Լեմկինի Ցեղասպանության կանխարգելման ինստիտուտը կարմիր` ամենաբարձր նախազգուշացումն է հայտարարել Ադրբեջանի համար, քանի որ առաջիկա օրերին և շաբաթներին այդ երկրի կողմից Հայաստան ներխուժման անհանգստացնող հավանականություն է տեսնում:

«Ադրբեջանը վաղուց է տենչում Հայաստանի հարավային Սյունիքի մարզը, որը ոչ վաղ անցյալում քննարկվում էր որպես վայր, որտեղով անցնելու էր Ադրբեջանի կողմից վերահսկվող «Զանգեզուրի միջանցքը» դեպի Նախիջևան:

Հաշվի առնելով տարածաշրջանում տեղի ունեցող վերջին քաղաքական զարգացումները, այդ թվում՝ 2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին ադրբեջանական ներխուժումն Արցախ և դրան հաջորդած տարածքի բռնազավթավումը, ինչպես նաև Թուրքիայում և Ադրբեջանում տարածված էնդեմիկ ցեղասպանական հայատյացությունը, մեծ ռիսկ կա, որ Ադրբեջանի ներխուժումը կարող է վերածվել ցեղասպանության:

Աշխարհին հիշեցնում ենք, որ ցեղասպանությունը միայն զանգվածային սպանությունների միջոցով չի արտահայտվում, ինչպես եղավ 2023 թվականի սեպտեմբերին Արցախի/Լեռնային Ղարաբաղի վերջին բռնազավթման ժամանակ: Ցեղասպանությունը կարող է արտահայտվել նաև կոտորածի, վայրագության և բնիկ տարածքներից բռնի տեղահանման միջոցով, երբ այդ գործողությունների հիմքում ընկած գաղափարախոսությունն ուղղված է ինքնության ամբողջական կամ մասնակի ոչնչացմանը։ 

Թեև Ադրբեջանի պաշտոնյաները վերջերս իրենց հեռու են պահում Սյունիքով անցնող «Զանգեզուրի միջանցքի» ծրագրից, այնուամենայնիվ, անհանգստանալու մի քանի պատճառ կա: Արցախի հայկական տարածքի դեմ Ադրբեջանի ագրեսիվ պատերազմից հետո, որը հանգեցրել է հայ խաղաղ բնակիչների դաժան սպանություններին և գրեթե ողջ հայ բնակչության բռնի տեղահանմանը, Ադրբեջանը հրապարակայնորեն իր հայացքն ուղղել է Հայաստանի ամենահարավային Սյունիքի մարզին, որը նա համարում է իր սեփական տարածք՝ այն անվանելով «Արևմտյան Ադրբեջան»…

Ամենասարսափելին այն է, որ Ադրբեջանը սկսել է ռազմական ուժեր կուտակել Հայաստանի հետ սահմանների երկայնքով, ներառյալ Նախիջևանի անկլավում (որը սահմանակից է Թուրքիային): Անցյալ շաբաթ Ադրբեջանը նաև  Թուրքիայի հետ համատեղ զորավարժությունների շարք է անցկացրել, ինչպես որ արել էր 2020 թվականի սեպտեմբերին Արցախ/Լեռնային Ղարաբաղ ներխուժելուց մի քանի շաբաթ առաջ: Վտանգի այս կարմիր նախազգուշացումները հուշում են, որ Ադրբեջանը, պատրաստվելով հնարավոր ներխուժման, միաժամանակ փորձում է ահաբեկել Հայաստանին, որպեսզի վերջինս զիջի տարածքներ և միջանցքի իրավունքները՝ այդպիսով փորձելով խուսափել ներխուժումից», — ասվում է հայտարարությունում:

ետդումայի ԱՊՀ գործերով, եվրասիական ինտեգրման և հայրենակիցների հետ կապերի հանձնաժողովի նախագահի առաջին տեղակալ Կոնստանտին Զատուլինն անդրադարձել է Հայաստանում տիրող իրավիճակին, Նիկոլ Փաշինյանի վարած քաղաքականությանը։

«Ինչ վերաբերում է Ադրբեջանին և Հայաստանին, իհարկե, հարցը կարգավորված չէ, քանի որ Ադրբեջանի ոչ բոլոր հավակնություններն են բավարարվել, ամեն ինչ չէ, որ իրականացվել է տարածաշրջանում։ Հայաստանի ներկայիս իշխանություններն ու Ադրբեջանի իշխանություններն իրականում միակարծիք են մի բանում՝ նրանք Ռուսաստանին դուրս են մղում տարածաշրջանից՝ Լեռնային Ղարաբաղի հետ կապված բոլոր իրադարձությունների, ղարաբաղյան պատերազմի արդյունքների և այլնի արդյունքում»,- ասել է Զատուլինը։
.
Ըստ նրա՝ Փաշինյանը այս դեպքում կվերաձևակերպի հայ ժողովրդի գիտակցությունը՝ Արևմուտքում դաշնակիցներ փնտրելու և Ռուսաստանի հանդեպ ատելություն առաջացնելու համար։

Սեպտեմբերի վերջին օրերի և հոկտեմբերի առաջին մի քանի օրերին Արցախում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին պաշտոնական ինֆորմացիայի բացակայության ֆոնին տարբեր ասեկոսեներ են շրջանառվում՝ իրականության հետ աղերս չունեցող, իրականությանը մոտ, սակայն ոչ ամբողջական։ InfoPort.am-ը արցախյան բարձրաստիճան աղբյուրներից ճշտել է ԱՀ-ում սեպտեմբերի վերջին-հոկտեմբերի սկզբին տեղի ունեցած իրադարձությունների ամբողջական պատկերը։

Եվ այսպես, ինչու բոլորի համար հանկարծակի ադրբեջանական կողմին ինքնակամ հանձնվեց Արցախի նախկին ԱԳ նախարար Դավիթ Բաբայանը, որը իր ֆեյսբուքյան գրառման մեջ այդ քայլը բացատրել էր «հայրենակիցներին ավելորդ տառապանքներ չպատճառելու հանգամանքով»։

Բանն այն է, որ Հակարիի կամրջից անցնելուց ադրբեջանական սահմանապահները Արցախի գրեթե բոլոր պաշտոնյաներին կանգնեցրել են և, ցույց տալով ԱՀ նախկին նախագահների, նախկին ԱԳ նախարար Դավիթ Բաբայանի, ԱԺ նախագահ Դավիթ Իշխանյանի, ինչպես նաև ՊԲ նախկին հրամանատար Լևոն Մնացականյանի նկարները, հարցրել նրանց գտնվելու վայրը։ Նրանցից որոշներին նույնիսկ պահել են անցակետում մի քանի ժամ՝ սպառնալով տանել Բաքու։

Իսկ արդեն սեպտեմբերի 28-ին լուրեր են տարածվել, որ Ադրբեջանը կարող է փակել Հակարիի կամուրջը, եթե նշված անձինք չհանձնվեն։ Դրանով պայմանավորված Բաբայանը որոշել է ինքնակամ հանձնվել ադրբեջանական կողմին, որպեսզի էվակուացիայի պրոցեսը չկանգնեցվի։ Ինչ վերաբերվում է Արցախի նախկին ռազմաքաղաքական ղեկավարությանը, նրանք այդ ընթացքում գտնվել են ԱՀ ՆԳ նախարար Կարեն Սարգսյանի առանձնատանը, միևնույն ժամանակ օգնելով ներկայիս կառավարությանը փոքրիշատե կառավարելի դարձնել էվակուացիայի պրոցեսը։

Նախկին ռազմաքաղաքական ղեկավարության ներկայացուցիչներից ոմանք, այդուհանդերձ, որոշել են դիմել ռիսկի և փորձել հատել Հակարիի կամուրջը, հաշվի առնելով, որ Ադրբեջանը «բարյացակամ է» գտնվել որոշների նկատմամբ և թողել է անցնեն անցակետով։ Դրանց թվում էր ՊԲ նախկին հրամանատար Լևոն Մնացականյանը։ Սակայն ինչպես նշեցինք, Մնացականյանը Ադրբեջանի կողմից հատուկ որոնվող անձանցից մեկն էր և ի տարբերություն ԱՀ ՊԲ այլ ղեկավարների ադրբեջանական կողմը նրան չի թողել հատել կամուրջը՝ առևանգել է և տարել Բաքու։

Ըստ InfoPort.am-ի տվյալների՝ Մնացականյանը ճանապարհին սրտի նոպա է ունեցել և Բաքվում վիրահատվել է։ Այդ իսկ պատճառով ի թիվս այլ պատանդառված ղեկավարների Ադրբեջանը չի հրապարակում Մնացականյանի լուսանկարները։ Ինչ վերաբերվում է նախկին նախագահներին և ԱԺ նախագահ Դավիթ Իշխանյանին, ապա վերջին օրերին նրանք տեղափոխվել էին Արցախում ՌԴ խաղաղապահների տեղակայման կենտրոնատեղի։ Այդ ողջ ընթացքում բանակցություններ են ընթանում նրանց անխոչընդոտ Հայաստան տեղափոխելու շուրջ։

Ավելին՝ InfoPort.am-ի աղբյուրի հավաստմամբ՝ խաղաղապահների հրամանատարը հենց Մոսկվայից ամենաբարձր մակարդակով հրահանգ է ստանում ԱՀ նախկին նախագահներին Արցախից ամեն գնով դուրս բերելու վերաբերյալ։ Խաղաղապահների հրամանատարությունը որոշում է նախագահներին դուրս բերել Արցախից ուղղաթիռով, սակայն վերջին պահին ադրբեջանական կողմը կապվում է նրանց հետ և հաղորդում, որ չի երաշխավորում թռիչքի անվտանգությունը։ Այսպիսով թռիչքը չեղարկվում է։

Սակայն Ադրբեջանը մինչև վերջին պահը մանեվրում է՝ խոստանալով անվտանգ երթուղի տրամադրել Արցախում մնացած ՆԳ նախարար Կարեն Սարգսյանին, նրա ղեկավարած նախարարության աշխատակիցներին, հոգևորականներին, ԱԱԾ տնօրեն Արարատ Մելքումյանին, պետնախարար Արթուր Հարությունյանին և մի քանի ղեկավար անձանց՝ պայմանով, որ նրանց Արցախից դուրս գալու հաջորդ իսկ օրը անվտանգ երթուղի կտրամադրվի նաև նախագահներին։

Սակայն Հակարիի կամրջի մոտ, դրժելով խոստումը, ադրբեջանական կողմը ձերբակալում է Հարությունյանին, Սարգսյանին, Մելքումյանին և ևս երեք պաշտոնյայի՝ սպառնալով տանել նրանց Բաքու։ ԱՀ ղեկավարության հետ բանակցություններից հետո ադրբեջանական կողմը ի վերջո համաձայնում է պատանդառված պաշտոնյաներին տեղափոխել Ստեփանակերտ, սակայն ազատ չի արձակում։ Ադրբեջանի ԱԱԾ ներկայացուցիչները պայման են դնում՝ կամ Արցախի նախագահները և ԱԺ նախագահ Դավիթ Իշխանյանը հանձնվում են, կամ իրենց մոտ եղած վեց պաշտոնյաները տեղափոխվում են Բաքու՝ միևնույն ժամանակ ակնարկելով, որ հետագայում միևնույն է կձերբակալվեն նաև երեք նախագահները և ԱԺ նախագահը, քանի որ Ստեփանակերտում մնում են միայնակ։

Ստեղծված իրավիճակում նախագահները ու ԱԺ նախագահը որոշում են հանձնվել, ինչի դիմաց Բաքուն ազատ է արձակում վեց պաշտոնյաներին և ապահովում նրանց անվտանգ տրանսֆերը Հայաստան։ Նախագահների հանձնման դիմաց Բաքուն համաձայնում է նաև ապահովել ԱՀ ՊԲ գործող հրամանատար Կամո Վարդանյանի անխոչընդոտ վերադարձը ՀՀ։ Ինչ վերաբերվում է գործող նախագահ Սամվել Շահրամանյանին, ապա Բաքուն ի սկզբանե նրա անձով հետաքրքրված չի եղել։

Ես ահազանգել եմ, որ տեղեկություններ ունեմ Լեւոն Մնացականյանին Բաքվի բանտում սպանելու մասին և կոչ եմ արել Կարմիր խաչին, ԵՄ գրասենյակին, դեսպանատներին, ՀՀ ՄԻՊ-ին ճշտել այդ լուրը՝ հաստատել կամ հերքել այդ փաստը։ Այս մասին «Փաստինֆոյի» հետ զրույցում ասաց պահեստազորի գնդապետ, ազատամարտիկ Վոլոդյա Հովհաննիսյանն՝ ընդգծելով, որ տեղեկություններն իրեն են փոխանցել Արցախի Պաշտպանության բանակի նախկին սպաները։

«15 օր առաջ Մնացականյանը խոսել է իր ընտանիքի հետ, եղել է շատ ընկճված ձայնով։ Հիմա սպաների շրջանում լայն տարածում է ստացել այն տեղեկությունը, որ Մնացականյանին ծեծելով սպանել են։

Ես միայն կոչ եմ անում ճշտել այս տեղեկությունը»,- ասել է պահեստազորի գնդապետն՝ ավելացնելով, որ Մնացականյանը արցախյան 3 պատերազմ հաղթանակած հերոս է ու նրան դա չի ներվում, նա երկար տարիներ պաշտպանության բանակի հրամատարն է եղել, ապա՝ շտաբի պետը։

«2016 թ-ի պատերազմում նա թուրքերին ջարդել է ու դա իրեն չի ներվում։ Ընդ որում՝ տեղեկություններ կան անգամ, որ 2016 թ-ին զոհված ադրբեջանցիների ազգականներին են հրավիրել, որ նրանք ծեծեն Լևոն Մնացականյանին, սա, իհարկե, տեղեկություն է, բայց ես ակնկալում եմ, որ այս ահազանգից հետո այդ լուրերը կճշտվեն»,- նշել է Վլ. Հովհաննիսյանը։

Նրա խոսքով՝ պետությունը լքել ու դավաճանել է իր հերոսներին։ «Այս ահանզանգով փորձում եմ մարդկանց ուշադրությունը հրավիրել այս խնդրին։ Տա աստված, որ Մնացականյանը ողջ լինի, սակայն, եթե անգամ դա այդպես չէ, ես հույս ունեմ, որ մենք կպայքարենք մյուսների համար ու ցույց կտանք, որ մեր ժողովուրդն այլևս ամորձատված ոչնչություն չէ ու կարող է պայքարել իր հերոսների համար։ Հույս ունեմ, որ մենք կկարողանանք պաշտպանել մեր հայրենակիցներին, որպեսզի Ադրբեջանն իմանա, որ նրանք անտեր չեն ու ինչ ուզենան՝ կանեն նրանց հետ։ Ամեն դեպքում՝ իմ մասնավոր կարծիքն այն է, որ Լևոն Մնացականյանն այլևս չկա»։

Վլ.Հովհաննիսյանի տեղեկություններով՝ Բաքվում խոշտանգվում է նաև Արցախի ԱԳ նախկին նախարար Դավիթ Բաբայանը։ «Նրա հակաադրբեջանական հայտարարությունները բոլորին են հայտնի, դրանք իր նկատմամբ մեծ ատելություն են առաջացրել Ադրբեջանում»։

Հարցին, թե ինչ տեղեկություններ կան մյուս բարձրաստիճան պաշտոնյաների վիճակի մասին՝ նա պատասխպանեց, որ Բակո Սահակյանի հետ կապված տեղեկություններ կան, որ նրան պարտադրում են կարդալ իրեն հրամցվող ինչ-որ տեքստ։

«Մյուսների մասով տեղեկություն չկա։ Գիտեմ, որ հայ գերիների մեծ մասը սպանված է, 253 գերիներից Ադրբեջանը միայն հայտարարում է, որ ունեն 39 գերի, սա նշանակում է, որ մյուսների հետ կապված տեղեկություն չկա։

Մեր գերիներով այլևս ոչ մեկ չի զբաղվում, ոչ պետությունը, ոչ եվրոպական դեսպանները, ոչ ոք»։

Անդրադառնալով Ադրբեջանի ՄԻՊ-ի հավաստիացումներին, թե Արցախի նախկին ղեկավարության իրավունքները պահպանվում են՝ Հովհանիսյանն ասաց, որ ինքը սպասում է միջազգային կազմակերպությունների դեսպանատների արձագանքին։

Սեպտեմբերի 19-ի ուշ երեկոյան Հայկ Խանումյանը զանգահարել է ինձ, հայտարարել, որ Սամվել Բաբայանը պատրաստ է վերցնել իշխանությունը, կանգնեցնել ռազմական գործողությունները և գնալ բանակցությունների՝ ադրբեջանական կողմի հետ։ Ես իրեն առաջարկել եմ, որ Սամվել Բաբայանը ներկայացնի իր տեսլականը, ծրագիրը, եթե դա մեզ համար ընդունելի լինի, պատրաստ եմ գնալ այդ քայլերին։ Նա ասաց՝ ոչ, իշխանությունը պետք է հանձնվի Բաբայանին և Բաբայանը պետք է  իրականացնի մնացած գործողությունները։ Այս մասին Արցախի Հանրային ՀԸ հարցազրույցում ասաց Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանը՝ անդրադառնալով Սամվել Բաբայանի այն պնդմանը, թե ինքը միջնորդավորված բանակցել է ադրբեջանական կողմի հետ, և ռազմական գործողություններից խուսափելու տարբերակ կա այն դեպքում, եթե Արցախում իշխանությունը հանձնվի իրեն, ադրբեջանական կողմի հետ էլ ինքը բանակցի։ 

«Ճիշտն ասած, ինձ համար այդ առաջարկը տարօրինակ էր, բայց, չնայած դրան, նաև իմանալով, թե հետագա ինչ ազդեցություն կարող է ունենալ այդ խոսակցությունը, ինչպես կարող է մեկնաբանվել, ես կապ եմ հաստատել ադրբեջանական կողմի՝ մեզ հետ աշխատող պատասխանատուի հետ և փորձել եմ ճշտել, թե արդյոք կա՞ Արցախում այլ թեկնածու, ում հետ իրենք պատրաստ են վարել բանակցություններ, քանի որ Արցախում կային կարծիքներ, որ կարող է՝ Սամվել Բաբայանը կամ Վիտալի Բալասանյանը ավելի ընդունելի թեկնածուներ լինեն՝ որպես բանակցող։ Ադրբեջանական կողմից ստացել եմ բացասական պատասխան, և ինձ համար պարզ դարձավ, որ դա արկածախնդրություն էր»,- նշեց նա:

Թե ինչ փաստաթղթի շուրջ էր բանակցում Սամվել Բաբայանը՝ Շահրամանյանը չի տեսել, նշում է, որ առաջարկել է Բաբայանին՝ ներկայացնել տեսլականը: 

«Ինքն ասել է, որ 23 կետանոց ինչ-որ փաստաթուղթ է, որի հիմնական մասը ադրբեջանական կողմի համար ընդունելի է, եւ երեք կետի վերաբերյալ պետք է քննարկումներ իրականացվի: Բայց ես այդ փաստաթուղթը այդպես էլ չեմ տեսել, նաեւ չեմ տեսել իմ ընտրվելուց հետո: Այդ խոսակցությունը նաեւ առաջացել է նաեւ ԱԺ-ում հայտնի 6-ժամյա քննարկումների ընթացքում, եւ այնտեղ էլ Սամվել Բաբայանը նշել է, որ բանակցում է ադրբեջանական կողմի հետ: Ես տեղյակ չեմ՝ այդ փաստաթղթում ինչ է նշված, տեղյակ եմ միայն իր կողմից ներկայացված համացանցում եղած տեղեկություններից, որ բանակցում են ավտոնոմիայի ինչ-որ կարգավիճակ Արցախի համար»,- նշեց Շահրամանյանը

«Հենակետ» վերլուծական կենտրոն ներկայացրել է համառոտ տեղեկություններ նախորդ շաբաթվա ժամանակամիջոցում Իրանի հետ կապված կարևոր իրադարձությունների մասին.

Իրանի ռազմական ոլորտի վերաբերյալ իրադարձություններ

• Իրանի փոխարտգործնախարարը հայտարարել է, որ այլևս բալիստիկ հրթիռների ոլորտում որևէ սահմանափակում չունեն։ Թվիթերյան իր էջում արած գրառման մեջ Ալի Բաղերի Քանին նշել է. «Հոկտեմբերի 18-ից, ԱԽ 2231 բանաձևի համաձայն, դադարեցվել են բոլոր սահմանափակումները, որոնք  բալիստիկ հրթիռների ոլորտում անարդարացիորեն սահմանվել էին Իրանի նկատմամբ»:

• Անվտանգության խորհրդի 2231 բանաձևի դրույթների հիման վրա՝ JCPOA-ի հաստատումից 8 տարի անց, ՄԱԿ-ի սահմանափակումները Իրանի բալիստիկ հրթիռների ծրագրի, ինչպես նաև նավթի ֆինանսական պատժամիջոցների և Իրանի միջուկային ծրագրի հետ կապված անձանց նկատմամբ վերացվեցին հենց 2023 թվականի հոկտեմբերի 18-ին։

• Իրանը հակօդային պաշտպանության միջոցների արդիականացման ծրագրերի շրջանակում փորձարկել է «Karran» մարտական ԱԹՍ ի կատարելագործված տարբերակը։

• Միացյալ Նահանգների  Մերձավոր Արևելքում տեղակայված ռազմաբազաները մեկ շաբաթվա ընթացքում 13 հարձակում է կրել Մերձավոր Արևելքում իրանամետ ուժերի կողմից։ «Հոկտեմբերի 17-ից հոկտեմբերի 24-ն ընկած ժամանակահատվածում ԱՄՆ-ի և կոալիցիայի ուժերը առնվազն տասը անգամ հարձակման են ենթարկվել Իրաքում և երեք անգամ՝ Սիրիայում՝ չվերադարձող հարվածային անօդաչու թռչող սարքերի և հրթիռների համակցությամբ», — հայտնել է Պենտագոնի խոսնակ Պատրիկ Ռայդերը: Ռայդերը հարձակումների համար մեղադրել է Իրանի հետ կապված խմբերին, որոնք սրվել են Գազայի հատվածում հակամարտության ֆոնին:

• Guardium հաքերային խումբը և Nazaat կոմիտեն ՀԱՄԱՍ-ին տրամադրել են 5 տերաբայթ սիոնիստական   տեղեկատվություն՝ ի պատասխան պաղեստինյան ճնշված ժողովրդի դեմ Իսրայելի հանցագործությունների, ինչպես նաև 750,000 իրանցիների բանկային տվյալների հրապարակման։

• Իրանն ունի ամենամեծ և բազմազան հրթիռային զինանոցը Մերձավոր Արևելքում։  Իրանի հրթիռային ուժը հզոր գործիք է Իրանի հզորության պրոյեկցիայի համար և վստահելի սպառնալիք տարածաշրջանում ԱՄՆ զինված ուժերի և գործընկերների համար։

• ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի քարտուղարությունը, նոտա հղելով ՄԱԿ-ի անդամ երկրներին, հայտարարեց Իրան հրթիռային տեխնոլոգիաների արտահանման և ներմուծման սահմանափակումների պաշտոնական դադարեցման մասին։

Իրանի ներքաղաքական զարգացումների մասին

• Իրանի նավթի նախարարը հայտարարել է հարավային Ֆարս նահանգում գազի խոշոր հանքավայրի հայտնաբերման մասին։ Շիրազ նահանգի կատարած այցի ժամանակ նախարարը հայտարարել է, որ Լամերդ քաղաքում հայտնաբերված չոր գազի հանքավայրը պարունակում է մոտ 623 միլիարդ խորանարդ մետր բնական գազ: Դա Իրանում երբևէ հայտնաբերված չոր գազի ամենամեծ հանքավայրն է։ Ըստ Օուջիի՝ ոլորտի զարգացումը հսկայական տնտեսական փոփոխություն կստեղծի Ֆարս նահանգում։

• Իրանը 9 մլն դոլարի կատալիզատոր է արտահանել Ռուսաստան.հայտնել է Իրանի նավթի փոխնախարարը։

• Իրանի արդարադատության ներկայացուցիչը  հերքում է Ադրբեջանի դեսպանատան վրա հարձակում գործած տղամարդու մահապատիժը. գործը նախաքննական փուլում է։

• Իրանական Կարմիր մահիկի ղեկավարը հայտնել է, որ Իրանի կողմից առաջարկվող 200 տոննա օգնությունը «շուտով» հասել է Եգիպտոս, և Իրանը շահագրգռված է Գազայի հատվածի մոտ դաշտային հիվանդանոց կառուցելով՝ ամենածանր հիվանդներին բուժելու համար։ Իրանն ավելի շատ օգնություն է ուղարկում Գազա, քան բոլոր մյուս երկրները միասին վերցրած, բացի Եգիպտոսից:

• Իրանը 450 տոննա մարդասիրական օգնություն է ուղարկել Աֆղանստանի երկրաշարժից տուժած շրջաններ։

• Իրանցի ներդրողները Աստրախանում բեռնափոխադրող ընկերություն են ստեղծել։ Իրանցի ներդրողները, ովքեր PJSC Astrakhan Port-ի հիմնադիրներն են, որոշել են Աստրախանում նավային ընկերություն ստեղծել՝ նավափոխադրումը զարգացնելու նպատակով։

Տարածաշրջանային ծրագրերի մասին

•  ԱՄՆ հետախուզության նախնական գնահատականները ցույց են տալիս, որ Իրանի առաջնորդները զարմացած էին շաբաթ օրը ՀԱՄԱՍ-ի հարձակումից, չնայած տեղյակ էին մոտալուտ արշավի մասին:  Թեհրանը տեղեկացվել է «առանց ճշգրիտ ժամանակի և չափի», պարզաբանում է ամերիկյան հետախուզությունը։

• The Washington Post. Հրատարակության աղբյուրների համաձայն՝ ԱՄՆ ֆինանսների փոխնախարար Ադեուալ Ադեյեմոն դեմոկրատ կոնգրեսականներին հայտնել է, որ «ամերիկյան պաշտոնյաները և Կատարի կառավարությունը պայմանավորվել են Իրանին թույլ չտալ հումանիտար օգնության 6 միլիարդ դոլարի հաշիվն օգտագործել՝ Իսրայելի վրա Համասի հարձակման լույսի ներքո»:  Հիշեցնենք, որ օգոստոսի 10-ին հայտնի դարձավ, որ ԱՄՆ-ն ու Իրանը պայմանավորվել են գերիների փոխանակման շուրջ։  Գործարքի շրջանակներում Իրանին հասանելի կլինի 6 միլիարդ դոլարը, որը սառեցվել է Հարավային Կորեայի բանկային հաշիվներում՝ ԱՄՆ պատժամիջոցների պատճառով: Ավելի վաղ հաղորդվում էր, որ Թեհրանը հասանելիություն կստանա այդ ակտիվներին՝ Իրանի և ԱՄՆ-ի միջև համաձայնագրերի փոխանակման համաձայնագրերի շրջանակներում։

• Վաշինգտոնը Թեհրանին տեղեկացրել է իր մտադրությունների լրջության մասին ոչ պաշտոնական ուղիներով՝ երրորդ երկրների, մասնավորապես՝ Քաթարի միջոցով, Bloomberg-ին հայտնել է ամերիկյան աղբյուրը։  ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմն հայտնում  է, որ նավեր է ուղարկել Արևելյան Միջերկրական ծով՝ զգուշացնելու Իրանի դաշնակիցներին, ինչպիսիք են լիբանանյան շիական «Հեզբոլլահ» շարժումը, չմիջամտել պաղեստինա-իսրայելական հակամարտությանը:

• Իրանը սպառնացել է Իսրայելին, որ Գազայում ցամաքային ռազմագործողության դեպքում ստիպված կլինի միջամտել։ Այս մասին հայտնում են ամերկյան Axios պարբերականի երկու աղբյուրները։ Ըստ պարբերականի՝ այդ ուղերձը Իրանի արտգործնախարար Հ. Ամիր Աբդոլահյանին փոխանցել է ՄԱԿ Մերձավոր Արևելքի հատուկ ներկայացուցչի միջոցով Բեյրութում։

• Իրանի արտգործնախարարը Քաթարում հանդիպել և բանակցություններ է վարել ՀԱՄԱՍ-ի առաջնորդի հետ. կողմերը քննարկել են ռազմական իրավիճակը պաղեստինա-իսրայելական հակամարտության սրման ժամանակ, հաղորդում է Tasnim գործակալությունը։ Ավելի վաղ Իրանի արտգործնախարար Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահյանը շրջագայել է Մերձավոր Արևելքի երկրներով՝ Իրաք, Լիբանան և Սիրիա։  Վերջին երկու երկրներում իրանցի դիվանագետը բանակցություններ է վարել պաշտոնյաների, ինչպես նաև լիբանանյան «Հեզբոլլահ» խմբավորման ղեկավար Հասան Նասրալլայի հետ, որի ընթացքում քննարկել է Գազայի հատվածում տիրող իրավիճակը։

• Ռուսաստանն ու Իրանը մինչև 2024 թվականի մարտը կզրոյացնեն մաքսատուրքերը. «Իրանի և եվրասիական երկրների միջև հարաբերությունների առևտրային զարգացման հետ մեկտեղ օպերատորների խնդիրները մաքսային, սակագների և մրցակցային շուկայի ոլորտում կլուծվեն մինչև տարեվերջ [պարսկական օրացույցի համաձայն՝ ավարտվում է 2024 թվականի մարտի 19-ին», — հայտնել  է Իրան-Ռուսաստան համատեղ առևտրի պալատի անդամ Քամբիզ Միրկարիմին: Նրա խոսքով, ազատ առևտրի համաձայնագրի իրականացման ենթակառուցվածքը ստեղծվում է արագ տեմպերով իրանցի և ռուս բանակցողների միջև փոխըմբռնման բարձր մակարդակի շնորհիվ։ Հոկտեմբերի 20-ին Բելառուսի կառավարության մամուլի ծառայությունը հայտնել է, որ մինչև այս տարվա վերջ նախատեսվում է ստորագրել Եվրասիական տնտեսական միության և Իրանի միջև ազատ առևտրի մշտական   պայմանագիր։

• Ռուսաստանի Դաշնության վարչապետն ակնկալում է մինչև տարեվերջ Իրանի և ԵԱՏՄ-ի միջև ԱԱԳ համաձայնագրի ստորագրումը։

• Իրանի արտգործնախարար հայտարարել է, որ  Բրիտանյան վերադարձրել է  իրանական  390 միլիոն ֆունտ ստերլինգի հասնող ակտիվները։

• Ադրբեջանի, Հայաստանի, Իրանի, Ռուսաստանի և Թուրքիայի ԱԳ նախարարները հոկտեմբերի 23-ին Թեհրանում հանդիպել են «3+3» ձևաչափի շրջանակներում։

•  «Հյուսիս-Հարավ» միջազգային տրանսպորտային միջանցքը հետաքրքրություն է ներկայացնում Բելառուսի համար։  Այս մասին հայտարարել է Բելառուսի տրանսպորտի և կապի նախարար Ալեքսեյ Լյախնովիչը։

• Սաուդյան Արաբիայում հանդիպել են Ադրբեջանի և Իրանի արտաքին գործերի նախարարներ Ջեյհուն Բայրամովը և Հոսեյն Ամիր Աբդոլլահիանը. ի թիվս այլ հարցերի` քննարկվել է նաև հայ — ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորմանն առնչվող հարցեր։

• Հայաստանն ու Իրանը համաձայնագիր են ստորագրել Իրանին սահմանակից Ագարակ քաղաքից մինչև Քաջարան քաղաք (32 կմ) Հյուսիս-Հարավ միջանցքի ամենահարավային հատվածի կառուցման մասին։ 

• Նիգերիայի շիա առաջնորդ Շեյխ Իբրահիմ Զաքզաքին Թեհրան է ժամանել Նիգերիայի կառավարության կողմից իր նկատմամբ սահմանված տնային կալանքի ավարտից հետո իր երկրորդ արտասահմանյան այցով:

«Հայաստանի իշխանությունը փորձում է բոլոր հնարավոր մակարդակներում պառակտել արցախցիներին, հիմնական նպատակն է արցախցիների հնարավոր ընդվզումն առավելագույնս թուլացնել։ Այդուհանդերձ, կարող եմ վստահեցնել, որ առնվազն իմ շրջապատում բոլորը պատրաստակամ են իրենց բողոքի ձայնն արտահայտելուն, դավաճաններին, հայ ազգի թշնամիներին հեռացնելուն»,- «Հարցեր կան» հաղորդմանն ասել է հասարակական գործիչ Արեգա Հովսեփյանը։  

«Շատ-շատերն ինձ մոտենում, հարցնում են՝ ինչու հանրահավաք չկա, որ մասնակցենք։ Չեն ասում՝ մենք կազամակերպենք, որովհետև շատ արցախցիներ դրա փորձը չունեն։ Ապրելով Արցախում՝ իրենք այդկերպ էին տեսնում իրենց պայքարը, փողոցային պայքարը մի փոքր խորթ է արցախցիների համար, այդուհանդերձ, իրենք սպասում են բողոքի ակցիաների։

Հանրահավաքներ, այո, անպայման պիտի լինեն, պարզապես մի փոքր պետք է համբերել, տնային աշխատանք անելու խնդիր կա, պետք է փորձել մարդկանց միավորել, տարբեր խմբերի միջև սինխրոնացնել աշխատանքը, որպեսզի մեր ոչ բռնի պայքարը համակարգված լինի, արդյունք տա»։

Արեգա Հովսեփյանի գնահատմամբ՝ իշխանությունը շատ լավ գիտի, որ արցախցիների ծանրակշիռ մասը դեմ է իրենց, մեծ մասը ագրեսիվ է տրամադրված, և դրա համար է, որ ջանք չեն խնայում արցախցիներին պառակտելու՝ անգամ այսպես կոչված աջակցության ծրագրերի համար են անհասկանալի չափանիշներ սահմանում, որ ներքին ընդվզում լինի։

«Հայաստանի իշխանության՝ արցախցիների կարիքները հոգալու հարցում անգործությունը պատահական չէ, դա էլ համարում եմ Ալիևի հետ սինխրոն աշխատանքի հետևանք, Ալիևը դեմքը փրկելու խնդիր ունի, Արցախի ամբողջությամբ հայաթափումն Ալիևի հեղինակությանը լուրջ վնաս է հասցրել, հետևաբար, Հայաստանի իր գործընկերը՝ Փաշինյանը, պիտի ամեն ինչ անի, որ արցախցիների համար Հայաստանում մաքսիմալ վատ պայմաններ ապահովի, որպեսզի արցախցիների մի մասն ասի՝ այստեղ հնարավոր չէ, ստիպված ենք վերադառնալ»։

Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ տեսանյութում

Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ Վահան Կոստանյանն արձագանքել է Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովի այն հայտարարությանը, թե Հայաստանն ու Ադրբեջանը կարող են իրենց բախտը փորձել և բանակցել արևմտյան հարթակներում, սակայն Խորհրդային միության ժամանակներից մնացած քարտեզները, որոնք կարող են որպես հիմք ծառայել երկու երկրների միջև սահմանազատման համար, միայն Ռուսաստանի մոտ կան։ 

Վահան Կոստանյանը լրագրողների հետ ճեպազրույցում նշել է, որ Խորհրդային միության 1974-1978 թվականների քարտեզները միջնորդները հայկական և ադրբեջանական կողմերին տրամադրել են։

«1974-1978 թվականների քարտեզները, որոնց մասին խոսվում է, կան․ և՛ հայկական կողմն է ծանոթ դրանց, և՛ ադրբեջանական կողմը: Այդ քարտեզները տարբեր միջնորդների կողմից տրամադրվել են կողմերին»,- ասաց Կոստանյանը։

Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարության մամուլի քարտուղար Այխան Հաջիզադեն պատասխանել է տեղական լրատվամիջոցների հարցին՝ կապված Ֆրանսիայի մշակույթի նախարար Ռիմա Աբդուլ Մալակի՝ Հայաստանում հնչեցրած հայտարարության հետ։

Հիշեցնենք, որ Մալակն ասել էր, որ Լեռնային Ղարաբաղում գտնվող հայկական պատմամշակութային ժառանգության պաշտպանության հարցը միջազգային հարթակներում բարձրաձայնելու համար ֆրանսիական կողմը պատրաստ է ներդնել առավելագույն ջանքեր: Ֆրանսիայի Հանրապետության մշակույթի նախարարը նշել է, որ իրենք պաշտոնական հայցով դիմել են ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին, որպեսզի վերջինս թույլտվություն ձեռք բերի այցելելու Լեռնային Ղարաբաղ և արձանագրելու բոլոր պատմամշակութային նմուշները՝ դրանք նույնականացնելու համար:

Հաջիզադեն ֆրանսիացի նախարարին մեղադրել է «կողմնակալության» համար:

«Ադրբեջանը քաջ գիտակցում է «իր տարածքում» (չակերտները՝ Tert.am) գտնվող բոլոր մշակութային և պատմական հուշարձանների պաշտպանության կարևորությունը և, մասնավորապես, իր պարտավորությունները այս համատեքստում։ Ֆրանսիան, որպես այլ ժողովուրդներին պատկանող պատմամշակութային արժեքները օտարած երկիր, բարոյական իրավունք չունի նման հարցեր բարձրացնելու։ Պնդումները, որ մշակութային և պատմական հուշարձանները վտանգի տակ են գտնվում Ադրբեջանի «հակաահաբեկչական» (չակերտները՝ Tert.am) միջոցառումներից հետո, «անհիմն են» (չակերտները՝ Tert.am), ինչը հաստատվել է տարածաշրջանում ՄԱԿ-ի երկու առաքելությունների կողմից», — ասել է Ադրբեջանի ԱԳՆ ներկայացուցիչը։

Նա հավելել է, որ «Ադրբեջանի տարածքում» (չակերտները՝ Tert.am) գտնվող մշակութային ժառանգությունը ներկայացնում է «ադրբեջանցի ժողովրդի մշակութային բազմազանությունը» (չակերտները՝ Tert.am) , որը Ադրբեջանը գնահատում և պաշտպանում է անկախ դրա ծագումից, աշխարհիկ կամ կրոնական պատկանելությունից։

«Մենք ևս մեկ անգամ կոչ ենք անում ֆրանսիական կողմին չմիջամտել «Ադրբեջանի ներքին գործերին» (չակերտները՝ Tert.am) և վերջ դնել նման «սադրիչ» (չակերտները՝ Tert.am) հայտարարություններին»,- ասել է Հաջիզադեն՝ մեկնաբանելով Ֆրանսիայի մշակույթի նախարարի հայտարարությունը։

Հիշեցնենք, որ Ֆրանսիայի մշակույթի նախարարը Երևանում նաև ասել էր, որ Ֆրանսիայի մշակույթի նախարարը տեղեկացրել է՝ պատվիրակության կազմում են նաև հակամարտությունների գոտիներում ժառանգության պաշտպանության միջազգային դաշինքի՝ ALIPH-ի ներկայացուցիչները, որոնք զբաղվում են պատմամշակութային ժառանգության պահպանման հարցերով: Ֆրանսիայի կառավարության տրամադրած ֆինանսական միջոցներով ALIPH ասոցիացիան կարողացել է արբանյակային տարբեր պատկերներ, լուսանկարներ նույնականացնել, և արդեն ձևավորվել է Լեռնային Ղարաբաղում մնացած ժառանգության տվյալների բազան:

ՀՀ ԱԺ փոխնախագահ Հակոբ Արշակյանը ելույթ է ունեցել Միջխորհրդարանական միության 147-րդ վեհաժողովում: Իր ելույթում ԱԺ փոխնախագահը նշել է.

Տիկի’ն նախագահող,

Ձերդ գերազանցություննե’ր, խորհրդարանների նախագահնե’ր,

Հարգելի’ գործընկերներ,

Տիկնա’յք եւ պարոնա’յք,

Ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել մեր անգոլացի գործընկերներին` վեհաժողովի հրաշալի կազմակերպման եւ բոլոր պատվիրակների հանդեպ ցուցաբերած ջերմ հյուրընկալության համար:

Կայուն զարգացման 16-րդ նպատակը նվիրված է խաղաղ ու ներառական հասարակությունների խթանմանը` բոլորի համար ապահովելով արդարության հասանելիություն, կառուցելով արդյունավետ, հաշվետու եւ ներառական ինստիտուտներ բոլոր մակարդակներում, սակայն աշխարհում շարունակվող եւ նոր կատաղի հակամարտությունները վտանգում են դեպի խաղաղություն տանող ճանապարհն ու 16-րդ նպատակին հասնելը: 2022 թվականին ականատես եղանք հակամարտությունների պատճառով քաղաքացիական անձանց մահվան դեպքերի ավելի քան 50 տոկոս աճի` առաջին անգամ Օրակարգ-2030-ի ընդունումից հետո:

Զինված բռնությունների եւ անապահովության բարձր մակարդակը կործանարար ազդեցություն ունի երկրի զարգացման վրա:

Հարգելի’ գործընկերներ,

Խոսելով խաղաղության եւ արդարության մասին` թույլ տվեք ներկայացնել Հարավային Կովկասում տիրող իրավիճակը:

Ցավոք, սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը եւս մեկ լայնամասշտաբ ագրեսիա սկսեց Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի դեմ` խախտելով միջազգային իրավունքն ու 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը, որը ստորագրել էր:

Այդ ռազմական հարձակումը ցույց տվեց, որ նպատակը Լեռնային Ղարաբաղի հայերի էթնիկ զտումն ավարտին հասցնելն էր, ինչպես նաեւ Հայաստանի Հանրապետությանը նոր պատերազմի մեջ ներքաշելը: Ագրեսիայի հետեւանքով հարյուրավոր մարդիկ զոհվեցին ու վիրավորվեցին, այդ թվում` քաղաքացիական բնակչություն, կանայք եւ երեխաներ: Ավելի քան հարյուր հազար մարդ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանվեց Հայաստան:

Ցավալի է, անչափ ցավալի, որ չնայած բազմաթիվ ահազանգերին, Արդարադատության միջազգային դատարանի ընդունած որոշումներին, Եվրախորհրդարանի, ԵԽԽՎ-ի, առանձին երկրների բանաձեւերին, գործադիր մարմինների, միջազգային հանրության կոչերին, մենք բոլորս անկարող եղանք կանխելու Լեռնային Ղարաբաղի հայերի էթնիկ զտումները:

Հարձակումը հաջորդեց ավելի քան ինն ամիս տեւած Լաչինի միջանցքի շրջափակմանը, որը Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանին ու մնացած աշխարհին կապող միակ ճանապարհն էր: Շրջափակումն ազդում էր էլեկտրականության, գազի, սննդամթերքի ու դեղորայքի մատակարարումների, հրատապ բուժօգնության վրա: Արդարադատության միջազգային դատարանը երկու որոշում ընդունեց շրջափակումը վերացնելու եւ Լաչինի միջանցքը բացելու վերաբերյալ, սակայն Ադրբեջանն այդ որոշումներն այդպես էլ չկատարեց: Սա էթնիկ զտումների նախերգանքն էր, որն իր նպատակին հասավ հաջորդած օրերին:

Հայաստանի կառավարությունն ու ժողովուրդն ամեն ինչ արեցին, որպեսզի ընդունեն ու կացարանով ապահովեն Լեռնային Ղարաբաղում էթնիկ զտումների զոհ դարձած ավելի քան 100.000 հայերին: Մենք կարողացանք նրանց ընդունել հայ ժողովրդի եւ ժողովրդավարության շնորհիվ:

Ժողովրդի, քանզի մարդիկ երբեմն չէին էլ սպասում, թե Կառավարությունն ինչ կանի: Նրանք իրենց բռնահանված հայրենակիցներին ապահովում էին անհրաժեշտ պարագաներով ու ժամանակավոր կացարանով: Ժողովրդավարությամբ, քանզի դրա եւ բաց տնտեսության ու չկոռումպացված կառավարության շնորհիվ մենք ունեցանք բավարար տնտեսական աճ` որպեսզի աջակցենք ԼՂ 100.000 բնակիչներին:

Մենք երախտապարտ ենք մեր միջազգային գործընկերներին, որոնք արդեն իսկ արել կամ շարունակում են հատկացումներ կատարել, որոնք նպատակ ունեն հաղթահարել ԼՂ հայերի բռնի տեղահանության պատճառով առաջացած մարդասիրական ճգնաժամը:

Հայաստանի միջազգայնորեն ճանաչված ինքնիշխան տարածքի մոտ 150 քառակուսի կմ տարածք դեռեւս շարունակում է գրավված մնալ ադրբեջանական ագրեսիայի հետեւանքով:

Հայաստանն իր հարեւանների նկատմամբ տարածքային պահանջներ չունի, Հայաստանը հավատարիմ է տարածաշրջանում խաղաղության օրակարգին: Հայաստանի դիրքորոշումը պետությունների ինքնիշխանության ու տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչման վրա հիմնված խաղաղ հարաբերությունների հաստատումն է:

Հայաստանն ու Ադրբեջանը պետք է մեկը մյուսի համար բացեն իրենց ճանապարհները, պետք է գործեն սահմանային եւ այլ համապատասխան վերահսկողական ծառայություններ, որոնք հիմնված կլինեն երկրների իրավազորության, ինքնիշխանության եւ օրենսդրության վրա: Դա պետք է արվի փոխադարձության եւ հավասարության սկզբունքների հիման վրա` արեւելքից արեւմուտք, Կասպից ծովից մինչեւ Միջերկրական ծով, հյուսիսից մինչեւ հարավ, Պարսից ծոցից մինչեւ Սեւ ծով: Այդ նախագիծը մենք կոչում ենք Խաղաղության խաչմերուկ¦:

Հայաստանը պատրաստ է ապահովել բեռների, փոխադրամիջոցների, մարդկանց, խողովակաշարերի եւ հոսանքագծերի անվտանգությունն իր տարածքում, քանզի §Խաղաղության խաչմերուկը¦ ենթադրում է նաեւ խողովակաշարերի ու հոսանքագծերի անցում: Մենք միջազգային գործընկերներին կոչ ենք անում մասնակցել այս մեծամասշտաբ նախագծին:

Մեր տարածաշրջանում խաղաղության օրակարգն այլընտրանք չունի: Մենք հանձնառու ենք խաղաղության ուղուն` հասնելու համար կայուն եւ հարատեւ խաղաղության: Մենք հաստատակամ ենք մեր ընտրության հարցում եւ ակնկալում ենք միջազգային գործընկերների աջակցությունը:

Շնորհակալություն ուշադրության համար: