News Georgia-ի տեղեկացմամբ՝ վրաց պատրիարք Իլյա 2-րդը պաշտոնական Անկարային կոչ է արել իր երկրին վերադարձնել Թուրքիայի տարածքում գտնվող վրացական տաճարները։ Այս կապակցությամբ Իլյա 2-րդն արդեն իսկ պաշտոնական նամակով դիմել է թուրքական կառավարությանը։

Պատրիարքը նշել է, որ թուրքական իշխանությունները երկրում գտնվող կրոնական ունեցվածքը վերադարձրել են հույներին, հայերին, ռուսներին, ինչը չի կարելի ասել վրացիների պարագայում. «Այժմ վրացիների հերթն է»։

Հիշեցնենք, որ հոկտեմբերի 20-ին Իլյա 2-րդը եռօրյա բարեկամական այցով մեկնել էր Ստամբուլ՝ մասնակցելու համար Պոլսո հունաց 232-րդ պատրիարք Բարդուղիմեոս առաջինի գահակալության 20-ամյակին նվիրված միջոցառումներին։

Այսօր Ջավախքում տեղի է ունեցել Ախալքալակի գարեջրի գործարանի բացման արարողությունը, որին մասնակցել են Վրաստանի հանրապետության խորհրդարանի նախագահ Դավիթ Բաքրաձեն, խորհրդարանի փոխնախագահ Միխեիլ Մաչավարիանին, Հայաստանի Աժ փոխնախագահ, ԲՀԿ փոխնախագահ Սամվել Բալասանյանը, ԱԺ պատգամավորներ Տաճատ Վարդապետյանը, Հայկ Սանոսյանը և ուրիշներ:
Սամվել Բալասանյանը, որպես սեփականատեր,  կարևորել է Ջավախքում աշխատատեղերի ստեղծման անհրաժեշտությունը, խոսել ապագա պլանների մասին: Խոսելով սկզբնական շրջանում շուրջ 100 աշխատատեղ ապահովող գործարանի մասին` Սամվել Բալասանյանը խոստացել է իր հնարավորությունների չափով օժանդակել նորաբաց «ԲԱԼԼԻ» գարեջրի գործարանի արտադրաքի սպառմանը, մասնավորապես ցուցաբերել խորհրդատվական և այլ բնույթի աջակցություն գործարանի աշխատակազմին:
Վրաստանի նախագահ Միխաիլ Սահակաշվիլիի որոշմամբ Սամվել Բալասանյանը պարգևատրվել է Վրաստանի Պատվո շքանշանով, որը Սամվել Բալասանյանին հանձնել է խորհրդարանի նախագահ Դավիթ Բաքրաձեն:

Ռուսաստանի նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևի հրամանագրով Իրանում Ռուսաստանի արտակարգ և լիազոր դեսպան է նշանակվել Լևան Ջագարյանը: Այս մասին հաղորդվում է Կրեմլի պաշտոնական կայքը: Մինչ այդ նշված պաշտոնը զբաղեցնում էր Ալեքսանդր Սադովնիկովը:

Իսկ Ջագարյանը զբաղեցնում էր Տաջիկստանում ՌԴ ժամանակավոր հավատարմատարի պաշտոնը:
Կայքը հաղորդում է որ հայազգի դիվանագետին 2006 թ. օգոստոսին շնորհվել է երկրորդ կարգի արտակարգ և լիազոր դեսպանի կոչում:

«Единая Россия»-ն պաշտոնապես առաջադրեց Վլադիմիր Պուտինին թեկնածությունը նախագահական ընտրություններում : Այս մասին հղում անելով կուսակցության ծրագրային հաղորդագրությանը, որ տեղադրված է պաշտոնական կայքէջում, նշում է Utro.ru-ն:

Հաղորդագրությունում  մասնավորապես նշվում է.

«Единая Россия»-ն պրոնախագահական կուսակցություն է , որի նախընտրական ցուցակն ավանդաբար  գլխավորում է երկրի նախագահը: Դիմում ենք ազգաբնակչությանը` խնդրելով խորհրդարանական  ընտրություններում քվեարկել կուսակցության օգտին, քվեարկել մեր թեկնածուների օգտին Դմիտրի Մեդվեդևի գլխավորությամբ»:

Ըստ այդմ, կուսակցության ռազմավարությունը հիմնված է ութ հիմնական դրույթների կյանքի կոչմանը` տնտեսությանը մոդեռնիզացմանը, սոցիալ քաղաքականությանը, կոռուպցիայի վերացմանը, անօրինական միգրացիայի դեմ պայքարն ու խաղաղության պահպանումը ազգությունների միջև, ինչպես նաև ժամանակակից քաղաքական համակարգի զարգացում, ներքին և արտաքին անվտանգության ապահովում և, վերջապես, խելամիտ արտաքին քաղաքականություն` Եվրազիական խորհրդի ստեղծում:

Ըստ «Ինտերֆաքս» գործակալության`ՌԴ պետդումայի ընտրություններում «Եդինայա Ռոսիյա» կուսակցությունը գլխավորելու է ներկայիս վարչապետ Վլադիմիր Պուտինը, իսկ նախագահ Մեդվեդևն ընդհանրապես առաջին եռյակում չի լինելու։
Վերջերս լուրեր էին տարածվել այն մասին, որ կուսակցության նախընտրական ցուցակը գլխավորելու է Մեդվեդևը։
Այսօր բացվում է կուսակցության համագումարը, որի հիմնական աշխատանքային օրը սեպտեմբերի 24–ն է, որտեղ ելույթ են ունենալու և Պուտինը և Մեդվեդևը։
Օգոստոսին որոշ աղբյուրներ հայտնում էին , որ համագումարի ժամանակ Մեդվեդևի ելույթը կարող է պատասխանել այն հարցին, թե ով է լինելու հաջորդ տարի կայանալիք նախագահական ընտրություններում իրենց թեկնածուն։

Անցյալ շաբաթ թուրք ղեկավարները դիմեցին մի նոր խորամանկության՝ փորձելով իրենց երկրի՝ բազմիցս ճնշված փոքրամասնությունների նկատմամբ կեղծ վեհանձնությամբ դրական տպավորություն թողնել միջազգային հանրային կարծիքի վրա։

Անցյալ շաբաթ վարչապետ Էրդողանը ստորագրեց մի հրամանագիր, որով իբրթե պետք է վերադարձվեին քրիստոնյա ու հրեական համայնքների հիմնադրամներին կամ բարեգործական կազմակերպություններին պատկանող հարյուրավոր կալվածներ: Ներկայումս Թուրքիայի Հանրապետությունում գոյություն ունի 162 նմանատիպ հիմնադրամ (vakf):

Դեռևս 1936 թվականին Թուրքիայի կառավարությունը պահանջեց, որ բոլոր ոչ մուսուլմանական հիմնադրամները հայտարարագրեն իրենց սեփականությունը։ 1974 թվականին Թուրքիայի դատարանները ապօրինաբար խլեցին այս հիմնադրամներից 1936 թվականից հետո ձեռք բերված կալվածները և նույնիսկ մինչ այդ նրանց պատկանող գույքի որոշ մաս։ Անցյալ շաբաթվա որոշման համաձայն հիմնադրամներից պահանջել են 12 ամսվա ընթացքում կառավարություն ներկայացնել նրանցից առգրավված գույքը (այժմ միլիարդավոր դոլար արժողությամբ)` ներառյալ դպրոցներ, հիվանդանոցներ, մանկատներ և գերեզմանատներ: Եթե և երբ պառլամենտը ընդունի որոշումը, Թուրքիայի կառավարությունը պարտավորվում է կամ վերադարձնել առգրավված գույքը կամ վճարել փոխհատուցում այն գույքի դիմաց, որը վաճառվել է երրորդ անձանց։ Հատկանշական է, որ այս որոշումը չի տարածվում Թուրքիայի իշխանությունների կողմից հայերից և այլ փոքրամասնություններից առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում և դրանից հետո առգրավված հարյուր հազարավոր մասնավոր սեփականության վրա։

Մինչև Թուրքիայի ղեկավարությանը իր փոքրամասնությունների հանդեպ «բարի» կամ «արդար վերաբերմունքի» համար շնորհակալություն հայտնելը, անհրաժեշտ է  պրպտել Անկարայի դրդապատճառները և հնարավոր հետագա քայլերը։

Թեև Էրդողանի իշխող կուսակցությունն ունի Պառլամենտում առաջարկված որոշումն անցկացնելու համար անհրաժեշտ ձայները, այնուամենայնիվ չպետք է զարմանալ, եթե այս «առատաձեռն» առաջարկը զգալիորեն թուլանա դրանում ընդգրկված գույքի քանակի և տեսակի, ինչպես նաև ընթացիկ արժեքի առումով՝ մեղարդրելով այդ սահմանափակումների համար ընդդիմադիր կուսակցություններին։  Փոքրամասնությունների հիմնադրամներին առգրավված գույքը վերադարձնելու Էրդողանի նախկին խոստումները, սուզվելով «բյուրոկրատական ճահիճի մեջ», երկարատև ձգձգումներից հետո չեն իրականացվել։

Ամենայն հավանականությամբ թուրք պաշտոնաարները որոշել են արձակել այս որոշումը այն բանից հետո, երբ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը բավարարեց հայկական և հունական հիմնադրամների կողմից ներկայացված մի քանի խոշոր գույքային հայցերը։  Ակնհայտորեն, Թուրքիան չի կարող իրեն թույլ տալ կորցնել նմանատիպ հարյուրավոր հայցեր։ Թուրքիայի բարեգործական հիմնադրամների վարչակազմի ղեկավար Ադնան Էրթեմն ասել է «Սաբահ» թերթին, որ ոչ մուսուլմանական հիմնադրամների հետ հարցերը ներքին ձևով լուծելով՝ կառավարությունը կխուսափի ավելի մեծ գումարներ վճարելուց, ներառյալ վնասի հատուցումից և դատական ծախսերից, եթե Եվրոպական դատարանում գործերը տանուլ տա։ Էրթեմը նշեց, որ կան թվով 370 առգրավված գույք, որոնք պետք է վերադարձվեն փոքրամասնությունների հիմնադրամներին։

Գումար խնայելուց բացի, ինչն առավել կարևոր է, Թուրքիան կարող է խույս տալ հարյուրավոր դատական գործեր տանուլ տալու խայտառակությունից, որը վարկաբեկում է նրան աշխարհի աչքերում, հատկապես այն ժամանակ, երբ փորձում է անդամակցել Եվրոպական միությանը։ Ավելին, Թուրքիան արդեն իսկ քարոզչական մեծ հաջողության  է հասել՝ կալվածները վերադարձնելու լոկ խոստում տալով։ Միջազգային լրատվամիջոցները Թուրքիայի այս «վեհանձն» արարքը գունեղ ներկայացրեցին նախքան փոքրամասնություններին գույքի որևէ կտոր վերադարձնելը։ Պետք է չէ զարմանալ, եթե Թուրքիան այս նոր որոշումը դարձնի քարոզչության գործիք ընդդեմ ԱՄՆ կոնգրեսականների կողմից վերջերս ներկայացրած՝ եկեղեցական գույքը իրենց օրինական տերերին վերադարձնելու պահանջին:

Նմանապես, չպետք է զարմանալ, եթե թուրք ղեկավարները անամոթաբար պահանջեն, որ Հայաստանի, Հունաստանի և Իսրայելի կառավարությունները փոխադարձ ժեստ անեն Թուրքիայի նկատմամբ։ Պետք է հիշեցնել թուրք պաշտոնյաներին, որ առգրավված գույքը վերադարձնելով, նրանք բարեգործություն չէ, որ անում են կրոնական փոքրամասնությունների համար։ Նման անտեղի շնորհակալությունը նման է այն բանին, որ կողոպտված անձը շնորհակալություն հայտնի գողին, ով, անձնական նկատառումներից ելնելով, որոշում է վերադարձնել նրանից գողացված գույքի մի փոքր մաս։

Թեև թուրքական մամուլը շտապեց բնութագրել Էրդողանի որոշումը որպես «պատմական» և «հեղափոխական», այնուամենայնիվ, գործնականում այն ավելի նվազ կիրառելի է, քան Լոզանի համաձայնագրով ստանձնած Թուրքիայի կառավարության պարտավորությունները, որն ավելի մեծ պաշտպանություն է ապահովում հայ, հույն և հրեա փոքրամասնությունների համար միջազգային իրավունքի ներքո։ Թեև ներքին օրենքները կարող են փոփոխվել ցանկացած ժամանակ, Թուրքիայի միջազգային պայմանագրի պարտավորությունները չեն կարող սահմանափակվել կառավարության որոշմամբ։ Վախենալով իրենց կյանքը վտանգելուց՝ ոչ մուսուլմանական համայնքներից ոչ մեկը չի համարձակվել բողոք ներկայացնել Միավորված Ազգերի Կազմակերպություն կամ միջազգային ատյաններ, չնայած այն փաստին, որ հաջորդական բոլոր թուրքական կառավարությունները խախտել են Լոզանի պայմանագրի դրույթները՝ 1923 թվականին դրա վավերացումից ի վեր։

Իմ խորհուրդը Թուրքիայի փոքրամասնություններին՝ ետ չվերցնել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան ներկայացված իրենց դատական պահանջները մինչև չստանան իրենցից առգրավված գույքը կամ համապատասխան ֆինանսական հատուցում։

Հարութ Սասունյան

«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի խմբագիր

Թարգմանիչ՝ Կարինե Գևորգյան

Վերջին 20 տարիների ընթացքում, Խորհրդային միության փլուզումից հետո, վրաց հասարակությունում պարբերաբար հակահայկական տրամադրությունների ալիքներ են բռնկվում: 20-րդ դարի 90-ական թվականների սկզբին, Զվիադ Գամսախուրդիայի ղեկավարման ժամանակ, հայերի հանդեպ ատելությունը զանգվածային բնույթ ստացավ: Իրադրությունն աստիճանաբար հանդարտվեց եւ դիտարկվում էին միայն հասարակական տարբեր անձանց կողմից պարբերական հակահայկական արտահայտություններ եւ գործողություններ: Վերջին մի քանի ամիսների ընթացքում հայերի հանդեպ ատելության քարոզչությունը Վրաց Ուղղափառ եկեղեցու, քաղաքական տարբեր կուսակցությունների և վրաց մտավորականության ներկայացուցիչների կողմից սկսել է զանգվածային բնույթ ստանալ:

Վրաստանի Խորհրդարանի կողմից այն օրենքի ընդունումից հետո, որի համաձայն Վրաստանում գործող կրոնական միավորումները կարող են իրավաբանական կարգավիճակ ստանալ, Վրաց Ուղղափառ եկեղեցին եւ նրա հոտը սկսեցին ցույցեր անցկացնել: Նրանց հարձակման հիմնական թիրախը Հայ Առաքելական Եկեղեցին եւ հայությունն է, Վրաց Ուղղափառ եկեղեցուն միացել են նաեւ քաղաքական տարբեր ուժեր եւ այսպես կոչված “մտավորականության” ներկայացուցիչներ, որոնք մեկ անգամ չէ, որ ներկայացրել են իրենց հայահայկական եւ հայատյաց մտքերն ու հայտարարությունները:

Վրաստանում գլուխ են բարձրացրել ազգայնական-ազգայնամոլները: Դրանում կարելի է համոզվել օրինակով, երբ Վրաստանի մի շարք մշակութային, քաղաքական, հոգեւոր գործիչների հակահայկական արտահայտությունների ալիքից հետո Թբիլիսիում սկսեցին ի հայտ գալ հակահայկական մակագրություններ: Վրաստանի մայրաքաղաք Թբիլիսիի` հայերով խիտ բնակեցված Հավլաբար շրջանում, “Գինու վերելքին” (“Վիննի պոդյոմ” – փողոց Թբիլիսիում)` նորաբաց այգու եւ Վրաստանի նախագահի նստավայրի ճանապարհին, մի շենքի պատին հայտնվել է “Հայերի մայրը …” մակագրությունը` ֆաշիստական սվաստիկայով:

Մակագրության ի հայտ գալու ժամանակը եւ դրա հեղինակը հայտնի չեն: Այն մայիսի 26-ին նկատել է Վրաստանի քաղաքացի, ազգությամբ հայ Հավլաբարի մի բնակիչ:

Վերջին իրադարձությունը` հայատյացության ալիքը, մասնավոր դեպք չէ, այլ անկախության ձեռքբերումից մինչեւ այսօր երկրում իրականացվող գործընթացների մաս եւ հետեւանք է: Երկարամյա խտրական քաղաքականության հետեւանքով Վրաստանի հայությունը զրկված է բոլոր այն իրավունքներից եւ ազատություններից, որոնք պետք է ապահովի պետությունը, որ եվրոպական հանրության անդամ է եւ արձանագրում է արեւմտյան կառույցներին ինտեգրվելու ձգտման մասին, որոնց հիմնական նպատակը մարդու հիմնական իրավունքների եւ ազատությունների պաշտպանությունն է:

Չնայած երկարամյա խտրականությանը, որը ֆիքսված է Վրաստանի Կառավարությանը ուղղված բազմաթիվ ամենամյա հաշվետություններում եւ երաշխավորագրերում, իրականում խտրական քաղաքականությունը նպատակաուղղված զարգանում է ու ընդունում  համակարգված հակահայ բնույթ` արտահայտված հետեւյալ տեսքով. մասնավոր եւ հանրային արտահայտություններ եւ հայտարարություններ հասարակական գործիչների կողմից (քաղաքական, հոգեւոր, մտավորականություն եւ այլն); ԶԼՄ-ներում; պետական մարմինների կողմից միջւազգային իրավունքի եւ նորմերի անտեսման մակարդակում (ինչպես մասնակի կամ խեղաթյուրված կերպով վավերացված, այնպես էլ վավերացման սպասող):

Ադրբեջանական APA լրատվական գործակալությունը հաղորդել է, որ այսօր Բաքվում հանդիպել են Ադրբեջանի ու Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարներ Սաֆար Աբիևը և Անատոլի Սերդյուկովը։

Սկզբում հանդիպումն անցել է ընդլայնված պատվիրակության մասնակցությամբ, քննարկվել են ռազմա-տեխնիկական համագործակցության զարգացման հեռանկարները, տարածաշրջանում տիրող ներկայիս ռազմա-քաղաքական իրավիճակը, ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորումը և Գաբալայի ռադիոտեղորոշիչ կայանի հարցը։

«Ադրբեջանի ու Ռուսաստանի հարաբերությունները կտրուկ զարգանում են և ռազմական, և այլ ոլորտներում։ Ռուսաստանի նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևի ջանքերը` ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորմանն ուղղված հանդիպումների անցկացման հարցում,  հուսադրում են, որ խնդիրը կլուծվի խաղաղ ճանապարհով»,- հայտարարել է Աբիևը` հավելելով, որ միաժամանակ Ադրբեջանն ամրապնդում է իր բանակը։

Այս հանդիպումից հետո երկու նախարարները առանձնազրույց են ունեցել։

Սերդյուկովի ադրբեջանական այցն ավարտվում է հուլիսի 26-ին։

Թուրքիան կարեւոր դեր կունենա ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցում: Այս մասին, ըստ ադրբեջանական լրատվամիջացների, ասել է Կովկասի մուսուլմանների Վարչության նախագահ, շեյխ Ալլահշուքյուր Փաշազադեն լրագրողներին, Թուրքիա կատարած այցի ժամանակ:

«Մենք կարծում ենք, որ Թուրքիայի և Հայաստանի հարաբերությունները կկարգավորվեն ղարաբաղյան խնդրի լուծումից հետո»,- ասել է նա:

Ադրբեջանի ԱԳ նախարար Էլմար Մամեդյարովն ընդունել է ԵԽԽՎ պատվիրակությանը: Ըստ ադրբեջանական լրատվամիջոցների, նախարարը հյուրերին է ներկայացրել Արդբեջանի զարգացման վիճակը եւ տարածաշրջանային խնդիրները: Քննարկվել է նաեւ ղարաբաղյան հարցը:

Մամեդյարովը նշել է, որ ներկայիս ստատուս-քվոն ընդունելի չէ, եւ դա տեղ է գտել նաեւ ՄԽ անդամների արված հայտարարությունում: Գերատեսչության ղեկավարն ընդգծել է, որ հակամարտության կարգավորումը հնարավոր է միայն տարածքներից հայկական զորքերի հեռանալուց հետո եւ հաշվի առնելով Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը:

Պատվիրակության անդամներն ընդգծել են, որ Ադրբեջանը  էներգետիկ ոլորտում կարեւոր դեր է կատարում Եվրոպայի համար: