29.09.2024 | 20:03
Պայքար՝ հանուն կրթության ոլորտի բարելավման, բուհի առաջընթացի ու զարգացման. Մովսե...09.09.2024 | 12:51
Խնդրում ենք ընթերցողների ներողամտությունը26.06.2024 | 10:01
«Մենք պատրաստ ենք հրդեհը մարելուն». Մալաթիայի տոնավաճառում օբյեկտային վարժանք է ...31.05.2024 | 12:54
Ադրբեջանական մտահոգությունները և վախերը խոսում են այն մասին, որ մենք ճշտագույն ճ...31.05.2024 | 12:10
Շարժման ելքը. առանց «եթե»-ների. Վահե Հովհաննիսյան...31.05.2024 | 11:10
Խորապես դատապարտում ենք Հայրապետի դեմ Փաշինյանի հրահանգով թիկնապահների և ոստիկան...29.05.2024 | 15:42
Ցավով անդրադառնում և դատապարտում ենք նման կեցվածքը Վեհափառ Հայրապետի և հոգևոր դա...29.05.2024 | 12:10
Առկա է հրավիրվածների ցուցակ․ ՆԳՆ անվտանգության վարչության պետը՝ Վեհափառի մուտքը ...29.05.2024 | 11:17
Անվտանգության այն կոնցեպտը, որ Հայաստանը մինչև այժմ իրականացրել է, անվտանգությու...28.05.2024 | 13:20
Պապ թագավորն այն առաքինության կերպարը չի, որ օրինակելի լինի, բայց Փաշինյանը նույ...28.05.2024 | 13:02
Ախթալայում հանգուցյալին կհուղարկավորեն առանց դիահերձման` ինքնաշեն դագաղով...28.05.2024 | 11:17
Վանենք մեզանից կործանարար անտարբերությունը, փարատենք թշնամության ու ատելության մ...28.05.2024 | 11:11
Իշխանությունը մանթրաժի մեջ է․ «Հրապարակ»28.05.2024 | 10:37
2 պատճառ կա, որ չի եկել՝ նա այլևս կապ չունի մեր երկրի հետ կամ դրսից են թելադրել․...24.05.2024 | 15:10
ԱՄՆ-ից առաքանու միջոցով թմրամիջոց է ներմուծվել Հայաստան...24.05.2024 | 13:10
Ադրբեջանցի սահմանապահներն արդեն վերահսկողության տակ են վերցրել Տավուշի մարզի չոր...24.05.2024 | 12:17
Ինչպես են «Զվարթնոց» օդանավակայանի աշատակիցները բռնության ենթարկում ֆրանսիահայ լ...24.05.2024 | 11:29
Հայաստանն ու Ադրբեջանն այսօրվանից Տավուշի հատվածում սահմանապահների են տեղակայում...23.05.2024 | 15:10
Ադրբեջանի հետ խաղաղության գնալն անհրաժեշտություն է, բայց՝ վաղաժամկետ. Ադրբեջանը ...23.05.2024 | 14:10
Եթե Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև կնքվի խաղաղության վերջնական համաձայնագիր, դա դր...23.05.2024 | 13:10
Հայաստանի իշխանությունը մտել է պետականության ամրության համար խիստ վտանգավոր թեմա...23.05.2024 | 12:10
Ֆիդանը 4 հայկական գյուղերի հանձնման մասին. Թուրքիան լիովին աջակցում է Ադրբեջանին...23.05.2024 | 11:10
Պետականության մասին խոսող մարդն իր սեփական ժողովրդին չի խաբի․ մենք, որ ապրում էի...22.05.2024 | 15:10
-20 սառնամանիքին բարձրացել են Արագածի գագաթը ու գրառել՝ «Հայ, Հայաստան, Հայրենիք...22.05.2024 | 14:10
Իրանի և Ռուսաստանի հարաբերություններում փոփոխություն չի լինի․ Լավրով...22.05.2024 | 13:10
Նման պայմաններում խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը կհանգեցնի նրան, որ ՀՀ-ն կ...22.05.2024 | 12:10
Ադրբեջանը փորձում է օգտվել ՀՀ իշխանության բացառիկ խոնարհումից և արագ մխրճվել այն...22.05.2024 | 11:10
«Զվարթնոց» օդանավակայանում հացադուլ անող ֆրանսահայ լրագրող Լեո Նիկոլյանին օդանավ...21.05.2024 | 15:10
Քաղաքացին 4 եղանակով կծանուցվի վարժական հավաքի մասին, հետո պատասխանատվություն կլ...21.05.2024 | 14:10
Ուկրաինայի կապիտուլյացիայից հետո Զելենսկին պետք է ձերբակալվի և դատարանի առաջ կան...21.05.2024 | 13:10
Եթե նույնիսկ Ադրբեջանին օգտագործել են Իրանի ղեկավարությանը վերացնելnւ հարցում, ա...21.05.2024 | 12:10
Կիրանցում պետական գրանցումները կատարվել են ոչ ճշգրիտ տվյալների հիման վրա. արդարա...21.05.2024 | 11:10
Իրանի նախագահի ուղղաթիռը վթարի է ենթարկվել տեխնիկական անսարքության պատճառով. ԻՐՆ...20.05.2024 | 15:10
Մի շարք ոստիկաններ նույնիսկ անչափահասների ծնողների uպառնացել են, որ կզրկեն ծնողա...20.05.2024 | 14:10
Ապարդյուն զանգերի հետևանքը. ինչո՞ւ հանկարծ նախկին գլխավոր դատախազ Արթուր Դավթյան...20.05.2024 | 13:10
Խափանվել է «թուրքական» կուսակցության հիմնադրումը Հայաստանում. կան ձերբակալվածներ...20.05.2024 | 12:10
«Ոչ ոք չի կարող պառակտում մտցնել Իրանի և Ադրբեջանի միջև»...20.05.2024 | 11:00
Իրանի նախագահն ու արտաքին գործերի նախարարը մահացել են ուղղաթիռի վթարի հետևանքով...Մի օր ֆեյսբուքով մի հրավերք եկավ. «Մարտի 14-ին ՄԻԺԻ կենտրոնում տեղի կունենա «Հեղափոխության մեթոդները. A Force More Powerful» ֆիլմի դիտում-քննարկում: «Երբ մարդիկ որոշում են, որ ուզում են ազատ լինել, ոչինչ չի կարող կանգնեցնել նրանց». Դեսմոնդ Տուտու»:
Գրավեց, հետաքրքրեց, էդ ո՞նց են հեղափոխություններ անում, գնամ տեսնեմ: Ես լսել էի, գիտեի, որ կան անարյուն հեղափոխություններ, գիտեի Մահաթմա Գանդիի մասին, ես խաղաղ քաղաքականության կողմնակից եմ, ես համարում եմ, որ ոչ մի հաղթանակ չարժի մեկ մարդու կյանքը:
Երկու ֆիլմ էին. «Солидарность» լեհական արհմիութենական շարժման առաջնորդ Վալենսայի, ժողովրդական ճնշմամբ ավտորիտար ռեժիմի խաղաղ հեղափոխությունը և Հարավային Աֆրիկայի պայքարը Ապարտեիդի դեմ: Երկու տարբեր պայքարներ, երկու տարբեր աշխարհներ, բայց երկուսն էլ՝ ռեժիմի դեմ:
Ֆիլմի դիտումից հետո բավականին ակտիվ քննարկում ծավալվեց, ու լիքը ասելիք էր մնացել, որոշեցինք նորից հանդիպել: Տարբեր մարդիկ էինք, բայց բոլորիս միավորում էր էսօր մեր երկրում տիրող անօրեն վիճակը, ուր մարդն իրեն պաշտպանված չի զգում, ուր ամեն քայլափոխի ոտնահարվում են մարդու տարրական իրավունքները, տրորվում են նրա արժանապատվությունն ու, հայ մարդուն օրվա հացի հայթայթմամբ լարված պահելով ու սերիալային, էժանագին շոուբիզնեսյան ռաբիսը կերցնելով, ստրկացնելու քաղաքականություն է տարվում իշխանությունների կողմից, որը չգիտեմ ում իշխանությունն է, բաց ոչ ժողովրդի: Բայց մենք ժողովրդավարական երկիր ենք, աշխարհին էդպիսին ենք ներկայանում: Ուրեմն, պետք է մի բան փոխել էս երկրում, գտնել՝ ինչն է սխալ, սահմանել թշնամու, և ապա դրա դեմ պայքարի հենց այսօր հնարավոր ու հետո հեռագնա գործողություններ գտնել, ձևակերպել հասարակական-քաղաքացիական պահանջ: Ու էդ բոլոր մարդիկ մտահոգ էին էդ ամեն ինչով ու փոփոխություններ էին տենչում:
Հենց երկրորդ հանդիպմանը մեզ պարզ դարձավ, որ չնայած մենք նայել ենք ֆիլմեր, բայց ոչ մի մոդել մեր հայաստանայան իրավիճակին չի համապատասխանի, մեզ պետք է մեր, նոր ֆորմատը գտնել, գտնել իրապես հեղափոխող մտքեր, գտնել նոր մեթոդներ համակարգի վրա ազդելու, որովհետև ի վերջո, լավ թե վատ, բայց մենք ունենք և սահմադրություն, և օրենքներ, որոնք, ցավոք, արատավոր համակարգի ձեռքում վերածվել են միակողմանի պատժիչ համակարգի:
Համարելով, որ մեր երկրում անհրաժեշտ են ռեալ փոփոխություններ, ու հաշվի առնելով, որ ֆիլմի դիտմանը մասնակցում էր ահագին շատ մարդ, մենք՝ մի խումբ ՀՀ քաղաքացիներս, որոշեցինք հրավիրել քաղաքացիական ֆորում-քննարկում, հիմքում դնելով երկու հարց՝ ի՞նչ փոխել և ինչպե՞ս փոխել մեր երկրում, որպեսզի լինենք արժանապատիվ քաղաքացիներ ու ապրենք մեր իսկ ընտրած երկրում, մեր իսկ կառավարությամբ, ունենանք մեր երազած Հայաստանը, ուր ամեն ոք տոլերանտ է, հանդուրժողը մի տեսակ էն չի՝ այլընդունող, այլընկալող, ու հակառակը՝ անհանդուրժող, և ոչ թե տոլերանտ լինի անարդարությունների ու տմարդիության հանդեպ:
Բավականին հաջող ու կազմակերպված խումբ ձևավորվեց, ես էլ էդ ընթացքում հասցրեցի նայել ևս մի ֆիլմ՝ Լիբերիայի կանանց պայքարը խաղաղության համար, որտեղ երկու պատերազմող կողմերի կանայք միավորվեցին ու իրենց տղամարդկանց, զանազան ճնշումներով, ընդհուպ մինչև ամուսնական պարտականություններից հրաժարվելը, ստիպեցին դադարեցնել քաղաքացիական պատերազմը: ՄԻԺԻ-ում երկու ֆիլմ էլ նայեցինք՝ ևս երկու հեղափոխական պատմություններ` Գանդիի առաջնորդած պայքարը Հնդկաստանում և քաղաքացիական իրավունքների համար պայքարը ԱՄՆ-ում (Նաշվիլ):
Ու համոզմունքը, որ ֆորումի գաղափարը ճիշտ է, որ պետք է հավաքվել՝ նաև Ֆեյսբուքում հաստատվեց, երբ մեր հրավերին արձագանքեց 170-ից ավել մարդ, որոնց մեծ մասը ապրիլի 2-ին եկավ, որպեսզի միասին գտնենք, թե ինչպես է կարող է Հայաստանում ոչ բռնի ուժը հաղթահարել ճնշումն ու բռնատիրական կարգերը:
Իմ կողմից հավելեմ, որ ներկա էին տարբեր սոցիալական շերտերի, հասարակական խավերի, տարբեր քաղաքական հայացքների տեր, մի խոսքով՝ մեր հասարակության ակտիվ գիտակից հատվածը՝ սոցիալական խնդիրներով եկած մարդիկ՝ բացօդյա առևտրականներ, մանկատան սաներ, ովքեր մանկատնից հետո բոմժ են մնացել, բանակում զոհվածների ծնողներ, բնակարանային անարդար գործարքների զոհեր, ովքեր տարիներ շարունակ չեն կարողանում իրենց գործերին նորմալ ընթացք տալ, կանանց իրավունքների պաշտպաններ, գենդերային ինքնորոշման իրավապաշտպաններ, ուսանողներ, լրագրողներ, ակտիվ քաղաքացիներ մի խոսքով: Հասարակության մինի մոդելը, իր հայացքների ողջ բազմազանությամբ, բայց միավորված մի ցանկությամբ՝ լինել սեփական երկրի իրական տերը:
Ոչ միանշանակ էին արձագանքները, բայց հիմնականում, կներեք, սրանից դիպուկ գրական բառ չեմ կարող գտնել՝ «դոբռիի» մեջ:
Լուսինե Վայաչյան
Քաղաքապետարանի նիստերի դահլիճի մուտքի մոտ` պատին ավելացել է արդեն նախկին քաղաքապետ Գագիկ Բեգլարյանի նկարը:
Այստեղ են Երևանի բոլոր նախկին քաղաքապետերը: Այստեղ տեղ է հատկացվել անգամ նախահեղափոխական քաղաքապետերին` ոչ միայն անցյալ դարի` 20-րդ դարասկզբի, այլև 19-րդ դարի: Այդպես, մի պատի վրա մինչխորհրդային շրջանի քաղաքապետերն են իրար կողք շարված, մյուս պատերին` խորհրդային և անկախության շրջանի քաղաքապետերը:
Գագիկ Բեգլարյանը տեղ է գրավել Երվանդ Զախարյանի կողքին` վերջնականապես դառնալով «նախկին»: Ի դեպ, հիշյալ պատի վրա միայն Կարեն Կարապետյանի համար է տեղ մնացել` այլևս տեղ չկա:
Աջափնյակ և Դավթաշեն վարչական շրջանների ընդհանուր իրավասության դատարանում այսօր Ղարիբյան եղբայրների հակամարտության հերթական՝ Աստված գիտե թե որերրորդ դատական հայցն էր քննվում:
«Շանթ» ընկերության սեփականատեր եղբայրների միջև ծագած թշնամությունից ի վեր՝ Մանվել և Վարշամ Ղարիբյաններն իրար հետ հարաբերվում են բացառապես դատարանների և ոստիկանության միջոցով:
Տարիներ ձգվող այս հակամարտության մեջ կա երրորդ` շահագրգիռ կողմ, որը ոչ մի կերպ հանգիստ չի տալիս եղբայրներին: (Պատմում են, որ եղբայրների հետ նույն հողուջրից` դատախազ Աղվան Հովսեփյանը եղել է Մանվել Ղարիբյանի մտերիմ ընկերը, իսկ հետո տեսնելով, որ կրտսեր եղբայրը հեշտ ծամվող պատառ է, նրան հանել է ավագի դեմ, տիրանալով նրա բիզնեսների իր ուզած մասնաբաժնին` շաաատ մոտ ընկերոջ կարգավիճակով):
Ու նրանց հարազատներն ու աշխատակիցները` մեծ թվով ՀՀ քաղաքացիներ, ակնհայտ կամայականությունների պատճառով հայտնվել են դատական ու ոստիկանական համակարգի լաբիրինթոսում: Այս անգամ գլխավոր դերերում հակամարտող կողմերի առաջին դեմքերն էին. Վարշամ Ղարիբյանը ավագ եղբորը` Մանվել Ղարիբյանին մեղադրում էր իր ավտոմեքենաները հափշտակելու համար:
«Տեղեկանալով իր եղբոր կողմից «Մերսեդես» մակնիշի և «Կամազ» մակնիշի բետոնախառնիչ մեքենաներ ձեռք բերելու փաստի մասին, հարազատ եղբայրներ լինելու հանգամանքը օգտագործելով, չարաշահել է Վարշամ Ղարիբյանի վստահությունը և 2005 թ. սեպտեմբեր-նոյեմբեր ամիսների ընթացքում խարդախությամբ հափշտակել է Վարշամ Ղարիբյանի կողմից գնած և նրա սեփականությունը հանդիսացող «Մերսեդես-Բենց 220-S-430» մակնիշի, 0005LU05 պետհամարանիշի և ԱԲ-92Վ1 («Կամազ-5511») մակնիշի 03OL305 պետհամարանիշի ավտոմեքենաները». այսպես էր ձևակերպել իր մեղադրանքը ավելի շատ Յուրա անունով հայտնի Վարշամ Ղարիբյանը:
Մանվել Ղարիբյանի փաստաբաններ Հայկ Ալումյանն ու Բագրատ Վարդանյանը պնդում են, թե նման մեղադրանքն ուղղակի անհեթեթ է, քանի որ Մանվել Ղարիբյանն, ըստ էության, մեղադրվում է իր սեփական մեքենաները հափշտակելու համար:
Դատական նիստը նշանակված էր ժամը 12:00-ին, սակայն նիստի մասնակիցները ստիպված եղան ավելի քան մեկ ժամ սպասել. Պատճառաբեցին, թե՝ նոր դատավոր են ընդունել, դրա համար էլ նիստերի դահլիճները այլևս չեն բավարարում: Միջանցքում սպասելիս նկատեցի Մանվել Ղարիբյանին և մոտեցա` ինձ հետաքրքրող որոշ հարցեր տալու: Անգամ ամենասուր հարցերին ավագ Ղարիբյանը տալիս էր զուսպ և ամբողջական պատասխաններ: Իսկ որ այս եղբայրների հետ կապված հարցերը բազմաթիվ են, ակնհայտ է: Եվ հանկարծ աչքովս ընկավ, թե ինչպես է դատական նիստը լուսաբանելու եկած «Երևան» հեռուստաընկերության երիտասարդ օպերատորը` ակնհայտորեն իրեն լավ չզգալով, բայց պարտադրված իր կողքին կանգնած մի տարեց կնոջ կողմից, գաղտնի լուսանկարում ինձ և Մանվել Ղարիբյանին զրուցելիս` կարծես լրագրողն իրավունք չուներ զրուցելու դատական նիստի մասնակիցներից որևէ մեկի հետ, կարծես դավադրություն էին հայտնաբերել: Կուզենայի լսել նաև Վարշամ Ղարիբյանին, իմանալ նաև նրա տեսակետները հիշյալ գործի և մյուս գործերի առնչությամբ` ավելի օբյեկտիվ տեղեկատվություն ունենալու համար, սակայն այս հարցում բախտս չբերեց (կամ գուցե բերե՞ց), կրտսեր Ղարիբյանը մտավ դահլիճ նիստի սկսվելուց հետո:
Այսօրվա նիստին ներկայացել էին միայն «Կամազ» ավտոմեքենայի գործարքի հետ առնչություն ունեցողները, որոնք էլ պատմեցին, թե ինչպես է 2005 թ. Վարշամ Ղարիբյանը տեղեկացել, որ Սպիտակ քաղաքում նման ավտոմեքենա կա, ինչպես են եկել նրա մոտ և ստացել 16 հազար դոլար գումար: Այս դատական հայցը ներկայացվել էր Վարշամ Ղարիբյանի կողմից. նա էր հին դարմանը քամուն տվել` չմտածելով, որ դրա պատճառով կարող են բացահայտվել նոր իրողություններ: Այդպես, հենց այս հայցի քննության ժամանակ էլ (գործն, ի դեպ, արդեն քննվել էր որպես քաղաքացիական հայց և բավարարվել հօգուտ Մանվել Ղարիբյանի, որից հետո վերին ցուցումով, այս անգամ էլ քրեական գործ էր հարուցվել) Մանվել Ղարիբյանը պարզել էր, որ կրտսեր եղբորից հերթական անգամ խաբվել է նաև այս ավտոմեքենայի գնման ժամանակ. Վարշամ Ղարիբյանը մեքենայի համար առձեռն վճարել է 16 հազար դոլար, մինչդեռ Մանվել Ղարիբյանը գնել և նոտարական վավերացմամբ առքուվաճառքի պայմանագիր է կնքել 11 մլն դրամի կամ 24 հազար դոլարի հաշվով` ճիշտ այդքան էլ տալով Վարշամին: Նա ավագ եղբորը հավատացրել էր, թե մեքենան ձեռք է բերել այդ գնով: Նույն կերպ հակասություն կար նաև «Մերսեդես» մակնիշի ավտոմեքենայի հետ կապված: Վարշամ Ղարիբյանը հայցում նշել էր, թե այս ավտոմեքենան գնել է 25 000 $-ով, մինչդեռ Մանվել Ղարիբյանն ասում է, որ մեքենայի գնման գործը ինքն է կազմակերպել` բերել տալով Ֆրանսիայից և վճարելով 15 000 եվրո:
Դատական նիստը վարում էր երիտասարդ դատավոր Վազգեն Ռշտունին: Նա հենց սկզբից թույլատրեց տեսա- և լուսանկարահանել: Վարշամ Ղարիբյանին պատկանող «Երևան» հեռուստաընկերությունն, արդեն նշեցինք, ներկա էր նիստին: Նիստի ընթացքում որոշեցի լուսանկարել նաև օրվա հերոս եղբայրներին: Երկու անգամ Մանվել Ղարիբյանին լուսանկարելուց հետո անցա Վարշամ Ղարիբյանին, երբ հանկարծ վերջինս վերցրեց հեռախոսը ու սկսեց ինձ լուսանկարել. թե ինչու` միայն ինքը կիմանա: Բարեկրթությանս հավատարիմ` սպասեցի մի քիչ, չցանկանալով ընթերցողին հրամցնել դեռահասին բնորոշ հեռախոս բռնածի կերպար (առանձնապես չէի հետաքրքրվել Ղարիբյաններով. առնչվել էի ընդամենը մեկ-երկու քրեական գործի` նրանց անվան հետ կապված, այնպես որ չգիտեի էլ, թե մարդկային ինչ որակներով են օժտված եղբայրներից յուրաքանչյուրը):
Մեկ էլ հանկարծ Վարշամ Ղարիբյանը ձայնը գցեց գլուխը և հարձակվեց միաժամանակ իմ ու դատավորի վրա՝ էս ի՞նչ ֆոտոսեսիա են անում: Դատավորի զարմացած աչքերը կլորացան, իմ աչքերն էլ ուղղվեցին դեպի հանկարծակի կատաղության նոպայով բռնվածը: Դատարանի դահլիճում նստածները շշմել էին, չգիտեին ինչ անել` ժպտա՞լ, քրքջա՞լ, թե՞… Մեկ էլ հայտնվեց Վարշամ Ղարիբյանի հրամանատարը (պարզվեց, որ իմ և Մանվել Ղարիբյանի զրույցը տեսագրել հրամայած տարեց կինը, համատեղության կարգով, նաև Վարշամ Ղարիբյանի հրամանատարն է): Այս տիկինը միանգամից ասպարեզ մտավ, շուկաներում հերոսաբար կռվողի տոնով ձայնը գլուխը գցեց՝ հլը մի հատ ներկայացեք, ո՞վ եք, ես որ մտա, գնացի` դատավորին ներկայացա (թե ո՞վ էր խնդրել դատավորին ներկայանալ, ինչի՞ էր ներկայացել. ներկաները պարզապես ֆիքսեցին, որ Վարշամ Ղարիբյանի տնօրինությանը հանձնված հեռուստաընկերությունում — ի դեպ, այս հեռուստաընկերությունը ևս բացել է Մանվել Ղարիբյանը` գրանցելով եղբոր անունով- տեղյակ չեն անգամ դատական նիստերին իրենց պահելու վարքի կանոնների մասին): Դատավորը հանգիստ լսեց, զգացվեց, որ հազիվ է զսպում ժպիտը, հետո նույն հանգիստ տոնով բացատրեց, որ դատական նիստը դռնբաց է, ինքն էլ թույլ է տվել տեսագրել և լուսանկարել, ինչը անում է հիշյալ հեռուստաընկերությունը, ուրեմն՝ նույն իրավունքն ունեն նաև մյուս լրագրողները: Ի դեպ, նիստին ներկա էին նաև այլ լրագրողներ, սակայն նրանց բախտը բերեց, և Վարշամ Ղարիբյանի կատաղության նոպան ընդամենը մեկ անգամ բռնկվեց, իսկ դատավորի նկատողությունից հետո՝ զսպվեց:
Ինչևէ, այս նիստը ևս ավարտվեց, դատավորը նշանակեց հաջորդ նիստը, սակայն անկախ նիստերից, անկախ դրանց բովանդակությունից, անկախ եղբայրների բարոյական հատկանիշներից, անհնար է անտարբեր անցնել այս երևույթի կողքով. հայ ընտանիքում, այն էլ՝ ունևոր, թշնամություն է տիրում ունեցվածքի համար, եղբայրը եղբոր դեմ է դուրս գալիս հանուն օտարի շահի: Եվ որ ավելի վատ է, արդեն չորրորդ տարին ձգվող հակամարտության ավարտը կարծես չի էլ երևում (եղբայրների միջով սև կատուն անցավ 2007 թ.), իսկ Հայաստանի ղեկավարությունը շարունակում է չտեսնելու տալ: Մինչդեռ նրանք տնտեսվարողներ են, հսկայական հարկեր են վճարում պետությանը, և պետությունը պարտավոր է սատար կանգնել հենց այնպիսի մարդկանց, որոնք չեն խառնվում քաղաքականությանը, չեն օգտագործում փողը այս կամ այն ճամբարին հաճոյանալու համար, այլ աշխատում են՝ նպաստելով երկրի բարօրության ու տնտեսության կայացմանը: Մինչդեռ ոմանք, սողոսկելով եղբայրների արանքը, անաշխատ եկամտի իրենց փայն են ուզում ու չստանալով՝ վրեժ լուծում, օգտագործելով իրավապահի լծակները՝ փորձում քայքայել ու մասնատել մարդկանց ունեցվածքը:
Ի դեպ, այս ամենի մասին ՀՀ նախագահին բաց նամակով տեղեկացրել է Ղարիբյանների երրորդ եղբայրը` Սամվել Ղարիբյանը:
Լուսինե Կեսոյան
Սաղ մեզ մոտ խառն ա:
Հիմա իմ մաման ո՞վ ա, մամաս ա՞, թե՞ տատիկս ա:
Հիմա իմ մամայի մաման ո՞վ ա, իրա մաման ա՞, թե բաբոս ա:
Հիմա իմ տատիկն ինձ մամա ա՞, թե տատիկ ա:
Հիմա ո՞վ ա մաման, ով բերե՞լ ա, թե՞ ով պահել ա:
Հիմա ո՞վ ա մաման, ով կերակրել ա՞, թե՞ ով դաստիարակել ա:
Հիմա ո՞րն ա, մաման ի՞նչ ա…
Մամաս ինձ չպահեց ու չդաստիարակեց՝ ոնց կուզեր, իսկ տատուս պահածին հավան չի, այսինքն՝ ինձ, ոնց ստացվել եմ:
Մամայիս մաման՝ Լուսիկ տատիկս, 37 տարեկանում թոքաբորբից մահացավ՝ երջանիկ, սիրված, ու հենց տենց էլ մահացավ: Մամաս որբ մնաց, բաբոս պահեց իրան, ու մորաքույրս: Մամաս 7 տարի ա մորաքրոջ հետ չի խոսում, բայց նա էլ ա իրան մամա:
Երբ ես ծնվեցի, ուսանող էին ծնողներս, տատս տարավ ինձ պահի վեց ամսականից: Մամա տեսնում էի ամիսը մեկ՝ լավագույն դեպքում: Մամաս գալիս էր «Միշկա» վաֆլիով, շոկոլադով, ապելսին-մանդարիններով, թազա շորերով, որ հեչ պետքս չէին, ինձ ջահել, սիրուն մամա էր պետք:
Տատիկս հրեշտակ ա ինձ համար, նրան նույնիսկ հարսներն են սիրել: Տատիկս ձեռս բռնած ման էր տալիս ինձ, հեքիաթներ պատմում, տառեր սովորացնում, ասում՝ ինչն ա վատ, ինչը՝ լավ, բայց չէր դաստիարակում ընդունված իմաստով, այսինքն՝ չէր արգելում ոչինչ, եթե վատ բան չէր տեսնում: Դե, ես էլ խելոք երեխա էի՝ ընդունակ, ուշիմ ու անպրոբլեմ:
Մամաս գալիս էր ու անպայման ինչ-որ բան արգելում: Բայց սիրում էի իրան ու կարոտում: Որ մանկապարտեզ էի գնում ու դպրոցի ցածր դասարաններում էի, ուզում էի իմ մաման էլ սիրուն լինի ու ջահել, այսինքն՝ տանող-բերող մաման, որը տատս էր ու էլի որ սիրուն էր, բայց մամաս ինձ համար ամենասիրունն էր: Հետո էլ չուզեցի՝ սովորեցի:
Դպրոցս ավարտեցի, եկա Երևան՝ ինստիտուտ, ու մամաս սկսեց մամայություն անել՝ է´ս արգելել, է´ն արգելել: Ես էլ սկսեցի խաբել, որովհետև ինքն ուզում էր խաբված լինել, տենց հանգիստ էինք ավելի՝ ես էլ, ինքն էլ: Ու էդ ժամանակվանից հա խաբում եմ: Եթե չխաբեմ չգիտեմ ինչ կլինի: Եղել ա, ուզել եմ չխաբեմ, ուզել եմ՝ հասկանա, ընկալի ու ընդունի ինձ նենց, ոնց կամ, սիրի՛ վերջապես: Չսիրեց:
Հենց մեծացա, մամաս էլ ինձ չսիրեց: Բայց ես էլի սեր էի փնտրում՝ մամայիս սերը, որը չգիտեմ ո՞ւր էր կորել ու ինչո՞ւ: Ի՞նչ էի արել ես, որի պատճառով մամաս ինձ սկսեց չսիրել: Երևի առաջին անգամ ինքն ինձ չսիրեց, երբ ես սկսեցի գեշանալ անցման շրջանում՝ կարող ա մամաս ամաչեց, որ գեշ եմ, հիմա ծանոթները չեն ասի. «Վա՜յ, ի՜նչ սիրունիկն ա աղջիկդ»: Բայց՝ դժվար, երևի իմ այլասերված ֆանտազիաներն են, ո՞նց կարար մերս ինձ չսիրեր մենակ նրա համար, որ գեշացել էի: Չգիտեմ, մի խոսքով: Ես չիմացա դա կյանքիս 42-րդ տարում, ու հույս էլ չունեմ էլ իմանալու:
Մամաս մեր արանքը պատ ա դրել: Ես փորում-փորում եմ, ծակ եմ անում, նայում եմ իրան, որ տեսնեմ, ու ամեն անգամ ինքը մի բիզ ա աչքս կոխում ու ծակում: Ես ուզում եմ մամաս ինձ սիրի, ի՞նչ անեմ: Ասում ա՝ դու ուրիշներով ես ապրում: Բա ի՞նչ անեմ, ուրիշներն ինձ գոնե ինչ-որ կերպ տեսնում են՝ աբալոչկիցս զատ, իսկ ինքը չի տեսնում: Իմ մեջ յանի ոչ մի բան չկա՞, որի համար ինքն ինձ սիրի: Էդ հլա հեչ սաղ: Բա աղջիկս, բա նրան խի՞ ա անընդհատ ներշնչում, որ ես վատ մեր եմ:
Բա ես ի՞նչ անեմ, որ փող չունեի, որ տուն առնեմ, երեխուս հետ մնամ, որ երեխուս սեր տայի ու առնեի, որ էսօրվա օրով, որ հենց գիտակցեցի, որ իրա Գերմանիա գնալը ռեալ ա, անհիշելի ժամանակներից արցունք չթափած աչքերս դադար ունենային տեղի ունենալիքի անխուսափելիությունից ու էն մտքից, որ մենք էլ միասին չենք ապրելու, էլ ընտանիք չենք լինելու…
Ափսոս…
Աղջիկս իր ծնվելուն մորս ա պարտական, որովհետև մարդս համոզել էր աբորտ անեմ, իսկ մամաս իմացավ ու ասեց՝ ես կպահեմ, բեր: Ու պահեց, ամեն ինչով, էրեխես ոչ մի բանի կարիք չունեցավ էս 21 տարվա ընթացքում, բացի մայրական սիրուց, որին նա կարոտ էր: Իմ մայրական սիրուց: Ես վատ մայր եմ: Ես լավ ընկեր եմ իրան: Գնում ա շուտով, թող գնա, նորմալ քաղաքակիրթ երկրում ապրի, դա ճիշտ ա, ու ապրի ինքը, որ հասավ դրան, ինքը հասավ:
Ամեն օր արթնանում եմ մահվան դատապարտվածի զգացողությամբ վերջերս: Գիտեմ, որ էլ չի լինի նենց, ոնց կար, էլ ժամերով չի խոսա հեռախոսով, էլ անկապ փողեր չի ծախսի, ես էլ վրեն չեմ խոսա, էլ չեմ ասի՝ անբան ես ու ծույլ, չեմ ասի՝ կիսուրություն մի արա վրես, ես եմ քո մաման, ոչ թե դու՝ իմ, էլ չի հիստերիկանա, երբ իրա մտապահած ու սառնարանը բացելուց համով պատառը չգտած վախտը ձեռի տակ ընկնեմ՝ վատ մամա եմ, մոռացել եմ ու կերել կամ հյուրասիրել: Ինքը չի ափսոսում, ուղղակի որ տրամադրվում ա, հետո գալիս տեսնում ա չկա իրա իմացածը, որ պիտի լիներ՝ լոմկվում ա, ու կատաղում անկապ: Վա՜խ, ո՜նց եմ ես կարոտելու էդ ճղճղոցը… Խեղճ էրեխուս տանջել եմ, բա ես մե՞ր եմ:
Տարիուկես ալկաշություն եմ արել. ո՞նց սկսվեց՝ չեմ հիշում, հիշում եմ՝ ոնց վերջացավ… Բոլորը յան տվին ինձանից՝ մամաս, աղջիկս, ընկերներս… Տատս լացում էր, բոլորը լացում էին, ես էլ էի լացում, բայց ես հիվանդ էի…
Հետո, կլինիկայից հետո սաղ հետ եկան, բացի մամայիցս, որը հետ ա եկել, բայց և չի եկել, որովհետև մամաս չունի ինձ տեսնելու ու ներելու ունակություն, բացի նարկոմանից՝ ես իրա համար հիմա նաև ալկաշ եմ մնալու սաղ կյանքումս: Մամայիս հետ մեր կոմունիկացիոն պրոբլեմը իմ ամենածանր ու բարդ բեռն ա, դա էն բանն ա, որից ազատագրվելով միայն կարող եմ ասել, որ ազատ եմ: Շատ բարդ ա մեր մոտ:
Այսինքն՝ ամեն տեղ ա բարդ, ինչ որ կապված ա մամայության հետ: Ո՞վ ա որոշում, ի՞նչ չափանիշներով, կամ տենց չափանիշներ կա՞ն, որ որոշեն՝ ո՞րն ա մաման, որը՝ չէ…
Գրվում ա՝ գրում եմ, բայց որ գրեմ՝ հա կգրվի: Բայց չեմ կարա գրեմ, քանի դեռ կյանքիս էս էջը փակված չի: Իսկ էջը փակելուց առաջ ուզում եմ համոզվել, որ ամբողջն եմ կարդացել, որ բան չեմ բաց թողել, որ հետո չփոշմանեմ չապրածիս համար, չարածիս համար, չասածիս համար:
Բոլոր աղջիկներիս, մամաներիս, բոլորի աղջիկներին ու մամաներին ուզում եմ ասել՝ սիրեք ու թողեք ձեզ սիրեն, թողեք ձեզ տեսնեն ու մի վախեցեք իրանց տեսնելուց` մեկս մամա ենք, մեկս՝ աղջիկ ամեն դեպքում:
Բայց մամաս ո՞վ ա:
Լուսինե Վայաչյան
Պատմվածքը ներկայացնում ենք կրճատումներով
Ամեն ինչ խառնվեց իրար: Մի ամիս էր ուշքի չէինք գալիս Րաֆֆի-Լևոն բարևել-չբարևելու շուխուրից ու դրա տխուր հետևանքներից, հիմա էլ Տաշիրի Սամոն ցեցը գցեց ազգիս ջանը: Հիմա կասեք՝ ինքը չի գցել, դու ես գցել: Չէի ասի: Ուղղակի ինքն իրան ա ընկել էդ ցեցը: Ու նոր չի ընկել, արդեն ահագին ժամանակ ա կա: Ուղղակի մեր համբերության պլինտուսներն արդեն կերել ա վաղուց, հիմա էլ անցել ա մարդկանց սրտերին: Իսկ մարդկանց սրտերն, ինչպես նաև բարեկրթության մակարդակը, տարբեր են: Մեկը կոչ ա անում`ճիչի նման կոչ, գուցե անտրամաբանական, բայց առաջարկ, իրա տանը տաշիր նայող աղետի գոտու բնակիչը, ես արձագանքում եմ, միանում եմ, սկսում եմ օգնել, տարածել կոչը, որովհետև սրտովս ա, որովհետև ի վերջո շատերի սրտովն ա, որովհետև էլ սիրտ չի մնացել, կռճոնքներն ենք փորձում փրկել…
Հույսով ու հավատով սպասում եմ, որ աստղերը մեծահոգաբար, եթե ոչ՝ նոր նվեր ստացած բնակարանները, ապա ինչ-որ բան հաստատ կնվիրեն, չեն կարա նրանք չհասկանան էդ ձեռառնոցին, որ տաշիրի բնակարանաբաշխությամբ կազմակերպել էին մեր սոված, անապահով ժողովրդի գլխին… Չեն կարա նրանք չնկատեն, չեն կարա չհամաձայնեն, որ կոչը բնական ա ծնվել, որ իրանք էլ են վրդովված… Էհ, հարիֆ Վայաչ, դու հա՛ ասա, որ մարդիկ ավելի լավն են, քան մենք կարծում ենք…
Լսում եմ ու կարդում եմ աստղերից երկուսի էնպիսի պատասխաններ, էն կարգի անբարեկիրթ ու անտրամաբանական մեկնաբանություններ, որ մտածում եմ, թե երևի ես հրեշ եմ, ես ուրիշի հաջողությանը նախանձում եմ, ինձ տուն չեն նվիրել՝ չուզողություն եմ անում, չեմ ջնջում փիս քոմենթները հրավերքի էջից, բայց ես հո չե՞մ աշխատում ֆեյսբուքում, հարգելի աստղեր, ես չեմ կարող ամեն մի «չուրկայի» գրածի համար պատասխան տալ, ինչի՞, նոր եք իմանո՞ւմ ժողովրդի տրամադրությունը, նոր եք իմանո՞ւմ, որ դուք աստղեր չեք իրականում, որ դուք էս ազգի ցուցափեղկն եք, ու որքան էլ ցավալի լինի ինձ համար փաստելը՝ խայտառակ ճաշակ ու մշակույթ եք ձևավորում արդեն երկու տասնյակ տարի. դա՝ իմ հիշելով…
Հա, ի դեպ, ես Շուշան էլ եմ հիշում ու սիրում եմ` էն ջազ երգող Շուշանին, էս մեկը Շուշանը չի, էս մեկը ինքը չի, ինքն իրան կորցրել ա՝ էնքան հայրենասիրական երգեր ա երգել, հետո՝ հղիական-կոլեկտիվ Նունեի հետ… Մի խոսքով, Շուշան ջան, ես քեզ վախտին շատ եմ սիրել: Նունեի մասին բան չեմ կարա ասեմ, չեմ հետևել: Ու ընդհանրապես, էս կոչին միանալով, ես իրոք հույս ունեի, որ որևէ մեկը գոնե PR-ի համար էդ քայլը կանի… Եթե անի, տրամաբանորեն երևի Սիրուշոն կանի, ու մնացած բոլորն էլ կասեն՝ դե, Սիրուշոն ոնց կարար չաներ, Սիրուշոն խի ո՞ւմ հարսն ա: Եսիմ, ոնց որ Սիրուշոն մեղավո՞ր ա, որ Քոչարյանի հարսն ա: Հա ի՞նչ, ինչի՞ ա Սիրուշոն պարտավոր, էդ ի՞նչ անկրթություն ա, ինչ հանդգնություն ա Սիրուշոյի վրա ցրել, հետո՞ ինչ որ ինքն ամեն ինչ ունի, բայց դուք ի՞նչ բարոյական իրավունք ունեք, դուք ի՞նչ գիտեք Սիրուշոյի կյանքը ինչ կյանք ա (© Շուշան. «Դուք ի՞նչ գիտեք՝ արտիստը ոնց ա ապրում»)…
Գիտե՞ք ինչ, ինձ չի հետաքրքրում՝ ով ոնց ա ապրում, մեզնից ոչ ոք ձեզ ոչինչ չի պարտադրել, ինչը չեք կարա ասեք էս քսան տարվա ձեր կյանքի մնացած պարտադրանքների մասին: Ձեզ ոչ ոք ոչինչ էլ չի՞ պարտադրել, ձեզ չե՞ն պարտադրել գնալ նախընտրականներ երգել, չե՞ն պարտադրել դառնալ իշխանական զվարճաերգիչներ, ովքեր իրանք իրանց երգացանկը չեն կարող ընտրել, չե՞ն պարտադրել ոչինչ, ու մե՞նք ենք մեր կոչով պարտադրում: Այո, դուք շատ ճիշտ եք, դուք վաստակել եք էդ տները, էդքան կզել եք, մի տուն էլ չտա՞ն:
Դուք չհասկացաք ակցիայի իմաստը, դուք «պալիտ» եղաք ու խայտառակ եղաք: Փաստորեն Հրանուշին մի աստղագետիկ էր պետք խայտառակ ըլնելու համար, Կաթողիկոսին՝ Բենթլի, վարչապետին՝ կովի կուրծք, իսկ ձեզ՝ ընդամենը մի կոչ…
Ես ընդհանրապես դեմ եմ որևէ բան անձնավորելուն, անձնական վիրավորանքներին, բայց ես կողմ եմ երևույթն ու արարքն իրենց անուններով բնորոշելուն ու իմ սեփական սուբյեկտիվ կարծիքն արտահայտելուն: Երևույթը՝ «Տաշիր» բնակարանաբաշխությունը, որակում եմ որպես անճաշակ ու խայտառակ միջոցառում, չգիտես՝ ինչի՞ համար են ուզում ժողովրդին հունից հանել, էդ մարդիկ հո իրանք իրանց թշնամի՞ն չեն, ուրեմն՝ թշնամին ուրիշ ա, ով որ էդ ամբողջը ողջունել ա ու նպաստել ա դրան: Տաշիր Սամոն խի չգիտի՞ ժողովուրդն ինչ հալի ա, որ աջուձախ բնակարաններ ա բաժանում «աստղերին», համ իրանց գցում կրակը, համ մեզ:
«Ով կոչ ա անում՝ չուզողություն ա անում, թող իրա ջեբից հանի տա»: Կներեք, կոչը ես չեմ արել, բայց ես միացել եմ, ուրեմն՝ ես էլ եմ անում, ու ես ոչ փող ունեմ, ոչ տներ, ես ձայն էլ չունեմ, որ բարեգործական երգեմ, ես ունեմ միայն իմ ակտիվությունը, իմ անունն ու գիրը, ու ոնց կարում՝ տենց էլ օգնում եմ, չեղած փողից էլ ում հասնում՝ տալիս եմ: Ախր, ստեղ ուրիշ բան ա կարևոր, սկի էդ տներ տալ-չտալը չի կարևոր, կարևորն էն ա, որ էդ կոչը պիտի որ ձեր մեջ արթնացներ լավագույն մարդկային որակները, իսկ ես համոզված եմ, որ ամեն մեկի մեջ էլ կան դրանք, ուղղակի մենք բոլորս էս արատավոր համակարգի զոհերն ենք, ու դուք էլ՝ նրանց զվարճացնողները:
Ժողովուրդը ձեզ չի սիրում, սիրելիներս, ձեր պոպուլյարությունը կեղծված ա ու ուռճացված, ձեզ ժողովրդին պարտադրում են բոլոր ալիքներով, ժողովուրդը նույնիսկ չի կարողանում երաժշտություն ընտրել ու սիրելի երգիչ, ինչ մնաց՝ նախագահ ընտրի… Ախր դուք ո՞նց չեք տեսնում, ո՞նց չեք հասկանում, որ ձեզ հատուկ «պադստավկա» են արել, տվել են կատաղած ու սոված ժողովրդի բերանը, իհարկե, ժողովուրդը ձեզ չի ուտի, բայց հո մի վախտ կզբաղվի, կմոռանա իրա ամեն ինչի մասին… Ես դա հասկանում եմ, մնում ա դուք հասկանաք, ու եթե էդքան կարևոր են էդ բնակարանները ձեզ համար, կարելի էր այլ կերպ պատասխանել…
Շուշանը փոքրիկ բնակարանում ապրում ա երկու երեխաների ու ամուսնու հետ, Շուշանից ոչ ոք էլ չի հավակնել բնակարանի նվիրաբերություն: Կոչի մեջ նշված էր, որ եթե էդ բնակարանները պետք չեն, առաջարկում ենք նվիրաբերել: Ո՞վ բան ասեց ձեզ, ո՞վ ինչ պարտադրեց:
Նունե, դուք ասում եք. «Սոցիալապես անապահով մարդիկ մեզ չեն…», մեզ չեն՝ ի՞նչ: Նունե, ո՞վ ա էդ կառավարության ձևավորվելուն նպաստել, դուք չե՞ք ձեր ընտրահամերգներով ժողովուրդ գրավել, դուք չե՞ք նրանց զվարճացնողները, բա մի հատ հարցրեք, բա ասեք՝ բա էդ անօթևանները, ընկեր կառավարություն, կներեք էլի, որ սենց համարձակություն ունեմ, բայց դե՝ քունս չի տանում, մի հատ չե՞ք ասի՝ ի՞նչ եղան էդ մարդիկ… Դուք արվեստագետ չեք, դուք պալատական ծաղրածուներ եք ուրեմն…
«Ի՞նչ կապ ունի արվեստագետը, իրա նվերը և սոցիալապես անապահով մարդիկ: Ի՞նչ կապ ունեն, կարո՞ղ եք ինձ բացատրել». — հեչ, ոչ մի կապ չունի, ասում-խոսում ենք արվետագետներով, բանուգործ չունենք, մեզ տուն չի հասել՝ չուզողությունից ու նախանձությունից սիրտներս ճաքում ա, մտածում ենք՝ ոնց ազդենք կառավարության վրա, ուղղակի՝ չերեզ ձեզ, դու՛ք ունեք ելումուտ: Հարգելիս, ինքներդ ձեզ արվեստագետ որակելուց առաջ ձեզ հարց տվե՞լ եք, թե որքան սարսափելի ա անտարբերը, մանավանդ արվեստագետի անտարբերը, ո՞նց թե կապ չունեն, էն էլ ո՜նց ունեն, էդ ինչի՞ մեկիդ մտքով չանցավ հիշել թշվառներին… Այսինքն, էդ ե՞րբ ա անցել որ…
Դուք խաբա՞ր եք, որ երկու ամիս ա քաղցկեղով հիվանդ կնոջ համար փորձում ենք գումար հավաքել, դուք խաբա՞ր եք, որ աստղերին կոչ ենք արել օգնել, ո՞ւր եք բա, ինչի՞ չեք գալիս թանկ բուժվող հիվանդների փրկության համար համերգ տաք, դե արեք, ինքներդ մի բան առաջարկեք, սպասում եք, որ ասեն՝ ստեղ էս թշվառի համար երգի էլի, ընդեղ իշխանոթյան համար երգի էլի…
Ինչի՞ եք ձեր բանականությունն օգտագործում միայն սեփական նեղ տարածքն ապահով ու բարեկեցիկ դարձնելու համար, ինչի՞ դուք ժողովրդի մեջ չեք, նրա հետ չեք, ինչի՞ նրա հետ չեք բողոքում, ինչի՞ եք ձեզ օտարում… Գիտեք, սա համբերության բաժակն ա լցվել իրականում, ուղղակի առաջինը ձեզ վրա շրջվեց, դուք ճիշտ եք, ձեզ դարձրին քավության նոխազ: Բռավո կազմակերպիչներին, մասնակիցներին ու հանդիսատեսին… Իսկ ժողովուրդը… Հայվան համբալներ են էլի, ինչ տաք՝ կուտեն, ինչ երգեք՝ կլսեն: Ո՛Չ: ՉԵՆՔ ՈՒՏԵԼՈՒ, ՉԵՆՔ ԼՍԵԼՈՒ:
էս անդեմ ու խայտառակ «մշակույթի» մամաներն եք դուք, իսկ ես մշակութային հեղափոխություն եմ ուզում էս երկրում, ուզում եմ, որ մշակույթը, առաջին հերթին՝ մարդկային հարաբերությունները փոխվեն, արժեհամակարգը փոխվի, ու էդ ժամանակ արդեն այլ բան փոխելու կարիք չի լինի, մենք էնքան փոխված կլինենք, որ ինքն իրան ամեն ինչ կփոխվի…
Հարգանքներիս վերջին տաշեղներով՝
Լուսինե Վայաչյան
Հ.Գ.
Կոչ եմ անում քաղցկեղով հիվանդ կնոջ՝ Օլգա Սեպետչյանին անհրաժեշտ «Հերցեպտին» 54000 դոլար արժողությամբ դեղորայքը գնելու համար ինքներդ՝ սեփական նախաձեռնությամբ, կազմակերպեք համերգներ, դա էլ հո բնակարան չի: Նույն ֆեյսբուքում, որտեղ տաշիրի կոչն էր, ու նույն ցանկով ես հրավերներ եմ ուղարկել, էդ ո՞նց ա սրա մասին իմացել եք, իսկ նրա մասին, որ համերգներ ենք կազմակերպում՝ ոչ: Փրկեք ձեր միջի մարդուն, քաղաքացուն ու արվեստագետին: Ես վերջին օպտիմիստն եմ ու քար ժողովրդից քարի հաց քամողը: Միացեք:
Հայաստանում սրտի վիրահատության արժեքը տատանվում է 7-20 հազար դոլարի սահմաններում: Այն հարցին, թե` եթե հիվանդը ֆինանսապես անապահով է, կարո՞ղ է դիմել սրտի վիրահատության և փրկվել, Պրոֆիլակտիկ կարդիոլոգիայի կենտրոնի տնօրեն, Երևանի գլխավոր սրտաբան Պարունակ Զավելյանը պատասխանեց. «Հավանաբար՝ ոչ»:
«Գարնանը և աշնանը սրտանոթային հիվանդություններն ավելանում են, քանի որ, ինչպես բնությունն է զարթոնք ապրում, այնպես էլ՝ օրգանիզմը, ինչը ազդում է ախտորոշված հիվանդությունների վրա: Իսկ աշխարհում մահացությունների հիմնական տոկոսը սրտանոթային հիվանդությունների պատճառով է արձանագրվում, հետևաբար ժամանակն է, որ սրտանոթային հիվանդությունների վրա մեծ ուշադրություն սևեռվի»,- ասաց սրտաբանը:
Խոսելով կանխարգելիչ միջոցառումների մասին՝ գլխավոր սրտաբանը նշեց , որ օրգանիզմը շատ խելացի է, եթե մարդու գլուխը ցավում է, ապա օրգանիզմը դրա միջոցով ազդակ է հնչեցնում, որպեսզի հիվանդը պարզի, թե դա ինչով է պայմանավորված: Հետևաբար, նման խնդիրներ ունեցող մարդիկ պետք է պարտադիր դիմեն բժիշկի և չսպասեն՝ մինչև դանակը հասնի ոսկորին:
Ըստ սրտաբանի Հայաստանի բնակչության մեկ երրորդը տառապում է արտերիալ ճնշման խախտմամբ: Այդ ցուցակի 17-20 տոկոսը մինչև 30 տարեկան երիտասարդներ են։
Շուշան Գալստյան
Որքան մոտենում են բուհերի պետական քննությունները, այնքան Հայաստանի բարձրագույն կրթական հաստատություններում կրքերը թեժանում են: Ընդ որում, կրքերի թեժացման աստիճանը հիմնականում պայմանավորված է կրթական հաստատության և տեղի ղեկավարության բարոյականության աստիճանով:
Հայաստանում արդեն վաղուց հաստատված բարի ավանդույթով անհնար է գտնել մի բուհ, որը զերծ լինի կոռուպցիայից: Բայց եթե համապատասխան կաշառքի դիմաց անհրաժեշտ գնահատական ստանալը պետական բուհերի դեպքում ինչ-որ տեղ հասկանալի է, ապա նույնը չի կարելի ասել ոչ պետական բուհերի մասին, որոնք առանց դրա էլ խոցելի դիրքում են պետականների նկատմամբ:
Սակայն ոչ պետական բուհերի մեջ էլ կարելի է տարբերություններ հայտնաբերել: Սա ևս կախված է սրանց ղեկավարների` կաշառակերության հանդեպ ունեցած թուլության աստիճանից: Այս բուհերի ղեկավարները սիրում են համեմատվել պետականների հետ, կրկնել, թե իրենք չեն զիջում պետականներին, որ թեև իրենց դիպլոմը պետական դիպլոմին համարժեք չի համարվում, սակայն իրենց ուսանողները գոնե իրենց գիտելիքներով չեն զիջում պետականներին: Նման պնդման իրական լինելու դեպքում բնական է, որ այս բուհերի շրջանավարտները պետք է որևէ դժվարության չբախվեին պետական քննություններ հանձնելիս, գոնե այս բուհերի դեպքում քննակաշառքը պետք է որ իսպառ բացառվեր, հատկապես որ՝ դրանք ամբողջությամբ աշխատում են փողի սկզբունքի հիման վրա. ոչ պետական բուհերում կրթությունը հարյուր տոկոսով ստանում են միայն վարձավճարի դիմաց, անկախ նրանից` տվյալ անձնավորությունը դասի ներկայանում է, թե ոչ:
Եվ ահա թե ինչ հետաքրքիր սկզբունքներով են աշխատում որոշ բուհեր:
Կրթական օբյեկտի բոլոր հատկանիշներով սկզբնավորված և գործունեություն ծավալած «Հայբուսակ» անհասկանալի վերտառությամբ բուհ կոչվածում այս տարի պետական քննություն ստանալու հետաքրքիր նորամուծություն է ի հայտ եկել: Այստեղ, ըստ երևույթին, այս բուհի ռեկտոր Անահիտ Հարությունյանի գործարար հատկանիշների (այս կինը, ինչպես հայտնի է, այս ասպարեզի ամենաճարպիկ ձեռներեցներից է և կրթական հաստատությանը վերաբերվում է զուտ որպես կրթական բիզնեսի, որի առաջին՝ կրթական բաղադրիչը, դատելով այս բուհի շատ ու շատ շրջանավարտների կրթական մակարդակից, պարզապես արհամարհված է) շնորհիվ գործի է դրվել քննություն ստանալու նորագույն, առաջադիմական մոտեցում: Այս տարի այստեղ արդեն ահագին ժամանակ կիրառվում է պետական քննություններ ստանալու «բիրիքային» տարբերակը. այսպես, պետական երկու քննություն ստանալու համար այստեղ հաստատվել է 80 հազար դրամանոց սակագին: Ընդ որում, հետաքրքիրն այն է, որ տարբերություն չի դրվում առարկաների միջև: Սակագինը նույնն է, անգամ չի էլ խոսվում այն մասին, թե որ քննությունն ինչ արժե. ենթադրենք՝ մեկը լինի 50 հազար, մյուսը` 30 հազար դրամ. քննություններն այստեղ սղղացվում է «բիրիքով»` առանց ավելորդությունների:
Քանի որ քննական պրոցեսը դեռ առջևում է, անհնար է ճշտել, թե մոտավորապես որքան է կազմելու այս քննաշրջանից ռեկտորի հասույթը, քանի որ դա ևս խիստ գաղտնի է պահվում, այնպես որ՝ դժվար է ասել, թե հիշյալ գումարից որքանն է ռեկտորինը, որքանը` շարքային դասախոսներինը: Թեև, նկատի առնելով հիշյալ կնոջ մեծ հռչակ վայելող գործարար հատկանիշները, դժվար թե նա թույլ տա, որ իր դասախոսներն իրենից շատ փող աշխատեն: Բավական է հիշել ՀՀ վերահսկիչ պալատի 2009 թ. բացահայտումները, երբ հիշյալ բուհը` Երևանի Ալիխանյանի անվան ֆիզիկայի ինստիտուտից 25 մլն դրամով պետք է գներ շենքի 675 քմ տարածքը, սակայն մինչև օտարումը նույն ինստիտուտի հետ պայմանագիր է կնքում 20 մլն դրամով՝ նշված տարածքը վերանորոգելու համար: Արդյունքում, իրականում համալսարանը ինստիտուտի 675 քմ տարածքը գնում է ընդամենը 5 մլն դրամով: Նման գործարք, բնականաբար, կարող էր «կպցնել» միայն Անահիտ Հարությունյանը:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԿԵՍՈՅԱՆ
Կրթության և գիտության նախարար Արմեն Աշոտյանը այսօր կայացած հակակոռուպցիոն համաժողովում նշեց այն հիմնական պատճառները, որոնք հանգեցնում են կրթական համակարգի կոռուպցիոն երևույթներին: Ըստ Աշոտյանի, կոռուպցիայի պատճառներից մեկը պարտադիր զինծառայությունից տարկետման իրավունքի առկայությունն է: Նրա պնդմամբ, այս հանգամանքով պայմանավորված՝ թե՛ ներբուհական քննությունների, թե՛ ընդունելության քննությունների ժամանակ ընդգծվում են կոռուպցիոն երևույթները: Աշոտյանը տեղեկացրեց, որ այդ երևույթները կանխելու համար, դեռևս անցյալ տարի, նախարարությունը նվազեցրել է պետպատվերի շրջանակում տարկետման իրավունքով տեղերի քանակը և պետական բուհերին զրկել վճարովի տարկետման իրավունքից:
Նախարարի գնահատմամբ, այդ քայլերն արդյունավետ են, բայց բավարար չեն կոռուպցիոն երևույթները վերջնականապես վերացնելու համար: Կոռուպցիան ուժգնանում է մասնավորապես մագիստրատուրա և ասպիրանտուրա ընդունվելու ժամանակահատվածում: Նա նաև խոստվանեց, որ կոռուպցիայի աճին նպաստում է կրթության ցածրորակությունը:
Հիշեցնենք, որ 2010 թ. դեկտեմբերի 30-ին ԿԳՆ-ն ընդունել է «Կրթական համակարգում կոռուպցիոն երևույթների դեմ պայքարի 2010-11 թթ. միջոցառումների համալիր ծրագիրը», որում արձանագրված է, որ բուհերի ռեկտորներն իրենց տարեկան հաշվետվությունների մեջ պետք է նաև ներկայացնեն հակակոռուպցիոն պայքարի շրջանակներում իրականացված գործողությունները:
Նախարարը մասնավորապես ընդգծեց կրթության ոլորտի թերֆինանսավորումը, որը, ըստ նրա, մեծ խնդիր է: Կրթության ոլորտի բյուջեի 30 տոկոսը տրամադրում է պետությունը, իսկ 70 տոկոսը կազմվում է ուսանողական վարձավճարների միջոցով, իսկ, օրինակ, եվրոպական և ամերիկյան բուհերի բյուջեն հիմնականում գոյանում է մասնավոր ոլորտի ներդրումների արդյունքում:
Իսկ վերջում պարոն Աշոտյանը երևի պիտի ասեր, որ այդտեղ է թաղված շան գլուխը: Չասաց:
Անգլիական Հյուսիսային Յորքշիր կոմսության ագարակներից մեկում ապրող էգ ավանակին պարգևատրել են խիզախության և արիության համար: Նա շան հարձակումից փրկել է իր ընկերոջը՝ Սթենլի ոչխարին: Դոթի ավանակին մրցանակ է հանձնել անասնաբուժական բարեգործական կազմակերպությունը:
Ըստ ոչխարի տիրոջ, Դոթին հարձակվել է շան վրա, երբ նկատել է, որ վերջինս խեղդում է իր ընկերոջը: Հարձակման հետևանքով Սթենլին կորցրել է երկու ատամ և դեմքի նյարդային կաթված ստացել:
Ներկայումս Սթենլին իրեն լավ է զգում և անբաժան է իր փրկիչ Դոթիից: Ոչխարն ու ավանակը նույնիսկ գիշերները չեն բաժանվում: Բացի այս երկուսից, ագարակում բնակվում են նաև այծեր, նապաստակներ, սիրամարգեր և լամաներ:
Դոթիի պարգևատրման արարողությունը տեղի է ունեցել ապրիլի 5-ին:
Երբ երկրի նախագահին ասել են` Սամվել Ալեքսանյանը չարաշահում է իր վստահությունը (խոսքը հենց օղուն է վերաբերել), հակադարձել է. «Ի՞նչ անեմ, բանակ է պահում»: Երբ անցյալ տարի Ծաղկաձորում`«Հայկական Դավոսի» շրջանակներում, վարչապետ Տիգրան Սարգսյանին, եթե չեմ սխալվում, հենց Ուկրաինայի ներկայացուցիչը ցույց տվեց գործարարի արտադրած օղին, որը շատ նման էր մեկ այլ` Հայաստանից դուրս արտադրվող բրենդի (հիմա չեմ հիշում անունը), ամոթից գլուխները կախած քննարկման մասնակիցներն ասելիք չգտան, ընդամենը լրագրողներին սրահից դուրս հրավիրեցին:
Իսկ երեկ գործարար Ալեքսանյանը հայտարարել է. «Մենք ուկրաինական արաղների նման արաղներ չենք արտադրում»:
Մինչդեռ անբարեխիղճ մրցակցության դրսևորման համար, ասել է թե՝ այլ ընկերության պատկանող ապրանքային նշանին շփոթության աստիճան նման արտադրատեսակներ շուկա հանելու համար 2010 թ. «Ալեքս Գրիգ» ընկերության հանդեպ հարուցվել է 7 վարչական վարույթ և կիրառվել, ընդհանուր առմամբ, 3,5 մլն դրամ տուգանք. սա ասված է Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովի տարածած հաղորդագրությունում:
Երեկ, այս թեմային անդրադառնալով, մենք նշել էինք, որ ՏՄՊՊՀ-ն մասնավորապես հիշեցնում է ուկրաինական մամուլի այն հրապարակումները, ըստ որոնց՝ «Ալեքս Գրիգ» ընկերության արտադրած որոշ օղիներ շփոթության աստիճան նման են ուկրաինական գրեթե համանուն օղիներին:
«Հանձնաժողովը մշտապես անդրադառնում է «Ալեքս Գրիգ» ընկերության կողմից անբարեխիղճ մրցակցության դրսևորման դեպքերին: Հանձնաժողովի որոշմամբ, «Ալեքս Գրիգ» ընկերությանը հանձնարարվել է դադարեցնել և հետագայում ևս բացառել կեղծված ապրանքային նշանների օգտագործմամբ օղու իրացումը և հանել այդ ապրանքները շրջանառությունից: Սակայն ընկերության կողմից դատական կարգով բողոքարկվել են Հանձնաժողովի բոլոր 7 որոշումները, և այս պահի դրությամբ դրանք գտնվում են դատարանի վարույթում»,- նշված է հանձնաժողովի հաղորդագրությունում։
«Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» գործող օրենքով, անբարեխիղճ մրցակցության դրսևորման համար տուգանքի առավելագույն չափ է սահմանված 500 հազար դրամը: Սակայն, նոր օրենսդրական փոփոխություններով նախատեսվում է զգալիորեն խստացնել անբարեխիղճ մրցակցության դրսևորման դեպքում կիրառվող պատասխանատվության միջոցները:
ՏՄՊՊՀ-ից տեղեկացնում են, որ հանձնաժողովը մշտապես հետևողական է նաև այս դաշտում առկա խնդիրների և իր կողմից կայացված որոշումների հանդեպ:
Տեսնենք, թե երկրի բարձրաստիճանների շրջանում հոպարներ ու թագավորներ ունեցող գործարարը ինչ քայլեր է ձեռնարկելու կամ ձեռնարկելու՞ է արդյոք՝ ոչ միայն գումարները խնայելու, այլև իր վարկաբեկվող անունը փրկելու համար:
- Տեսանյութ
- Օրվա միտք
- Խմբագրի վարկած
- Ֆոտո
-
Հասցե` Հայաստան, 0023, Երևան, Արշակունյաց 2
Հեռ: +374 (10) 06 06 23 (413, 414), +374 (99) 53 58 26
Էլ. փոստ` armv12@mail.ru -
2010-2011 © Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են:
Մեջբերումներ անելիս հղումը armversion.com-ին
պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ
ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն
առանց armversion.com-ին հղման արգելվում է: -
Կայքում արտահայտված կարծիքների համընկնումը
խմբագրության տեսակետի հետ պարտադիր չէ:
Գովազդների բովանդակության համար
կայքը պատասխանատվություն չի կրում:
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Copyright “Armversion.com” 2010.