«Ադրբեջանը չի սահմանափակվելու Լեռնային Ղարաբաղով, նրա հաջորդ նպատակը Հայաստանն է, ավելի կոնկրետ՝ Սյունիքը»: Այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքագետ Մոդեստ Կոլերովը: Նրա կարծիքով՝ անկախ նրանից, թե Սյունիքի մարզն ինչ կարգավիճակ կունենա, Բաքուն դրա վերահսկողությունն ամեն գնով վերցնելու է իր ձեռքը.

«Պաշտոնական Բաքուն ասում է, որ պատրաստ են կապ հաստատել Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև նաև Իրանի միջոցով, սակայն այդ կապն արդեն իսկ ստեղծված է, միևնույն ժամանակ այն ոչ մի կապ չունի Զանգեզուրի միջանցքի հետ: Այդ կերպ փորձում են տարածաշրջանում մոլորություն ստեղծել: Շատ է խոսվում Իրանով միջանցքի մասին, այո, այն կարող է կառուցվել, սակայն ունենալու է ձևական բնույթ: Բաքուն և Անկարան ցանկանում են ուղիղ ճանապարհ կառուցել Սյունիքով և դա անելու են ամեն գնով»,- ասաց Կոլերովը:

Գրանադայի հայտարարությունում հայտարարվել են այն ուղենիշները, որոնք ըստ մեզ՝ պետք է տեղ գտնեն խաղաղության պայմանագրում կամ հարաբերությունների կարգավորման մասին համաձայնագրում, և այս ուղղությամբ աշխատանքները շարունակվելու են: Այս մասին այսօր՝ հոկտեմբերի 20-ին, լրագրողների հետ զրույցում ասաց փոխարտգործնախարար Վահան Կոստանյանը։

Նա հայտնեց, որ Երևանն ստացել է ադրբեջանական կողմի առաջարկները։

«Մեր կողմից նոր գրավոր առաջարկ դեռևս չի ներկայացվել, քննարկումների մեջ ենք, պատասխան փաթեթը պատրաստելիս սպասում ենք, որ Գրանադայի հայտարարության շուրջ ադրբեջանական կողմը հանրային կերպով կդիրքավորվի և կբարձրացնի՝ արդյոք իրենց համար ընդունելի են այդ ուղենիշները», — նշեց ԱԳ նախարարի տեղակալը։

Հարցին, թե արդեն հայտնի՞ է Բրյուսելում Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ղեկավարների հանդիպման օրը, Կոստանյանը պատասխանեց. «Բրյուսելյան հանդիպման հստակ օր ունենալու համար, կարծում եմ՝ անհրաժեշտ է, որ Ադրբեջանը նախ հաստատի իր մասնակցությունը, որից հետո օր կկարողանանք ֆիքսել»:

Ինչ վերաբերում է նրան, թե Հայաստանի ո՞ր առաջարկների հետ կապված Ադրբեջանն ունի խնդիր, ԱԳ փոխնխարարն ասաց. «Ենթադրում եմ, որ ավելի ճիշտ կլինի սպասել Ադրբեջանի արձագանքին Գրանադայի հայտարարությանմ մեջ արձանագրված ուղենիշներին: Դրանից հետո արդեն հնարավոր կլինի խոսել ընդհանուր կարգավորման հեռանկարների մասին»:

«2020 թվականի 44-օրյա պատերազմից սկսած  պաշտոնական Երևանը Արցախի համար դրաձել է սոցիալական հաբ, մեծ հասարակական կազմակերպություն»,-Հայկական օրակարգի նախաձեռնած «Հայաստանը՝ իբրև մեծ «անկլավ»» խորագրով պանելային քննարկման ժամանակ ասաց «Պատիվ ունեմ» խմբակցության ղեկավար Հայկ Մամիջանյանը:

Ընդդիմադիր պատգամավորը նկատեց, որ իշխանությունը խոսում է Արցախում իրավունքների պշտպանության մասին և ոչ մի բառ չի ասում կարգավիճակի մասին:

«0 խոսք կրգավիճակի մասին, երբ դրա մասին խոսում է, օրինակ, Գերմանիայի կանցլերը, պարոն Բորելը, այն ժամանակավա Հայաստանում դեսպանը, ՌԴ նախագահը»,- հայտարարեց Մամիջանյանը և արձանագրեց, որ այն նոր մոտեցում չէ:

Պատգամավորը նկատեց, որ իշխանության կողմից Արցախը քանդելուց հետո վերջինիս տրամադրվող բյուջետային աջակցությունը պետք է աճեր, բայց այդ փաստն իշխանությունը արցախցիներին երեսով է տալիս :

Անդրադառնոլով Նիկոլ Փաշինյանի և իր «խմբակի» շրջանառած կեղծ թեզերին՝ Մամիջանյանն ասաց. «Առաջին կեղծ թեզը գրանադյան այցից հետո տեղի ունեցած հելոունյան քարոզարշավն էր, «հաղթել ենք» կարգախոսի ներքո»:

Նա հայտնեց, որ այդ թեզի մասին խոսում էին այն մարդիկ, որոնք 44-օրյա պատերազմի ընթացքում ստում էին հայ հասարակությանը և հիշեցրեց, որ իշխանություններն արդեն մի անգամ ասել են, որ «հաղթելու են» և արդյունքը բոլորն են տեսել:

Հայկ Մամիջանյանը անդրադարձավ Գրանադայի հանդիպումների արդյունքներին՝ չչեզոքացված սպառնալիքների առումով և նշեց, որ այնտեղ անկլավների հարցը չի չեզոքացվել :

«Պարզվում է, որ իրենք ինքնիշխանության ասպետներ են, Գրանադայում իրենք հերոսաբար պաշտպանեցին Հայաստանի ինքնիշխանությունն ու անկախությունը, բայց մինչ այդ այն պաշտպանելու կարիք չուներ, Հայաստանի ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության հարց չկար: Այդ հարցը դուք բերեցիք, հորինեցիք ինչ-որ «կադաստրի թուղթ» հիմարությունը և հիմա հերոսաբար պայքարում եք դրա պահպանման համար»,-ասաց Հայկ Մամիջանյանը :

Բանախոսը նաև նկատեց, որ իշխանությունները նոր սևերի և սպիտակների բաժանելու մեթոդ են գտել, ըստ որի՝ ով իրենց հետ չէ՝ ուրեմն անկխության և ինքնիշխանության կողմնակից չէ:

Անդրադառնալով անկլավների թեմային՝ Մամիջանյանն ասաց. «Մենք ստրատեգիական բարձունքներ ենք տալու, փոխարենը ստանալու ենք արոտավայր»:

Ընդդիմադիր պատգամավորը շեշտեց, որ թշնամուն տրվելու է երկու միջպետական ճանապարհ, ինչն անթուլատրելի է անվտանգության տեսանկյունից:

Վտանգավոր այդ զարգացումները կանխելու համար, «Պատիվ ունեմ» խմբակցության ղեկավարի խոսքով, վերջին անգամ հասարակությանը կոչ է արվելու դուրս գալ փողոց՝ վճռական պայքարի և հաջողելու են :

Արցախից բռնի տեղահանված քաղաքացիները բողոքի ակցիա են իրականացնում Հայաստանում Արցախի ներկայացուցչության շենք։ Նրանք կարողացան մուտք գործել շենք՝ ճեղքելով ոստիկանության ծառայողների պատնեշը։
 
Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանը շենքում է, քաղաքացիներն էլ փորձում են իրենց համար անորոշ հարցերի պատասխանները ստանալ նրանից։
 
Նրանք բողոքում են Արցախի նախագահի` հոկտեմբերի 19-ին ստորագրած հրամանագրից, համաձայն որի` հոկտեմբերի 1-ից մի շարք պետաշխատողներ ազատվել են աշխատանքից ու առհասարակ մինչ օրս չեն ստացել իրենց աշխատավարձերը։
 
Իրավիճակը Արցախի ներկայացուցչության շենքում շարունակում է լարված մնալ։

Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի ելույթը Եվրախորհրդարանում, որտեղ նա մեղադրում էր «որոշ դաշնակիցներին» երկրում իշխանափոխություն անելու մեջ, ցույց է տալիս, որ Հայաստանի կառավարության ղեկավարը Ուկրաինայի դասերից եզրակացություններ չի արել և համաձայնել է երկիրը վերածվել տարածաշրջանի հակառուսական ցատկահարթակի։ ՏԱՍՍ-ի թղթակցի հետ զրույցում նման կարծիք է հայտնել քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցը։

«Դա բավականին անկեղծ տեքստով հայտարարություն էր Հայաստանի ուկրաինացման մասին: Զարմանալի է, որ աշխարհաքաղաքական այլ կենտրոնում գտնվող երկրի ղեկավարը սեփական շահերի փոխարեն սկսում է զրպարտել իր ռազմավարական դաշնակցին, թեկուզ այդ դաշնակիցը ֆորմալ է։ Արտաքին քաղաքականության մեջ քաոսային անորոշություն է, մեկ շաբաթ առաջ նա երդվում էր, որ Հայաստանը չի պատրաստվում փոխել իր արտաքին քաղաքականության վեկտորը, իսկ երեկ ամենահակառուսական ելույթն ունեցավ՝ նկարագրելով, թե ինչ են ուզում անել ռուսները Հայաստանում։, ուզում են իրեն տապալել: Նույնիսկ Ուկրաինան դաս չէր Փաշինյանի համար, փաստորեն նա համաձայնեց Հայաստանը դարձնել հակառուսական ցատկահարթակ»,-ասաց նա։

Հոկտեմբերի 17-ին Եվրախորհրդարանում ելույթի ժամանակ Փաշինյանն ասել է, որ Հայաստանի անվտանգության դաշնակիցները, Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ ստեղծված իրավիճակի ֆոնին, իբր հրապարակավ կոչ են արել երկրում իշխանափոխություն իրականացնել։ Նա, սակայն, չի հստակեցրել, թե որ դաշնակիցներն են նման կոչեր արել։

Ուղիղ մեկ տաի առաջ Հայաստանի քաղաքական ղեկավարը ստորագրեց Արցախը Ադբեջանի մաս ճանաչելու մասին՝ Պրահայի փաստաթուղթը, որից մեկ տարի հետո՝ դե ֆակտո, Արցախը գոյություն չունի։ Հոկտեմբերի 5-ին էլ նմանատիպ փաստաթուղթ ստորագրեց, որով ճանաչեց Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը։ Այս երկու փաստաթղթերը արվել են ԵՄ միջնորդությամբ։ Սա նույն հետևանքն է ունենալու, ինչ նախորդ փաստաթղթի ստորագրումը։ Իրավական հիմքերի վրա է դրված Հայաստանի ոչնչացման գործընթացը։ «ՓաստԻնֆոյի» եթերում ասել է պատմաբան, միջազգային անվտանգության հարցերով փորձագետ Արմեն Մանվելյանը։

Բանախոսի դիտարկմամբ, Հայաստանի ղեկավար անձը, փաստացի ճանաչել է նաև անկլավները։ Իսկ անկլավների հանձնման գործընթացի սկիզբը կարող է բերել Հայաստանի պետության ոչնչացմանը։ Բոլոր հարցերը փորձ է արվում զենքի ուժով լուծել, դիվանագիտությունը վաղուց նետված է աղբարկղը։ Բացառված չէ, որ Ադրբեջանը ներխուժի ՀՀ տարածք, իբրև թե անկլավները վերահսկելու պատճառաբանությամբ և հայկական կողմը ոչինչ չանի։

Փորձագետը նշում է, որ Ադրբեջանը մի քանի անգամ ասել է, թե, իբր, ճանաչում է Հայաստանի տարածքային անձեռնմխելիությունը, բայց երբեք չի ասել, թե ի՞նչ տարածքների կամ քարտեզների վրա։ Նա ընդգծեց՝ ՀՀ գործող Սահմանադրությունը միանշանակ ասում է, որ տարածքային ամբողջականության փոփոխություն չի կարող լինել։ Այն տարածքները, որոնք Փաշինյանը և Ալիևը կոչում են անկլավներ՝ ՀՀ լիարժեք տարածքներ են, որոնք փոխելու համար պետք է հանրաքվե իրականացնել։

Մանրամասները՝ տեսանյութում։

Արցախի կառավարությունը պետք է պահվի Հայաստանում՝ ապագայի համար, կարծում եմ՝ հանձնվելը սխալ է։ Այս մասին NEWS.am-ի հետ զրույցում ասաց Արցախի ԱԺ ՀՅԴ խմբակցության պատգամավոր Վահրամ Բալայանը։

«Ապագայի համար դա պետք է, որովհետեւ կարծում եմ՝ հանձնվելը սխալ է։ Ի վերջո ես կարծում եմ՝ միջազգային ատյանների, տարբեր գործընկերների հետ պետք է տարվեն աշխատանքներ, որովհետեւ երկիրը բռնազավթվել է, ժողովրդի նկատմամբ ցեղասպանական գործողություններ են կատարվել, եւ պետք է լինի մի մարմինը, որը կարողանա այդ ամենը ներկայացնել իրավական հարթության մեջ եւ փորձել արցախահայության իրավունքները պաշտպանել։ Դուք տեսնում եք ռազմաքաղաքական զարգացումները տարածաշրջանում ու հարակից շրջաններում, ամեն ինչ բավականին ակտիվ է ընթանում ու ամեն պահի կարող է նոր իրավիճակ ստեղծվել, մեզ համար կարող է շահեկան իրավիճակ ստեղծվել, եւ պետք է այդ ամենին ինչ-որ կերպ պատրաստ լինել։ Դա նաեւ թույլ կտա արցախահայության հետ կապված, մասնավորապես, սոցիալական հարցերը լուծել, Հայաստանում ինտեգրվելու, արցախահայության հավաքականությունը պահելու համար»,- ընդգծեց

Վահրամ Բալայանը։

Անդրադառնալով Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանի կողմից Արցախի Հանրապետության գոյության դադարեցման մասին հրամանագիրը չեղարկելու մասին հայտարարություններին՝ Բալայանն ասաց, որ հրամանագիրը իրավական տեսանկյունից ուժ չունի․ «Այդպիսի հրամանագիր լինել չի կարող։ Այն չունի իրավական հենք։ Իհարկե հնարավոր է Սահմանադրական դատարան դիմել՝ հրամանագրի սահմանադրականության հարցով։ Այդ հարցի շուրջ քննարկումները պետք է երկար ու կշռադատված լինեն»։

Անդրադառնալով այն դիտարկմանը Արցախի ընդդիմությունն է ընտրել Շահրամանյանին նախագահի պաշտոնում, եւ դրանով է պայմանավորված որ մինչեւ հիմա հրամանագիրը առոչինչ ճանաչելուն ուղղված քայլեր չեն ձեռնարկում, պատգամավորն արձագանքեց․

«Երբ Սամվել Շահրամանյանը նախագահ է ընտրվել, նա նաեւ նախընտրական մի փոքր ծրագիր էր ներկայացրել, որի հիմքում Արցախի անվտանգությունն ու ինքնորոշման իրավունքի պաշտպանությունն էր։ Ձայն տվողներն ի՞նչ տրամաբանությամբ կարող էին տրամադրված լինել, որ այսպիսի բան լիներ, այսինքն՝ նպատակն այն է եղել, որ հնարավորինս եղածը օգտագործել, շարունակել պահպանել Արցախի Հանրապետությունը։ Հրամանագիրը իմ քննարկման հարցը չէ, կարծում եմ՝ դա պետք է ստորագրողները ներկայացնեն, թե ինչ պայմաններում է դա եղել, չնայած որոշակի ենթադրություններ կարելի է անել, չնայած, որ ակնհայտ էր ադրբեջանաթուրքական կոալիցիայի կողմից Արցախի վրա ճնշումները։ Այդ ամենին դիմակայելը բարդ էր, եւ աշխարհն էլ լուռ էր, երկիրն էլ 9 ամիս շրջափակման մեջ էր, ծանր կացության մեջ էր բոլոր առումներով, Ստեփանակերտից որտեղ նայում էիր ադրբեջանական դրոշ էր, պատճառները շատ են»։

Վահրամ Բալայանի խոսքով՝  ՀՅԴ-ի համար սպասելի չէր նման բովանդակությամբ հրամանագիրը․ «Եթե սպասելի լիներ ԱՀ ԱԺ նախագահը դաշնակցական էր, եւ Ադրբեջանն անընդհատ պահանջում էր Արցախի պետական մարմինների լուծարում, այսինքն՝ եթե նման տրամադրություններ լիներ, ապա ԱԺ-ն նման որոշում կկայացներ, ինքը կինքնալուծարվեր, հենց օրինակ՝ ԱԺ նախագահը ասում էր՝ նման բան լինել չէր կարող, դա մերժվում էր»։

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի ելույթը օկուպացված Ստեփանակերտում Հայաստանի համար լավ բան չի խոստանում: Նման կարծիք է հայտնել Կարնեգի եվրոպական կենտրոնի փորձագետ Թոմաս Դե Վաալն իր X միկրոբլոգում՝ վերլուծելով Ալիևի հայտարարությունը։

Նրա կարծիքով, «դա զայրացած ելույթ է, որը խոսում է անցյալի դժգոհությունների մասին և ոչինչ չի ասում ապագայի կամ հաշտության մասին»:

«Ոչ մի ձիթենու ճյուղ չկա: Խորեոգրաֆիան դա է ընդգծում: Ալիևը կամուֆլյաժ համազգեստով Ստեփանակերտի/Խանքենդիի դատարկ հրապարակում: Ավելի ուշ Ալիևին նկարահանել են լքված փողոցներով և գրասենյակներով միայնակ քայլելիս: «#Ղարաբաղն առանց հայերի»-ի շատ նման ուղերձ՝ ադրբեջաներենով «ադրբեջանական ժողովրդին»:

Փորձագետն ուշադրություն է հրավիրում Ալիևի այն խոսքերի վրա, որ «Ադրբեջանի բոլոր բնակիչները փառաբանում են Ալլահին»։ «Այս «մենք»-ն այստեղ չի ներառում 3 շաբաթ առաջ փախած հայերին, և նրանց վերադառնալու կոչ չկա։

Սա շատ անձնական է հնչում, և ասես Ալիևը դեռ ուզում է հաշվեհարդար տեսնել, իր կարծիքով, 17 տարվա նվաստացման համար, երբ հայերը գերիշխող դիրքում էին: Դր համար նա ծաղրում է Ղարաբաղի հայ առաջնորդներին, ասելով, որ նրանք «թեյ են խմում» Ադրբեջանի բանտերում՝ «սպասելով արդարադատության»։

Դա նաև անձնական էր այն առումով, որ ելույթը համընկավ 2003 թվականին նախագահի պաշտոնում նրա առաջին երդմնակալության 20-ամյակի հետ: Միգուցե նույնիսկ սեպտեմբերյան ռազմական օպերացիան այս ամսաթվի հետ համընկավ։

Սա լավ բան չի հուշում Հայաստանի համար: Այստեղ ոչ մի նշան չկա այն բանի, ինչի կոչ են անում արևմտյան երկրները՝ Ալիևը պետք է սկսի Հայաստանին և Փաշինյանին վերաբերվել որպես գործընկերոջ, ոչ թե պարտված թշնամու։

Փոխարենը, դա հուշում է, որ Ալիևը դեռ հավատում է, որ լեգիտիմություն է ձեռք բերում հանրությունից՝ մոբիլիզացնելով հակահայկական տրամադրությունները: Եվ սրանք ուժեղ նշաններ են, որ նա շարունակելու է սպառնալ հենց Հայաստանին»։

Ղարաբաղի տարածքը վերջնականապես Ադրբեջանի մաս կազմեց այն ​​բանից հետո, երբ անցած տարի նոյեմբերին Պրահայում կայացած հանդիպման ժամանակ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարություն արեց, որով արմատապես փոխվեց Ղարաբաղի կարգավիճակը, այսինքն՝ այն որոշեց Ղարաբաղի կարգավիճակը։ Այս մասին հոկտեմբերի 13-ին, մամուլի ասուլիսում հայտարարեց ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը։

«Ինչ վերաբերում է նրան, որ Ղարաբաղի տարածքը  հիմա, ինչպես դուք ասացիք, փաստացի դարձել է Ադրբեջանի տարածք,ապա այն հիմա չի դարձել։ Այն վերջնականապես Ադրբեջանի մաս կազմեց այն ​​բանից հետո, երբ անցյալ տարի՝ նոյեմբերին,  Պրահայում կայացած հանդիպմանը վարչապետ Փաշինյանը հայտարարություն արեց, որն արմատապես փոխեց Ղարաբաղի կարգավիճակը, այսինքն՝  այն որոշեց Ղարաբաղի կարգավիճակը։ Հայաստանը ճանաչեց, որ Ղարաբաղը Ադրբեջանի Հանրապետության մաս է»,- ասել է ՌԴ նախագահը։

Ըստ նրա, նախորդ բոլոր տարիներին ամեն ինչ պտտվում էր նույն հարցի շուրջ՝ Ղարաբաղի կարգավիճակի շուրջ։

«Չմանրամասնեմ, բայց ուզում եմ ասել, որ նախորդ տասնամյակների ընթացքում մենք բազմիցս մոտ ենք եղել Ղարաբաղի շուրջ համաձայնության։ Ինչն է միշտ  խնդիր եղել․ պայմանավորվում  էին, որ պետք է հանրաքվե անցկացվի։ Բայց մի կողմն ասաց, որ չի կարող նշել այս հանրաքվեի ամսաթիվը։ Սա Ադրբեջանն է։ Որովհետև եթե ընթացիկ պայմաններում հանրաքվե անցկացվի, անկախ նրանից, թե երբ՝ վաղը, թե նույնիսկ 20 տարի հետո, հանրաքվեի արդյունքը պարզ կլինի։ Եվ դրա համար առաջարկվել էր  դա թողնել ապագա սերունդների որոշմանը։ Հայկական կողմը, ընդհակառակը, պնդում  էր հանրաքվեի օրը որոշել, իսկ այս հանրաքվեում որոշել Ղարաբաղի կարգավիճակը, քանի որ իրենք էլ ելնում էին նրանից, որ եթե նույնիսկ հանրաքվեն անցկացվեր 20 տարի հետո, ապա բնակչության ներկայիս կազմով, արդյունքն ակնհայտ կլիներ։ Սա էր խնդրի էությունը, ամեն ինչ սրա շուրջ էր պտտվում, սա էր կարգավիճակի որոշման հիմնական խոչընդոտը: Դե, իսկ հիմա, անցյալ տարի Պրահայում Հայաստանի ղեկավարությունը փակեց այս թեման և ասաց. Ղարաբաղը Ադրբեջանի մաս է, նույնիսկ նշեց քառակուսի կիլոմետրերի թիվը՝ վկայակոչելով 1991 թվականի պայմանագիրը, երբ նախկին միութենական հանրապետությունների պետական ​​սահմանները որոշվում էին Խորհրդային Միությունում հաստատված սահմանների համաձայն։ Վերջ։ Թեման փակված է։ Ուստի, երբ 2020 թվականի նոյեմբերին մենք պայմանավորվեցինք այդ տարածքում մեր խաղաղապահների ներկայության մասին, նախ՝  նրանց մանդատը մի բանի համար էր․ հրադադարի ռեժիմի մշտադիտարկումը։ Եվ երկրորդ՝ վերջնականապես որոշված ​​չէր Ղարաբաղի կարգավիճակը»,- ​​ընդգծել է ՌԴ նախագահը։

ԵԽ Խորհրդարանական վեհաժողովն ընդունեց «Հումանիտար իրավիճակը Լեռնային Ղարաբաղում» բանաձևը և համանուն խորհրդատվությունը։ Այս մասին ֆեյսբուքյան էջում հայտնել է  ՀՀ ԱԺ պատվիրակության ղեկավար Ռուբեն Ռուբինյանը:

«Բանաձևը դատապարտում է 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Լեռնային Ղարաբաղի դեմ Ադրբեջանի ռազմական գործողությունները։

Վեհաժողովը ֆիքսում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի գրեթե ամբողջ բնակչությունը լքել է իր հայրենիքը ֆիզիկական ոչնչացման վտանգի և Ադրբեջանի կառավարության երկարամյա հայատյաց քաղաքականության պատճառով։

Վեհաժողովը ֆիքսում է, որ առկա են էթնիկ զտումների իրականացման հիմնավոր կասկածներ։ Վեհաժողովը նշում է, որ էթնիկ զտումների իրականացումը՝ որպես ռազմական կամ մարդկության դեմ հանցագործություն, կարող է հանգեցնել անհատական քրեական պատասխանատվություն։

Վեհաժողովը կոչ է անում Նախարարների կոմիտեին ձեռնարկել Ադրբեջանի նկատմամբ մոնիտորինգային գործընթաց՝ հիմք ընդունելով ԵԽ անդամ երկրների կողմից ստանձնած հանձնառությունների կատարման վերաբերյալ 1994թ հռչակագիրը: Կոչ է անում Նախարարների կոմիտեի և Խորհրդարանական վեհաժողովի միջև լրացուցիչ համատեղ ընթացակարգ սկսել՝ ի պատասխան Ադրբեջանի կողմից կանոնադրական պարտավորությունների լուրջ խախտման: Հայտնում է, որ Ադրբեջանի՝ իր պարտավորությունների չկատարման պարագայում վեհաժողովն այլ ընտրություն չի ունենա, քան 2024թ. ԵԽԽՎ առաջին նստաշրջանի ընթացքում վիճարկել Ադրբեջանի պատվիրակության մանդատը (սա կնշանակի, որ Ադրբեջանի պատվիրակության մասնակցությունը ԵԽԽՎ-ում առնվազն ժամանակավորապես կդադարեցվի):

Վեհաժողովն անդրադառնում է վերջին երկու շաբաթում ավելի քան 100.600 հայերի կողմից Լեռնային Ղարաբաղը լքելու փաստին, արձանագրում դրա պատճառները՝ 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանի կողմից սկսված ռազմական գործողությունները և դրան նախորդած՝ Լաչինի միջանցքի արգելափակման հետևանքով ստեղծված ճգնաժամը։

Վեհաժողովը խորապես համոզված է, որ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության ողբերգական արտագաղթը չպետք է ընդունվի որպես նոր իրականություն։ Որպես Եվրոպայի խորհրդի անդամ երկիր՝ Ադրբեջանը պետք է պահպանի հավատարմություն կազմակերպության հիմնական արժեքներին և դրսևորի պատրաստակամություն՝ միջազգայնորեն ստանձնած պարտավորությունները կատարելու համար:

Վեհաժողովը հղում է կատարում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի 2023թ սեպտեմբերի 22-ին ընդունած որոշմանը` Ադրբեջանի նկատմամբ միջանկյալ միջոցների կիրառման վերաբերյալ, և կոչ է անում Ադրբեջանին անհապաղ կատարել դրանք:

Վեհաժողովը հասցեական կոչ է անում Ադրբեջանին ձեռնարկել անհապաղ գործողություններ՝ Լեռնային Ղարաբաղ հայ բնակչության վերադարձն ապահովելու և նրանց իրավունքները պաշտպանելու համար։

Վեհաժողովը կոչ է անում Ադրբեջանին ապահովել տարածաշրջանի հայկական մշակութային ժառանգության պաշտպանությունը։ Ադրբեջանին կոչ է արվում ազատ արձակել Լեռնային Ղարաբաղի բոլոր կալանավորված ներկայացուցիչներին, ինչպես նաև Ադրբեջանում պահվող բոլոր հայ ռազմագերիներին։

Բանաձևն անդրադառնում է իրենց հայրենիքից Լեռնային Ղարաբաղի հայերի բռնի տեղահանման հետևանքով առաջացած ծանր հումանիտար իրավիճակին և ընդգծում Հայաստանին աջակցելու անհրաժեշտությունը, այդ թվում՝ Եվրոպայի խորհրդի գործողությունների միջոցով։

Վեհաժողովը խորապես համոզված է, որ երկարամյա և ողբերգական հակամարտությունը կարող է լուծվել միայն խաղաղ ճանապարհով, երկխոսության և բարի կամքի միանշանակ ազդանշանների միջոցով, կիրառելի միջազգային իրավունքի հիման վրա՝ լիակատար հարգանք ցուցաբերելով այնտեղ ապրող յուրաքանչյուր մարդու իրավունքների նկատմամբ:

Վեհաժողովը կոչ է անում Ադրբեջանին անել ամեն ինչ, ցույց տալու համար հարևան Հայաստանի հետ խաղաղ ապրելու պատրաստակամությունը:

Վեհաժողովն ակնկալում է, որ և՛ Հայաստանը, և՛ Ադրբեջանը կհարգեն միմյանց տարածքային ամբողջականությունն ու ինքնիշխանությունը, ինչպես նաև սահմանների անձեռնմխելիությունը՝ հիմք ընդունելով 1991թ. Ալմաթիի հռչակագիրը:

Վեհաժողովը կոչ է անում բացել տարածաշրջանային կապուղիները` երկրների ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության հիման վրա և ազգային իրավասության շրջանակում:

Այս համատեքստում Վեհաժողովն ընդգծում է, որ Նախիջևանի հետ հնարավոր կապը չի կարող գործարկվել Հայաստանի կամքին հակառակ և ի վնաս Հայաստանի ազգային շահի:

Վեհաժողովն ակնկալում է Ադրբեջանի իշխանությունների համաձայնությունը՝ կազմակերպելու միջազգային կառույցների բարձր մակարդակի փաստահավաք այցեր։ Վեհաժողովը գտնում է, որ ի լրումն Եվրոպայի խորհրդի համապատասխան հաստատությունների և մարմինների տարածաշրջան մուտք գործելու հրատապ անհրաժեշտության, Ադրբեջանի իշխանությունները պետք է կանոնավոր կերպով ԵԽ գլխավոր քարտուղարին և Նախարարների կոմիտեին տրամադրի լիարժեք և մանրամասն տեղեկատվություն ձեռնարկված կամ նախաձեռնվելիք միջոցառումների վերաբերյալ, որոնք նախատեսված են պաշտպանելու և ընդլայնելու Կոնվենցիայով նախատեսված տարածաշրջանի հայերի իրավունքները և ազատությունները՝ ներառյալ նրանց անվտանգությունը, ովքեր վերադառնալու ցանկություն կդրսևորեն։

Խորհրդարանական վեհաժողովը հրավիրում է Նախարարների կոմիտեին հրատապ միջոցներ ձեռնարկել՝ հասցեագրելու Լեռնային Ղարաբաղի գրեթե ողջ հայ բնակչության արտագաղթը, նրանց վրա ազդող մարդասիրական ու մարդու իրավունքների ճգնաժամը, խորապես մտահոգված է իրավիճակով, որը էթնիկ զտումների բազմաթիվ կասկածներ է առաջացնում, ափսոսանք է հայտնում, որ Ադրբեջանը չի հարգել հակամարտությունը խաղաղ ճանապարհով կարգավորելու հանձնառությունը, որ ստանձնել է Եվրոպայի խորհրդին անդամակցելիս։

Վեհաժողովը պահանջում է, որ գլխավոր քարտուղարը և Նախարարների կոմիտեն հնարավորինս արագ կազմակերպեն Եվրոպայի խորհրդի փաստահավաք առաքելության այցը, որը նպատակ կունենա տեղում գնահատել և նախանշել ձեռնարկվելիք միջոցները՝ տեղի հայերի իրավունքները պաշտպանելու համար՝ ներառյալ նրանց, ովքեր ապաստան են գտել երկրից դուրս, և ապահովելու բոլոր նրանց անվտանգ վերադարձը, ովքեր վերադառնալու ցանկություն կունենան: Ողջունում է Միգրացիայի և փախստականների հարցերով Գլխավոր քարտուղարի հատուկ ներկայացուցչի փաստահավաք առաքելությունը Հայաստան՝ ստեղծված իրավիճակում Կազմակերպության կողմից տրամադրվելիք աջակցությունը գնահատելու համար:

Վեհաժողովը նշում է, որ աչալրջորեն հետևելու է Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից ձեռնարկվող միջոցառումներին և վերջինիս կողմից ստանձնած միջազգային պարտավորությունների կատարմանը»,- տեղեկացրել է նա։