Լաչինի միջանցքում ապօրինաբար տեղադրված անցակետով Արցախի Հանրապետության քաղաքացիներն անցնում են կա՛մ ռուս խաղաղապահների ուղեցկությամբ, կա՛մ՝ Կարմիր խաչի։ Ադրբեջանական կողմի տարածած տեսանյութերում դիտավորյալ ցույց չեն տրվում մեր քաղաքացիներին ուղեկցող խմբերը, որպեսզի միջազգային կառույցներին ցույց տան, թե, իբր, միջանցքով, առանց որևէ խնդրի, մարդիկ տեղաշարժվում են.այդ մասին ասաց Արցախի ՄԻՊ Գեղամ Ստեփանյանը։

«Ադրբեջանական կողմի տարածած տեսանյութերը քարոզչական նպատակ են հետապնդում։ Հնարավոր է՝ ադրբեջանցիներն ասեն, թե, իբր, պայմանավորվածություն ունեն՝ չնկարահանել խաղաղապահներին, բայց ես էլ կարող եմ պնդել, որ խաղաղապահները միջանցքի փակման առաջին իսկ օրվանից կադրերում երևացել են ու դա խնդիր չի կարող լինել։ Ես այստեղ հստակ դիտավորություն եմ տեսնում՝ ցույց տալ միջազգային հանրությանը, թե, իբր, ճանապարհը բաց է, մարդիկ տեղաշարժվում են։ Մեր խնդիրն էլ իրողությունը ցույց տալն է, իսկ իրողությունն այն է, որ օրվա ընթացքում առավելագույնը 20-25 հոգի է տեղաշարժվում՝ այն էլ պարտադիր երրորդ կողմի ուղեկցությամբ»,-շեշտում է Ստեփանյանը։

Արցախի ՄԻՊ-ը նշում է՝ անգամ հումանիտար ամենասուր խնդիր ունեցող մարդկանց Հայաստան տեղափոխելիս ադրբեջանցիները պարտադրում են, որ մարդիկ անցագրային ստուգում անցնեն։

Լաչինի միջանցքում ապօրինի կերպով դրված անցակետով հարկադրաբար անցնող Արցախի Հանրապետության քաղաքացիները Գեղամ Ստեփանյանի հետ զրույցներում պատմել են այն ծանր ապրումների մասին, որոնք ունեցել են անցագրային ստուգում անցնելիս։

«Մեր քաղաքացիները հոգեբանական, ֆիզիկական ու անվտանգային սպառնալիքների են ենթարկվում։ Նրանց համար նվաստացուցիչ է ադրբեջանական անցակետում կանգնելն ու անցագրային ստուգում անցնելը, բայց այլ ելք այդ մարդիկ չունեն։ Բացառապես անելանելի, հումանիտար ծանր իրավիճակներում հայտնված մարդիկ են ստիպված անցնում այդտեղով։ Ու ամենամտահոգիչն այն է, որ նրանց տվյալները հայտնվում են Ադրբեջանի ձեռքում»,-ասում է Արցախի ՄԻՊ-ը և կրկին շեշտում՝ ադրբեջանական անցակետի առկայությունն Արցախն արտաքին աշխարհին կապող միակ ճանապարհի վրա, լուրջ սպառնալիք է Արցախի ժողովրդի համար։

Այսօր Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանից ստացել ենք  Ադրբեջանի կողմից Եվրոպական դատարանին ներկայացրած երկու հայ զինծառայողների վերաբերյալ տեղեկատվություն՝ ներառյալ բժշկական փաստաթղթեր եւ պահման պայմանների մասին մանրամասներ: Այս մասին հաղորդում է Միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցիչը:

ՀՀ-ն կներկայացնի իր դիրքորոշումը Ադրբեջանի կողմից տրամադրած տեղեկությունների  եւ փաստաթղթերի վերաբերյալ Եվրոպական դատարանի սահմանած ժամկետում՝ մինչեւ ս.թ. հունիսի 16-ը:

Եռակողմ հայտարարությունների համալիրը գնահատում ենք այլընտրանք չունեցող ճանապարհային քարտեզ՝ Ռուսաստանի համար եղբայրական երկու ժողովուրդների հաշտեցման համար։ Այս մասին ճեպազրույցի ժամանակ ասաց Ռուսաստանի Դաշնության արտաքին գործերի նախարարության ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան՝ անդրադառնալով Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունների կարգավորման թեմային։

Ըստ Զախարովայի՝ այս գործընթացի համար կան սեփական դինամիկան, սեփական ձևաչափերը, սեփական հավելյալ գործիքները։

«Ինչ վերաբերում է ԱՄՆ-ի և Եվրամիության գործողություններին, հարց է առաջանում՝ ինչո՞վ է պայմանավորված նրանց հանկարծակի բարձր ակտիվությունը հայ-ադրբեջանական կարգավորման հարցում։ Նախկինում ԵՄ-ից հարավկովկասյան խնդրին հատուկ որևէ մեկը ուշադրություն չէր դարձնում։ Հիմա, կարծես թե, փոխվել է կոնյուկտուրան»,- նշեց ՌԴ ԱԳՆ ներկայացուցիչը։

Զախարովան ասաց, որ պատմությունը ցույց է տվել արտաքինից փաթաթված այսպես կոչված «խաղաղության» բանաձևերը, որոնք խորհուրդ են տրվում կամ խցկվում են արագացված ռեժիմով, ոչ մի դրական արդյունքի չեն հանգեցրել։

«Պետք է իմանալ տարածաշրջանի պատմությունը, պետք է իմանալ հակամարտության պատմությունը, պետք է իմանալ հակամարտության պատմությունը, պետք է իմանալ ժողովուրդների պատմությունը։ Պետք է այդ ամենն իմանալ ու խորապես զգալ։ Եվ ամենակարևորը տրամադրված լինել իրական խաղաղ կարգավորմանը։ Եվ ևս մեկ ոչ պակաս կարևոր բան՝ չունենալ «երկրորդ հատակ» սեփական գործողություններում, այլ լինել անկեղծ այդ նպատակին, խնդրին հասնելու ցանկության մեջ»,- նշեց նա։

Սյունիքի մարզի Տեղ խոշորացված համայնքի որևէ բնակիչ ադրբեջանական ներխուժումից հետո կորցրած տարածքները ետ չի ստացել, «Ազատության» հետ զրույցում պնդեց համայնքի ավագանու անդամ Մասիս Զեյնալյանը։ Նա, համագյուղացիների նման, արդեն երեք ամիս է զրկված է իր վարելահողերից։

azatutyun.am-ի փոխանցմամբ՝ մարտի վերջին ադրբեջանական զինուժի հերթական ներխուժումից հետո, Տեղի բնակիչները անակնկալի եկան, երբ բացահայտեցին, որ իրենց ցորենի դաշտերում ադրբեջանցիները խրամատներ են փորել ու դիրքավորվել։

Չնայած մերթ ընդ մերթ հնչող պաշտոնական հավաստիացումներին, թե բարելավում է եղել, ադրբեջանցիները որոշ տեղերում ետ են գնացել, համայնքի բնակիչները պնդում են՝ որևէ մեկը իր վարելահողը ետ չի ստացել. — «Հիմնական մասերը իրանց ձեռն ա։ Հինգ մետր, տասը մետր, հիսուն մետր գնալը հո դա հետ գնալ չի։ 82 հեկտար մի տարածքում ա, 12 թե 13 հեկտար մի տարածքն ա, 7 հեկտար էլ մի մասն ա։ [Իրավիճակը] Նույնն ա։ Ես ինչ տեսել եմ, նույնը մնում ա։ Հիմնական մասերը, որտեղ իրանք առաջից են նստել, ընտեղ էլ մնում են, մի մետր էլ հետ չեն գնացել»։

Անձամբ Զեյնալյանը երկու հեկտար է կորցրել, որտեղ հիմա ադրբեջանցիներն են. — «Բոլորի հողի վրա նստած են… Պրոստը ես որ խոսում եմ, մտածում են իմ հողի համար եմ կռիվ տալիս, չէ։ Դա ամբողջ ժողովրդի հարցն ա»։

Պետք է արձանագրել, որ ռուսական ռեժիմը, ռուսական կառավարությունը Հայաստանին լքել է: Այս մասին այսօր՝ հունիսի 7-ին, Երեւանում մամուլի ասուլիսի ժամանակ նշեց նշեց Գերմանիայի Բունդեսթագի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախագահ Միխայել Ռոթը:

Անդրադառնալով նրան, որ ՌԴ պաշտոնյաները հայտարարում են, որ ԵՄ առաքելությունը Հայաստանում նպտակ ունի դուրս մղել Ռուսաստանին Հայաստանից, նա ասաց. «Ռուսաստանի ԱԳ նախարարը անըդմեջ շարունակում է իր իմպերիալսիտական արտաքին քաղաքականությունը՝ տարածելով Կրեմլի պրոպագանդան:

ԵՄ առաքելությունը Հայաստանում է հայկական կողմի հրավերով, մենք ինքնակամ չենք ներկայացել ապահովելու հայ ժողովրդի  անվտնգությունը: Մենք օկուպանտներ չենք, այլ համագործակցելով ՀՀ իշխանությունների հետ՝ նպաստում ենք տարածաշրջանում խաղաղության եւ կայունության ամրապնդմանը:

Այն դեպքում, երբ այստեղ ծանր զրահատեխնիկայով զինված ռուսական ուժեր ն ներկա տարածաշրջանում, ի տարբերություն նրանց, մենք այստեղ ենք քաղաքացիական առաքելությամբ»:

Չնայած որ Ադրբեջանը թուրքական և իսրայելական զենքի ու վարձու իսլամիստական ահաբեկիչների օգնությամբ հաղթեց 2020 թվականի Արցախյան պատերազմում, նախագահ Ալիևը կործանում է իր երկրի միջազգային հեղինակությունը։

Պատերազմի ժամանակ և դրանից հետո իր բարբարոսական գործողություններով Ալիևը ոտնահարեց Ադրբեջանի շահերը։

Արդյունքում, նա ինքն իրեն դարձրեց ատելի ու մերժված անձ և ծիծաղի առարկա ամբողջ աշխարհում։ Մինչ Ռուսաստանն իր գիրկն է առել նրան իր քաղաքական շահերի համար, Արևմուտքը հանդուրժում է նրան, որպեսզի օգուտ քաղի ադրբեջանական նավթից ու գազից։

Շատ ուրախ եմ, որ Ալիևն այդքան բացասական բաներ անում է ոչ միայն հայ ժողովրդի, այլ ամբողջ աշխարհի աչքի առաջ։

Ալիևի չարագործությունների բազմաթիվ օրինակներ կան։ Ահա դրանցից մի քանիսը.

2020 թվականի պատերազմի ժամանակ ադրբեջանցի զինվորները կատարել են բարբարոսական գործողություններ, որոնք խախտում են միջազգային իրավունքը, ինչպիսիք են՝ գերեվարված հայ զինվորների և խաղաղ բնակիչների գլխատում, նրանց մարմինների անդամահատում, խոշտանգում, գերիների դատ դատարանում և երկարաժամկետ ազատազրկման դատապարտում։

Խախտելով միջազգային կոնվենցիաները՝ Ադրբեջանը 2020 թվականի պատերազմի ժամանակ օգտագործել է արգելված կասետային և ֆոսֆորային ռումբեր հայ զինվորներին սպանելու համար։

Ադրբեջանը պարբերաբար ավերել և աղավաղել է հարյուրավոր հայկական մշակութային հուշարձաններ և պղծել տասնյակ հայկական եկեղեցիներ Արցախում՝ խախտելով «Զինված ընդհարման դեպքում մշակութային արժեքների պաշտպանության մասին» Հաագայի կոնվենցիան։

Ադրբեջանը շարունակում է խախտել 2020 թվականի պատերազմի ավարտին Փաշինյանի, Ալիևի և Պուտինի ստորագրած հրադադարի պայմանագիրը։ Ահա մի քանի օրինակ՝ բազմաթիվ հայ ռազմագերիների ազատ չարձակելը, Արցախում խաղաղ բնակիչների վրա կրակելը, Հայաստանի Հանրապետության տարածքի որոշ հատվածների գրավումը, նոր հայ պատանդներ վերցնելը և Հայաստանին ու Արցախին հետագա հարձակումներով սպառնալը, եթե նրանք չկատարեն Ադրբեջանի ցանկությունները։

Ալիևն անմարդկայնացրել և դիվականացրել է հայերին՝ նրանց բնութագրելով «տզրուկներ» և «գազաններ» ստոր ածականներով։ 2005 թվականին գերմանական պատվիրակության այցի ժամանակ Բաքվի քաղաքապետ Հաջիբալա Աբութալիբովն անամոթաբար ասաց նրանց. «Մեր նպատակը հայերի լիակատար ոչնչացումն է։ Դուք, նացիստներդ, արդեն ոչնչացրել եք հրեաներին 1930-40-ականներին, այնպես չէ՞: Դուք պետք է մեզ հասկանաք»:

Ալիևը վերջին վեց ամիսների ընթացքում տասնյակ կեղծ բնապահպան ակտիվիստների է ուղարկել Լաչինի միջանցքը փակելու համար՝ զրկելով 120 հազար արցախցիների սննդից ու դեղամիջոցներից։ Այս այսպես կոչված բնապահպաններն ավելի շատ նման էին ահաբեկիչների։ Այնուհետև Ադրբեջանը անցակետ տեղադրեց Լաչինի միջանցքում՝ ավելի խախտելով 2020 թ. պայմանագիրը։

Բացի այդ, Ադրբեջանը պարբերաբար անջատում է Արցախի բնակչության ինտերնետն ու էլեկտրաէներգիան՝ պահելով նրանց մեկուսացված, մթության մեջ և առանց ջերմության սառնամանիքի պայմաններում։

Պարզ տարանցիկ ճանապարհի փոխարեն Ադրբեջանը բազմիցս պահանջում է միջանցք՝ Ադրբեջանի արևելյան հատվածից Նախիջևան անցնելու համար, որը ենթադրում է Ադրբեջանի ինքնիշխանություն Հայաստանի տարածքում՝ խախտելով 2020 թ. պայմանագիրը։ Պնդելով միջանցքի վրա՝ Ալիևը փաստացի հետաձգում է Հայաստանի տարածքով Ադրբեջանի մուտքը Նախիջևան։

Ալիևը հայտարարում է, որ Հայաստանի Հանրապետության ողջ տարածքը «Արևմտյան Ադրբեջան» է։ Սա կատարյալ անհեթեթություն է։ Մինչ Արցախն ու Հայաստանը հազարամյա պատմություն ունեն՝ Ադրբեջանը նույնիսկ մեկ դար առաջ գոյություն չուներ։

Ալիևը ծիծաղելի խոստում է տվել, որ արցախցիներն ապրելու են ադրբեջանական տիրապետության տակ այնպես, ինչպես իր մյուս բոլոր քաղաքացիները, որոնք նույնպես ճնշված են։ Արցախցիները լավ են հիշում Ադրբեջանի բարբարոսական դաժան վերաբերմունքը իրենց նկատմամբ։ Հիմա նրանց շրջափակումը ցույց է տալիս, թե ապագայում որքան ավելի վատ են վերաբերվելու իրենց հետ:

Ալիևը բազմիցս կոչ է անում Հայաստանին խաղաղության պայմանագիր կնքել Ադրբեջանի հետ։ Ադրբեջանի կողմից ստորագրված ցանկացած պայմանագիր անիմաստ թղթի կտոր է, ինչպես տեսնում ենք Ալիևի կողմից 2020 թվականի համաձայնագրի խախտումներից։

Իրավիճակն ավելի վատթարացնելով՝ ԱՄՆ պետդեպարտամենտի խոսնակ Մեթյու Միլլերը ողջունեց Ալիևի խայտառակ հայտարարությունը, որ ինքը համաներում է տալու Արցախի բոլոր պաշտոնյաներին, որոնք հրաժարական կտան։ Փոխարենը Միլլերը պետք է դատապարտեր Ալիևի անընդունելի սպառնալիքները Հայաստան և Արցախ ներխուժելու վերաբերյալ։

Ալիևը մերժել է բազմաթիվ համաշխարհային առաջնորդների և միջազգային կազմակերպությունների, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի, Համաշխարհային դատարանի և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի պահանջները՝ ազատ արձակել հայ ռազմագերիներին և ապաշրջափակել Լաչինի միջանցքը։

2020 թվականի պատերազմից հետո Ադրբեջանը Բաքվում հիմնեց ռասիստական «ռազմական ավարի պուրակ»՝ ցուցադրելով հայ զինվորների մոմե մոդելները՝ կեռ քթերով և աղավաղված դեմքերով։ Միջազգային հանրության բողոքներից և դատապարտումներից հետո ցուցահանդեսը փակվեց։

2004 թվականի փետրվարին ադրբեջանցի զինվորական Ռամիլ Սաֆարովը Հունգարիայում ՆԱՏՕ-ի ծրագրով ուսուցման ժամանակ կացնով կտրեց քնած հայ զինվորի գլուխը։ Ադրբեջանի կողմից Հունգարիային մի քանի միլիարդ դոլար վարկ տալու դիմաց Սաֆարովը վաղաժամկետ ազատ արձակվեց՝ հասկանալով, որ ցմահ ազատազրկման մնացած մասը կկրի Բաքվի բանտում։ Սակայն Ալիևը Սաֆարովին ընդունեց որպես ազգային հերոսի, ներում շնորհեց, տվեց մայորի կոչում, անվճար բնակարան և 8 տարվա չվճարված աշխատավարձը։ Սա Ադրբեջանի փոխհատուցումն է Սաֆարովին՝ սառնասիրտ սպանություն կատարելու համար։

Այս բոլոր պատերազմական հանցագործությունների հետևանքով Ալիևը վարկաբեկեց իր և Ադրբեջանի հեղինակությունն ամբողջ աշխարհում։ Միջազգային քրեական դատարանը պետք է ձերբակալի նրան և դատապարտի որպես պատերազմի հանցագործ։

Չնայած Ալիևի այպանելի գործողություններին, համաշխարհային տերությունները շարունակում են փակել իրենց աչքերը՝ անտեսելով նրա բազմաթիվ հանցագործությունները՝ կուրացած Ադրբեջանի նավթից ու գազից:

Հարութ Սասունյան

«Կալիֆորնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ

Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի

Թուրքիայում ընթացող կադրային փոփոխությունները որևէ կերպ չեն ազդելու այդ երկրի արտաքին քաղաքականության վրա․ դեռևս նախորդ շրջանում որդեգրած քաղաքականությունը շարունակվելու է։ Հաշվի առնելով առանցքային պաշտոններում նշանակված մարդկանց անցած ճանապարհը՝ կարող ենք եզրակացնել, որ Թուրքիան առաջիկա տարիներին շատ ավելի գրագետ ու ուժեղ դիրքից հանդես կգա։ «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում նման տեսակետ հնչեցրեց թուրքագետ Նելլի Մինասյանը։

«Տարածաշրջանում խաղացող դառնալու Թուրքիայի մտադրությունը հայտնի է վաղուց և այստեղ դիրքերն ամրացնելու ուղղությամբ հետևողական աշխատանք է տարվել ու տարվում։ Էրդողանը ձգտում է, որ այդ երկրի հետ հաշվի նստեն աշխարհի մակարդակով խոշոր խաղացողները»,-նշում է թուրքագետը։

Թուրքիայի արտաքին քաղաքականությունը գերազանցապես խարսխված է երկու ուղղությունների՝ արևմտյան ու արևելյան կողմնոորշումների վրա և, մեծ հաշվով, պայմանավորված չէ լիդերներով։ Կախված նրանից, թե իշխանության գլուխ որ ուղղությանը հարող գործիչ կլինի, առաջնահերթ այդ ուղղությամբ կզարգանա արտաքին քաղաքականությունը, բայց մյուս ուղղությունը ևս չի անտեսվի։
«Եթե նախագահ ընտրվեր Քըլըչդարօղլուն, իհարկե, առաջնահերթ կփորձեր խորացնել Արևմուտքի հետ հարաբերությունները, բայց չէր հրաժարվի Էրդողանի ստեղծած ժառանգությունից։ Բնականաբար, Քըլըչդարօղլուն էլ չէր հրաժարվի Ադրբեջանի, թյուրքական երկրների հետ համագործակցությունից։ Թուրքիան տարբեր հարթակներից փորձում է օգուտներ քաղել․ ինչ-որ բան փորձում է Արևմուտքից ստանալ, որոշ բաներ՝ արաբական երկրներից, և դա նոր երևույթ չէ այդ երկրի քաղաքականության մեջ»,-նկատում է Մինասյանը։

Ռուս-թուրքական՝ վերջին շրջանում նկատվող մերձեցումը, թուրքագետի համոզմամբ,ավելի շատ լիդերային դիվանագիտության դրսևորում է, բայց երբևէ երկու երկրների հարաբերությունները ռազմավարական գործընկերության մակարդակի չի կարող վերածվել․
«Ռուսաստանի ու Թուրքիայի լիդերներն, ուղղակի, հիմա ակնհայտորեն միմյանց կարիքն ունեն և դա չեն թաքցնում, բայց բացառվում է, որ երկրների մակարդակով այն աստիճան մերձեցում լինի, որ ռազմավարական գործընկերներ դառնան, ավելին՝ նրանք մրցակիցներ են։ Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ եղել է ու կշարունակի մնալ»։

Ինչ վերաբերում է հայ-թուրքական հարաբերություններին, թուրքագետը համոզված է՝ սահմանի փակ լինելը չի չեզոքացնում մարտահրավերները․ ինչ-որ մակարդակի հարաբերություններ պետք է լինեն աշխարհագրորեն հարևանությամբ գտնվող երկրների միջև։
«Պետք է իրատեսորեն նայենք կյանքին։ Եթե մտածենք, որ պետք է հասնել զարգացման ինչ-որ մակարդակի, նոր հարաբերությունները կարգավորելու ուղղությամբ քայելր անել, ապա դժվար թե էդ պահը գա։ Ի վերջո, մեր հնարավորությունները, ցավոք, չեն ավելանում, հակառակը՝ Թուրքիան է ավելի հզորանում։ Իմ համոզմամբ՝ զուգահեռաբար պետք է աշխատել երկու ուղղություներով՝ և՛ մեր հնարավորությունների ավելացման, և՛ հարաբերությունների որոշակի կարգավորման՝ տնտեսական, քաղաքական ուղղություններով։ Իհարկե, այդ կարգավորումը չպետք է լինի մեր ինքնության, պատմական իրողությունները մոռացության տալու հաշվին։ Մի պարզ բան, ուղղակի, անհրաժեշտ է հաշվի առնել․ տարածաշրջանում կա Թուրքիա, որի հետ ունենք 400 կմ-ոց սահման ու կա Հայաստան պետություն։ Մեր գլխավոր անելիքը պետք է լինի՝ ամեն ինչ անել, որ Հայաստանն ինստիտուցիոնալ առումով շատ ավելի կենսունակ դառնա։ Կենսունակության մակարդակի բարձրացումն է, որ հնարավորություն կտա դիմակայել մարտահրավերներին, իսկ մարտահրավերներ միշտ եղել են, կան ու լինելու են։ Հետևաբար, զարգացման, ավելի կենսունակ դառնալու պրոցեսը շարունակական բնույթ պետք է կրի»,-շեշտում է թուրքագետը։

Առանց նախապայմանների Թուրքիայի հետ հարաբերություններ կարգավորելու հնարավորությանը Մինասյանը չի հավատում։ Ասում է՝ թեկուզ ներկա դրությամբ հայտարարեն, որ պատրաստ են Հայաստանի հետ առանց նախապայմանների սահմանները բացել, հարաբերություններ հաստատել, ինչ-որ պահից սկսելու են առաջ տանել իերնց սահմանած նախապայմանները․ որ պահին ինչը նպատակահարմար համարեցին, փորձելու են պարտադրել և ահա այդտեղ է, որ պետք է գործի դրվի խելացի դիվանագիտություն՝ մեր ազգային, մշակութային, պատմական շահերը պաշտպանելու համար։

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը հայտարարել է, որ ՌԴ իշխանությունները խախտել են քաղաքական գործիչ Ալեքսեյ Նավալնու իրավունքները, երբ հրաժարվել են հետաքննել «Նովիչոկով» նրա թունավորումը։

Դատարանը համարել է, որ Ռուսաստանը խախտել է մարդու իրավունքների պաշտպանության մասին կոնվենցիայի երկրորդ հոդվածը, որը պաշտպանում է կյանքի իրավունքը: Դատարանը վճռել է, որ ՌԴ իշխանությունները Նավալնուն պետք է 40 հազար եվրո փոխհատուցում վճարեն:

«Դիմումատուն բողոքել է, որ ռուսական իշխանությունները հրաժարվել են քրեական գործ հարուցել իր դեմ մահափորձի հետ կապված։ Նա պնդել է, որ իրեն թունավորել են քիմիական նյութով, որին հասանելիություն են ունեցել միայն պետական անվտանգության ծառայությունները, եւ բողոքել է, որ Ռուսաստանի իշխանությունները արդյունավետ հետաքննություն չեն անցկացրել»,-ասվում է ՄԻԵԴ-ի որոշման մեջ։ 

Սեպտեմբերին Ռուսաստանը դադարել է անդամակցել Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիային։ ՄԻԵԴ-ում հայտարարել են, որ Ռուսաստանը պարտավոր է կատարել դատարանի որոշումները, որոնք վերաբերում են Եվրոպայի խորհրդից դուրս գալուց առաջ կատարված ցանկացած գործողության՝ անկախ այն բանից, թե երբ են կայացվել որոշումները։  

Հետքը գրում է՝ Կոռուպցիայի կանխարգելման հանձնաժողովը (ԿԿՀ), դատելով վերջինիս քայլերից, կաշկանդվում է վարչապետի մերձավորների հանդեպ պատասխանատվության միջոցներ կիրառել: Տպավորություն է, որ ԿԿՀ-ն չուզելով կամ ստիպված է ուսումնասիրում Նիկոլ Փաշինյանի ազգականների հայտարարագրերը եւ չի շտապում որեւէ ակտ կայացնել նրանց վերաբերյալ՝ պարզապես ժամանակ ձգելով:

 
Ամեն ինչ սկսվել է ավելի քան 1 տարի առաջ՝ 2022-ի ապրիլին, երբ «Հետքը» գրեց, որ Փաշինյանի աներորդի, ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Հրաչյա Հակոբյանը եւ վերջինիս մայրը՝ Կիմա Մկրտչյանը (վարչապետի զոքանչը), իրենց հայտարարագրերում չեն ներկայացրել «Դարեսկիզբ» եւ «Նիկան հրատարակչություն» ՍՊԸ-ներում Կ. Մկրտչյանի ունեցած բաժնեմասերը, իսկ իշխանական նախկին պատգամավոր, Փաշինյանի ընկեր Հայկ Գեւորգյանը նույն ընկերություններում իր մասնակցության վերաբերյալ ներկայացրել է թերի տվյալներ:

 
2019-2021 թթ. ԱԺ պատգամավորի պաշտոնը զբաղեցրած Հ. Գեւորգյանի մասով պատմությունը կարող ենք ավարտված համարել: 2022 թ. դեկտեմբերին ԿԿՀ-ն նրան ենթարկել է վարչական տույժի ու տուգանել 200.000 դրամի չափով: Գեւորգյանն ընդունել է իր անզգուշությունը սխալ եւ ոչ ամբողջական տվյալներ ներկայացնելու արարքում: Սա ԿԿՀ-ն դիտարկել է որպես մեղմացնող հանգամանք ու կիրառել տուգանքի նվազագույն շեմ՝ 200.000 դրամ:

 
Մանրամասները՝ սկզբնաղբյուր կայքում։

Հայաստանի իշխանությունները Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում թերեւս վերջնագծին են հասել։ Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանի անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի միջոցով տեւական ժամանակ է՝ հետեւողականորեն հակառուսական գիծ է առաջ տարվում, ԱԽՔ-ն պարբերաբար սկանդալային հայտարարություններ է անում՝ հաճախ չհաստատված, անհիմն, որոնք, սակայն, իրենց հետքն են թողնում հայ-ռուսական դարավոր հարաբերությունների վրա՝ դրանից բխող հետեւանքներով, կամ էլ այդ հայտարարություններով ինչ-որ բան են հասկացնում Ռուսաստանին։ 

Դիցուք՝ ԱԽՔ-ի շուրթերով հնչեց այն միտքը, թե Ռուսաստանը ստիպում է Հայաստանին՝ միջանցք տրամադրել, կամ՝ «Հայաստանը չի ստացել այն սպառազինությունը, ինչը պատվիրել եւ ինչի համար վճարել է Ռուսաստանին»։ Նաեւ` Լաչինի միջանցքի պատասխանատուն Ռուսաստանն է, Հայաստանը քննարկում է ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու հարցը եւ այլն, եւ այլն։ Իսկ նախօրեին Հ1-ի եթերում Արմեն Գրիգորյանը գրեթե բաց տեքստով հայտարարեց, որ Հայաստանը հրաժարվում է 2020-ի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետի կարգավորումներից, այլ կերպ ասած՝ Ադրբեջանը եւ Նախիջեւանը կապող տրանսպորտային հաղորդակցության ուղիների նկատմամբ ռուսական վերահսկողությունից, գուցե նաեւ՝ Արցախի կապի ապահովումը: 

«Ապաշրջափակման հարցում կարեւոր սկզբունքներից է սուվերենությունն ու փոխադարձությունը, այդ հարցում կարեւորը քաղաքական համաձայնությունների գալն է»,- ասել է Գրիգորյանը՝ ընդգծելով. «Ապաշրջափակումը ՀՀ կոնտեքստում այսպիսին է` սահմանների ամբողջ վերահսկողությունը լինելու է հայկական կողմի ներքո: Սահմանային ամբողջ ծառայություններն իրականացվելու են միայն հայկական ծառայությունների կողմից։ Հույս ունենք, որ այս սկզբունքով առաջ կշարժվեն նաեւ մյուս բոլոր գործընկերները»։

Մինչդեռ 2020 թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետով սահմանվում է. «Ապաշրջափակվում են տարածաշրջանում բոլոր տնտեսական եւ տրանսպորտային կապերը: Հայաստանի Հանրապետությունը երաշխավորում է Ադրբեջանի Հանրապետության արեւմտյան շրջանների եւ Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետության միջեւ տրանսպորտային հաղորդակցության անվտանգությունը՝ քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների եւ բեռների՝ երկու ուղղություններով անխոչընդոտ տեղաշարժը կազմակերպելու նպատակով»: Ինչպես նաեւ՝ ֆիսքել են, որ տրանսպորտային հաղորդակցության նկատմամբ վերահսկողությունն իրականացնում են Ռուսաստանի ԱԴԾ սահմանապահ ծառայության մարմինները:

Եթե այս հայտարարությունը դիտարկենք իշխանության վերջին շրջանի պահվածքի շրջանակներում, երբ Փաշինյանը չի վարանում խոստովանել, որ մենք Ռուսաստանի դաշնակիցը չենք Ուկրաինայի դեմ պատերազմում, ապա մասնակցում է Էրդողանի երդմնակալությանը՝ կարեւորելով թուրքական գործոնը, ապա կարելի է ենթադրել, որ Հայաստանը մտադիր է հրաժարվել ՌԴ անվտանգային միջավայրից, բայց թե որն է դրա այլընտրանքը, այդ մասին չի հաղորդվում։

Երեկ Արմեն Գրիգորյանի տեսակետը կրկնեց նաեւ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը, ով ԱԺ էր եկել ԱԳՆ-ի բյուջեի կատարողականը ներկայացնելու։ Եվ քանի որ Արարատ Միրզոյանն իշխանության արտոնյալների դասին է պատկանում եւ, որպես կանոն, խուսափում լրագրողների հետ շփումից՝ դահլիճ է մտնում գաղտնի մուտքից, երեկ ընդդիմադիր Արթուր Խաչատրյանին խնդրեցինք հնչեցնել մեր հարցադրումը, որ փորձենք հասկանալ այս քայլի հետեւանքները։

 Իհարկե, ոչ ոք չի ասում, թե լավ է, որ քո սահմանները պաշտպանում են օտար երկրի սահմանապահ զորքերը, եւ լավ կլիներ, որ մենք այնքան հզոր լինեինք, որ կարողանայինք ինքնուրույնաբար պաշտպանել մեր սահմանները, բայց մենք տեսնում ենք, որ ոչինչ չի արվել զորքի, զինուժի հզորացման ուղղությամբ, իսկ Բաքվի ախորժակն էլ ավելի է մեծացել, ու կարելի է չկասկածել, թե ապաշրջափակված ճանապարհներով երթեւեկելիս ինչ սադրանքների են ազերիները դիմելու։
Արարատ Միրզոյանը չխորացավ մանրամասների մեջ, բայց կրկնեց Արմեն Գրիգորյանի տեսակետը՝ փոքր-ինչ դիվանագիտական լեզվով․ «Ապաշրջափակում, այո, այն ենթակառուցվածքները, որոնք պետք է ապաշրջափակվեն կամ վերագործարկվեն, եթե նորերն անհրաժեշտ լինի` նորերը կառուցվեն, ապա այս ենթակառուցվածքները պետք է գործեն հայելային սկզբունքով՝ համապատասխան երկրների սուվերենությամբ, իրենց իրավազորության ներքո, փոխադարձության եւ հավասարության հիման վրա, մնացած դետալները դեռ բանակցվում են, ավելին չեմ կարող ասել»։ Մենք փորձեցինք ավելի կոնկրետացնել՝ Միրզոյանին հիշեցրինք նոյեմբերի 9-ի հայտարարությունը, սակայն նա ասաց, որ ինքը պատասխանել է հարցին, սահմանապահների հեռացումը չի վերաբերում միջպետական պայմանագրերով հաստատված պայմանավորվածություններին, այլ՝ ապաշրջափակվող ճանապարհներին։
Արդյոք սա նշանակո՞ւմ է նոյեմբերի 9-ի պայմանավորվածությունից հրաժարում, եւ հաշվարկե՞լ են արդյոք ռիսկերը՝ փորձեցինք Եվրաինտեգրման մշտական հանձնաժողովի ղեկավար Արման Եղոյանից ստանալ հարցի պատասխանը, սակայն ՔՊ-ականն անսպասելի հիստերիայի մեջ ընկավ եւ որոշեց, որ ես չպետք է այդ հարցը տամ։ «Ինչի՞, էլի, ինչի՞ դուք, «Սպուտնիկ Արմենիան» տար, կհասկանայի, բայց դուք ինչի՞ եք տալիս, ո՞րն է ձեր մոտիվացիան»,- անադեկվատ արձագանքեց մեր հարցին պատգամավորը:

Նրան հորդորեցինք՝ չգրաքննել մեր հարցերը, իսկ եթե նկատի ունի, որ մենք ռուսական շրջանակներին ենք սպասարկում, ապա իրենց իշխանությունների հայտարարություններն ու քայլերն են ադրբեջանական շահը պաշտպանում, իսկ ռուսների հեռացումը մեր տարածաշրջանից չի կարող ցանկացած նորմալ հայ մարդու մոտ հարցեր չառաջացնել։ Եղոյանը, այնուամենայնիվ, չպատասխանեց այդ հարցին:

Քաղաքագետ Սուրեն Զոլյանի գնահատմամբ՝ Հայաստանում կան քաղաքական եւ պետական գործիչներ, որոնք ղեկավարվում են մի սկզբունքով՝ «կորչի Հայաստանը, միայն թե ռուսներին վատություն անենք»։ Նա հիշեցրեց, որ հատկապես 44-օրյա պատերազմի ընթացքում ի հայտ եկան այդ գործիչները, որոնց չէր մտահոգում Հայաստանի պարտությունը, նրանք ոգեւորված գրառումներ էին անում, որ Ռուսաստանի դիրքերը Կովկասում թուլանում են։ Հիշեցնենք, որ նման գրառում անողներից մեկը Փաշինյանի նախկին խորհրդական Արսեն Խառատյանն էր։ Ինչ վերաբերում է սուվերենությանը, ապա, ըստ քաղաքագետի, դա ոչ թե խոսքով, այլ գործով պետք է ցուցաբերել․ «Սեւ լճում, Վարդենիսում, Սոթքում, Աղավնոյի պատմությունը մինչեւ հիմա չհասկացանք՝ ինչպես եղավ։ Այսինքն, բազմաթիվ դեպքեր կային, երբ պետք է գործով ցուցաբերեին սուվերենությունը, ինչպես, օրինակ, Գորիս-Կապան ճանապարհն առանց կրակոցի զիջեցին՝ չմտածելով սուվերենության մասին, եւ հիմա սուվերեն տարածքից են խոսում, որն ինձ համար անհասկանալի է։ Բնական է, որ այս բոլոր հայտարարությունները հենց այնպես չեն արվում, համաձայնեցված են լինում, բայց պետք է պատասխանել՝ ինչպե՞ս են սուվերենությունը պահպանելու իրական երաշխիքներով»։

Հարցրինք՝ հնարավո՞ր է,որ գործընթացը հասնի նրան, որ Հայաստանը հրաժարվի ռուսական անվտանգային երաշխիքներից, օրինակ, դուրս բերեն 102-րդ ռազմաբազան։ «Եթե կա ծրագիր՝ Հայաստանը վերածել Սիրիայի, որի տարածքներում այսօր թուրքական վարչակազմն է իշխում, ապա ամեն ինչ էլ հնարավոր է, եթե հեռանան ռուսական սահմանապահները, թուրքական տարբեր օպերացիաների համար լայն դաշտ կստեղծվի։ Հիմա եթե նրանք Սիրիայում պատրվակ են ներկայացնում, թե քրդական ապստամբների են հետապնդում, նույն պատրվակով կարող են գործել Դիլիջանում կամ Երեւանում»։