«ՀՀ գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանը, ԱԱԾ ղեկավար Գորիկ Հակոբյանը, Վճռաբեկ դատարանի նախագահ Արման Մկրտումյանը, ՀՔԾ ղեկավար Անդրանիկ Միրզոյանը և  այլք պետք է հեռացվեն աշխատանքից, քանի որ հենց նրանք են զբաղվել մարտի 1-ի գործի օբյեկտիվ քննության ընթացքը շեղելով և իրական մեղավորներին կոծկելով»,-այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց «Ժառանգություն» խմբակցության պատգամավոր Զարուհի Փոստանջյանը:

Նրա կարծիքով՝ ապրիլի  28-ին ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի կողմից դատաիրավական համակարգի ներկայացուցիչների մասնակցությամբ խորհրդակցություն հրավիրելը  վիրավորանք է հայ հասարակության նկատմամբ: «Ուղղակի  ծիծաղելի է, թե այս մարդկանց հետ ինչ պես պետք է իրականացվեն բարեփոխումներ, քանի որ այդ մարդիկ խորհրդանշում են երկրումտեղի ունեցած  անարդարություններն ու անօրինականությունները»,- ասաց Փոստանջյանը` հավելելով, որ եթե Սերժ Սարգսյանն իսկապես անկեղծ է դատաիրավական բարեփոխումներ իրականացնելու, մարտի 1-ը բացահայտելու հարցում, ապա պետք է սկսի իրենից` հայտարարելով,  որ պատրաստ է հարցաքննվել նույնիսկ մեղադրական հարցերի շուրջ:

Իսկ  մարտի 1-ը, ըստ Փոստանջյանի,սկսվել է ոչ թե արտակարգ դրություն հայտարարելուց  հետո,  այլ մարտի 1-ի վաղառավոտյան,  որտեղ գտնվում էին մարդիկ,  որոնց Սերժ Սարգսյանը համարում էր իր   քույրերն ու եղբայրները: Ուստի,  նա մարտի 1- ի առավոտյան օպերացիայի ժամանակ,  որպես վարչապետ,  պետք է գնար տեսներ,  թե ինչպես են իր քույրերն ու եղբայրները, պարզեր՝արդյո՞ք հրապարակում իրականացվող գործողություններն օրինական էին:

Փոստանջյանի  կարծիքով` իրավապահհամակարգի առողջացումը պայմանավորված չէ անձերի փոփոխությամբ, եթե նրանք շարունակելու են ցուցում  ստանալ մեկ կենտրոնից:  Ուստի,  ըստ  Փոստանջյանի,  ՀՀ ղեկավարը պետք է կամովին հրաժարվի դատարանի վրա ազդելու «լիազորությունից», սահմանափակի իր իրավասությունները: «Դա կարող է տեղի ունենալ օրենսդրական  և Սահմանադրական փոփոխությունների  միջոցով»,-ասաց  ԱԺ  «Ժառանգություն»  խմբակցության պատգամավորը:

Շուշան Գալստյան

Հունիսին լրանում է ՀՀ-ում ԱՄՆ արտակարգ և լիազոր դեսպան Մարի Յովանովիչի եռամյա պաշտոնավարումը: Այսօր պաշտոնապես հաստատվեց տեղեկությունը, որ տիկին Յովանովիչը չի շարունակի հայաստանյան պաշտոնավարումը և Պետդեպարտամենտում կզբաղվի Հյուսիսային և Կենտրոնական Եվրոպայի հարցերով:

ԱՄՆ դեսպանը կարևոր մարդ է հյուրընկալ երկրներում, մանավանդ` Հայաստանի կարգի պետություններում, որոնցում ավանդաբար արտաքին գործոնները նշանակալի դեր են խաղում:

Տիկին Յովանովիչին, անշուշտ, պետք է դասել ամենաակտիվ դեսպանների շարքին: Նա հաճախ էր հանդես գալիս լսարանների առջև, հարցազրույցներ տալիս, ներկայացնում իր դիրքորոշումները հայաստանցիներին հուզող խնդիրների վերաբերյալ:

Նրա հրապարակային ելույթներում կարմիր թելի պես անցնում է քաղաքացիական հասարակության արժեվորման թեզը: Հաճախ դեսպանի հայտարարությունները միանշանակ արձագանքի չեն արժանացել Հայաստանի իշխանության էլիտայի ներկայացուցիչների կողմից, թեև տիկին Յովանովիչը, կարծես թե, հնչեցնում էր աքսիոմատիկ ճշմարտություններ:

Տեսանելի էր, որ ԱՄՆ այս դեսպանի համար Հայաստանի ժողովրդավարացման գործընթացը կարևոր է: Պատահական չէ, որ կառավարման որակի պրոբլեմների պատճառով` Հայաստանում կասեցվեց «Հազարամյակի մարտահրավերներ» կորպորացիայի գործունեությունը:

Ի դեպ, տիկին Յովանովիչը հեռանում է շատ կարևոր մի ժամանակ, երբ մամուլում քննարկվում է մի վարկած, ըստ որի՝ նա է նպաստել իշխանություն — ՀԱԿ երկխոսության կայացմանը: Երեկ այս կարծիքը հնչեցրեց նաև «Ղարաբաղ» կոմիտեի նախկին անդամ Աշոտ Մանուչարյանը: Կարելի՞ է համարել, որ Հայաստանի ներքաղաքական լարվածության թուլացումը Յովանովիչի կարևոր առաջնահերթություններից մեկն է, ու նա Հայաստանից հեռանում է` առաքելությունը կատարածի վաստակով: Այս հարցի պատասխանը կտա ժամանակը: Գուցե նաև դա էր պատճառը, որ Վաշինգտոնը ևս երեք տարով չերկարաձգեց իր դեսպանի պաշտոնավարումը:

Մարի Յովանովիչի պաշտոնավարման տարիներին կարևոր փուլ մտան նաև հայ-ամերիկյան հարաբերությունները. Հայաստան ժամանեց ԱՄՆ պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնը:

ԱՄՆ դեսպանի նկատմամբ հետաքրքրությունը մեծանում է նաև այն պատճառով, որ այդ երկիրն ակտիվ դերակատարություն ունի ԼՂ կարգավորման և հայ-թուրքական հարաբերությունների գործընթացում: Երկու խնդիրներն էլ առաջնահերթություն են Վաշինգտոնի արտաքին քաղաքականության տեսանկյունից: Պատահական չէ, որ այս թեմաներին էր նվիրված գործող դեսպանի հարցազրույցների մի զգալի մասը:

Ինչևէ, շուտով Հայաստան է գալու ԱՄՆ նոր դեսպանը, իսկ դա նշանակում է այդ երկրի քաղաքականության որոշակի սրբագրումներ: Ինչպիսի՞ն կլինեն դրանք` դարձյալ ցույց կտա ժամանակը:

«ՀԱԿ-ը հնարավորություն չունի տանելու արտահերթ ընտրության, նա պարզապես զբաղված է խաբեությամբ, որպեսզի ասի, թե բանակցելու է, հետո արտահերթ ընտրությունների խնդիրն է լուծելու։ Բայց հիմա ինքը մեկ խնդիր է լուծում՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին մոտ կանգնած այն մարդկանց, ովքեր գիտեն այդ խաղի էությունը, կդարձնեն պատգամավոր, մարդկանց բանտից բաց կթողնեն, զոհվածներին կասեն՝ «ձեզ կոմպենսացիա ենք տալու, դրա համար ենք գնում խորհրդարան», որոշակի մարդկանց էլ կկալանավորեն՝ ասելով՝ «ձեզ սպանողներին բացահայտել ենք», և այդ խաղը կհամարվի ավարտված: Լևոն Տեր-Պետրոսյանը ուրիշ առաքելություն չունի»,- այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց  ՀՌԱԿ ատենապետ  Էդվարդ Անտինյանը` ավելացնելով, որ Սերժ Սարգսյանի համար ՀԱԿ-ի նման ընդդիմությունը նվեր է, իսկ  նախագահը նման ընդդիմություն չէր կարող գտնել անգամ «կողմնացույցով և դեբիլափնտրիչով»:

Իսկ ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության պատգամավոր Մկրտիչ Մինասյանը նշեց, որ արմատական ընդդիմության կեցվածքը փոխվել է, ինչը ողջունելի է:
«Երկրում տեղի են ունենում գործընթացներ, որոնք աշխարհում տեղի ունեցող գործընթացներից անկախ չեն կարող լինել, և այդ համատեքստում նախագահի քայլերը՝ ուղղված քաղաքական հանդուրժողականությանը, կայունության ամրապնդմանը, տնտեսական-սոցիալական խնդիրների լուծմանը, ողջունելի են: Եվ եթե այս քայլերը կարող են նպաստել քաղաքական կառուցողականությանն ու երկխոսությանը, դա լավ է»,- ասաց Մինասյանը:

Ըստ նրա՝ այսօր արմատական ՀԱԿ-ը կամ գոնե այդ դաշինքում եղած որոշ գործիչներ կառուցողական մտածողություն են ձեռք բերել և հրաժարվել են «քանդել, ավերել» հասկացություններից, բայց ՀԱԿ-ում կան նաև որոշ գործիչներ, որ «հին երգն են երգում», ինչը իրենց համար անընդունելի է:

Մկրտիչ Մինասյանը համոզված է, որ ՀԱԿ-ի արտահերթ ընտրությունների պահանջը «քաղաքական տեխնոլոգիա է»:

Անտինյանն էլ պնդեց, որ Հայաստանում արտահերթ ընտրություն չի լինի, և եթե լինի, ապա՝ ֆորսմաժորային տարբերակով, այսինքն՝ արտաքին ազդակների պարագայում, իսկ ահա որևէ ներքին խնդիր չի հանգեցնելու արտահերթ ընտրությունների:

Շուշան Գալստյան

Իշխանության և ՀԱԿ ներդաշնակ քայլերից հետո մամուլում հաճախ են հայտնվում տարբեր վարկածներ, ոմանք անում են հեռու գնացող հետևություններ:

Ընդ որում, քննադատության թիրախ են դարձել թե՛ Սերժ Սարգսյանը, թե՛ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը:

Գործող նախագահին մեղադրում են` ասելով, թե ընդդիմության պահանջների կատարումը իշխանության թուլության նշան է: Եթե հետևենք այս խոտոր տրամաբանությանը, ապա ուժեղ է համարվում այն իշխանությունը, որը պահպանվում կամ վերարտադրվում է տոտալ կեղծիքների, մարդկանց գնդակահարության, հարյուրավորներին ազատազրկելու միջոցով, մի խոսքով` ժողովրդի կամքին հակառակ:

Առաջին նախագահին մեղադրում են իբրև թե սկզբունքներից շեղվելու, իր համակիրներին խաբելու, իշխանության հետ գործարքի գնալու հարցերում: Դարձյալ չի բերվում որևէ բանական արգումենտ: Տեր-Պետրոսյանը երբեք տուրք չի տվել հեղափոխական հռետորաբանությանը, ավելին՝ միշտ կարևորել է իշխանության հետ երկխոսության անհրաժեշտությունը` գլխավոր նախապայման համարելով քաղկալանավորների ազատարձակումը: Արդ, ի՞նչ սկզբունք է դավաճանել ՀԱԿ առաջնորդը: Եթե իշխանության վերջին շրջանի քայլերի համատեքստում` նա հրաժարվեր երկխոսության գաղափարից, ապա այդ ժամանակ հնարավոր կլիներ նրան մեղադրել անսկզբունքայնության, անհետևողականության համար:

Սխալ է նաև այսօրվա գործըթացների և մի քանի տարվա վաղեմության մի քանի դրվագների մեխանիկական զուգահեռը:

Արթուր Բաղդասարյանը, Արտաշես Գեղամյանը և էլի մի քանի գործիչներ իշխանությանն ինտեգրվել են ադրկուլիսյան բանակցությունների, հասարակության առջև չհնչեցված, հետևաբար` նրա կողմից հավանության չարժանացած պահանջների բավարարման արդյունքում: Օրինակ, երբ 2008-ին ՕԵԿ փոխնախագահ Հեղինե Բիշարյանը ընտրակեղծիքների թեմայով բոցավառ ելույթ էր ունենում Տեր-Պետրոսյանի կողմնակիցների կազմակերպած հանրահավաքում, նրա կուսակցական շեֆը զուգահեռաբար բանակցում էր Բաղրամյան 26-ում` իր ընտրողների թիկունքում ստանալով Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի բաղձալի պաշտոնը: Այ, սա գործարք է, որն ընդհանուր ոչինչ չունի այդ պահին ընթացող քաղաքական, հասարակական գործընթացի հետ:

Երբ գործընթացին ակտիվ մասնակցում է հասարակությունը, ընդդիմության պահանջները ձևակերպվում են նրա ներկայությամբ ու համաձայնությամբ, և իշխանությունը արձագանքում է դրանց, արդեն խոսք կարող է լինել ոչ թե գործարքի, այլ` երկխոսության մասին:

«Պետք է գնահատել, ոչ թե ռևերանսներ անել, խոսել ինչ-որ պայմանավորվածությունների մասին: Ո՛չ, գնում է բաց դիալոգ: Մենք մեր պահանջները, մեր խնդիրները, մեր ծրագրերը բաց ներկայացնում ենք իշխանություններին և հասարակությանը, և իշխանությունն էլ բաց պատասխաններ է տալիս դրան: Իհարկե` ոչ այնքան կոնկրետ և ուղիղ, ինչպես մենք ենք ասում, այլ ավելի մշուշապատ և այլն, բայց քայլեր են արվում, դա չի կարելի անտեսել», — այսօր նշել է Լևոն Տեր-Պետրոսյանը:

Այս բառերը լավագույնս բնութագրում են այսօրվա քաղաքական գործընթացը: Ամեն բան ասված է շատ պարզ ու հանրամատչելի, ու դժվար է դրան հակադրվելը:

Ազգային ժողովի կողմից առաջին ընթերցմամբ ընդունված Ընտրական օրենսգրքի նոր խմբագրությամբ նախագծի վերաբերյալ նախնական համատեղ եզրակացության մեջ Վենետիկի հանձնաժողովի և ԵԱՀԿ/ ԺՀՄԻԳ փորձագետները, ինչպես և Հայաստանի Ընտրական օրենսգրքի նախորդ նախագծերի դեպքում, համատեղ եզրակացությունում ընդգծել են, որ իրապես ժողովրդավարական ընտրությունների կազմակերպումը պայմանավորված չէ միայն համապարփակ ընտրական օրենսգրքով, այլ` նաև քաղաքական կամքով և ընտրական օրենսդրությունը բարեխղճորեն իրականացնելու ցանկությամբ: Այս կարծիքը նրանք վերահաստատեցին նաև մայիսի 5-ին ԱԺ-ում Ընտրական օրենսգրքի նախագծի վերաբերյալ տեղի ունեցած խորհրդարանական լսումներում:

Եվրոպական փորձագետները գոհունակությամբ նշեցին, որ ՀՀ ընտրական օրենսդրության վերաբերյալ իրենց վերջին` այս տարիների ընթացքում թվով 18-րդ, եզրակացությունը թարգմանվել և տեղադրվել է ԱԺ պաշտոնական կայքէջում: Ուստի նրանք անդրադարձան իրենց առաջարկություններից և առարկությունններից միայն մի քանիսին: Նշվեց, որ, չնայած նախագիծը ներառում է փորձագետների որոշ առաջարկություններ, այդուհանդերձ կան բարելավման ենթակա որոշ դրույթներ: Մասնավորապես, դա վերաբերում է ընտրական հանձնաժողովների կազմավորմանը, այդ թվում ղեկավար պաշտոնների ընտրությանը, ինչպես նաև թեկնածուների, դիտորդների իրավունքներին, քարոզարշավի կանոնակարգմանը, ընտրությունների արդյունքների վերահաշվարկին և բողոքարկմանը:

Թեկնածուների իրավունքների մասով փորձագետները գտնում են, որ ընտրական գրավի չափը մեծ է, իսկ ՀՀ նախագահի, ԱԺ պատգամավորի և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններում առաջադրվելու համար սահմանված բնակության և ՀՀ քաղաքացիության որոշակի ժամկետային պահանջները անհամաչափ են: Ըստ եվրոպական փորձագետների, այս դրույթները և երկքաղաքացիների ընտրվելու բացառումը պետք է վերանայվեն: Ինչ վերաբերում է արտասահմանում գտվող ՀՀ դիվանագիտական և հյուպատոսական ներկայացուցչություններում ծառայություն իրականացնող ՀՀ ընտրողներին և նրանց ընտանիքների անդամներին էլեկտրոնային եղանակով քվեարկելու իրավունքին, ապա, ըստ փորձագետների, նման եղանակով հեռահար քվեարկությունը շատ վիճելի է, քանի որ չի կարող երաշխավորել գաղտնիությունը և ենթակա չէ տեղամասերում իրականացվող դիտարկմանը:

Լսումները կազմակերպած ԱԺ պետաիրավական հանձնաժողովի նախագահ Դավիթ Հարությունյանն ընդգծեց, որ միջազգային փորձագետների կոմից նախագծի մի շարք դրույթների քննադատությունն ընդունելի չէ: Մասնավորապես, թեկնածուների առաջադրման համար ներկայացված բնակության և ՀՀ քաղաքացիության ժամկետային պահանջը սահմանված է երկրի Սահմանադրությամբ, և վերանայման ենթակա չէ: Օրինակ, ՀՀ նախագահի թեկնածուն պետք է առնվազն վերջին 10 տարում հանդիսանա ՀՀ քաղաքացի և նույնքան մշտապես բնակվի ՀՀ-ում: «Կան դրույթներ, որոնք, մեր կարծիքով, կարող են վտանգել երկրի անվտանգությունը»,- ասաց Դ.Հարությունյանը` հավելելով, որ  ասվածի վառ օրինակներից մեկն այն դրույթի քննադատությունն է, համաձայն որի Հանրապետության նախագահի պաշտոնում չի կարող առաջադրվել երկքաղաքացին, այսինքն` նաև այլ երկրի քաղաքացիություն ունեցող անձը:

ԱԺ մշտական հանձնաժողովի նախագահի համոզմամբ, փորձագետների մի շարք առարկությունները «վատ թարգմանության կամ թարգմանությունը ճիշտ չընկալելու» արդյունք են: Այդուհանդերձ նա վստահեցրեց, որ Վենետիկի հանձնաժողովի հետ համատեղ աշխատանքը շարունակվելու է: «Այն, որ ԸՕ-ի նախագծի դրույթների մի զգալի մասը կարող է փոխվել, և մենք կընդունենք առաջարկությունների զգալի մասը, դա միանշանակ է, սակայն, կարծում եմ, ոչ բոլոր առաջարկությունները կընդունենք այն տեսքով, որ առաջարկում է Վենետիկի հանձնաժողովը»,-ասաց Դ.Հարությունյանը` հավելելով, որ աշխատանքային խումբը ներկայումս աշխատում է թվով շուրջ 4 տասնյակ, այդ թվում ընտրական հանձնաժողովների կազմավորման կարգի, ընտրությունների արդյունքների վերահաշվարկի, փոփոխությունների վրա:

«Ազատիչը Լեւոն Տեր-Պետրոսյանին սարքեց դհոլ Արտաշ»,- այսօր իր գաղափարական առաջնորդի` Կարլ Մարքսի տարեդարձի օրը հայտարարեց Մարքսիստական կուսակցության առաջնորդ Դավիթ Հակոբյանը:

Ըստ մարքսիստի` այնպիսի փորձված գայլ, ինչպիսին ՀԱԿ առաջնորդ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն էր, զարմանալիորեն կուլ տվել Սերժ Սարգսյանի «կեղծ խոստումների խայծը» եւ մեծ հարված հասցրեց ՀԱԿ-ի վարկանիշին` զրկելով նրան իր մոնոպոլ դիրքից: «Սերժ Ազատիչը վիրտուոզ խաղաց ընդդիմության հետ թղթախաղի պարտիան», — ասաց նա:

Հայ ազգային կոնգրեսն իր հեղինակությունը փրկելու երկու շանս ունի`պետք է զիջի իր մոնոպոլ դիրքը եւ պահանջի արտահերթ նախագահական ընտրություններ` ամբողջական կապիտույլացիայի ենթարկելով գործող վարչակազմին, կարծում է Հակոբյանը. սակայն արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների պահանջը ներկա պահին անիմաստ եւ ուշացած է:

Նա կրկնեց այն` ինչ հաճախ է ասում. Իդեալոգիան ամենակարևորն է, որ բացակայում է մեզանում: «Ընդդիմադիր դաշտի համախմբումն այսօր պատմական անհրաժեշտություն է, որը պետք է տեղի ունենա ոչ թե ինչ-որ անձի կամ ուժի, այլ «նորին մեծություն իմպերատրիցա իդեալոգիայի» շուրջ:

Հակոբյանն ունի իր բառապաշարը` «լիդերամանիային» պետք է վերջ տալ, քանի որ այն խանգարում է ընդդիմադիր դաշտի համախմբմանը: Ըստ նրա, Հայ ազգային կոնգրեսն իր գոյության ընթացքում թույլ է տվել մի շարք գռեհիկ սխալներ. «ՀԱԿ-ը նախագահական ընտրություններից հետո այդպես էլ չկարողացավ գրագետ, հասարակությանը հուզող կարգախոսներ առաջարկել եւ բավարարվեց ընդամենը մի քանի «դատարկահաչ» պահանջ-կարգախոսներով` Ազատության հրապարակում հանրահավաքներ անցկացվելու թույլտվություն, քաղբանտարկյալների ազատ արձակում, մարտի 1-ի «նոր ռազբորկաներ» Երեքն էլ ժամանակավրեպ, երեքն էլ կործանարար, երեքն էլ բացարձակ քաղաքական բովանդակություն չունեցող կարգախոսներ են»:

Մարքսիստը հարցեր էր առաջադրում, հետո ինքն էլ պատասխանում. «Ի՞նչ կապ ունի Ազատության հրապարակը նոր տնտեսական քաղաքականության եւ Արցախյան հարցի նոր դիվանագիտական հայեցակարգի հետ: ՀԱԿ-ն իր ասելիքը կարող էր արտաբերել նաեւ այլ հարթակից, եթե իհարկե ասելիք ուներ, եւ երրորդ` քաբանտարկյալ ունենալ-չունենալը չպետք է պատճառ դառնա, որպեսզի ՀԱԿ-ն իր դիրքորոշումը հայտնի իշխանության նկատմամբ:» Ըստ նրա`ՀԱԿ-ը մարտի 1-ի բացահայտում է պահանջում մի մարդուց, որի «իշխանագողության» համար է տեղի ունեցել մարտի 1-ը:

ՀԱԿ-ի ամերիկյան գրասենյակը հայտարարել է, որ ամերկահայությունը նույնպես պատրաստ է մայիսի 31-ին անժաmկետ նստացույց հայտարարել, եթե բանտում նույնիսկ մեկ քաղբանտարկյալ մնա:

«Այսօր իշխանությունները կանգնած են լուրջ մարտահրավերի առաջ` կա’մ մինչև մայիսի 31-ը ազատ արձակել բոլոր քաղբանտարկյալներին, կա’մ իրենց ստորագրությունը դնել հասարակություն-իշխանություններ ջրբաժանի ընդդիմության կոչի տակ: Իշխանություններն այլևս սպառել են ինչպես Հայաստանի հասարակության համբերության, այնպես էլ  միջազգային հանրության հանդուրժողականության բոլոր պաշարները և այս պահանջը չկատարելու դեպքում կանգնելու են համաժողովրդական ընդվզման փաստի առաջ, որի առաջին հրահրողները և պատասխանատուն հենց իրենք են` երկրի համար կենսական նշանակության բոլոր բնագավառներում սեփական անհեռանկար քաղաքականության շնորհիվ:  Իշխանությունները պետք է գիտակցեն, որ չեն կարող անվերջ երկարաձգել հասարակության պահանջի և միջազգային հանրության առաջ ստանձնած պարտավորությունների կատարումը:

Սիրելի հայրենակիցներ, ինչպես վերջին հանրահավաքի ավարտին հայտարարեց Հայ ազգային կոնգրեսի կենտրոնական գրասենյակի համակարգող Լևոն Զուրաբյանը, Ազատության հրապարակում անժամկետ նստացույց կսկվի, եթե մինչև մայիսի 31-ը ազատ չարձակվեն քաղբանտարկյալներր: Հայ ազգային կոնգրեսի ամերիկյան գրասենյակը բազմաթիվ հեռախոսազանգեր է ստանում իր համակիրներից, որոնք ցանկություն են հայտնում միանալու Հայաստանի նստացույցին: Այստեղ նույնպես սպառվում է մարդկանց համբերությունը:

Հայ ազգային կոնգրեսի ամերիկյան գրասենյակը հայտարարում է, որ եթե գեթ մեկ քաղբանտարկյալ մնա բանտում մինչև մայիսի 31-ը, ապա Լոս Անջելեսի հայությունը ևս, ի աջակցություն Լևոն Զուրաբյանի նախաձեռնության, նստացույց կկազմակերպի Լոս Անջելեսում ՀՀ Գլխավոր հյուպատոսության մասնաշենքի դիմաց:

Ազատություն բոլոր քաղբանտարկյալներին որպես համաժողովրդական պայքարի արդյունքում Հայաստանի ժողովրդավարացման ուղղությամբ տարվող կարևորագույն քայլի»:

«Վստահ եմ, որ անկախ իրավիճակից` արտահերթ նախագահական ընտրություններում Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կառաջադրի իր թեկնածությունը»,- այսօրվա ասուլիսում նման հայտարարությամբ հանդես է եկել ՀԱԿ համակարգող Լևոն Զուրաբյանը:

Հայտարարությունը խիստ բնական է հնչում, որովհետև տրամաբանական է. եթե բանը հասնի արտահերթ ընտրություններին, ապա ընտրական գործընթացի ֆավորիտը կլինի հենց այն գործիչը, ով ղեկավարել է շարժումը:

Խնդիրն այստեղ այլ հարթության մեջ է: Այս հայտարարությունը մի տեսակ ժամանակավրեպ է հնչում և նմանվում է կոնկրետ պատասխանից խուսափելու փորձի: Նման հայտարարություններ նույն Լևոն Զուրաբյանն անում էր նաև 2008-2010 թթ.-ին, սակայն այդ ժամանակ մարդիկ դրանք ավելի իրատեսական էին համարում: Հիմա շատ քչերն են հավատում, նույնիսկ` ՀԱԿ համակիրների շրջանում, որ այս երկրում հնարավոր են արտահերթ ընտրություններ: Հետևաբար, այդքան էլ ակտուալ չէ խոսել կոնկրետ թեկնածուի մասին` արտահերթ ընտրությունների համատեքստում:

Չգիտեմ` հերթական ընտրությունների պարագայում արդյո՞ք Տեր-Պետրոսյանը կառաջադրվի: Հավանաբար` ոչ

Մեր երկրի առաջին նախագահը պրագմատիկ գործիչ է, միշտ ընդունում է հաշվարկված որոշումներ, չի տրվում զգացմունքներին, այլոց խորհորդներին: 2013 թ.-ին գուցե նա ունենա ավելի բարձր վարկանիշ, քան` ենթադրյալ որևէ մրցակից: Սակայն 2013-ին միանգամայն այլ է լինելու քաղաքական իրավիճակը. տարբերվելու է հնգամյա վաղեմության պատկերից:

Մասնավորապես, այլևս չի գործելու Տեր-Պետրոսյանի վերադարձի, նրա խորհրդավորության էֆեկտը: Պատկերավոր ասած, երկու տարի հետո նա` քաղաքական համակարգը փոխողի փոխարեն, ունենալու է նույն այդ համակարգի, թեկուզև ազդեցիկ, գործոնի կարգավիճակ: Ըստ այդմ, նրա վարքագիծն ավելի կանխատեսելի է լինելու նրա պոտենցիալ հակառակորդների, էլեկտորատի համար:

Բացի այդ, եթե Տեր-Պետրոսյանին չհաջողվի հասնել արտահերթ ընտրությունների, նա կորցնելու է իր էլեկտորատի այն մասը, որն ավելի արմատական է տրամադրված ու ակնկալում է արագ փոփոխություններ: Իհարկե, ադեկվատ չէ համեմատությունը, սակայն հիշենք, որ 2003 թ.-ի ընդդիմության առաջնորդ Ստեփան Դեմիրճյանն արդեն 2007 թ.-ի խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ կորցրել էր իր ընտրողների զգալի մասին:

Եթե ՀԱԿ-ին չհաջողվի հասնել նախագահական արտահերթ ընտրությունների, նրա օրակարգում հայտնվելու են մի քանի հարցեր.

Եթե հերթական ընտրություններին մասնակցելու է Տեր-Պետրոսյանը, ո՞րն է լինելու նրա քաղաքական նոր այցեքարտը: Եթե ընդդիմության ղեկավարությունը կանգնելու է այլ թեկնածության վրա, ո՞րն է երաշխիքը, որ նա կարող է ժառանգել Տեր-Պետրոսյանի ընտրազանգվածը կամ անվիճարկելի առաջատար լինել ընդդիմության ճամբարում, նամանավանդ որ` իրենց թեկնածությունն առաջադրելու մասին արդեն հայտարարել են Րաֆֆի Հովհաննիսյանը և Արամ Կարապետյանը:

Կարծում եմ, լրագրողներն ու հասարակությունն առավելապես այս հարցերի պատասխանն են ակնկալում ՀԱԿ համակարգողից:

Սոցիոլոգիական ծառայությունները վկայում են, որ անցած մեկ-երկու օրվա ընթացքում ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբամայի վարկանիշն ավելացել է 9 տոկոսով: Այսպես է հասարակությունն արձագանքել աշխարհի թիվ մեկ ահաբեկիչ Ուսամա Բեն Լադենի սպանությանը:

Չնայած սրան, մասնագետները պնդում են, որ գալիք նախագահական ընտրություններում Օբամայի վերընտրությունը երաշխավորված չէ, որովհետև հասարակությունը խիստ դժգոհ է նրա տնտեսական քաղաքականությունից, իսկ ընտրողներին մեկուկես տարի անց կարող է հետաքրքրել ոչ թե Բեն Լադենը, այլ` իրենց կենցաղային, աշխատանքային հարցերը: Բայց ամերիկացիներին հանգիստ թողնենք իրենց դարդերի հետ ու խոսենք վարկանիշներից, դրանց նկատմամբ քաղաքական գործիչների վերաբերմունքից:

Քաղաքակիրթ աշխարհում քաղաքական գործիչները շատ զգայուն են սոցիոլոգիայի, վարկանիշների նկատմամբ, որովհետև նրանց իշխանության կամ քաղաքական գործունեության աղբյուրը հասարակությունն է` իր քվեով, ցանկություններով, սպասումներով, նաև` հիասթափություններով: Մարդիկ ուշադիր հետևում են, թե ժողովուրդն ինչպես է արձագանքում իրենց այս կամ այն քայլին, դրանից հետևություններ անում, սրբագրումներ անում իրենց քաղաքականության մեջ:

Ավտորիտար երկրներում միանգամայն այլ պատկեր է. իշխանավորները թքած ունեն հասարակական կարծիքի, հետևաբար նաև` վարկանիշների ու սոցիոլոգիայի վրա: Մեր տիպի երկրներում ժողովրդի քվեն այնքան էլ կարևոր չէ իշխանության ձևավորման հարցում: Իշխանությունը վերարտադրում է ինքն իրեն:

Եթե Երևանի փողոցներում հարցում անցկացնենք, կպարզվի, որ մեր հասարակության չսիրած մասնագիտություններից մեկը հենց սոցիոլոգիան է: Դրա պատճառն այն է, որ սոցիոլոգների մի գերակշիռ մասը, համենայնդեպս` նրանք, ովքեր անընդհատ հայտնվում են հեռուստաէկրանին, չեն զբաղվում գիտական վերլուծությամբ` ցույց տալու համար հասարակական իրական տրամադրությունները, այլ` փորձում են այդ տրամադրությունները ներկայացնել իշխանության ճաշակին ու քաղաքական ամբիցիաներին համապատասխան:

Մարդը գիտի, որ ինքը, հարևանները, ամբողջ շենքը չեն վստահում իշխանությանը, սակայն լսում է Ահարոն Ադիբեկյանին, ով հավաստիացնում է, որ, ասենք, իշխանության վստահության պաշարը հիսուն տոկոս է: Այդ խեղճ հեռուստադիտողին թվում է, որ իրենց շենքը երկրից կտրված է, կամ էլ որ` Ահարոնն այլ երկրի մասին է խոսում:

Բայց ավտորիտար երկրներում միայն սոցիոլոգիան չէ արժեզրկված: Այդ վիճակում է ցանկացած գիտություն, որը կապ ունի հասարակական հարաբերությունների, քաղաքականության հետ: Կնշանակի, որ ստեղծված վիճակը կարող է շտկվել քաղաքական գործիքներով: Միայն այդ ժամանակ սոցիոլոգն ու քաղաքագետը գիտությունը կգերադասեն քաղաքական գրդոնից:

Եթե չլինեին իշխանության եւ ՀԱԿ-ի ներդաշնակ քայլերը, մեր քաղաքական դաշտում մտքի մերօյա փայլատակումներին չէինք հանդիպի:

Կան քաղաքական ուժեր, որոնք իրենց գոյությունը, իրենց քաղաքական կեսունակությունը պատկերացնում են միայն իշխանություն-ընդդիմություն հակադրության պայմաններում: Այդ ժամանակ հակադրության կողմերից մեկը կօգտվի նրանց ծառայություններից:

Մրցակցության եւ երկխոսության միջավայրն այս ուժերին խուճապի է մատնում, որովհետեւ նրանք անմիջապես կորցնում են մի դեպքում` հաճախորդի, մյուս դեպքում` հեղափոխականի կարգավիճակը:

Ժիրայր Սեֆիլյանի ղեկավարած կառույցը տարաձայնություններ ունի ՀԱԿ-ի հետ ու սա նույնիսկ նորմալ է, որովհետեւ ազատամարտի հրամանատարներից մեկը չի կարող համաձայնել, օրինակ, ԼՂ հարցում Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի հնչեցրած տեսկետների հետ: Բայց առնվազն անհեթեթ է, որ «Սարդարապատ» շարժումը հակադրվում է ՀԱԿ-ի որդեգրած մարտավարությանը` պնդելով, թե «ժողովրդի միակ պահանջը ոչ ընտրություններով բռնապետության տապալումն է։ Ընդդիմության որևէ շեղում այս ընթացքից ուղիղ ճանապարհ է դեպի քաղաքական լուսանցք՝ մարգինալացում»: Անհեթեթ է, որովհետեւ Սեֆիլյանի կոմնակիցների այս պնդումն որեւէ կապ չունի քաղաքականության հետ: Քաղաքական գործիչները, եթե նույնիսկ փոփոխությունների են հասնում հեղափոխության ճանապարհով` դա անպայման լեգալացնում են ընտրությունների ճանապարհով: Այդ ուղին անցել է Հայաստանը 1990թ-ին, ավելի ուշ` Ուկրաինան եւ Վրաստանը:

Բնական է նաեւ «Ժառանգություն» կուսակցության մոտեցումը, որը համարում է, որ ինքնուրույն ձեռագիր ունի եւ չի ուզում տարալուծվել ՀԱԿ-ի մեջ: Ի վերջո, խորհրդարանական կուսակցությունն այլ որոշում չէր էլ կարող կայացնել: Բայց ծիծաղելի է, որ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի քաղաքական պահանջները միշտ հաջորդում են Տեր-Պետրոսյանի պահանջների հրապարակմանը, ավելին` նույնիսկ պահանջների թիվն է նույնը: Ընդ որում, Հովհաննիսյանն ավելի շատ կապկում է ձեւի, ոչ թե` բովանդակության առումով:

Տիգրան Կարապետիչը ընդդիմադիր հայտ ներկայացրեց շատ հավակնոտ մի ծրագրով: Նա հավակնում էր «երրորդ ուժ» ձեւավորել` ՀՅԴ-ի եւ «Ժառանգության» ընկերակցությամբ, նրան օգնում էին, որպեսզի մարդաշատ հանրահավաքներ կազմակերպեր: Բայց հենց վերացավ հակադրությունը իշխանության եւ ՀԱԿ-ի միջեւ, Ժողովրդկական կուսակցության նախագահի կողքին մնաց մի քանի տասնյակ թոշակառու, «երրորդ ուժից» մնաց «հայրենասիրական ուժերի միություն» ստեղծելու մտադրությունը, ընդ որում` այդ միությունում Կարապետիչը չի կարողանում նշել իրենից զատ այլ անուն:

Մեր քաղաքական ուժերը չեն հասկացել, որ դաշտում տեղ ունենալու, համակիրներ ձեռք բերելու համար` միայն քննադատելը բավարար չէ: Հեշտ է քննադատել, անարգանքի սյունին գամել դիմացինին, բայց պետք է ունենալ նաեւ ասելիք, արժեքների համակարգ, որի շնորհիվ ընտրողը իր քվեն կտա կոնկրետ ուժի: Անցել են ժամանակները, որ քաղաքական դիվիդենտ կարող է բերել միայն Սերժին կամ Լեւոնին հայհոյելը: Հիմա, դա նույնիսկ անհետաքրքիր է: