«The Washington Post» թերթը Լեռնային Ղարաբաղի մասին հոդված է հրապարակել, որտեղ մասնավորապես նշել է, որ ԼՂՀ նախկին պաշտպանության նախարար Արման Մելիկյանն առաջարկել է Ադրբեջանից փախած հայերին տալ Ղարաբաղի շրջակա տարածքները, որն, ըստ նրա, կորցրած սեփականության դիմաց հատուցում կլինի:

Հոդվածում նաեւ որոշ հայ պաշտոնյաների մտքեր են բերված: Նրանք համարում են, որ Ադրբեջանը պետք է փոխհատուցի Բաքվի տները լքած հայերին:

Հարավային Կովկասում ռուսական ներկայության մասին «հիշել» ու հանկարծ «անհանգստացել» է Բաքուն: Ադրբեջանի նախագահի ԼՂ խնդրի կարգավորման հարցով անձնական ներկայացուցիչ, ԱԳ փոխնախարար Արազ Ազիմովը «Էխո Մոսկվիին» հայտնել է, որ «պաշտոնական Բաքուն անհանգստացած է Հայաստանում ռուս զինվորականների ներկայությամբ»: Ըստ նրա, Ռուսաստանը պետք է Հարավային Կովկասում իր ներկայությունը միլիտարիստական հայեցակարգից փոխարինի տնտեսականով, հաղորդում է 1news.az-ը:

«Ավաղ, Ռուսաստանը անհրաժեշտ է համարում իր զինված ուժերն ունենալ Հայաստանում: Մենք օրեցօր ավելի ու ավելի քիչ հիմք ենք տեսնում նման միլիտարիստական հայեցակարգի համար: Եկել է տանկերը տանկերներով փոխարինելու ժամանակը, այսինքն ռազմական ներկայությունը` տնտեսականով»,- ասել է Ազիմովը: Այնուհետև նա «բացատրում է» իր նախորդ հայտարարության նպատակը: Ըստ նրա, «Ռուսաստանի շահերից է բխում համոզել Հայաստանին` ընդունել կառուցողական առաջարկները, որոնք հնչում են բանակցություններում»:

Արազ Ազիմովի նման հայտարարությունն, ըստ էության, բացի Հայաստանի ներքին գործերին խառնվելուց, նպատակ ունի նաև շանտաժի ենթարկելու Մոսկվային և նվազեցնելու նրա միջնորդական դերը ղարաբաղյան կարգավորման բանակցային գործընթացում:

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը կառավարության նիստերին սովորաբար մասնակցում է այն դեպքերում, երբ հայտարարություններ պետք է անի ԼՂ խնդրի կարգավորման գործընթացի, հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների մասին:

Երեկվա նիստը բացառություն չէր:

Ալիևը որոշել է իր նախարարներին ծանոթացնել Մադրիդյան սկզբունքների նորացված տարբերակին: «Նախ և առաջ, այնտեղ ենթադրվում էր գրավյալ շրջաններից Հայաստանի օկուպացիոն ուժերի դուրսբերում: Նախատեսվում էր Հայաստանի զորքերի դուրսբերումը 5 շրջաններից, հինգ տարի անց՝ երկու շրջաններից և Ադրբեջանի քաղաքացիների վերադարձ հայրենի հողեր: Այդ առաջարկներում կար նաև Լեռնային Ղարաբաղի միջանկյալ կարգավիճակը: Հայատանի ու Լեռնային Ղարաբաղի միջև միջանցքի գործունեությունը ևս կար այդ սկզբունքներում»,- ասել է Ալիևը՝ հավելելով, որ հայկական ու ադրբեջանական բնակչության անվտանգությունն ապահովելու համար տարածաշրջանում խաղաղապահ ուժերի տեղակայման անհրաժեշտություն կար, և որ Հայաստանը Ղարաբաղին կապող միջանցքի պարամետրերը ևս այդ սկզբունքների բաղկացուցիչ մասն էին:

Ինչքանո՞վ են իրական կամ խեղաթյուրված Ադրբեջանի նախագահի ասածները, այս պահին ասել չենք կարող: Չգիտենք նաև` պարոն Ալիևի նշած տարբերակն այս պահին քննարկվո՞ւմ է որպես բանակցային փաստաթուղթ, թե՞ ոչ: Համենայնդեպս, այն պահին, որ գրվում էր այս հոդվածը` մեր արտաքին քաղաքական գերատեսչությունը որևէ կերպ չէր արձագանքել հարևան երկրի նախագահի հայտարարությանը: Էմոցիոնալ պատասխան տվել է միայն ՀՀԿ խոսնակը` լույս չսփռելով Ալիևի խոսքերի հավաստի լինել-չլինելու հարցին:

Կազանի վերջին եռակողմ հանդիպումից հետո գրեթե բոլորն արձանագրում էին, որ կարգավորման գործընթացի առաջընթացի հնարավորությունն արգելափակվել է հենց Բաքվի կողմից: Հայաստանի արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանը նույնիսկ նշեց, որ վերջին պահին Ադրբեջանը հանդես է եկել 10 նոր առաջարկով` ամբողջովին վերանայելով նախկին պայմանավորվածությունները: Սակայն Իլհամ Ալիևն այլ կարծիքի է. նա ասել է, թե իր երկիրը պատրաստ էր ընդունել Մադրիդյան սկզբունքների նորացված տարբերակը, սակայն հայկական կողմը չի ընդունել դա, ինչի հետևանքով բանակցային գործընթացում մինչև 2010-ի կեսերը լճացում էր:

Այս հարցում հեշտ է հակադրվել պարոն Ալիևին: Նախ, նա գնահատական է տվել 2010 թ.-ի գործընթացին` խուսափելով խոսել կազանյան հանդիպման ձախողման պատճառների մասին: Բացի այդ, մադրիդյան սկզբունքներում խոսվում է ինչպես տարածքային ամբողջականության, այնպես էլ` ինքնորոշման սկզբունքների մասին: Ասել է թե, մադրիդյան սկզբունքները չեն երաշխավորում, բայց չեն էլ բացառում ԼՂՀ անկախությունը: Մինչդեռ, վերջին տարբերակը Ադրբեջանի նախագահն իսպառ բացառում է: «Ինչ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի սահմանմանը, 2009-ի սկզբունքներում նշված էր, որ դա ապագայի խնդիր է, և կողմերի համաձայնության դեպքում կարող է գտնել իր լուծումը: Այսինքն, առանց Ադրբեջանի համաձայնության` Լեռնային Ղարաբաղը չի կարող ունենալ որևէ իրավական կարգավիճակ: Այդ իսկ պատճառով ես բազմիցս հայտարարել եմ ու այսօր էլ ուզում եմ ասել, որ Ադրբեջանից Լեռնային Ղարաբաղի անջատումը, ԼՂ-ին անկախության տրամադրումը կամ Հայաստանին նրա միացումը երբեք չի եղել ու չի լինի բանակցությունների թեմա: Ոչ Ադրբեջանի ժողովուրդը, ոչ էլ իշխանությունները երբեք չեն ընդունի դա»,-ասել է նա:

Եթե Իլհամ Ալիևը նույն արմատական կեցվածքով է մասնակցում բանակցային գործընթացին, ապա կարգավորման հեռանկարն իրոք մշուշոտ է դառնում:

Այսօր` հուլիսի 12-ին Վրաստանի խորհրդարանը փոփոխություններ է կատարել Քաղաքացիական օրենսգրքում` մասնակիորեն վերացնելով օրեր առաջ կրոնական հինգ համայնքի, այդ թվում Հայ առաքելական եկեղեցուն տրված կարգավիճակը: Նոր փոփոխություններով կրոնական համայնքներն իրավունք են ստանում միայն գրանցվել որպես կրոնական կազմակերպություններ:

Այս օրերին Վրաստանի հասարակական-քաղաքական կյանքն ալեկոծված է. հարևան երկրի հասարակության ուշադրությունը բևեռացված է մի քանի կարևոր խնդրի վրա:

Վրաց ուղղափառ եկեղեցին և նրա պատրիարքը վիրավորված են, որ իշխանությունը, ի հեճուկս իրենց կարծիքի, իրավաբանական անձի կարգավիճակ է շնորհել հինգ այլ եկեղեցիների, այդ թվում` Հայ Առաքելական Եկեղեցուն: Վրաստանի իշխանությունը պնդում է, որ ավելի ժողովրդավարացրել է երկրի օրենսդրությունը` մոտեցնելով եվրոպական չափանիշներին: Վրացական հասարակության շրջանում ավանդաբար մեծ հեղինակություն վայելող ուղղափառ եկեղեցու առաջնորդները պնդում են, որ նման քայլով վտանգվել են Վրաստանի անվտանգությունը, վրացական եկեղեցու հեղինակությունը: Երկու մոտեցման կրողներն էլ ունեն իրենց հետևորդները: Կասկածից վեր է, որ իշխանություն-եկեղեցի հակադրությունը նոր դրսևորումներ կունենա` իր ազդեցությունը թողնելով Վրաստանի ներքաղաքական զարգացումների վրա:

Աղմկահարույց մյուս պատմությունը կապված է լրտեսական հերթական բացահայտման հետ: Հատուկ ծառայությունները կալանավորել են մի քանի ֆոտոլրագրողի, նրանց թվում` երկրի նախագահի անձնական լուսանկարչին: Պաշտոնական Թբիլիսին պնդում է, որ այս ձերբակալությունները կապ չունեն խոսքի ազատության սահմանափակման հետ: Ըստ պաշտոնական վարկածի` կալանավորվածները լրտեսություն են արել այլ երկրի, ավելի կոնկրետ` Ռուսաստանի համար: Այս վարկածն ունի որոշակի տրամաբանություն. եթե Մոսկվան օկուպացրել է վրացական տարածքի  մի մասը, չի թաքցնում իր բացահայտ հակակրանքը Սահակաշվիլու ռեժիմի նկատմամբ, կարող է նաև ակտիվ գործունեություն ծավալել` հավաքագրելով Վրաստանի քաղաքացիների:

Բայց մեր հարևան երկրում քիչ չեն մարդիկ, ովքեր հակված չեն հալած յուղի տեղ ընդունել պաշտոնական վարկածը: Այդ մարդիկ ասում են, որ Սահակաշվիլին կեղծ բեմականացնումներ է սարքում` իրական խնդիրներից մարդկանց ուշադրությունը շեղելու համար: Նաև խոսում են այն մասին, որ հենց այս կալանավորված ֆոտոլրագրողներն են լուսանկարել մայիսի 26-ի իրադարձությունները, երբ ոստիկանությունը` բռնություն կիրառելով, ցրում էր ընդդիմադիրների հավաքը:

Իրենք` ձերբակալված ֆոտոլրագրողները, իրենց մեղավոր չեն ճանաչել` չնայած այն բանին, որ իշխանությունը հեռուստատեսությամբ ցուցադրել է իր վարկածը հաստատող կադրեր:

Միջազգային հանրությունն առայժմ դիտորդի կարգավիճակով է հետևում վրացական իրադարձություններին:

ԱՄՆ պետդեպարտամենտի պաշտոնական ներկայացուցիչ Վիկտորիա Նուլանդը` անդրադառնալով ֆոտոթղթակիցների խնդրին, ասել է. «Բնականաբար, մենք պետդեպարտամենտում քննարկել ենք այդ հարցի բաց լինելու հանգամանքը։ Այդ խնդիրը վերաբերում է բացառապես Վրաստանին ու Ռուսաստանին։ Ինչ վերաբերում է այդ մարդկանց հետ վարվելուն, ապա, ինչպես հայտնի է, մենք հանդես ենք գալիս մամուլի ազատության օգտին։ Եթե նրանք (ձերբակալվածները) այնպիսի գործողություններ են թույլ տվել, որոնք անհամատեղելի են եղել իրենց կարգավիճակին, ապա այդ դեպքում մենք կցանկանայինք տեսնել ավելի բաց և հասկանալի դատական գործընթաց»։

Эхо Москвы ռադիոկայանին տված հարցազրույցում Վրաստանի նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլին հայտարարել է, որ Վրաստանի դեմ գործողություններն ուղղորդում է անձամբ Պուտինը։ Ըստ Վրաստանի նախագահի` ինքը բազմիցս տեսել ու լսել է, որ Ռուսաստանի վարչապետն անձամբ պլանավորում է Վրաստանի դեմ ուղղված հետախուզական գործողությունները։

«Պուտինը մեծ հաճույք է ստանում այն բանից, որ պլանավորում է այդ ամենը։ Այնպես որ, եթե այժմ որևէ երկիր համարվում է այդ խաղերի հիմնական դաշտ, ապա դա մենք ենք։

Սահակաշվիլին ասել  է նաև, որ իր անձնական լուսանկարչից մեծապես հիասթափված է:
Նրա խոսքով` ռուսական հատուկ ծառայություններն իր երկրի համար պատրաստել են «հյուսիսաֆրիկյան սցենարներ»։

Վրաստանի նախագահը նաև  հայտարարել է, որ ռուսական կառավարությունը պաշտոնապես չի ճանաչում իր երկրի կառավարությանը,  սահմանները և նույնիսկ` զինադադարի համաձայնագիրը։

Վրաց ուղղափառ եկեղեցու Մեծ Բրիտանիայի եւ Իռլանդիայի եպիսկոպոսարանների առաջնորդ Մեուփե Զենոնը` վրացական «Մաեստրո» հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում ասել է, որ Թեեւ Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ն Վրաստան կատարած այցի ժամանակ չհասավ իր նպատակին, սակայն վերջում հայերն իրենց նպատակն իրագործեցին Վրաստանի ղեկավարության միջոցով:

«Ի վերջո, ղեկավարության շնորհիվ Գարեգին Երկրորդը հաղթեց: Սակայն պետք է ասեմ, որ վրացական եկեղեցին երբեք չի պարտվի ոչ Վրաստանում եւ ոչ էլ այլ տեղ: Ղեկավարությունը թող լավ հիշի, թե ինչպես է ձգտում սփյուռքահայությունը Բրիտանիայում, Ֆրանսիայում, ԱՄՆ-ում եւ այլ պետություններում ցածրացնել վրացական մշակույթը»,- հայտարարել է նա, դժգոհելով թե կրոնական միավորումներին կարգավիճակ տալու որոշման հետ կապված ուղղափառ եկեղեցին լիովին չի տեղեկացվել:

Ըստ ուղղափառ առաջնորդի Գարեգին Բ-ի այցելությունից հետո Թբիլիսի ժամանած Հայաստանի Արտգործնախարարը, որի  նպատակը հայոց կաթողիկոսի սկսած գործն ավարտելն էր:

ԼՂՀ Նախագահ Բակո Սահակյանի մոտ տեղի է ունեցել աշխատանքային խորհրդակցություն՝ Արցախի Հանրապետության հռչակման 20-րդ տարեդարձի տոնակատարության կազմակերպման եւ համակարգման պետական հանձնաժողովի անդամների մասնակցությամբ:

Խորհրդակցությանը քննարկվել են հանրապետությունում տոնական միջոցառումների նախապատրաստման ու անցկացման հետ կապված հարցեր:

Բակո Սահակյանը հանձնաժողովի անդամներին հանձնարարել է ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ միջոցները նախատեսված միջոցառումները հաստատված ծրագրին համապատասխան կազմակերպելու եւ անցկացնելու ուղղությամբ:

«Նովոստի Գրուզիա» գործակալության հաղորդմամբ, Վրաստանի խորհրդարանը երեկ առաջին ընթերցմամբ փոփոխություններ է մտցրել Վրաստանի քաղաքացիական օրենսգրքում, որոնց համաձայն՝ Վրաստանում 5 կրոնական միությունների իրավաբանական անձի կարգավիճակ է շնորհվել։

Իրավաբանական անձի կարգավիճակ է շնորհվել Հայ առաքելական եկեղեցուն, Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցուն, մուսուլմանական համայնքին, հրեական համայնքին և բապտիստական եկեղեցուն:

«Վրացական եկեղեցին համանման կարգավիճակ չունի…. Մենք պետք է հասկանանք՝ արդյո՞ք Ադրեբեջանն ու Հայաստանը պատրաստվում են նման կարգավիճակ շնորհել վրացական եկեղեցուն….»,– ասել է ընդդիմադիր «Քրիստոնեադոմոկրատական» խմբակցության խմբկացության անդամ  Նիկոլոզ Լալիաշվիլին, որի խմբակցությունը դեմ է քվեարկել օրինագծին:

Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացիները  այսուհետ կարող են ռուս–վրացական սահմանն անցնելու համար վիզա (մուտքի արտոնագիր) ստանալ Կազբեգի–Վերին Լարս անցակետում:

Փոփոխության արդյունքում այսուհետ բոլոր ռուսները կկարողանան առանց որևէ խոչընդոտի վիզա ստանալ և օրինական կերպով մուտք գործել Վրաստան:

Նշենք որ մինչև այժմ գործում էր այլ կարգ Ռուսաստանի Դաշնության բնակիչները, բացառությամբ Հյուսիսային Կովկասի հանրապետությունների բնակիչների, սահմանը հատելիս պետք է վիզա  ստանային Մոսկվայում` Շվեյցարիայի դեսպանությունից (վրացական շահերի բաժանմունքից), կամ Թբիլիսիի օդակայանում:

Հիշեցնենք որ Ռուսաստանի և Վրաստանի միջև խնդիրները ծագել էին 2008 թ. վրաց–ռուսական պատերազմից հետո, երբ Ռուսաստանը ճանաչեց Հարավային Օսեթիայի և Աբխազիայի անկախությունը։ Ռուսաստանի այդ քայլին ի պատասխան՝ պաշտոնական Թբիլիսին խզեց իր դիվանագիտական հարաբերությունները Մոսկվայի հետ: