Հենց արևմտյան երկրներն են խաթարել հայ-ադրբեջանական կարգավորման ուղղությամբ ջանքերը՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբն «աղբանոց ուղարկելով»: Այս մասին ամենշաբաթյա ճեպազրույցի ժամանակ հայտնել է ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան: Այսպես է նա մեկնաբանել ԱՄՆ պետքարտուղարության հայտարարությունը, որն իր հերթին մեղադրում էր Ռուսաստանին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափում հայ-ադրբեջանական կարգավորմանն ուղղված ջանքերը խաթարելու մեջ։

«Եթե ​​որևէ մեկը խաթարել է հայ-ադրբեջանական կարգավորման ջանքերը, ապա դա արել են իրենք՝ արևմտյան երկրները՝ ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ: ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափը պատմության աղբանոց է ուղարկվել այն բանից հետո, երբ ամերիկացի և ֆրանսիացի համանախագահները մտացածին պատրվակով 2022 թ.-ի փետրվարին դադարեցրին փոխգործակցությունը ռուս գործընկերոջ հետ», — ասել է Զախարովան։

Դիվանագետը նշել է, որ այդ գործողությունների բացատրությունն այդպես էլ չի տրվել:

«Դա հաշվի առնելով՝ մենք կենտրոնացել ենք եռակողմ ձևաչափերի շրջանակներում Երևանին և Բաքվին օգնություն տրամադրելու վրա՝ հիմնվելով ամենաբարձր մակարդակով համապատասխան համաձայնագրերի վրա, ինչի մասին բազմիցս խոսել ենք», — ասել է նա:

Ինչ վերաբերում է հայ-ադրբեջանական կարգավորման հարցում ԱՄՆ-ի միջնորդությանը, ապա, ըստ Զախարովայի, ՌԴ ԱԳՆ-ն չի տեսնում, որ «այն հագեցած լինի իրական քայլերով և որևէ ավելացված արժեք ունենա»։

2023թ․ փետրվարի 16-ին՝ ժամը 11։00-ի սահմաններում, Հայաստանի Հանրապետության արդարադատության նախարարության «Արթիկ» քրեակատարողական հիմնարկի օպերատիվ և անվտանգության ապահովման բաժինների ծառայողները հիմնարկի բնակելի գոտում՝ հանձնուքների ընդունման և տրամադրման սենյակի պատուհանի դիմացի քայլուղու վրա, նկատել են հեռակառարվող անօդաչու թռչող սարքի միջոցով (դրոն) ներնետված կասկածելի փաթեթ՝ մետաղյա կախիչով։ Այս մասին հայտնում են Քրեակատարողական ծառայությունից։

Փաթեթի զննությամբ հայտնաբերվել են ընդհանուրը 7․55 գրամ շագանակագույն, փոշենման, կոշտացած զանգվածներ, 2 առանձին փաթեթներով, ընդհանուրը 41․49 գրամ քաշով մարիխուանա տեսակի թմրամիջոցին նմանվող կանաչ, մանրացված չոր զանգվածներ, բջջային հեռախոսի 6 մարտկոց և 4 բջջային հեռախոս, որոնցից 3-ը վնասվել են հեռակառարվող անօդաչու թռչող սարքի բարձր լինելու պատճառով։

Փաստի առթիվ Արթիկի և Անիի քննչական բաժնում նախաձեռնվել է քրեական վարույթ։

Այսօր տեղի է ունեցել ՀՀ կառավարության հերթական նիստը, որը վարել է Նիկոլ Փաշինյանը:

Մինչ նիստի օրակարգի քննարկումը, վարչապետը հանդես է եկել ելույթով, որում անդրադարձել է Լաչինի միջանցքի փակ լինելու հետևանքով Լեռնային Ղարաբաղում ստեղծված իրավիճակին և Ադրբեջանի հետ խաղաղության հաստատման պայմանագրի նախագծի հերթական փուլի աշխատանքներին:

Իր ելույթում Նիկոլ Փաշինյանը նշել է.

«Կառավարության նիստի հարգելի մասնակիցներ,

Սիրելի ժողովուրդ,

Երեկ, Լաչինի միջանցքի ապօրինի շրջափակման 66-րդ օրը Ադրբեջանը վերականգնել է Լեռնային Ղարաբաղի բնական գազի մատակարարումը: Բայց երկու ժամ անց կրկին փակել է գազատարը:

Հիշեցնեմ, որ նախորդ անգամ Ադրբեջանը Լեռնային Ղարաբաղին բնական գազ մատակարարող խողովակը փակել էր փետրվարի 7-ին, իսկ դրանից առաջ բացել էր հունվարի 29-ին: 2023 թվականի հունվարի 9-ից արգելափակված է Լեռնային Ղարաբաղի էլեկտրական հոսանքի մատակարարումը:

Լաչինի միջանցքի ապօրինի շրջափակման հետևանքով Լեռնային Ղարաբաղում հումանիտար ճգնաժամ էր սկսվել, էներգետիկ բլոկադայի հետևանքով հումանիտար ճգնաժամն ավելի է սրվել և զուգահեռ ծավալվում է բնապահպանական ճգնաժամ, որովհետև Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը բնակարանները տաքացնելու և այլ կենցաղային կարիքների համար ստիպված է փայտ օգտագործել, ինչի համար անտառներ են հատվում: Սա, ըստ էության, անվիճարկելի ապացույցն է այն բանի, որ Լաչինի միջանցքի շրջափակման բնապահպանական մոտիվները մտացածին են, և Ադրբեջանի գործողություններն ունեն մի նպատակ՝ ավարտին հասցնել Լեռնային Ղարաբաղի հայությանը էթնիկ զտման ենթարկելու քաղաքականությունը:

Եթե մինչև հիմա միջազգային հանրությունը թերահավատորեն էր վերաբերվում մեր այս պնդմանը, հիմա ժամանակի հետ սա ավելի ու ավելի ակնհայտ է դառնում: Պատահական չէ, որ Ցեղասպանության կանխարգելման Լեմկինի միջազգային ինստիտուտը Լաչինի միջանցքի ապօրինի շրջափակման և Ադրբեջանի ղեկավարության հռետորաբանության վերաբերյալ վերջին երեք ամսում երեք անգամ հայտարարությամբ է հանդես եկել: Նմանօրինակ վերջին հայտարարության մեջ, որը հրապարակվել է 2023 թվականի հունվարի 18-ին, Լեմկինի ինստիտուտը համաշխարհային առաջնորդներին խնդրում է լրջորեն վերաբերվել Լեռնային Ղարաբաղում հայերի ցեղասպանության սպառնալիքին:

Այս ահազանգն ամբողջ աշխարհում պետք է ամեն օրվա հետ ավելի ու ավելի ահագնանա, և այս ուղղությամբ ջանքերի գործադրումը պետք է լինի շարունակական:

Կառավարության նիստի հարգելի մասնակիցներ,

Սիրելի ժողովուրդ,

Հայաստանի Հանրապետությունը երեկ ավարտել է Ադրբեջանի հետ խաղաղության և հարաբերությունների հաստատման պայմանագրի նախագծի հերթական փուլի աշխատանքները, և մեր առաջարկները փոխանցված են ադրբեջանական կողմին: Այսինքն՝ առաջարկներ ասելով՝ պետք է նկատի ունենալ ամբողջական փաստաթղթի նախագիծը մեր առաջարկներով: Փաստաթուղթը փոխանցել ենք նաև ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրներին:

Մենք նախագծի վրա աշխատում ենք հետևյալ տրամաբանությամբ. ստանալ մի փաստաթուղթ, որը ցանկացած պահի պատրաստ ենք ստորագրել: Հասկանալի է, իհարկե, որ այդ փաստաթուղթը պիտի ընդունելի լինի նաև Ադրբեջանի համար, և մենք հույս ունենք, որ արդեն երեք փուլ բանակցությունների արդյունքում նկատված որոշակի առաջընթացը հնարավոր կլինի զարգացնել: Մեր տեսլականը հետևյալն է. փաստաթուղթը պետք է պարունակի պայմանավորվածությունների այնպիսի տրամաբանություն, հակակշիռների և զսպումների այնպիսի գործուն համակարգ, որը կբացառի տևական և կայուն խաղաղության խաթարման որևէ սցենար: Սրա իմաստն այն է, որ փաստաթղթի ստորագրումը չվերակերպվի պատերազմի արդեն խաղաղության պայմանագրի հիման վրա: Սա աբսուրդ է հնչում, բայց կարող է լինել նաև այսպիսի սցենար, այլ ընդհակառակը՝ իսկապես նշանակի տևական խաղաղություն:

Հարգելի գործընկերներ,

Կրկին արտահայտում եմ՝ խաղաղության հաստատման այնպիսի պայմանագիրը, որը տևական և կայուն խաղաղության երաշխիք կդառնա, ահա, այսպիսի պայմանագիրն օր առաջ ստորագրելու մեր կառավարության և անձամբ իմ հանձնառությունը: Ինչպես նախկինում բազմից ասել եմ, ես պատրաստ եմ վերցնել և կրել այդպիսի պատասխանատվություն: Շնորհակալություն»:

Ռուսաստանի ԱԳՆ-ի Միջազգային հարաբերությունների ՄՊԻ-ի միջազգային հետազոտությունների ինստիտուտի Եվրատլանտյան անվտանգության կենտրոնի առաջատար գիտաշխատող Սերգեյ Մարկեդոնովը Bunin & Co telegram-ալիքի մեկնաբանության մեջ գրում է.

«Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանը ժամանում է Թուրքիա։

Հարավային Կովկասում ԵՄ հատուկ ներկայացուցիչ Տոյվո Կլաարն արդեն շտապել է «պատմական» անվանել հայ գլխավոր դիվանագետի այցը։ Բրյուսելը չափազանց շահագրգռված է, որ Երևանն ինքնուրույն կառուցի հարաբերություններ իր բոլոր հարևանների հետ՝ առանց Մոսկվայի խնամակալության, hատկապես` Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ։

Բայց եթե մի կողմ թողնենք թողնենք Եվրամիության քաղաքական մոտեցումները, ապա հայ-թուրքական բարձր մակարդակի ցանկացած շփում առանձնահատուկ ուշադրություն է գրավում։ Անկարայի և Երևանի միջև դիվանագիտական հարաբերություններ դեռ չկան, և երկու պետությունների միջև տարաձայնությունները դեռ մեծ են։ Կարո՞ղ ենք Միրզոյանի այցը համարել ինչ-որ շրջադարձային կետ։

Առաջին հերթին արժե ուշադրություն դարձնել այցի համատեքստին։ Թուրքիան այժմ համազգային մասշտաբի ողբերգություն է ապրում: Երկրաշարժն առաջին հերթին հանգեցրեց մարդկային մեծ կորուստների։ Բայց դա նաև փորձություն դարձավ ամբողջ թուրքական հասարակության և պետական կառույցների՝ սթրեսի դեմ կայունության առումով: Այս իրավիճակում Հայաստանը հարևան երկիր է ուղարկել մարդասիրական բեռների մի քանի խմբաքանակ։ Երկրաշարժից տուժածներին օգնելու համար Թուրքիա է ժամանել 27 հայ փրկարար։ Հայաստանն ինքը մեկ անգամ չէ, որ հայտնվել է նմանատիպ իրավիճակներում, նրա քաղաքացիներին բացատրելու կարիք չկա, թե որքան կարևոր է աջակցությունն ու օգնությունը։ Իսկ այս երկրի բարձրագույն պաշտոնյաների գործողություններն անկեղծ են թվում։

Բայց բարի կամքի այս դրսևորումները կարո՞ղ են փոխել միջպետական հարաբերությունների քաղաքական բնույթը։ Այս հարցի պատասխանն այնքան էլ ակնհայտ չէ: Իհարկե, Անկարայում հայկական կողմի ժեստերը դրական կընդունվեն, և դրանք բարենպաստ մթնոլորտ կստեղծեն Միրզոյանի և նրա թուրք գործընկեր Մևլութ Չավուշօղլուի միջև բանակցությունների համար։ Սակայն խորհրդանշական քայլերին անխուսափելիորեն կհաջորդի բարդ երկկողմ օրակարգը։ Եվ այստեղ մենք չենք կարող շեղվել Լաչինի ճգնաժամի կամ Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրներից կամ ընդհանրապես հայ-ադրբեջանական հարաբերություններից։ Բանակցություններում էմոցիոնալ և հոգեբանական մթնոլորտի փոփոխությունը կարևոր է, այն միանշանակ է: Բայց միայն դրանք, առանց երկու կողմերի համար ընդունված կոնկրետ որոշումների, դա չի հանգեցնի նրան, որ այցն առանց չակերտների պատմական կդառնա։

Իսկ թե իրականում ինչ է կատարվում, կարդացեք Panorama.am-ի  «Նույնիսկ Հայաստանի բյուջեի օգնությունը Թուրքիան օգտագործում է ի շահ իր նպատակների» վերնագրով նյութում։

Հայաստանի եւ Թուրքիայի ԱԳ նախարարներն Անկարայում համատեղ մամուլի ասուլիսի ժամանակ խոսեցին Անիի կամուրջի վերանորոգման մասին։ Այս հայտարարությունը հասարակության մի մասի մոտ թյուրըմբռնման պատճառ է դարձել։

NEWS.am–ի հետ զրույցում թուրքագետ Անդրանիկ Իսպիրյանը նշել է, որ Հայաստանի եւ Թուրքիայի ԱԳ նախարարների ելույթներում Անիի կամուրջը վերանորոգելու եւ հարաբերությունները կարգավորելու մասին հայտարարությունները իրար են հաջորդել, ինչը շատերի մոտ թողել է այն տպավորությունը, որ Անիի կամուրջը վերանորոգվելու է Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ որպես ցամաքային հաղորդակցության միջոց։

Թուրքագետը հիշեցրել է, որ 10–րդ դարում Հայոց Բագրատունիների կողմից կառուցված Անիի կամուրջը  ներկայում իրենից ներկայացնում է որպես պատմական կառույց եւ ոչ ավելին։

«Այսինքն, Անիի կամուրջը պատմական կառույց է, դրա վրայով հնարավոր չէ կազմակերպել հաղորդակցություն երկու երկրների միջեւ մի քանի պատճառով։ Առաջինը այն չունի անհրաժեշտ տարողունակությունը, երկրորդը շատ անհարմար դիրքում է՝ անմիջապես գետի վրա եւ իվերջո այն գտնվում է Անիի ավերակների տարածքում, որը թանգարան է բաց երկնքի տակ եւ ՅՈՒՆԵՍԿՕ–ի ժառանգության ցանկում է»,–շեշտել է Անդրանիկ Իսպիրյանը։

Թուրքագետը նաեւ ուշադրության է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ Չավուշօղլուն «Անիի կամուրջ» ասելու փոխարեն թուրքական ընդունված տերմինով է ասել՝ «Մետաքսի կամուրջ», փաստացի խուսափելով  «Անիի կամուրջ» ասելուց։

Թրաֆիքինգը կամ մարդու շահագործումը սկսվում է գայթակղությամբ՝ հեշտ ու շահավետ աշխատանք, կյանքը կտրուկ բարելավելու խոստումներ: Ստրկական վիճակը գալիս է հետո, երբ արդեն զոհը մտնում է խաղի մեջ, կուլ տալիս խայծը, դառնում խոցելի ու կառավարելի: Այդ պահից սկսվում են սպառնալիքները, ծեծը, նվաստացումը:

Հայաստանում շահագործման ամենատարածված ձևերից մեկը մուրացկանության մեջ ներգրավելն է։ Եվ քանի որ մուրացկանությամբ գումար վաստակելու համար հարկավոր է մարդկանց մեջ առաջացնել գութ ու կարեկցանք, թրաֆիքինգի այս տեսակին զոհ են դառնում հասարակության խոցելի խմբերը` հիմնականում մանկահասակ երեխաներ ու տարեց մարդիկ: Ոստիկանության Նոր Նորքի բաժնի անչափահասների գործերով և ընտանիքում բռնության կանխարգելման բաժանմունքում ստացված տեղեկությունը վերաբերում էր հենց տարեց կնոջ շահագործմանը: Այդ դեպքում էլ ամեն ինչ սկսվել էր գայթակղությամբ:
2009 թվականին կինը վարձով բնակվել է Ծարավ աղբյուրի փողոցի սեփական տներից մեկում, որտեղ ծանոթացել է մեկ այլ վարձակալի հետ: Նորածանոթ տղամարդուն կինը խնդրել է սարքել իր մոր գերեզմանը: Ըստ կնոջ` գնի շուրջ նախապես չեն պայմանավորվել, իսկ հետո տղամարդը պահանջել է երեք հազար դոլար: Կինն այդ գումարը չուներ, և տղամարդը, գումարը թեկուզ մաս-մաս ստանալու պայմանով, կնոջը դրդել է զբաղվել մուրացկանությամբ: Եթե հաշվի առնենք, որ կինը մուրացկանությամբ ամեն օր վաստակում էր առնվազն 35-40 հազար դրամ, ապա պարտքը պետք է արագ փակեր: Բայց տղամարդու նպատակն այլ էր. կինն այլևս ոչ թե պարտապան էր, այլ գումար վաստակելու միջոց:
Հետագա միջոցառումերով Նոր Նորքի ոստիկանները պարզեցին, որ մուրացկանության դրդելուց զատ` տղամարդը կնոջը հաշվառել էր Բյուրեղավան քաղաքում, նրա անունով ձևակերպել կենսաթոշակ և վերջին երեք տարում ինքն էր ստացել թոշակը:
Կարող է հարց ծագել, թե ինչու այդ ողջ ընթացքում կինը չէր դիմել իրավապահներին: Պատասխանը նման դեպքերում միշտ նույնն է. սկզբում ամաչել է, հետո` վախեցել: Կինը ոստիկաններին պատմել է, որ նախկինում մի քանի անգամ փորձել է պարզապես փախչել տղամարդուց, սակայն նա իրեն գտել է, ծեծել ու սպառնացել: Ի դեպ, այդ ամենին տեղյակ էր և որոշակիորեն աջակցում էր նաև տղամարդու կինը:
Մինչ կոնկրետ գործողությունների անցնելը` իրավապահները տարեց կնոջը տեղավորեցին հատուկ կացարանում:
Փետրվարի 7-ին քրեական օրենսգրքի 188-րդ հոդվածի հատկանիշներով նախատեսված արարք կատարելու կասկածանքով ամուսինները ձերբակալվեցին: Ամուսնու խուզարկությամբ հայտնաբերվեցին տարեց կնոջ անձնագիրն ու սոցիալական քարտը: Ավելի տպավորիչ արդյունքներ տվեց ամուսինների բնակության վայրում կատարված խուզարկությունը: Հայտնաբերվեցին և առգրավվեցին կնոջ կենսաթոշակի բանկային քարտը, ավելի քան 70 հազար դոլար, ինչպես նաև տեսակավորած և առանձին պարկերում լցրած մետաղադրամներ` որոնց ընդհանուր գումարը կազմեց 1 միլիոն 299 հազար 750 դրամ:
Տղամարդուն ներկայացվել է մեղադրանք: Նա կալանավորվել է:
Նշենք, որ 188-րդ հոդվածի 1-ին մասը ենթադրում է պատիժ` ազատազրկում հինգից ութ տարի ժամկետով: Սակայն հատկապես նման հարցերում ոստիկանության նպատակը ոչ թե պատիժն է, այլ արատավոր երևույթի կանխումը: Եվ այդ երևույթները կանխելու նպատակով ոստիկանությունը մշտապես ձեռնակում է կանխարգելիչ միջոցառումներ, համագործակցում շահագրգիռ բոլոր կառույցների հետ:

Նույն հետևողականությամբ թրաֆիքինգի դեմ պայքարում են ոստիկանության տարածքային բոլոր ստորաբաժանումները, ու նաև այդ հետևողականության արդյունքում Հայաստանում նվազել են մարդու շահագործման դեպքերը: Սակայն երևույթը բացառելու անհրաժեշտ պայման է քաղաքացիների բարձր իրավագիտակցությունը: Նման դեպքեր նկատելիս, առավել ևս` թրաֆիքինգի զոհ դառնալիս, առանց ամաչելու և առանց վախենալու անպայման և անմիջապես պետք է դիմել իրավապահներին: Հիշեք, երբ ոստիկանությունը ձեր կողքին է` դուք չէ, որ պետք է վախենաք կամ ամաչեք: Ի վերջո, ամենաամոթալին այն է, որ այսօր մեր հասարակությունում հնարավոր են ստրկության ժամանակակից դրսևորումներ:

Թուրքիայի ոստիկանությունը հայտնել է, որ կալանավորել է 78 մարդու, որոնք մեղադրվում են սոցցանցերում անցած շաբաթ տեղի ունեցած երկրաշարժի վերաբերյալ «սադրիչ գրառումներ տարածելու» միջոցով վախ եւ խուճապ առաջացնելու մեջ։

Ոստիկանությունից հայտնել են նաեւ, որ նրանցից 20-ը գտնվում են նախնական կալանքի տակ, հայտնում է Reuters-ը։

Թուրքիայի անվտանգության գլխավոր վարչությունը հայտնել է, որ պարզել է 613 անձի ինքնությունը, որոնք մեղադրվում էին սադրիչ գրառումներ հրապարակելու մեջ, իսկ 293-ի նկատմամբ հարուցվել է դատական ​​գործ։ Գլխավոր դատախազը կարգադրել է կալանավորել 78 մարդու։

Վարչությունը հավելել է, որ 46 կայք փակվել է «ֆիշինգային ծրագրեր» գործարկելու համար, որոնք փորձել են գողանալ երկրաշարժից տուժածների համար նախատեսված նվիրատվությունները, եւ սոցիալական ցանցերի 15 էջեր, որոնք ներկայացել են որպես պաշտոնական հաստատություններ, նույնպես փակվել են։

Թուրքիայի հետ ունենք համաձայնություն համատեղ ջանքերով վերանորոգել Անիի կամուրջը, ինչպես նաեւ հոգ տանել համապատասխան ենթակառուցվածքների մասին սահմանի ամբողջական բացմամնն ընդառաջ: Այս մասին այսօր՝ փետրվարի 15-ին, Անկարայում Թուրքիայի ԱԳ նախարար Չավուշօղլուի հետ ասուլիսի ժամանակ հայտարարեց ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը:

Նա իր ելույթում նշեց. «Հարգելի պարոն Չավուշօղլու, հարգելի ներկաներ, նախեւառաջ ՀՀ անունից եւս մեկ անգամ ցավակցություն եմ հայտնում ավերիչ երկրաշարժին զոհ գնացած բազմահազար մարդկանց ընտանիքներին, Թուրքիայի ժողովրդին ու կառավարությանը եւ շուտափույթ ապաքինում եմ մաղթում բոլորին:

Իմ ժողովրդի պատմության ամենադառը էջերից մեկը 1988 թվականի Սպիտակի ավերիչ երկրաշարժն էր եւ այսօր մեզ համար խորթ չէ այն վիշտը, որն այցելել է Թուրքիայի հազարավոր ընտանիքների: Նմանօրինակ բնական աղետներն ու դրանց ծավալները դուրս են գալիս պետությունների սահմաններից դառնալով համամարդկային ողբերգություններ: Աշխարհը դրանք հաղթահարելու համար պետք է գործի միասնական ճակատով: Ես հավատացած եմ, որ միջազգային հանրությունը մոլորակի որեւէ կետում տեղի ունեցող որեւէ հումանիտար ճգնաժամի պարագայում չպետք է անտարբեր մնա: Եվ հենց այս սկզբունքով էր, որ Հայաստանի կառավարությունը աղետալի երկրաշարժից անմիջապես հետո որոշում կայացրեց Թուրքիա ուղարկել փրկարարներ եւ հումանիտար օգնություն:

Ես շնորհակալ եմ պարոն Չավուշօղլուին մեր փրկարարների հասցեին եւ ընդհանուր առմամբ հայկական ներկայության եւ աջակցության կապակցությամբ արտահայտած գնահատանքի խոսքերի համար: Շատ ուրախ եմ, որ հայ փրկարարներին իրենց գործընկերների աջակցությամբ հաջողվել է անել ամենակարեւորը այս իրավիճակում՝ փրկել մարդկային կյանքեր:

Խորհրդանշական եմ համարում նաեւ, որ շաբաթ օրը շուրջ 30 տարի փակի տակ գտնվող հայ-թուրքական սահմանը բացվեց Ադըյաման ուղեւորվող հումանիտար օգնությամբ բարձված հայկական բեռնատարների համար: Նույնը տեղի ունեցավ երեկ երեկոյան եւ ժամեր անց հումանիտար օգնության հերթական խմբաքանակը կհասնի Ադըյաման:

Այս դժվարին պահին գտնվելով Թուրքիայում, եւս մեկ անգամ ցանկանում եմ վերահաստատել տարածաշրջանում խաղաղություն կառուցելու եւ մասնավորապես, Թուրքիայի հետ հարաբերությունների ամբողջական կարգավորման, դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման ու Հայաստանի ու Թուրքիայի միջեւ սահմանի ամբողջական բացման հարցում Հայաստանի պատրաստակամությունը եւ ձգտումը:

Ուզում եմ տեղեկացնել, որ այսօր մենք քննարկել ենք այս գործընթացին վերաբերող որոշակի դետալներ, ունենք համաձայնություն համատեղ ջանքերով վերանորոգել Անիի կամուրջը, ինչպես նաեւ հոգ տանել համապատասխան ենթակառուցվածքների մասին սահմանի ամբողջական բացմանն ընդառաջ»:

Արցախից եկող տեղեկությունները բավականին քիչ են և լիարժեք պատկերացում կազմել  դեռևս հնարավոր չէ։ Միակ բանը որ հայտնի է, դա այն է, որ գործող նախագահը եթե հրաժարական տա, դա չի նշանակում, որ  միաժամանակ պետք է ցրվի Ազգային ժողովը, այլ նշանակում է, որ նոր նախագահ պետք է ընտրեն։ Այս մասին Yerkir.am-ի հետ զրույցում ասաց քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանը՝ անդրադառնալով Արցախում հնարավոր սահմանադրական փոփոխություններին։

«Եթե մենք անգամ մի կողմ ենք դնում ներիշխանական ճգնաժամը, որն ընդամենը մի քանի շաբաթ առաջ Արցախում տեղի էր ունենում, 1-1.5 օր ընդհանրապես հայտնի չէր, թե Արցախը նախագահ ունի՞, թե՞ արդեն բոլորը հրաժարական են տվել։ Սա ոչ միայն դրանով է պայմանավորված, այլ նաև կա պետականությունը պահպանելու անհրաժեշտություն ու չպետք է մեկ անձի հրաժարականով պայմանավորված ամբողջ պետական համակարգը փլուզվի։ Իսկ ավելի գլոբալ կարող ենք թեմայի մասին խոսել, երբ ամբողջական փաթեթը ներկայացվի»,- ասաց նա։

Անդրադառնալով ՀՀ-ի կողմից Թուրքիային հումանիտար օգնություն ուղարկելուն և դա համեմատելով Արցախի շուրջ իշխանությունների վարած քաղաքականությանը` քաղաքագետը նշեց․

«Սրանից շատ պարզ կարող ենք հասկանալ, թե որոնք են այս իշխանությունների համար առաջնահերթություն։ Առաջնահերթություն է իշխանությունների համար Թուրքիայի հետ ձևավորել հարաբերությունների այնպիսի մակարդակ, որի շրջանակներում կստանան իրենց պաշտոնավարումը անվերջ երկարաձգելու երաշխիքներ՝ հենվելով արտաքին լեգիտիմության վրա։ Այդ երաշխիքները ոչ կարող է տալ Ռուսաստանը, ոչ Արևմուտքը, հետևաբար տրամաբանական է, որ իրենք փորձելու են թուրքերի հետ որոշակի համակարգ ստեղծել, դրա համար էլ իրենց օգնությունն են ուղարկում։ Բայց ոչ միայն Թուրքիայի պետական մակարդակով չի նշվում, որ Հայաստանը օգնություն է ուղարկել, այլ նաև հայկական հումանիտար օգնությունը, որը հասել է Թուրքիա, իրենք ներկայացնում են մի դրվագ, որ այդ օգնությունը մի հուշարձանի ֆոնին է, որը նվիրված է «ցեղասպանության զոհերին», որը իբրև հայերն են իրագործել։ Մենք տեսնում ենք, որ Թուրքիայի կողմից դիվանագիտական հաշվարկները շարունակվում են։ Իսկ Արցախի մասով Հայաստանը չի խառնվելու Լաչինի միջանցքում ստեղծված իրավիճակին, որովհետև Պրահայում Հայաստանը Արցախը ճանաչել է որպես Ադրբեջանի մաս, և կարծում են, որ այլևս ոչ մի կերպ չպետք է խառնվեն այն գործընթացներին, որոնք տեղի են ունենում Արցախում և իրենք կարող են ազդել մոտեցման փոփոխությանը։ Դրա համար ոչինչ չեն անում, Արցախ հումանիտար օգնություն չեն ուղարկում»,- ասաց նա։

Քաղաքագետի խոսքով` այն ինչ մտածում են իշխանության վերին էշելոններում, այդ ամենը Գուրգեն Արսենյանը հրապարակայնացրել է․

«Նրանք 90-ականներից էլ դրա կողմնակիցն էին, որ հանձնենք Արցախը՝ ավելի լավ կապրենք։ Իրենք չեն հասկանում, որ նման մոտեցումներով վտանգի են ենթարկում Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականությունը և տարածքային լեգիտիմությունը։ Մեր անվտանգային համակարգի խարիսխը Արցախի Հանրապետությունն է։ Իրենք երբ ասում են` Արցախը հանձնենք, դա նշանակում է փլուզել անվտանգային երաշխիքները։ Երբ Գուրգեն Արսենյանն ասում է հանձնենք, որ լավ ապրենք, դա նշանակում է, որ իրենք կամ այս խնդիրները չեն գիտակցում, կամ միտումնավոր մարդկանց խաբում են, որպեսզի երկարաձգեն իրենց պաշտոնավարումը»,- նշեց նա։

Անդրադառնալով ԱԺ պատգամավորներ Սեյրան Օհանյանի և Արմեն Չարչյանի դեմ բերված մեղադրանքներին, քաղաքագետը նշեց, որ երկուսի դեպքում էլ փաստերը, որոնց հիման վրա իշխանությունները քրեական գործերը են հարուցել, ավելի շուտ են հայտնի եղել իշխանություններին․

«Բայց քանի որ վերջերս ողբերգական դեպք եղավ, հրդեհվեցին 15 զինծառայող, որովհետև ոչ պատշաճ պայմաններում էին բնակվում, տրամաբանական է, որ իշխանությունները, որոնք շատ լավ տիրապետում են տեղեկատվական տեխնոլոգիաներին, մանիպուլյացիայի արվեստին, իրենք հրապարակայնացնում են դա հիմա ուշադրությունը շեղելու համար։ Նրանք այս գործերը հրապարկում են այն ժամանակ, երբ իրենց պետք է»,- եզրափակեց քաղաքագետը։

Զարմանալի չէր, որ պետական մակարդակով Թուրքիան «շնորհակալություն» չհայտնեց Հայաստանին հումանիտար օգնության և փրկարար խումբ ուղարկելու համար։ Հայկական փրկարար ջոկատի մասին թուրքական պետական և ընդդիմադիր մամուլը ոչինչ չգրեց, բացառությամբ «Անադոլու» գործակալության հրապարակած մի կարճ տեսանյութի, որն արվել է Իգդիրում՝ այսպես կոչված Ցեղասպանության հուրշարձանի տարածքում։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նման կարծիք հայտնեց թուրքագետ Մհեր Աբրահամյանը։

Նրա դիտարկմամբ՝ այստեղ ոչ գործակալությունն է պատահական ընտրված, ոչ էլ անգամ տեղանքը. թուրքական պետական լրատվամիջոցի նկարահանած փոքրիկ տեսանյութն անգամ ամբողջովին հաշվարկված էր, այն ևս հստակ ուղերձ էր պարունակում։

«Կարող էին հայկական բեռնատարները նկարել Տիգրիս քաղաքի ներսում, ոչ թե հուշարձանի և դրոշի ֆոնին։ Այստեղ կար ակնհայտ մեսիջ, երբ Անադոլուի տեսախցիկը ֆիքսում է հենց այս հուշարձանի և այս դրոշի ներքո ընթացող հայկական բեռնատարները ու հենց Իգդիրում, որը Կարսի պայմանագրով է անցել Թուրքիային և այսօր Թուրքիան նպատակ ունի, որ Հայաստանը վավերացնի Կարսի պայմանագիրը և վերջնականապես հրաժարվի Կարսից ու Իգդիրից»,- ասաց նա։

Նշենք, որ թուրքական դիվանագիտական կորպուսը սահմանափակվեց Քըլըչի՝ Twitter-ի միկրոբլոգում արված գրառմամբ, որտեղ վերջինս շնորհակալություն էր հայտնել հայ գործընկերոջը՝ Ռուբեն Ռուբինյանին և ԱԳՆ նորանշանակ փոխարտգործնախարար Վահան Կոստանյանին։
«Քըլըչ հանդիպում է Ռուբեն Ռուբինյանի հետ, ուստի շնորհակալություն հայտնեց նրան։ Բացի այդ՝ Թուրքիան կիրառեց դիվանագիտական քայլ, թե այսօր մեր հարաբերությունները Հայաստանի հետ Քըլըչ-Ռուբինյան-Վահան Կոստանյան ձևաչափում են, հետևաբար, թող նա էլ՝ շնորհակալություն հայտնի մինչև տեսնենք՝ ինչ է լինում»,- ասաց թուրքագետը։

Աբրահամյանը չի թաքցնում՝ առաջին իսկ օրից դեմ է արտահայտվել Թուրքիա հումանիտար օգնություն ուղարկելու որոշմանը։ Ասում է՝ սխալ քայլ է Հայաստանի կողմից, հատկապես արտաքին քաղաքական և Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների տեսանկյունից։ Թուրքագետը հիշեցնում է 1908 թվականի իրադարձությունները, երբ երիտթուրքերը եկան իշխանության և հայերը մեծապես օգնեցին երիտթուրքական հեղափոխության կայացմանը իբր թե Թուրքիայում դեմոկրատական կարգեր հաստատելու համար և ի՞նչ տեղի ունեցավ. ընդամենը 6-7 տարի հետո այդ նույն թուրք ենիչերիների ձեռքով կոտորվեց մի ամբողջ հայ ազգ, իսկ թուրքական քաղաքականությունը հիմք դրեց պանթուրքական նվաճողական քաղաքականությունը։

«Ցայսօր թուրքը չի փոխվել, միգուցե նա իր լոյալ վերաբերմունքը ցույց տա Հայաստանին, բայց նրա քաղաքականությունը տարածաշրջանի, Հայաստանի նկատմամբ չի փոխվում և դա պատմության տարբեր փուլերում ապացուցվել է։ Թուրքերը միշտ ունեցել են այդ քաղաքականությունը՝ հայերի հետ բարիդրացիական հարաբերությունների միջոցով ոչնչացնել հայերին»- ընդգծեց Աբրահամանը

Նրա խոսքով՝ Հայաստանի այսօրվա իշխանությունը կրում է քաղաքական և գիտական գործիչ Ժիրայր Լիպարիտյանի գաղափարախոսությունը։ Դեռ տարիներ առաջ վերջինս իր գրքերում ներկայացնում էր ընդգծված բարյացկամ վերաբերմունք Թուրքիայի հանդեպ և փորձում էր առաջ տանել այն գիծը, իբր Թուրքիան այլևս նախկին Թուրքիան չէ և հայերի համար վտանգ չի ներկայացնում։

«Այսօրվա կառավարությունը միտված է իրականացնել 90-ականների քաղաքականությունը և անգամ մերժել ու անտեսել 100 տարի առաջ տեղի ունեցածը, մերժել և անտեսել ընդամենը 2-3 տարի առաջ տեղի ունեցածը, մերժել և անտեսել 1988-1990 թթ. տեղի ունեցածը»,- հավելեց Թուրքագետը՝ ընդծելով, որ մարդասիրական տեսանկյունից Թուրքիայում տեղի ունեցածն, իհարկե, ողբերգություն է, բայց 1920 թվականին տեղի ունեցածը մեծագույն ողբերգություն էր, որն իրականացվեց այդ երկու պետությունների կողմից, ուստի պետք է հաշվի առնել նախ սեփական շահը, հետո մտածել՝ կարող ես օգնել, թե չէ, կամ պետք է օգնել, թե չէ։