Այսօր մեզ հասցեագրված հարցերին պատասխանում է  «Գալիկյան» փաստաբանական գրասենյակի ղեկավար Գարիկ Գալիկյանը.

ՀԱՐՑ

Ինձ հետաքրքրում է, թե երբ անձը դիմում է ոստիկանություն և հաղորդում տալիս հանցագործության մասին, ոստիկանության կողմից ի՞նչ ժամկետում պետք է համապատասխան հաղորդումը քննարկվի և պատասխան տրվի, և ոստիկանության աշխատակիցը ո՞ր դեպքում կարող է չընդունել քաղաքացու դիմումը:

 ՊԱՏԱՍԽԱՆ

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 180-րդ հոդվածի համաձայն.

1. Հանցագործության մասին հաղորդումները պետք է քննարկվեն և լուծվեն անհապաղ, իսկ գործ հարուցելու առիթի օրինականությունը և հիմքերի բավարար լինելն ստուգելու անհրաժեշտության դեպքում դրանց ստացման պահից 10 օրվա ընթացքում:

Նույն հոդվածի 2-րդ մասին համաձայն`

Նշված ժամկետում կարող են պահանջվել լրացուցիչ  փաստաթղթեր, բացատրություններ, այլ նյութեր ինչպես նաև կարող են կատարվել դեպքի վայրի զննություն, հանցագործություն կատարելու բավարար հիմքերի առկայության դեպքում կարող են բերման  և անձնական խուզարկության ենթարկվել անձինք, հետազոտման համար վերցնել նմուշներ, նշանակել փորձաքննություն:

Ինչ վերաբերվում է երկրորդ հարցին, ապա եթե դիմում ասելով ի նկատի ունեք հաղորդում հանցագործության մասին, ապա նշեմ, որ յուրաքանչյուր դեպքում  ոստիկանության աշխատակիցը  պարտավոր է քաղաքացուց ընդունել հաղորդումը, քանի որ հանցագործության մասին տեղեկություն ստանալու յուրաքանչյուր դեպքում`  համաձայն քրեական դատավարության  օրենսգրքի 181-րդ հոդվածի  կայացվում է հետևյալ որոշումներից մեկը

1. քրեական գործ հարուցելու մասին.

2. քրեական գործ հարուցելը մերժելու մասին.

3. հաղորդումն ըստ ենթակայության հանձնելու մասին

ՀԱՐՑ

Խնդրում եմ պարզաբանել, թե ի՞նչ տարբերություն կա փոխառության պայմանագրի և պարտավորագրի միջև, ինչպե՞ս է կազմվում պարտավորագիրը և ո՞ր դեպքերում է նոտարական վավերացում պահանջվում:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ

ՀՀ օրենսդրության մեջ պարտավորագիր հասկացողություն չկա, սակայն գործնականում այն օգտագործվում է օրինակ՝ փոխառության պայմանագիր կնքելիս:

Փոխառության պայմանագրով մեկ կողմը  /փոխատուն/ մյուս կողմին /փոխառուին/ է հանձնում ի սեփականություն դրամ կամ տեսակային  հատկանիշներով որոշվող իրեր, իսկ փոխառուն պարտավորվում է փոխատուին վերադարձնել միևնույն գումարի կամ քանակության իրեր: /Քաղաքացիական օրենսգրքի 877 հոդված/

Օրենքում  վերը նշված ստացականն էլ կամ դրամական գումար տալը հավաստող այլ փաստաթուղթը կարելի է համարել պարտավորագիր: Ուստի կարելի է համարել, որ հավաստվում է մեկ անձի կողմից մեկ այլ անձի նկատմամբ  պարտավորության կատարումը:

Փոխառության պայմանագիրը կնքվում է գրավոր ձևով: Գրավոր ձևը պահպանված է համարվում այն դեպքում, երբ փոխառուն ի հավաստումն փոխառության պայմանագրի, փոխատուին  տալիս է ստացական կամ  փոխատուի կողմից փոխառուին որոշակի  քանակի իր տալը հաստատող այլ փաստաթուղթ, որը  ինչպես նշեցի` կարող է լինել նաև պարտավորագիր:

Ստացականը կամ այլ փաստաթուղթը ստորագրվում է փոխառուի կողմից և ձեռք է բերում ապացուցողական նշանակություն: Այդ իմաստով պարտավորագիր վերնագրված փաստաթուղթը հավասարվում է հասարակ գրավոր ձևով պայմանագրին:

Պայմանագրի գրավոր ձևը չպահպանելը հանգեցնում է  փոխառության  պայմանագրի անվավերության:

Փոխառության պայմանագիրը կնքելիս նոտարական վավերացում չի պահանջվում:

Հ.Գ. Ձեզ հետաքրքրող հարցերը կարող եք ուղարկել armv12@mail.ru էլ հասցեին: Իրավաբանական խորհրդատվությունը կմատուցեն ճանաչված փաստաբանական գրասենյակներ:

Վերջերս լուրջ մտահոգությունների առիթ են հանդիսացել 2014-2016 թվականներին իրականացվելիք դատաիրավական բարեփոխումները:

Դատական իշխանությունը վերջին երկու տասնամյակների ընթացքում գտնվում է շարունակական փոփոխությունների փուլում: Գուցե նման փոփոխությունները լավագույն համակարգային մոտեցումները գտնելու և հաստատելու փորձեր են, սակայն հետագա բարեփոխումների կրկնվող փոփոխություններից խուսափելու համար անհրաժեշտ է, որ օրենսդրական փոփոխությունները միտված լինեն լուծելու այն իրական խնդիրները, որոնք առկա են այսօր դատական իշխանության մեջ և, ի վերջո, անհրաժեշտ է կառուցել և հաստատել աշխատող համակարգ՝ իր ողջ օրգանական և գործառութային  միասնության մեջ:

Բնականաբար անհնար է մեկ կարճ հոդվածով անդրադառնալ նախատեսվող փոփոխությունների առավելություններին և թերություններին, սակայն կփորձենք հակիրճ ներկայացնել մեր մտահոգությունները կապված ներկայիս դատական իշխանության և ապագայում սպասելի դատական իշխանության հետ:

Անվիճելի է այն հանգամանքը, որ մարդու իրավունքների երաշխավորված պաշտպանությունը անուղղակիորեն և ուղղակիորեն կապված է դատարանի անկախության հետ, և դատարանի անկախությունը այն հիմնային և սկզբունքային երաշխիքներից մեկն է, որի վրա պիտի խարսխվի արդյունավետ արդարադատության համակարգը:

Առանձնացնելով դատարանի կառուցակարգային  անկախությունը՝ այսինքն տարբեր ատյանների դատարանների միջև վերադասության, ստորադասության և փոխգործակցության համակարգի մասին, անհրաժեշտ է ուշադրությունը սևեռել այնպիսի խնդիրների վրա, որոնք այսօր առկա են մեր դատական համակարգում: Մեր դիտարկումների համաձայն` դատարանի կառուցակարգային անկախությունը որոշակիորեն խարխլված է, հաշվի առնելով այն դերը, որն այսօր խաղում է Վճռաբեկ դատարանը ներկա դատական իրականությունում:

Արդյո՞ք այսօր այն լիազորությունները, որոնք իրականացնում է Արդարադատության խորհուրդը չեն կարող հանդիսանալ կամ չեն հանդիսանում որոշակի չարաշահումների լծակ հենց Վճռաբեկ դատարանի նախագահի ձեռքում: Նման մտահոգությունների և դատողությունների համար մասնավորապես հիմք է ծառայում դատավորներին որպես Արդարադատության խորհրդի անդամ առաջադրելու և նրանց ընտրության պրակտիկան:

Արդյո՞ք օրենքում նշված «Արդարադատության խորհրդի դատավոր  անդամների ընտրության ժամանակ  քվեարկության կարգը» պրակտիկայում չի վերածվում, կամ չի կարող վերածվել միայն քվեարկության՝ առանց ընտրության:  Նման պարագայում շատ խորը վերլուծություն անել հարկավոր չէ հասկանալու համար, թե ինչպիսի դեր կարող է հաղորդել նման հնարավոր չարաշահումը Արդարադատության խորհուրդին՝ հաշվի առնելով դատավորների քանակն ու կշիռը Արդարադատության խորհրդի լիազորություններն իրականացնելիս: Կարծում ենք, որ օրենքում առկա է որոշակի կարգավորման պակաս:  Նմանօրինակ բացերը, որոնք ի հայտ են գալիս պրակտիկայում, ի վերջո, լուրջ կախվածության մեջ են դնում դատարանը իր գործառույթն իրականացնելիս այն մարմնից, որը համապատասխան լծակների գործադրմամբ էլ ավելի մեծ կշիռ է ձեռք բերում դատական համակարգում:  Նման հանգամանքների համակցությունը հարվածի տակ է դնում դատարանի կառուցակարգային անկախությունը:

Խորացնելով դատողությունները մարդու իրավունքների երաշխավորված պաշտպանության, ուստի արդյունավետ արդարադատության վերաբերյալ՝  առավել քան մտահոգիչ ենք գտնում այն հանգամանքը,  որ արդարադատության համակարգում ստեղծված է մի իրավիճակ, երբ մատների վրա կարելի է հաշվել 2006 թվականից մինչ օրս Սահմանադրական դատարան ուղղված դատավորների դիմումները այս կամ այն օրենքի դրույթի սահմանադրականության հարցը որոշելու վերաբերյալ: Այս ամենին զուգահեռ կան Սահմանադրական դատարանի բազմաթիվ որոշումներ, որոնք փաստորեն Սահմանադրությանը հակասող են ճանաչում ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձի դիմումի հիման վրա այս կամ այն օրենքի դրույթը, որը կիրառվել է վերջինիս նկատմամբ դատական պաշտպանության բոլոր միջոցներին դիմելու արդյունքում: Այսինքն այնպիսի դատական ակտը, որը միտված է Վճռաբեկ դատարանի լիազորության ուժով ապահովելու օրենքի միատեսակ կիրառությունը, փաստորեն, միատեսակ կիրառություն է հաղորդում օրենքի այնպիսի դրույթի, որը հակասում է ՀՀ Սահմանադրությանը:

Արդյո՞ք նման իրավիճակում կարելի է խոսել մարդու իրավունքերի երաշխավորված պաշտպանության մասին, եթե հաճախակի գործ ունենք այնպիսի դատական համակարգի հետ, որը լինելով արդարադատություն իրականացնող մարմին և   կոչված լինելով իրականացնել համապատասխան գործառույթ, փաստորեն չի իրականացնում այդ գործառույթը:

Այսպիսով, հարցականի տակ է դրվում դատական իշխանության արդյունավետությունը և մարդու իրավունքների երաշխավորված պաշտպանությունը նմանօրինակ համակարգային անկատարության պարագայում:

Կարծում ենք, որ վերոնշյալ խնդիրների և ստեղծված իրադրությունների համակցությունը, երբ կա դատական եռաստիճան համակարգ, սակայն  հաճախ դժվար է լինում հիմնավորել նման համակարգի գոյության և գործունեության արդյունավետությունն ու անհրաժեշտությունը, պահանջում են որոշակիորեն վերաիմաստավորել Սահմանադրական վերահսկողությունը Դատական իշխանության նկատմամբ սահմանադրականության կերտման ճանապարհին թե՛ դատարանի անկախության, թե՛ մարդու իրավունքների երաշխավորված պաշտպանության, և թե՛ ընդհանրապես վերջինիս գործունեության արդյունավետությունը բարձրացնելու հրամայականով:

Եվ այսօր խոսելով դատական բարեփոխումներից` պետք է, ի վերջո, հասկանալ արդյո՞ք նման բարեփոխումները պիտի հերթական փոփոխությունը լինեն, թե՞ ստեղծված իրավիճակը պահանջում է այսօր իրականացնել հիմնային վերափոխումներ:

Հոդվածում բարձրաձայնած խնդիրներին առավել մանրամասն կանդրադառնանք հաջորդիվ:

«Լեգիտիմուս» իրավաբանական ընկերության ղեկավար, իրավաբանական գիտությունների թեկնածու Տիգրան Սահակյան

«Լեգիտիմուս» իրավաբանական ընկերության իրավաբան, ՀՀ ԳԱԱ ասպիրանտ Մարիամ Թորոսյան

Սիրելի ընթերցո՛ղ, «Փաստաբանի Վարկած» խորագրի ներքո այսուհետ կանդրադառնանք իրավական ոլորտի հետ կապված Ձեզ հուզող հարցերին:

Ձեզ հետաքրքրող հարցերը կարող եք ուղարկել armv12@mail.ru էլ հասցեին: Իրավաբանական խորհրդատվությունը կմատուցեն ճանաչված փաստաբանական գրասենյակներ:

Այսօր մեզ հասցեագրված հարցերին պատասխանում է «Լեգիտիմուս» իրավաբանական ընկերության ղեկավար, իրավաբանական գիտությունների թեկնածու Տիգրան Սահակյանը:

Հարց.  ՀՀ քաղօրի բարեփոխումների արդյունքում զրպարտություն և վիրավորանք’ հոդվածները ապաքրեականացվեցին: Սակայն ըստ իս մի շատ կարևոր դրույթ բաց է մնացել. պատժվում է միայն հրապարակավ հասցված վիրավորանքը: Իսկ մյուս դեպքերում, եթե նույնիսկ կա հավաստի ապացույցներ, որ հասցվել է վիրավորանք, այն պատիժ չի ենթադրում: Ինչն էլ մղում է մարդուն ինքնագործունեության` պարարտ հող ստեղծելով հանցանքի համար:

Պատասխան.  ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1087.1. հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի համաձայն՝

1.Անձը, որի պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավն արատավորել են վիրավորանքի կամ զրպարտության միջոցով, կարող է դիմել դատարան՝ վիրավորանք հասցրած կամ զրպարտություն կատարած անձի դեմ:

2. Սույն օրենսգրքի իմաստով՝ վիրավորանքը խոսքի, պատկերի, ձայնի, նշանի կամ այլ միջոցով պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավը արատավորելու նպատակով կատարված հրապարակային արտահայտությունն է:

Սույն օրենսգրքի իմաստով՝ հրապարակային արտահայտությունը տվյալ իրավիճակում և իր բովանդակությամբ կարող է չհամարվել վիրավորանք, եթե այն հիմնված է ստույգ փաստերի վրա (բացառությամբ բնական արատների) կամ պայմանավորված է գերակա հանրային շահով:

Պատասխանելով առաջ քաշված հարցին՝ նշենք, որ օրենսդրի կողմից, որպես քաղաքացիական  պատասխանատվություն առաջացնող նախապայման դիտարկվում է հրապարակայնորեն կատարված գործողությունը, քանի որ օրենքի և հոդվածի տրամաբանությամբ հրապարակային արտահայտությամբ կատարված վիրավորանքը կամ զրպարտությունը պետք է ուղղված լինի վերջինիս պատիվը, արժանապատվությունը կամ գործարար համբավն արատավորելուն: Հետևաբար, ոչ հրապարակային արտահայտությամբ կատարված նման գործողությունը չի կարող հասարակության մեջ որևէ բացասական ընկալման առիթ հանդիսանալ: Այդ իսկ տրամաբանությամբ գործողության հրապարակայնորեն կատարված լինելն է հանդիսանում քաղաքացիական պատասխանատվություն առաջացնող հիմնական բաղադրիչը:

Հարց.  Նախնական կալանքի 2 ամսում քննիչի կողմից բավարար գործողություներ չեն կատարվում, իսկ կալանքը երկարացնելու որոշումը, որպես կանոն դատարանը բավարարում է: Չեք կարծում որ պետք է սահմանվի կոնկրետ ժամկետում քննիչի կատարելիք հստակ պարտականություններ, որպեսզի մեղքը չապացուցված անձին կալանքի տակ պահելու որոշումն անհիմն չերկարաձգվի:

 Պատասխան.  Հարկ է նշել, որ նախաքննության ընթացքում «կալանք»  հասկացությունը պատիժ չէ, այլ հանդիսանում է ընտրված խափանման միջոց: Օրենսդիրը սահմանել է երկամսյա ժամկետ նման խափանման միջոց կիրառելու դեպքերի համար: Կախված կոնիկրետ քրեաան գործերի առանձնահատկություններից, բարդության աստիճանից գործով  նախաքննություն իրականացնող մարմինը պարտավոր է կատարել տարաբնույթ և բազում քննչական գործողություններ, ինչպիսիք են՝  կատարել հարցաքննություններ, առերեսումներ, նշանակել փորձաքննություններ և այլն, որոնց արդյունքները ամփոփելուց, այսինքն բոլոր հնարավոր ապացույցները ձեռք բերելուց հետո միայն իրավունք ունի դրանք գնահատելու իրենց համակցության մեջ, տալու քրեաիրավական գնահատական: Նշված քննչական գործողությունների կատարումը մեծամասամբ պայմանավորված չեն քննիչի կամաարտահայտությամբ, այլ դրանք դատավարական օբյեկտիվ գործընթացային գործողություններ են:

Հարցի մեջ քննիչի ապօրինի գործողություններ կատարելու երանգ է նկատվում և այս կապակցությամբ պետք է նշել, որ օրենքը այդ առումով սահմանում է դատական վերահսկողության մեխանիզմը նախաքննության փուլում: Այս վերհսկողության արդյունքում է դատարանի կողմից  կալանքը որպես խափանման միջոց կիրառվում և դրա ժամկետը երկարացվում: Դատարանում նախաքննակ մարմինը պետք է ապացուցի նման խափանման միջոց կիրառելու կամ դրա ժամկետը երկարացնելու անհրաժեշտությունը և միայն այդ ապացույցները  հաստատաված համարելով դատարանը կարող է  կիրառել այդ սանկցիան: