրը:

Այս քարտեզները և տեղակայումները ևս մեկ անգամ ապացուցում են, որ Լաչինի միջանցքն ունի Արցախի էթնիկ հայերի ինքնությունը պահպանելու նշանակություն։ Աղդամի ճանապարհի բացումը գոյաբանական սպառնալիք է Արցախի հայերի համար և չի կարող այլընտրանք լինել Լաչինի միջանցքին»:

Իրադրությունը Հայաստան-Ադրբեջան սահմանի երկայնքով շարունակում է մնալ լարված:  Ադրբեջանը շարունակում է իր զորքերի տեղաշարժերը Հայաստանի հետ պետական սահմանի և ԼՂ-ի հետ շփման գծի երկայնքով:

Այս մասին Կառավարության նիստում հայտարարեց ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։

Նրա խոսքով՝  ԼՂ-ում հումանիտար իրավիճակը ծայրահեղ ծանր է: Նախորդ օրը Ասկերանով մուտք գործած ռուսական հումանիտար 1 բեռնատարը չի կարող իրավիճակի վրա որևէ տեսանելի ազդեցություն ունենալ:

Վարչապետը նշեց, որ ՀՀ-ի և Ֆրանսիայի ուղարկած հումանիտար բեռների մի մասը՝ 22 բեռնատարներով Կոռնիձորի մոտ շարունակում են ԼՂ-ի մուտքի հնարավորությանը սպասել:

«Ձեռնարկվում են բոլոր դիվանագիտական ջանքերը՝ հումանիտար բեռների մուտքը ԼՂ և հետագա մատակարարումները ապահովելու համար։ Այս բանակցություններում և քննարկումներում լիարժեք ներգրավված են ԼՂ-ի ներկայացուցիչները։ Պետք է հուսալ, որ Բաքու-Ստեփանակերտ երկխոսության վստահելի միջազգային մեխանիզմ կստեղծվի։ Ստեփանակերտի մեր գործընկերներին խրախուսում և քաջալերում ենք ներգրավվել նման երկխոսության մեջ»,- հավելեց գործադիրի ղեկավարը։

Ի դեպ, Փաշինյանը նաև հայտնեց, որ  ՀՀ-ն ստացել է Ադրբեջանի նոր մեկնաբանությունները՝ խաղաղության պայմանագրի վերաբերյալ։

Ըստ նրա՝  կաշխատեն ու սեղմ ժամկետում կներկայացնեն մեր մեկնաբանությունները։

«Խաղաղությունը  մեր տարածաշրջանում այլընտրանք չունի, այն միակ լուծումն է, որ երաշխավորում է մեր տարածաշրջանի երկրների ինքնիշխանությունը»,- ասաց նա։

Ակնայից Ստեփանակերտ ռուսական Կարմիր Խաչով բեռ մտցնելով ՌԴ-ն ուզում է ցույց տալ, որ Հարավային Կովկասում հարցեր լուծողն, բոլոր դեպքերում, ինքն է։ Մյուս կողմից էլ, դատելով ադրբեջանական տեղեկատվական դաշտում ծավալված քննարկումներից, կարելի է ենթադրել, որ եղել են կուլիսային պայմանավորվածություններ, և Ադրբեջանը փորձում է իր համար տեղ թողնել՝ հետքայլ անելու համար։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նման կարծիք հնչեցրեց քաղաքագետ Արա Պողոսյանը։

«Ադրբեջանական կողմը չափազանց բարձր նշաձող էր դրել՝ փորձելով Ակնայով անցնող ճանապարհին տալ Բերձորի(Լաչինի) միջանցքին համահավասար կարգավիճակ։ Դատելով վերջին օրերին կատարվածից, ինչպես նաև ադրբեջանական տեղեկատվական հոսքերից՝ կարող ենք ասել, որ Ադրբեջանը ևս ուներ խնդիր՝ փրկելու իր դեմքը, քանի որ միջանցքը հավերժ փակ մնալ չի կարող։ Նրանք նաև հայտարարում են, թե Ադրբեջանը հասավ իր նպատակին՝ բացելով Ակնայից ճանապարհ, մինչդեռ ռուսական ԿԽ-ի մուտքն Ակնայից միանգամյա օպերացիա էր և բոլորովին կապ չունի նախկին առաջարկների հետ»,-նշեց քաղաքագետը։

Այս ամենով հանդերձ, Պողոսյանը համոզված է, որ եթե անգամ Բերձորի միջանցքը վաղը բացվի, ապա այն շատ արագ նորից փակվելու է․ Ադրբեջանը պայմանավորվածություն չի պահելու։ Հիմա արդեն իսկ ադրբեջանական կողմը պնդում է, թե Բերձորի միջանցքով բեռներ տեղափոխումն իրենց մաքսային օրենսդրությանը համապատասխան պետք է լինի։

«Եթե հանկարծ նման բան եղավ, այսինքն՝ մենք համաձայնենք բեռները Բերձորի միջանցքով Արցախ մտցնելուց առաջ մաքսային զննություն անցնել, ապա կնշանակի, որ ինքներս օրինակացնում ենք այդ ապօրինի անցակետը և փոխվում է միջանցքի տրամաբանությունը, ավելի կոնկրետ՝ միջանցքի կարգավիճակը վերանում է, ինչը հակասում է նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությանը»,-շեշտեց քաղաքագետը։

Անդրադառնալով ՌԴ նախագահի՝ Արցախում ստեղծված իրավիճակի վերաբերյալ այսօր արած հայտարարություններին՝ Արա Պողոսյանը նախ նկատում է՝ Հայաստանը չի ճանաչել Արցախը որպես Ադրբեջանի մաս․ ինչ-որ պաշտոնյայի (տվյալ դեպքում Նիկոլ Փաշինյանի,-խմբ․) կարծիքը չի կարելի դիտարկել որպես պետության մոտեցում, առավելևս՝ նման հարցերում․

«Նման հարցերը լուրջ իրավաքաղաքական ընթացակարգեր են անցնում․ նախ փաստաթուղթ է լինում, որն անցնում է ԱԺ վավերացում, հետո Սահմանադրական դատարան է մտնում՝ ներպետական օրենքներին համապատասխանությունը ստուգելու համար։ Եթե ՌԴ նախագահը հիմա Փաշինյանի հայտարարությանն է հղում անում, ապա նույն կերպ կարող ենք մեջբերել Հեյդար Ալիևի՝ ժամանակին արած այն հայտարարությունը, որ «Ղարաբաղն Ադրբեջանի համար հավերժ կորած է» և ասել, որ Ադրբեջանն Արցախը ճանաչել է իր իրավասությունից դուրս։ Պնդում եմ՝ ՀՀ-ն չի ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը՝ Արցախը ներառյալ։ Ինչ վերաբերում է Ալմա-Աթայի հռչակագրին, որին այդքան հղում են անում ու փորձում խեղաթյուրել, թե, իբր, այդ հռչակագրով ՀՀ-ն ճանաչել է Արցախն Ադրբեջանի կազմում, կրկնում եմ՝ դա անհիմն պնդում է․ այդ հռչակագրում չկա նման բան։ Այդ ժամանակ Արցախը վիճելի գոտի էր, ռազմական գործողություններ էին ընթանում, ու հստակ վերապահումներ են ավելացվել նաև հետո Արցախի մասով»,-հիշեցրեց քաղաքագետը։

Պուտինի՝ այսօր հնչեցրած հայտարարությունները, ըստ Պողոսյանի, հիմնականում ՀՀ ներքին լսարանին էին ուղղված, քանի որ այստեղ տարածված թեզ կա, թե, իբր, նախկին իշխանությունները պատրաստ էին զիջումների գնալ, հանձնել ազատագրված շրջանները, մինչդեռ այսօրվա նրա ասածը ցույց էր տալիս հակառակը՝ անհրաժեշտության դեպքում կռվով Արցախը պահելու պատրաստակամությունը։

«ՌԴ նախագահը նաև փորձում է մեղքն ամբողջությամբ բարդել ՀՀ ներկա իշխանությունների վրա՝ նշելով, թե Ադրբեջանն ասում է, որ ՀՀ-ն Արցախը ճանաչում է իր կազմում, և այդ պարագայում իրենք, իբր, ոչինչ չեն կարող անել։ Իհարկե, ՀՀ ներկա ղեկավարությունը շատ սխալներ է արել, բայց կրկնում եմ՝ Արցախից հրաժարվելու մասին հայտարարել է Փաշինյանը, բայց նա պետությունը չէ․ Հայաստանի հանրապետությունը երբեք չի ճանաչել Արցախն Ադրբեջանի մաս և Պուտինն այդ կերպ փորձում է պատասխանատվության իր բաժնից խուսափել»,-նկատեց Պողոսյանը։

Տարածաշրջանում փոխված իրողությունների պարագայում ՌԴ-ի պահվածքն Արա Պողոսյանը կապում է ամբողջ Հարավային Կովկասն իր ազդեցության տակ առնելու տրամաբանության հետ։ Նկատելով, որ մեր տարածաշրջանում Թուրքիայի, Իրանի ու մի շարք այլ երկրների ակտիվացումը տեղի է ունեցել ՌԴ ազդեցության նվազման հաշվին՝ քաղաքագետը մանրամասնում է․

«ՌԴ-ն Հարավային Կովկասում իր դերը պատկերացնում է արդեն ոչ թե առանձին ՀՀ կամ Ադրբեջանի վրա ունեցած ազդեցությամբ, այլ ամբողջ Հարավային Կովկասի։ Հարավային Կովկասը ռազմավարական հետարքրքություն ու նշանակություն ունի գերտերությունների համար իր ամբողջության մեջ, այլ ոչ թե առանձին երկրների մասով։ Չմոռանանք, որ Ուկրանիայում ռազմական օպերացիայից առաջ Ռուսաստանը ռազմավարական համագործակցության պայմանագիր է կնքել Ադրբեջանի հետ՝ իր համար հավասարեցնելով երկու հակամարտող կողմերի կարգավիճակը։ Դա ևս փաստում է այն մասին, որ Ռուսաստանին ամբողջ Հարավային Կովկասն է պետք և ոչ թե ՀՀ-ն առանձին վերցրած»։

Ռուսաստանի՝ մերձավոր դաշնակիցներից մեկի՝ ՀԱՊԿ անդամ Հայաստանի հետ հարաբերություններում ծանր ճգնաժամ է առաջացել։ Այս մասին գրում է Коммерсант-ը։

«Կողմերը փոխադարձ մեղադրանքներ են փոխանակում։ Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը իտալական թերթերից մեկին տված հարցազրույցում հայտարարել է, որ Մոսկվայի հետ ռազմավարական դաշինքի գնալը սխալ էր։ Նրա կինը գնում է Կիև և հանդիպում նախագահ Վլադիմիր Զելենսկու հետ։

Երեւանը նաեւ մարդասիրական օգնություն է ցուցաբերում Կիեւին ռուս-ուկրաինական հակամարտության սկզբից ի վեր առաջին անգամ։ Եվ վերջապես, Հայաստանը ԱՄՆ-ի հետ համատեղ զորավարժություններ է անցկացնում, և իր ներկայացուցչին հետ է կանչում ՀԱՊԿ-ից՝ նրա դիմաց ոչ ոքի չուղարկելով»,- լրատվամիջոցը թվարկում է բոլոր վերջին իրադարձությունները։

Ադրբեջանը ռազմական տեխնիկա է տեղափոխում Հայաստանի հետ սահման, որոնց վրա մարտավարական նշաններ են կիրառվում ռուսական «Z»-ի և «V»-ի անալոգիայով փետրվարի 24-ի նախօրեին։ Բազմաթիվ ապացույցներ կան, որ Բաքվի կողմից ռազմական գործողություն կարող է տեղի ունենալ մոտ ապագայում։

Եվ կարելի է միայն կռահել՝ այն կսահմանափակվի միայն Լեռնային Ղարաբաղով (իսկ հայերը Ստեփանակերտը պահելու շատ քիչ հնարավորություններ ունեն), թե՞ նախագահ Իլհամ Ալիևը կօգտվի ստեղծված իրավիճակից՝ լուծելու բոլոր վիճահարույց հարցերը, այդ թվում՝ միջանցք ստեղծելու դեպի Նախիջևան, այս անգամ հենց Հայաստանի տարածքով, նշում է Коммерсант-ը։

Միաժամանակ, լրատվամիջոցն ընդգծում է, որ Բաքվի համար իրավիճակն ավելի բարենպաստ է, քան երբևէ։

«Նախ՝ ուժերի հավասարակշռությունը, ինչպես ցույց տվեց 2020 թվականի աշնանը 44-օրյա պատերազմը, ակնհայտորեն նրա օգտին է։ Երկրորդ, Ադրբեջանը շարունակում է ապավինել իր հիմնական դաշնակցի՝ Թուրքիայի գրեթե անսահմանափակ աջակցությանը։

Երրորդ՝ հայերը նման դաշնակիցներ չունեն։ Ռուսաստանը, եթե նույնիսկ ցանկանար օգնության հասնել նրանց, չափազանց խորը ճահճացած է Ուկրաինայում և հազիվ թե իրեն թույլ տա երկրորդ ճակատ բացել։ Իսկ Արևմուտքը հեռու է և ռազմական առումով չի կարող ազդել իրերի վիճակի վրա, իսկ տնտեսապես ինքն էլ մեծապես կախված է ադրբեջանական նավթի և գազի մատակարարումից, որը մասամբ փոխարինում է ռուսականին։

Ուստի դժվար է պատկերացնել, որ ԱՄՆ-ը և ԵՄ-ն խիստ պատժամիջոցներ կկիրառեն Բաքվի դեմ, նույնիսկ ի պատասխան Ղարաբաղում ռազմական գործողության և խաղաղ բնակիչների մահվան։

Գտնվելով փակուղում` Նիկոլ Փաշինյանը, ըստ ամենայնի, արդեն մտածում է, թե ինչպես բացատրի իր հայրենակիցներին ապագա պարտությունն ու ապագա հնարավոր զիջումները։ Թվում է, թե նրա պաշտպանության գիծն այսպիսին է լինելու. ամեն ինչում մեղավոր է Մոսկվան, նա էր, որ իր դաշնակցին թողեց բախտի ողորմությանը և՛ երեք տարի առաջ, և՛ հիմա, հենց նա է թույլ տալիս Բաքվին իրականացնել Ղարաբաղի շրջափակումը։ եւ հայերի թիկունքում բանակցում է Իլհամ Ալիեւի հետ։

Մի ծայրահեղությունից մյուսը շտապելով՝ Հայաստանի վարչապետը կրկնում է նույն սխալները, որոնք թույլ է տվել 2020 թվականի պատերազմի նախօրեին, և որոնք ճակատագրական են դարձել իր ժողովրդի համար։

Չի կարելի միաժամանակ սադրել գլխավոր թշնամուն՝ Ադրբեջանին, և ցուցադրաբար մարտահրավեր նետել միակ տեսականորեն հնարավոր պաշտպանին՝ Կրեմլին։

Աշխարհաքաղաքական այն աննախանձելի դիրքում, որում հայտնվել է Հայաստանը, նման մոտեցումը դժվար թե կարելի է անվանել հեռատես ու պրագմատիկ։ Մոսկվայի հետ գիտակցված կլինչը, որի մեջ մտել է Երևանը, միայն խրախուսում է Բաքվին գնալ ավելի վճռական, ավելի համարձակ քայլերի։

Որովհետև նույնիսկ այսօր, նույնիսկ ուկրաինական հակամարտության ամենաթեժ պահին, միակ մարդը, ով կարող էր Իլհամ Ալիևին համոզել զսպվածություն ցուցաբերել, չափավորել ախորժակները, Վլադիմիր Պուտինն է։ Բայց այսօր, հայ-ամերիկյան զորավարժությունների և Փաշինյանի կնոջ Կիև այցի ֆոնին, դժվար է պատկերացնել, որ ՌԴ նախագահը կցանկանա դա անել»,- գրում է հոդվածի հեղինակ Մաքսիմ Յուսինը։

Մենք խորապես մտահոգված ենք Լեռնային Ղարաբաղում արագորեն վատթարացող հումանիտար իրավիճակով։ Այս մասին հայտարարել է Պետդեպարտամենտի պաշտոնական ներկայացուցիչ Մեթյու Միլլերը։

«Մենք կրկնում ենք Լաչինի և Աղդամի ճանապարհների անհապաղ և միաժամանակ բացման մեր կոչը՝ ապահովելու անհրաժեշտ մարդասիրական պարագաների առաքումը Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչներին։ Մենք կոչ ենք անում ղեկավարներին, ինչպես որ պետքարտուղարն արել է իր հայտարարություններում, չձեռնարկել գործողություններ, որոնք մեծացնում են լարվածությունը կամ շեղում այդ նպատակից:

Բացի այդ, մենք մշտապես ընդգծել ենք Լեռնային Ղարաբաղում երթուղիների բացման և կողմերի միջև երկխոսության անհրաժեշտությունը։ Թեև կարևոր է, որ Լեռնային Ղարաբաղն ունենա վստահելի ներկայացուցիչներ այս գործընթացի համար, ինչպես նախկինում ենք ասել, մենք չենք ճանաչում Լեռնային Ղարաբաղը որպես անկախ և ինքնիշխան պետություն, և հետևաբար չենք ճանաչում, այսպես կոչված, նախագահական ընտրությունների արդյունքները, որոնք տեղի ունեցան վերջերս»,- նշել է նա։

Միլլերի խոսքով, Միացյալ Նահանգները կշարունակի խստորեն աջակցել Հայաստանի և Ադրբեջանի ջանքերին՝ չլուծված հարցերն ուղղակի երկխոսության միջոցով լուծելու համար, և այդ պատճառով պետքարտուղար Անտոնի Բլինքենը և Կովկասի բանակցությունների գծով ավագ խորհրդական Լուի Բոնոն հետևողականորեն ներգրավված են այս գործընթացում և «մենք շարունակելու ենք մեր հետևողական մասնակցությունը»։

Հարցին, թե արդյոք Պետդեպարտամենտը զոհաբերում է մարդու իրավունքները հանուն խաղաղության բանակցությունների, Միլլերը պատասխանել է. «Ես հենց նոր պարզ հասկացնել տվեցի, որ մենք ցանկանում ենք, որ երկու ճանապարհները վերաբացվեն՝ Լեռնային Ղարաբաղին անհրաժեշտ մարդասիրական օգնություն հասցնելու համար: Պետքարտուղարը, ինչպես նաեւ Պետքարտուղարության այլ ներկայացուցիչներ հանգստյան օրերին այդ հյարցը հստակ պարզաբանել են Հայաստանի եւ Ադրբեջանի առաջնորդներին: Այնպես որ, ես ընդհանրապես համաձայն չեմ այդ բնութագրման հետ»:

Հարցին, թե Իլհամ Ալիևի հետ զրույցի ժամանակ Բլինքենը հիշատակե՞լ է Ադրբեջանում մարդու իրավունքների վիճակը, ամերիկացի պաշտոնյան ասել է, որ կոնկրետ տվյալներ չունի։ «Այդ կոչերը վերաբերել են տեղում ստեղծված ճգնաժամային իրավիճակին և այն կարգավորելու փորձերին»,- նշել է նա։