Արցախի Հանրապետության նախագահ Արայիկ Հարությունյանի գլխավորությամբ փետրվարի 23-ին տեղի է ունեցել կառավարության նիստ:

Կառավարության նիստի ժամանակ նախագահ Արայիկ  Հարությունյանը հանդես է եկել ուղերձով, որից մի հատված ներկայացնում ենք ստորև.

«Ի՞նչ կարող են անել Արցախի համար Հայաստանն ու Սփյուռքը:

Նախ, անհրաժեշտ է գիտակցել, որ Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք եռամիասնությունը պետք է փայփայել ու զորացնել, քանի որ դա մեր ազգային շահերից է բխում, և անթույլատրելի է այդ երեքից որևէ մեկին վերաբերվել որպես լրիվ առանձին կամ խանգարող միավորի: Այո, Արցախը բացառիկ նշանակություն ունի հայ ժողովրդի համար, օբյեկտիվ իրականությունից ելնելով Արցախը ձգտում է ինքնուրույն հանդես գալ սեփական խնդիրների լուծման հարցում և բարձրացնել միջազգային սուբյեկտայնության մակարդակը, սակայն առանց Հայաստանի և Սփյուռքի մշտական աջակցության և ուղեկցության Արցախը չի կարող հաջողել: Իսկ Արցախն էլ իր բաժին պատասխանատվությունն է ստանձնում համազգային շահերի պաշտպանության գործում:

Ի՞նչ է արվում անվտանգության ապահովման ուղղությամբ:

Զգալի աշխատանք կատարվել և կատարվում է անվտանգության սեփական համակարգի արդյունավետության բարձրացման ուղղությամբ, սակայն հաշվի առնելով այդ թեմայով առկա խիստ զգայուն հարցերը՝ նախընտրելի է դրանց մասին քիչ խոսել, շատ աշխատել: Արցախում ապրող յուրաքանչյուր ոք ունի կյանքի իրավունք, որից ծնվում է դրա դեմ ուղղված հարձակումներից ու ոտնձգություններից այդ իրավունքը պաշտպանելու  համընդհանուր ինքնապաշտպանության իրավունքը: Այս իրավունքը անքակտելիորեն մեզ ուղեկցելու է այնքան ժամանակ, քանի դեռ առկա է մեր քաղաքացիների կյանքին ու առողջությանն ուղղված վտանգը: Այնուամենայնիվ, մեր խոցելիության աստիճանը նկատի ունենալով՝ անհրաժեշտ է գիտակցել, որ մեր անվտանգության արտաքին երաշխիքները երկար ժամանակ կարևորագույն դեր են խաղալու մեզ համար: Ուստի, ջանքեր ենք գործադրում բարելավելու ռուս խաղաղապահների առաքելության արդյունավետության մակարդակը, ինչպես նաև քննարկում ենք միջազգային քաղաքական այլ երաշխիքների կիրառման հնարավորությունները:

Թեև Ադրբեջանի հետ հակամարտությունը մեր գլխավոր մարտահրավերն է, որը բացասաբար է ազդում Արցախի ժողովրդի կյանքի բոլոր ոլորտների վրա, այնուամենայնիվ, մեր ներքին հիմնախնդիրները նույնպես կարևոր նշանակություն ունեն ավելի ամուր ու զարգացած ապագա կերտելու ճանապարհին: Ավելին, դրանք ուղիղ կերպով անդրադառնում են նաև անվտանգային ու արտաքին քաղաքական հարցերի լուծման ջանքերի արդյունավետության վրա»:

Իրավունքի և արդարության կենտրոն «Թաթոյան» հիմնադրամը և Արցախի մարդու իրավունքների պաշտպանը հրապարակում են համատեղ անգլերեն զեկույց՝ բացահայտելով Արցախը Հայաստանին և արտաքին աշխարհին կապող կյանքի միակ ճանապարհը փակած, այսպես կոչված, «էկոակտիվիստների» թշնամանքը Հայաստանի ու Արցախի նկատմամբ, նրանց ատելության իրական մոտիվացիան ու Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից ուղարկված լինելը, ինչպես նաև այն, որ նրանք երբևէ առնչություն չեն ունեցել շրջակա միջավայրի հարցերի հետ:

Զեկույցում շարադրված են հետևություններ, որոնք հիմնված են հենց այդ նույն զեկույցում տեղ գտած ապացույցների (լուսանկարներ, տեսանյութեր, վկայություններ) վրա:

Մասնավորապես, համատեղ զեկույցի հիմնական հատվածները հետևյալն են․

1. Ճանապարհը փակելու առաջին օրերին այդ տարածք են բերվել Շուշիում աշխատող Թուրքիայի ու Ադրբեջանի վարձկան աշխատողներ, ինչպես նաև ադրբեջանական զինվորականներ և անվտանգության աշխատողներ:

Պատահական չէ, որ սկզբում ծածանվել է նաև Թուրքիայի դրոշը, որը քիչ անց հեռացվել է, որպեսզի այդ փաստը չհրապարակվի (համապատասխան տեսանյութի վրա հղումն արված է զեկույցում): Դրանից հետ, Ադրբեջանի իշխանությունները բերել են մարդկանց, որոնք պաշտոնապես ներկայացվել են՝ որպես հասարակական ու լրատվական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ, սակայն իրականում նրանք նույնպես ֆինանսավորվում են Ադրբեջանի պետական բյուջեից, պետության ստեղծած հիմնադրամներից, իսկ առանձին դեպքերում ՀԿ-ները գործունեություն են ծավալում արտասահմանյան ֆինանսավորմամբ:

Առկա են նաև պետության վերահսկողության ներքո գտնվող լրատվական կազմակերպություններ: Նախկինում մեր կողմից արդեն իսկ հրապարակվել էին որոշակի տվյալներ https://tatoyanfoundation.org/ovkher-en-irakanum-arcax-hayastan-tchan/)

2.Ադրբեջաներենով մանրամասն ուսումնասիրության առարկա են դարձել այս ամիսների ընթացքում «էկոակտիվիստների» կենսագրությունները և պարզվել է, որ նրանք երբևէ կապ չեն ունեցել շրջակա միջավայրի խնդիրների հետ և որ իրականում նրանք, ադրբեջանական իշխանությունների հրահրմամբ, հետապնդում են քաղաքական նպատակներ (ադրբեջանական անցակետերի հիմնում և այլն):

3.Սոցիալական մեդիայում «էկոակտիվիստների» էջերի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ նրանք հայերի նկատմամբ քարոզում են ատելություն, թնշամանք, բռնություն, նրանց շարքերում կան «Գորշ գայլեր» ծայրահեղական ազգայնական ահաբեկչական կազմակերպության համախոհներ ու գաղափարների տարածողներ: Նրանցից որոշները նախկին զինվորականներ են:

Այս մարդիկ իրենց էջերում հրապարակել են սպանված ու խոշտանգված հայ զինծառայողների մարմինների նկարներ՝ այդ կերպ ցույց տալով իրենց հրճվանքն ու ոգևորությունը։

Առկա են անգամ նկարներ, որտեղ ադրբեջանական զինծառայող է հայի գլուխ ձեռքին՝ գլխատելուց հետո:

4. Զեկույցը նաև հիմնավորում է, որ առանց ադրբեջանական իշխանությունների հատուկ թույլտվության այս գործակալ անձինք չէին կարող հայտնվել Արցախում և առավել ևս փորձեին ճանապարհ փակել:

5.Զեկույցում առկա են անգամ օտարերկրացիների վկայություններ, որոնց ադրբեջանական իշխանությունները, որպես տուրսիտ, տարել են 44-օրյա պատերազմից հետո իրենց վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներ: Այդ մարդիկ, սակայն, հայտնվելով ճանապարհը փակած հատվածում՝ ևս ընդգծում են, որ ադրբեջանական «էկոակտիվիստների» ակցիան իրականում կապ չունի բնապահպանական հարցերի հետ:

Ըստ նրանց՝ բնապահպանական հարցերն այստեղ ընդամենը աշխարհաքաղաքական գործիք են: Ավելին, օտարեկրացի տուրիստներն են անգամ խոսում ադրբեջանական կառավարության վերահսկողության ներքո գտնվող մեդիայի կամ լրատվամիջոցների մասին (ապացույցները տեղադրված են զեկույցում)։

Այս համատեղ զեկույցի կազմման ողջ ընթացքում վերլուծված ապացույցների, այդ ապացույցների ստուգման, նոր փաստերի ձեռքբերման հարցում կարևոր աջակցություն է ցուցաբերել Արցախի գլխավոր դատախազ Գուրգեն Ներսիսյանը (Գուրգեն Ներսիսյան):

Զեկույցի իրավական վերլուծությունների հարցում կարևոր աջակցություն են ցուցաբերել միջազգային փաստաբաններ Գարօ Ղազարեանը և Գառնիկ Քերքոնեանը:

Փաստերի ձեռքբերման ու վերլուծության հարցերում կարևոր աջակցություն է ցուցաբերել միջազգային հետաքննող լրագրող Լինդսի Սնելը:

Մեր շնորհակալությունն ենք հայտնում գործընկերներին այս կարևոր աջակցության համար:

Զեկույցը կուղարկվի միջազգային կազմակերպություններին։

Փետրվարի 6-ին Թուրքիայում տեղի ունեցած երկրաշարժից հետո (Էպիկենտրոն՝ պատմ. Մարաշ) մինչ օրս գրանցվել է ավելի քան 3000 հետցնցում: Ermenihaber-ի փոխանցմամբ՝ սպասվող քաղաքական ցնցումները կարող են ավելի ուժեղ լինել.

Երկրաշարժի առաջին օրերին թուրքական մեդիադաշտում շրջանառվում էր այն փաստը, որ թուրքական իշխանությունները  որոնողափրկարարական աշխատանքներ իրականացնելու համար փոքրաթիվ փրկարարներ են ուղարկում: Ավելին, Թուրքական «T24» լրատվամիջոցի տեղեկացմամբ՝ աղետի հետևանքով տուժածների բարեկամները նշում են, որ  Թուրքիայի որոշ շրջաններում, մասնավորապես Հաթայ նահանգում, արդեն մի քանի օր է, ինչ իրենց հարազատների դիերը փողոցում են. «Դիերը նույնիսկ չեն գալիս տանելու, ստիպված մնում ենք դրանց կողքին, մինչև որ պատասխանտուներից մեկը հայտնվի: Իմ զարմիկի դին արդեն մի քանի օր է ինչ փողոցի մայթերին է, ես ինքս եմ այն ծածկել»,- ասել է Հաթայի բնակիչներից մեկը:

Այս ու նմանատիպ այլ իշխանական գործողություններ արժանանում են նաև ընդդիմադիր գործիչների քննադատությանը: Զորօրինակ Թուրքիայում ընդդիմադիր քեմալական «Ժողովրդահանրապետական» կուսակցության (ԺՀԿ-CHP) առաջնորդ Քեմալ Քըլըչդարօղլուն աղետի գոտում տարվող աշխատանքները համարում է անարդյունավետ, քանի որ դրանք անկազմակերպ են և իրականացվում են առանց իշխանության համապատասխան հրահանգի:

Այսպիսով կարող ենք համարել, որ ոչ պաշտոնական ընտրարշավը սկսված է։ Չնայած երկրաշարժից հետո մեծ թվով մարդիկ սկսել են չվստահել և առավել ևս չհավատալ Էրդողանի այն խոստմանը, թե մոտակա 3 ամսվա ընթացքում երկրաշարժի հետևանքով իրենց տունը կորցրածների համար կկառուցվի 30.000 նոր շենք, Էրդողանը շարունակում  է այցելել աղետի գոտի, բազմաթիվ խոստումներ տալ տեղահանված մարդկանց՝ երկրաշարժն ու ավերածությունը կապելով ճակատագրի հետ։

Չհայտարարված ընտրապայքարում ակնհայտ է, որ ներկայիս Թուրքիայի նախագահը դիմելու է ամեն հնարավոր քայլի իշխանությունը վերջին անգամ իր ձեռքում պահելու համար, նույնքան պարզ է նաև այն, որ առաջիկա ընդրություններում նրան դժվար ուղի է սպասվում։

Սակայն, երկրաշարժից հետո ի հայտ եկած «աղետի դիվանագիտությունը» թուրքական իշխանությունների, մասնավորապես Էրդողանի կողմից, կարող են օգտագործվել հարևան երկրների հետ հարաբերությունների բարելավվման համար, որն էլ իր հերթին կարող է ընտրազանգաված ապահովել։

Հայաստանի և Թուրքիայի միջև «աղետի դիվանագիտության» սկիզբ հանդիսացավ երկրաշարժին հաջորդող օրերին Թուրքիային հղված ցավակցական նոտաները, գրառումները (երկրաշարժի հաջորդ օրը) և իհարկե հեռախոսազանգը՝  Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայյիփ Էրդողանի և ՀՀ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի միջև:

Այսպիսով նաև Հայաստանն էր Թուրքիային օգնելու պատրաստակամություն հայտնել: Թուրքիա ուղարկվեց մասնավորապես 27 հոգուց բաղկացած որոնաղափրկարարական ջոկատ։ Իսկ փետրվարի 11-ին «Մարգարա» կամրջով (Հայաստանը Թուրքիայի հետ կապող կամուրջ), որը շուրջ 30 տարի փակ էր, հումանիտար օգնություն սկզբում 5, ապա ևս 2 բեռանատար հումանիտար օգնությամբ (սննունդ, ջուր և առաջին անհրաժեշտության պարագաներ, ընդհանուր 140 տոննա):

Այս դեպքերին հաջորդեցին Թուրքական որոշ գործիչների քննադատական մոտեցումները, սակայն պետական մակարդակով հրապարակային շնորհակալության խոսքեր ուղղվեցին ՀՀ-ին ցուցաբերած աջակցության համար:

Մասնավորապես փետրվարի 15-ին ՀՀ արտգործնախարար Արարատ Միզոյանը մեկնել էր Թուրքիա, որի ընթացքում պլանավորված էր նաև այց Ադըյաման, որտեղ աշխատանքներ են տանում հայ փրկարարները :

Անկարայաում տեղի ունեցավ Հանդիպում ՀՀ արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանի և Թուրքիայի արտգործնախարար Մևլյութ Չավուշօղլուի միջև: Հանդիպումից հետո նախարարները հանդես եկան համատեղ մամուլի ասուլիսով:

«Մեր ժողովրդի համար այս ծանրագույն օրերին Հայաստանը մեզ օգնության ձեռք մեկնեց՝ այսպիսով բացելով նաև հարաբերությունների կարգավորման նոր էջ։ Մենք պիտի աշխատենք այդ ուղղությամբ»,- ասել էր Չավուշօղլուն:

Հարկ է նշել նաև, որ ՀՀ ներկայիս իշխանության կողմից Թուրքիա ուղարկված հումանիտար օգնությունը ժողովրդի մի մասի կողմից արժանանում է քննադատության: Մասնավորապես այսպիսի խոսքեր են հնչում իշխանության հասցեին. «Այս օրերին, երբ ադրբեջանը փակել է Արցախ տանող ճանապարհը, որն անցնում է Լաչինի տարածքով, ինչու՞ է Հայաստանը հումանիտար օգնություն ուղարկում Թուրքիա, այլ ոչ Արցախ», այս ամենին ի պատասխան և որպես բացատրություն առաջ է քաշվում «աղետի դիվանագիտությունը», որն արդեն ստացել է միջազգային ճանաչում. «Հայաստանն օգնում է Թուրքիային առաջնորդվելով մարդկային և հումանիտար նորմերով, այդպես է եղել նաև նախկինում»:

Եվ ահա վերոնշյալ բոլոր իրադարձությունների կիզակետում հայտնված հայ-թուրքական հարաբերությունները արդյո՞ք կարող են նոր՝ բարիդրացիական փուլ մտնել: Հասկանալու համար կարելի է հղում տալ պատմությանը և նաև այն օրինակներին, որոնք բերվում են այսօր՝ բացատրելով ներկայիս գործողությունները:

1999թ-ին ուժգին երկրաշարժ էր եղել Թուրքիայի Իզմիր քաղաքում, որի հետևանքով զոհվել էր շուրջ 17.000 մարդ: Հայաստանը առաջարկել էր մասնագետներից բաղկացած 100 հոգանոց խումբ ուղարկել, սակայն Թուրքիան մերժել էր, քանի որ այդ օրերին, Էրդողանի պնդմամբ, Թուրքիան ի զորու էր իր ուժերով հաղթահարել աղետը: Տասը օր անց Թուրքիան ընդունել էր օգնության առաջարկը, սակայն այս դեպքում միայն 100տ հումանիտար բեռներով ինքնաթիռ ուղարկվեց աղետի գոտի:

Որոշ ժամանակ անց 1999թ-ին ցնցվել էր նաև Թուրքիայի Դյուզջե քաղաքը, զոհվել էր 800 մարդ: Այս անգամ Հայաստանը հումանիտար բեռներին զուգահեռ Թուրքիա էր ուղարկել նաև որոնողափրկարարական ջոկատ:

Թուրքիայում վերջերս տեղի ունեցած ավերիչ երկրաշարժին նախորդել էր 2013 թվականի Վանի երկրաշարժը, որի հետևանքով զոհվել էր շուրջ 600 մարդ, այս դեպքում էլ Հայաստանը Թուրքիա էր ուղարկել 40տ մարդասիրական բեռ:

Ուստի, եթե նախկինում Թուրքիային օգնության ձեռք մեկնած Հայաստանը մինչ օրս Թուրքիայի հետ չունի բարիդրացիական կապեր և դեռևս հարաբերությունների կարգավորման կարիք ունի, արդյո՞ք այն Հայաստանը, որ վերջերս ևս օգնության ձեռք մեկնեց Թուրքիային, կունենա ավելի լավ հարաբերություններ.

Իհարկե, այս ամենը որոշակիորեն կարող է նպաստել հարաբերությունների կարգավորման հնարավորություններին, բայց չի կարող ապահովել դրանց կարգավորումը:

Արցախում տեղի ունեցող զարգացումները ոչ թե ներքաղաքական ճգնաժամի, այլ Արցախի ապագայի վերաբերյալ տարբեր պատկերացումների հետևանք են։ Արցախի պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանի ներկայությունն այնտեղ ենթադրում է քաղաքական մի գիծ, որով պետք է Արցախը հրաժարվեր Ադրբեջանի հետ որևէ երկխոսությունից և մինչև վերջ դիմակայեր բոլոր զրկանքներին՝ մինչև իրավիճակի կայունացում, հաջորդ գիծը ենթադրում է Ադրբեջանի հետ արցախահայության աստիճանական ինտեգրում, ինչպես Սամվել Բաբայանն է ասում փոխվստահության վերականգնում, ինչը գործնականում նշանակում է վաղ թե ուշ Արցախի հայաթափում։ Այս մասին

«Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց քաղաքական վերլուծաբան Արմեն Բաղդասարյանը՝ անդարադառնալով Արցախում տեղի ունեցող ներքաղաքական զարգացումներին։

Նրա խոսքով՝ փետրվարի 18-ին՝ Մյունխենում տեղի ունեցած հանդիպումը արագացրեց Վարդանյանի պաշտոնանկության գործնընթացը, որին Հայաստանի իշխանությունները կարծես թե դեմ չեն։

«Ադրբեջանը շտապում է, շտապեցնում է, իսկ Հայաստանի իշխանություններն էլ կարծես թե հակված են կատարել այդ պահանջը և արդեն որոշել են գնալ Արցախից հրաժարվելու ճանապարհով, սկսել մի գործընթաց, որի վերջնարդյունքում Արցախի հայաթափումն անխուսափելի է»,- նշեց Բաղդասարյանը։

Քաղաքագետի դիտարկմամբ՝ Ռուբեն Վարդանյանին գործընթացներից մեկուսացնելուց հետո անգամ Ադրբեջանը ոչ Արցախի հետ առարկայական բանակցություններ կսկսի, ոչ էլ Բերձորի միջանցքը կբացի, քանի որ Ալիևի նպատակն ամենևին էլ խաղաղության հասնելը չէ։ Ավելին՝ որքան Հայաստանի իշխանություններն ընդունեն ադրբեջանական պահանջները, այնքան Ադրբեջանի ախորժակն ավելի է մեծանալու։ Պաշտոնական Բաքուն նույն տրամաբանությամբ է առաջնորդվում նաև Հայաստանի հետ խաղաղության պայմանագիր կնքելու գործընթացում։

«Ալիևին խաղաղություն պետք չէ, Ալիևն այդ գործընթացը ծառայեցնում է առաջին հերթին քարոզչական նպատակով։ Իրականում Ադրբեջանն ուզում է հասնել նրան, որ կամ Հայաաստանը չստորագրի այդ համաձայնագիրը և ճանաչվի որպես ապակառուցողական կողմ, կամ այդ պայմանագրում ներառված լինեն այնպիսի կետեր, որոնք ոչ թե խաղաղություն կբերեն տարածաշրջանին, այլ կլեգիտիմացնեն հաջորդ պատերազմը»,- ընդգծեց մեր զրուցակիցը։

Բաղդասարյանի կարծիքով՝ եթե Հայաստանի իշխանությունը համաձայնի այդ պայմանագրում ներառել ադրբեջանցի փախստականների՝ Սյունիք, Սևանի ավազան, Արարատյան դաշտ վերադարձի և նրանց անվտանգության ապահովման հարցը, ապա դա ակնհայտորեն կնշանակի նոր պատերազմ։

«Դա լինելու է ական դրված խաղաղության համաձայնագրի տակ, դա լինելու է ոչ թե պայմանագիր՝ խաղաղության մասին, այլ պայմանագիր՝ հաջորդ պատերազմի մասին։ Հենց այսպիսի կետեր է ձգտում Ադրբեջանը ներառել խաղաղության պայմանագրում, դրա համար էլ Հայաստանի ցանկացած զիջումից հետո նրանք հայտարարում են, որ այո առաջընթաց կա, բայց դա քիչ է, մեր ոչ բոլոր պահանջներն է բավարարում»,- հավելեց նա։

Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշումը՝ կապված Լաչինի միջանցքի հետ, չափազանց կարևոր որոշում է, և միջանցքը բացելու կոնկրետ գործողությունների բացակայությունն Ադրբեջանի կողմից պիտի հանգեցնի կոնկրետ միջազգային հետևանքների։ Այդ մասին Կառավարության նիստից առաջ հայտարարեց Նիկոլ Փաշինյանը։

«Արդարադատության միջազգային դատարանն արձանագրեց, որ 2022թ․ դեկտեմբերի 12-ից Լաչինի միջանցքը փակ է։ Երկրորդ կարևոր հանգամանքն այն է, որ դատարանն արձանագրեց Ադրբեջան պետության պատասխանատվությունը Լաչինի միջանցքի փակման հարցում՝ ըստ էության լուրջ չհամարելով միջանցքը «էկոակտիվիստներ»ի կողմից փակելու հանգամանքը։ Հաջորդ արձանագրումն այն է, որ Դատարանը վերահաստատեց ՀՀ դիրքորոշումը, որ 2020թ․ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությամբ՝ Լաչինի միջանցքը պետք է լինի ռուսական խաղաղապահ զորախմբի վերահսկողության ներքո, և Ադրբեջանը պարտավոր է երաշխավորել այդ միջացնքով տրանսպորտայն միջոցների, բեռների անվտանգ տեղափոխումը ՀՀ-ից ԼՂ և հակառակ ուղղությամբ»,-նշեց վարչապետը։
Փաշինյանը նաև նշեց՝ Արդարադատության միջազգային դատարանի որոշումը ևս մեկ անգամ հաստատեց, որ Լեռնային Ղարաբաղ և շփման գիծ գոյություն ունեն, ավելին՝ դրանց տրվեց միջազգային իրավական նշանակություն։

Վարչապետը նաև հիշեցրեց, ր Լաչինի միջանցքի ապօրինի շրջափակման պատճառով ՀՀ-ն անցած տարի դեկտեմբերին հրատապ դիմել էր Արդարադատության միջազգային դատարան՝ ռասայական խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին միջազգային կոնվենցիայի շրջանակում քննվող Հայաստանն ընդդեմ Ադրբեջանի գործի շրջանակում ժամանակավոր միջոցներ կիրառելու պահանջով։
Ադրբեջանի կողմից այս տարի հունվարի 4-ին հայելային պահանջ էր ներկայացվել ընդդեմ Հայաստանի, որը վերաբերում էր ՀՀ կողմից, իբր, ականների տեղադրումներին։

Հաագայի միջազգային դատարանը Դատարանը երեկ հրապարակելով իր որոշումները՝ բավարարել է ՀՀ, մերժել՝ Ադրբեջանի պահանջը։
Փաշինյանն անդրադառնալով Դատարանի մյուս արձանագրումին, ըստ որի՝ ՀՀ-ն բավարար ապացույցներ չի ներկայացրել, որ Ադրբեջանն է ԼՂ-ում հոսանքի և գազի մատակարարումները խափանում, նշեց, որ փաստական ապացույցներ ՀՀ-ն չի կարողացել ձեռք բերել, քանի որ փական տեղադրել է Ադրբեջանը մի հատվածում, որին հասանելիություն չունի ՀՀ-ն։

«Երբ հնարավոր կլինի ապացուցյներ ձեռք բերել, կրկին այդ հարցով կդիմենք դատարան»,-ասաց վարչապետը։

Հայաստանի, Ռուսաստանի եւ Ադրբեջանի փոխվարչապետների հանձնախումբը, որը քննարկում է Հարավային Կովկասում տնտեսական ենթակառուցվածքների ու ճանապարհների ապաշրջափակման մասին հարցը, չի բանակցում ՀՀ տարածքով անցնող որեւիցե միջանցքի մասին, ինչպես բազմիցս նշել է ռուսական կողմը։ Այս մասին 24News-ի հետ զրույցում հայտարարել է Հայաստանում Ռուսաստանի արտակարգ եւ լիազոր դեսպան Սերգեյ Կոպիրկինը։

Հիշեցնենք, որ վերջերս ադրբեջանական կողմը հրապարակել էր Բաքվում ՌԴ դեսպան Միխայիլ Բոչարնիկովի հետ հարցազրույց եւ նրան վերագրել մի արտահայտություն, ըստ որի իբր «ռուսական կողմը խնդիր չի տեսնում Զանգեզուրի միջանցքի բացման մեջ»։

«Ես ներկա չեմ գտնվում այդ բանակցություններին, դրանով զբաղվում են երեք երկրների փոխվարչապետերն ու մասնագետները, բայց ռուսական դիրքորոշումը մի քանի անգամ հստակ հայտարարվել է համանախագահ, մեր փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկի կողմից, որ ոչ մի միջանցքային տարամաբանության մասին խոսք չի գնում։ Ինչ վերաբերվում է դեսպանի հայտարարություններին, որքանով որ ես ծանոթ եմ, ոչ մի միջանցքի մասին չի խոսել, այլ տարածաշրջանի կոմունիկացիաների բացման մասին», — ասել է նա։

«Եվրանեսթ» խորհրդարանական վեհաժողովում Լեռնային Ղարաբաղին և հայ ռազմագերիներին վերաբերող բանաձև է ընդունվել։

ՀՀ Ազգային ժողովի Եվրոպական ինտեգրման հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Արման Եղոյանը «Ֆեյսբուք»-ի իր էջում տեղեկացրել է, որ բանաձևով կոչ է արվում ամբողջապես և հրատապ լուծել մարդասիրական այնպիսի չկարգավորված հարցերն, ինչպիսիք են բոլոր պահվող հայ անձանց ազատ արձակումը, Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության ընթացքում անհետ կորած անձանց և բռնի անհետացումների զոհերի ճակատագրի պարզաբանումը և ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի առաքելության իրագործումը՝ միտված տարածաշրջանում մշակութային ժառանգությունը պահպանելուն:

Բանաձևը ողջունում է ԵՄ աջակցությունը ականազերծման մարդասիրական ջանքերին, շեշտում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքների ու անվտանգության հիմնախնդիրները պիտի լուծվեն՝ ապահովելով տևական խաղաղություն տարածաշրջանում։

Արման Եղոյանը նաև ներկայացրել է քննարկումներից մեկի ժամանակ իր ելույթը.

«Հարգելի գործընկերներ, վախենամ, որ ևս մեկ անգամ պետք է անհանգստացնեմ ձեզ Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունների մասին խոսակցությունով ու հիմա բացատրեմ, թե ինչու: Ձեզնից շատերը բողոքում են, որ ամեն անգամ գալիս և տեսնում են հայերի և ադրբեջանցիների վեճը։ Մեր ընկեր Ռասան ասում է՝ «Ե՞րբ կգա այն օրը, երբ այս ամենը կավարտվի»: Ես կարող եմ պատասխանել, թե երբ կգա այդ օրը. երբ այս վիճաբանության պատճառ դարձած հարցերը կա՛մ լուծվեն, կա՛մ հասցեագրվեն:

Բերեմ օրինակ. հենց հիմա՝ այս օրերին, 33 հաստատված հայ ռազմագերի (կամ ոմանք կարող են ասել կալանավորներ կամ պատանդներ), 33 ՀՀ քաղաքացի կալանավորված են Բաքվում և սա հստակ սահմանված է Եվրախորհրդարանի բանաձևերում: Որպեսզի հասնենք այն օրվան, երբ մենք կնստենք մեկ սեղանի շուրջ և կքննարկենք մեր հարաբերությունների կարգավորումը, առաջարկում եմ ձեզ՝ Եվրախորհրդարանի անդամներին, ընդմիջման ժամանակ մոտենալ այստեղ գտնվող ադրբեջանցի գործընկերներին և հարցնել՝ «հարգելի գործընկերներ ինչու՞ չեք վերադարձնում 33 հայ ռազմագերիներին». խնդրում եմ լսեք նրանց պատասխանը: Ավելին՝ այն բանաձևից, որը մենք վաղը ընդունելու ենք, նրանք ջնջել են այն տողը, որով խորհրդարանական վեհաժողովը նրանց կոչ է անելու վերադարձնել հայ ռազմագերիներին կամ կալանավորներին: Կրկին հարցրեք վաղվա մեր քվեարկության վերաբերյալ, թե արդյոք սա այդքան մեծ խնդիր է այն մարդկանց համար, որոնք ամբողջ օրը խոսում են խաղաղության մասին։

Նրանք խոսում են խաղաղության մասին, իսկ ես ձեզ՝ հարգելի Եվրախորհրդարան, պետք է տամ տեղեկատվություն. դուք տեղյա՞կ եք, որ հարցերից մեկը, որի շուրջ մենք չենք կարողանում համաձայնության գալ, խաղաղության միջազգային երաշխավորի մեխանիզմի ինստիտուտն է: Ադրբեջանը դեմ է նման մեխանիզմ սահմանելու մեր առաջարկին. դա կարող է լինել ցանկացած մեխանիզմ, բայց մենք առաջարկում ենք, որ լինի՛ այդ մեխանիզմը: Որպես այդպիսին՝ միջազգային երաշխավոր հասկացությանն Ադրբեջանն ընդհանրապես դեմ է, նրանք չեն ցանկանում որևէ միջազգային մեխանիզմ, որը կվերահսկի համաձայնագրի իրականացումը: Նրանք ուզում են բոլորիդ հեռու պահել մեր հարաբերություններից: Նրանք ուզում են՝ դուք մեզ թողնեք միայնակ, որ հաշվեհարդար տեսնեն մեզ հետ, սա է իրենց ուզածը: Մի՛ շփոթվեք իրենց գեղեցիկ խոսքերից: Համեմատենք այն իրավիճակի հետ, երբ մենք խոսեցինք Հայաստանում ԵՄ դիտորդական առաքելության մասին, ինչո՞ւ մենք ձեզ խնդրեցինք իրականացնել այդ առաքելությունը, որովհետև մենք ունեինք դրա կարիքը: Ինչո՞ւ է Ադրբեջանը դեմ, որովհետև դա իրենց պետք չէ, պարզ է, չէ՞:

Եվս մեկ անգամ, խնդրում եմ ձեզ, ընդմիջման ժամանակ մոտեցեք ձեր ադրբեջանցի գործընկերներին և հարցրեք, թե ինչու են նրանք դեմ ԵՄ 100 քաղաքացիական դիտորդներին Հայաստանի սահմանին, եթե նրանք չեն պատրաստվում հարձակվել Հայաստանի վրա, ինչո՞ւ պետք է դեմ լինեն այդ առաքելությանը:

Վերջապես, նրանք խոսում են Լեռնային Ղարաբաղում հայերի իրավունքների մասին և ասում են, որ հայերը կօգտվեն նույն իրավունքներից և արտոնություններից, որոնցից օգտվում են Ադրբեջանի քաղաքացիները: Ներեցեք ինձ, իսկ ի՞նչ իրավունքներ և արտոնություններ ունեն Ադրբեջանի քաղաքացիները. խոսքի ազատությա՞ն իրավունք, նախագահ ընտրելո՞ւ իրավունք, հավաքների՞ իրավունք: Նույնիսկ Ադրբեջանի քաղաքացիներն են զրկված այդ իրավունքներից, ինչպե՞ս կարող է Ադրբեջանը երաշխավորել դա այլազգիների համար:

Հարգելի գործընկերներ, ես ձեզ հորդորում եմ լուծել կոնֆլիկտներ առաջացնող հարցերը և ոչ թե պարզապես ասել՝ ցանկանում եմ, երազում եմ, որ մի օր սա կավարտվի: Կոնֆլիկտները կավարտվեն խնդիրները լուծելու, այլ ոչ թե դրանց վրա աչք փակելու պարագայում»:

Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը Դաշնային ժողովին ուղղված ուղերձում հայտարարել է, որ Մոսկվան պատրաստ էր կառուցողական երկխոսության Արևմուտքի հետ, սակայն ի պատասխան ստացել է անորոշ կամ երեսպաշտ արձագանք։

«Նրանք են սկսել պատերազմը, իսկ մենք ուժ ենք կիրառում այն դադարեցնելու համար»,- ասել է պետության ղեկավարը։

«2021 թվականի դեկտեմբերին մենք պաշտոնապես ուղարկեցինք ՆԱՏՕ-ին անվտանգության երաշխիքների մասին համաձայնագրի նախագծերը, բայց ստացանք ուղիղ մերժում բոլոր կետերով։ Հետո վերջապես պարզ դարձավ, որ հրաժարվել են ագրեսիայի համար։ Սպառնալիքն օրեցօր մեծանում էր», -ասել է Պուտինը:

Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը Դաշնային ժողովին ուղղված ուղերձին հայտարարել է, որ նրանք, ովքեր բռնել են երկրի դավաճանության ճանապարհը, պատասխանատվության կենթարկվեն օրենքով։

Միաժամանակ նա ընդգծել է, որ իշխանությունները մտադիր չեն «վհուկների որս» կազմակերպել։

«Ով գնում է ուղիղ դավաճանության ճանապարհով, կատարում է ահաբեկչական և այլ հանցագործություններ, պատասխանատվության կենթարկվի օրենքով։ Բայց մենք երբեք չենք նմանվի Կիևի ռեժիմին և արևմտյան վերնախավերին, որոնք զբաղվում են վհուկների որսով»,- ասել է Պուտինը։

ՌԴ նախագահը նշել է, որ իշխանությունները «հաշիվներ չեն մաքրի» նրանց հետ, ովքեր «հրաժարվել են հայրենիքից», բայց «դա կմնա նրանց խղճի վրա»։

Միևնույն ժամանակ, ըստ Պուտինի, Ուկրաինայում հակամարտությունը հրահրելու և զոհերի համար պատասխանատվությունը կրում են Արևմուտքը և «Կիևի ռեժիմը»:

Թուրքիայի հարավում և Սիրիայի հյուսիս-արևմուտքում տեղի ունեցած երկրաշարժերը կարող են հանգեցնել «Իսլամական պետություն» ահաբեկչական խմբավորման գրոհայինների ակտիվացմանն այդ շրջաններում։ Այս մասին «Ռիա Նովոստի» գործակալությանն ասել է Հորդանանի բանակի պաշտոնաթող գեներալ Աուդա ալ-Շուդեյֆաթը։

«Երկրաշարժը վնասել է մեծ տարածքներ Թուրքիայում և Սիրիայում: Հետևելով լրատվամիջոցներում տարածված նորություններին՝ հայտնաբերվում են ԻՊ շարժումներ, որոնք շատ տարածված են այս տարածքներում: Նրանք ազատորեն տեղաշարժվում են՝ հաշվի առնելով այն, որ աշխարհը զբաղված է  երկրաշարժերի հետևանքներով ու պատերազմներով»,- ասել է Աշ-Շուդեյֆաթը։

Ֆրանսիական հեղինակավոր Le spectacle du monde պարբերականում հրապարակվել է Արցախի Հանրապետության պետական նախարար Ռուբեն Վարդանյանի  ծավալուն հարցազրույցը:  «Ռուբեն Վարդանյան. Եթե ոչ հիմա, ապա ե՞րբ պետք է գործեի» խորագրով Անտուան Կոլոննայի հրապարակումը  Արցախի պետնախարարի աշխատակազմից թարգմանաբար ներկայացրել է.

Le spectacle du monde – Արցախն այս տարի ստիպված եղավ Սուրբ Ծնունդը նշել շրջափակման մեջ։ Դուք այնտեղ էիք: Ձեզ չճանաչողների համար պետք է ընդգծել, որ Դուք միշտ ցանկացել եք հեռու մնալ քաղաքականությունից՝ գերադասելով Ձեր ֆինանսական ռեսուրսների մի մասը ծառայեցնել հայությանն օգնելու գործին՝ կրթական, սոցիալական և մշակութային ծրագրերի միջոցով։ Եվ միայն անցյալ տարվա նոյեմբերին՝ Արցախի պատմության ամենավտանգավոր ժամանակահատվածներից մեկում Դուք համաձայնեցիք դառնալ չճանաչված հանրապետության պետնախարար։ Ինչու՞:

Ռուբեն Վարդանյան— Արցախն առանձնահատուկ նշանակություն ունի բոլոր հայերի և ոչ միայն այնտեղ ծնվածների համար: Այն եզակի, պատմական վայր է, մեր ազգի բնօրրաններից մեկը։ 2020 թվականին, երբ Ադրբեջանն սկսեց իր հարձակումը, ես հասկացա, որ Բաքուն փուլ առ փուլ շարունակում է ամբողջ հայությանը Արցախից դուրս մղելու իր ծրագիրը, ինչպես նաև վտանգի տակ է դնում այնտեղ ապրող 30000 երեխաներին։ Հայրենիքս իսկապես աննախադեպ ճնշման էր ենթարկվում, և ես հասկացա՝ ժամանակն է, որ ես էլ մտնեմ այդ պայքարի մեջ:

Իմ հեղինակությամբ, իմ հմտություններով, իմ հնարավորություններով ուրիշ ե՞րբ պետք է գործեի, եթե ոչ հիմա։ Դա ընտրություն է, որը ես արել եմ ներկայի համար, բոլոր նրանց համար, ովքեր ապրում են այսօր, բայց նաև գալիք սերունդների համար, որովհետև այս հողի վրա մենք ապրում ենք հազարավոր տարիներ և, հուսով եմ, դեռ հազարավոր տարիներ կշարունակենք ապրել:

Le spectacle du monde – Դեկտեմբերի կեսերից սկսած՝ Բաքուն շրջափակված է պահում Լաչինի միջանցքը, սակայն չի համարձակվում դա անել ուղղակիորեն՝ այդ աշխատանքի համար օգտագործելով բնապահպանական «հասարակական կազմակերպությունների»։ Ո՞րն է այդ խորամանկության պատճառը:

Ռուբեն Վարդանյան— Ադրբեջանի կառավարությունը կարծում է, թե այդպիսով կկարողանա մոլորեցնել արևմտյան հասարակական կարծիքը, որը մտահոգված է բնապահպանությամբ: Բացի դրանից, Բաքուն չի կարող խախտել Հայաստանի Հանրապետության և Ռուսաստանի Դաշնության հետ ստորագրած համաձայնագիրը, որը երաշխավորում է ազատ տեղաշարժն այդ միջանցքով։ Սա, իրոք, մանիպուլյացիայի ակնհայտ փորձ է, քանի որ Ադրբեջանում բնապահպանական գեթ մեկ ցույցի հետք հնարավոր չէ գտել այն դեպքում, երբ հիմնական արդյունաբերությունը գազի և նավթի շահագործումն է, ինչն իրական բնապահպանական խնդիրներ է ստեղծում։ Ադրբեջանում բողոքի նման դրսևորումների որևէ նախադեպ չկա: Իրականում չկա նաև կազմակերպված քաղաքացիական հասարակություն։ Կա միայն մեկ ընտանիք՝ Ալիևների ընտանիքը, որը վերահսկում է այդ երկիրը, և բնակչությունը, չնայած այն հանգամանքին, որ իրենց երկիրը հարուստ է  բնական ռեսուրսներով, բավականին աղքատ են ապրում։ Դրա համար էլ նրանց արտաքին թշնամի է պետք։ Դժբախտաբար, ադրբեջանցիներին սովորեցնում են, որ հայերը վատն են։ Դա թույլ է տալիս երկիրը համախմբել մեր դեմ և մանիպուլյացիայի ենթարկել հասարակական կարծիքը։ Սա է նրանց ռազմավարությունը…

Le spectacle du monde – Մոտ տասը տարի առաջ Դուք, Ձեր գործընկերների հետ,  ստեղծեցիք «Ավրորա» հիմնադրամը և մրցանակը՝ ի հիշատակ Հայոց ցեղասպանության զոհերի: Իրադարձություն, որը, այնուամենայնիվ, չի անդրադառնում ցեղասպանության անցյալին, այլ խրախուսում է ամբողջ աշխարհի անհատներին, որոնք պայքարի են դուրս գալիս մեր օրերում շարունակվող արյունահեղությունների դեմ: Քաղե՞լ եք արդյոք Ձեր աշխատանքի պտուղները՝ հաշվի առնելով բոլոր այն ընկերներին, որոնք այժմ ունեք ամբողջ աշխարհում:

Ռուբեն Վարդանյան— Այո, իհարկե, ես հնարավորություն ունեցա հանդիպելու այդ մարդկանց ամբողջ աշխարհում, տեսնելու նրանց քաջությունը, նրանց անձնուրացությունը, նրանց հավատը, նրանք մարդիկ են, ովքեր չեն վարանում իրենց վրա պարտավորություններ վերցնել՝ նույնիսկ իրենց կյանքը վտանգի ենթարկելու գնով: Պետք է ասեմ նաև, որ այս տարիների ընթացքում դրա շնորհիվ ձևավորվել է նաև իմ անձնական ներգրավվածությունը։ Ես մտածեցի, որ եթե նրանք պարտավորություններ են ստանձնել, ապա ես էլ կարող եմ նույնն անել իմ ժողովրդի համար։

Le spectacle du monde – Եվ այնուամենայնիվ, Արցախի խնդիրը կարծես թե առաջնային նշանակություն չունի միջազգային հանրության համար։ ԹեևՎաշինգտոնը բարձրացրեց իր բողոքի ձայնը, սակայն հայկական հիմնախնդիրը հեռու է առաջնահերթություն լինելուց։ Ինչու՞:

Ռուբեն Վարդանյան- Ցավոք, աշխարհը կառավարվում է ռեալպոլիտիկի սկզբունքներով։ Որոշումներ կայացնողները կարող են անտեսել մարդու իրավունքները, արժեքները, թափանցիկությունը, նրանք կարող են իրենց իրավունք վերապահել՝ որոշելու, թե որն է ճիշտ կամ սխալ: Օրինակ, այն, ինչն այս պահին կարևոր է Եվրոպայի համար, գազն է: Եվ ամենևին էլ կարևոր չէ, թե կոնկրետ որտեղից է այն գալիս: Միշտ կա մեծ խաղ, որն ընթանում է մեծ քաղաքական պայքարով։ Ֆրանսիան ամենասկիզբից հանդես է եկել ի աջակցություն մեզ։ Սա գալիս է իշխանություններից, բայց նաև քաղաքացիական հասարակությունից: Տպավորություն ունեմ, որ նրանք մեզ աջակցում են, քանի որ սա նման է Դավթի և Գողիաթի պատմությանը: Մենք փոքր ժողովրդավարական երկիր ենք, անցկացնում ենք ընտրություններ, ունենք քաղաքական կուսակցություններ, հակադիր տեսակետներ։ Ադրբեջանն ավտորիտար սուլթանություն է, որտեղ սուլթանը միախառնում է իր երկրի շահերը սեփական շահերի հետ։ Իսկ Ֆրանսիայում դուք դեռ շարունակում եք ուշադրություն դարձնել այդպիսի արժեքների։

Le spectacle du monde – Դուք հավատու՞մ եք, որ Էմանուել Մակրոնը կարող է խնդրել Ուրսուլա ֆոն դեր Լայենին հրաժարվել ադրբեջանական գազից։

Ռուբեն Վարդանյան— Ես չգիտեմ, թե արդյոք դա հեշտ կլինի: Այն, ինչ նա, այնուամենայնիվ, կարող է անել, Իլհամ Ալիևին և նրա ընտանիքին ասելն է, որ նրանք այլևս ցանկալի հյուրեր չեն Ֆրանսիայի համար, քանի որ այն, ինչ նրանք անում են, այլևս ընդունելի լինել չի կարող: Դա կարող էր ազդեցություն ունենալ, քանի որ բռնապետերը զգայուն են իրենց հեղինակության նկատմամբ։ Այդ իսկ պատճառով կարծում եմ, որ Ալիևների ընտանիքի դեմ պատժամիջոցները օգտակար կլինեն։ Դա կարող է միջոց լինել՝ նրան հաղորդելու, որ միշտ չէ, որ նա կարող է անել այն, ինչ ուզում է:

Le spectacle du monde – Հավատո՞ւմ եք, որ Ադրբեջանի հետ երբևէ հնարավոր է խաղաղություն ունենալ, և եթե այո, ապա ինչի՞ հիման վրա։

Ռուբեն Վարդանյան— Իհարկե: Մենք լավ օրինակ ունենք: Ֆրանսիան և Գերմանիան երկար ժամանակ առճակատման մեջ են եղել, իսկ այժմ նրանք ունեն հիանալի հարաբերություններ, որոնք նյութականանում են այնպիսի նվաճումներով, ինչպիսին, օրինակ՝ Airbus-ն է։ Բայց դա երկար ճանապարհ է, որն առաջնորդներից պահանջում է շատ աշխատանք, կամք և ներգրավվածություն: Կարծում եմ նաև, որ մենք պետք է տարանջատենք հասարակ մարդկանց պատկերացումները իշխանությունների պատկերացումներից։

Le spectacle du monde – Ի վերջո, չե՞ք կարծում, որ միջազգային իրավունքը պետք է զարգանա՝ ավելի շատ կարևորություն տալով ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքին, քան սահմանների անձեռնմխելիությանը։

Ռուբեն Վարդանյան— Այո, բայց դա նաև այն հարցն է, թե արդյոք ժողովուրդներն ապրում են նորմալ պայմաններում։ Ինչպե՞ս եք պատկերացնում, որ մենք իրավունքներ ունենանք, եթե լինենք Ադրբեջանի քաղաքացիներ, այն դեպքում, երբ իրենք՝ ադրբեջանցիները, գրեթե իրավունքներ չունեն իրենց իսկ երկրում։ Բացի դրանից, մենք ապրում ենք մեր նախնիների հողի վրա, այստեղ ունենք մեր պատմությունը, մեր մշակույթը, մեր կրոնը։ Մենք ցանկանում ենք պահպանել մեր ինքնությունը: Սա հնարավոր չէր լինի, եթե մենք լինեինք Ադրբեջանի քաղաքացիներ։ Այս ամենն այն աստիճան կարևոր է, որ մենք պետք է հիշենք 20-րդ դարի ողբերգությունները: Պետք է անպայմանորեն խուսափել ցանկացած նոր ողբերգությունից: Ավելի լավ է խուսափել դրանից, քան հետագայում ստիպված լինել գործ ունենալ դրա հետևանքների հետ: Ահա թե ինչու ես հույս ունեմ, որ Ադրբեջանի վրա ճնշումները կշարունակվեն՝ խոչընդոտելով նրան շարունակել սկսածը։