Ամէնէն ԷԱԿԱՆԸ, կը խորհիմ, մարդ էակին համար՝ ինքզինքին հանդէպ ԱՆԿԵՂԾ ըլլալն է, երբ արտասանած մէն մի խօսքդ կը բխի սրտէդ ու մտքէդ, առանց յետին նպատակի, առանց շողոքորթութեան, առանց՝ ինչ-որ մէկուն սիրաշահերու, կամ մէկէ մը ինչ-որ բան ակնկալելու դիտաւորութեամբ….ԽՕՍՔԴ ըլլալու է ներքին էութեանդ ճշմարիտ ՀԱՅԵԼԻՆ, առանց որեւէ մէկ ԿԵՂԾԻՔԻ….Կրնայ պատահիլ որ խօսքդ չըլլայ հաճոյ ա՛յս կամ ա՛յն անձին, անձերուն, բայց միթէ՞ դա է ԷԱԿԱՆԸ…Էականը՝ ԱՆԿԵՂԾՈՒԹԻՒՆՆ Է, ՍԵՓԱԿԱՆ ԱՆՁԻՆ ԵՒ ԱՅԼՈՑ ՆԿԱՏՄԱՄԲ….Յայնժամ մարդիկ վստահաբար պիտի մօտենան կամ վերաբերին քեզի՝ այնպէս, ինչպէս կաս ԻՐՕՔ, ըստ էութեան, ոչ-թուացեալ….:
Բնութեան մէջ ալ, կրնա՞յ շուշանը ներկայանալ վարդի տեսքով…եւ այսպէս շարունակ….ԻՆՔԶԻՆՔ ԿԵՂԾԵԼԸ ԴԱՒԱՃԱՆԵԼ Է ԻՆՔՆ ԻՐԵՆ…

Երան Կույումջյանի ֆեյսբուքյան էջից

Սփիւռքի ուծացնող պայմաններուն տակ, Մեծ Հայրենահանումէն քանի սերունդ ետք, տարագիր հայութեան մօտ անոյշ հոգիներ կան դեռ, որոնց ՍԷՐԸ մեր մայրենիին ու մշակոյթին, ազգին ու հայրենիքին նկատմամբ, կը մնայ ԱՆԱՅԼԱՅԼ ու ԱՆՆՈՒԱԶ, ՄԱՔՈՒՐ ու ԱՆԿԵՂԾ….կարծէք ժամանակն ու այլասերող գործօնները չեն կրցած երբեք ներթափանցել, ներազդել անոնց ՀԱՅ ՀՈԳԻԻՆ, չեն կրցած եղծանել անոնց ՍԻՐՏԸ, որ կը բաբախէ ՀԱՅԿԱԿԱՆՈՒԹԵԱՄԲ, կը վարարի հայ խօսք ու գիրի, հայ երգ ու տաղի տաք շունչով, չեն կրցած ընկրկել, ընկճել ՀԱՅ ՈԳԻՆ, որ կը մնայ ՄՇՏԱՐԹՈՒՆ, ԿՈՐՈՎԻ….եւ կը պայքարի դեռ ՀԱՅՕՐԷՆ ապրելու համար սերունդէ-սերունդ եւ որդւոց-որդի….
Հրաշազօր ոյժը՞ արդեօք՝ այս, ՀԱՅ ՈԳԻԻՆ, որ կրնայ ի չիք դարձնել վիճակագրական բոլոր կանխատեսումները, չոր տրամաբանութեան չոր հաշիւները….

***

ԼՈ՛ՅՍԸ, ՍՐՏԻ ԵՒ ՄՏՔԻ ԼՈՅՍԸ….որ կը ցրէ խաւարը, ՍԷՐ կու տայ սրտին, Իմացութիւն՝ մտքին, Ճանաչողութիւն՝ հոգիին….«Եւ ես կ’երթամ դէպի աղբիւրը լոյսին», պիտի գոչէր մեծ բանաստեղծ Դանիէլ Վարուժան, արտայայտելով ազգի էութիւնը….ԼՈՅՍԻ ժողովուրդ ենք եղած դար ու դարեր, լուսոյ տաճարներ ենք կերտեր, լուսոյ քանդակներ, մանրանկարներ, լուսաւոր տաղեր, գիր ու գրականութիւն….Պատմութեան ամէնէն մութ ու դաժան պահերուն, հայ երգահանը, քնարերգուն, շինականն ու գեղջուկը երգեր են ԼՈՅՍԸ, խաւարէն դէպի լոյսն են ձգտեր, արհամարհելով մութին որոգայթները, յաղթահարելով զանոնք…., քանզի ՀԱՅԸ ԼՈՅՍ ԱՐԱՐՈՂ ԱՐԵՒՈՐԴԻ Է:

Միշել Մոնտեն

Ինչպես անմշակ հողը, եթե այն պարարտ է ու բերրի, ծածկվում է հազարատեսակ մոլաբույսերով ու անպետք խոտերով և մեր նպատակներին ծառայեցնելու համար անհրաժեշտ է սկզբից մշակել այն և որոշակի սերմեր ցանել, ինչպես կանայք ինքնուրույնաբար կարող են ստեղծել միայն տձև մարմնակույտեր ու գնդիկներ, իսկ որպեսզի առողջ ու ամրակազմ սերունդ տան, նրանց անհրաժեշտ է կողմնակի բեղմնավորում, այդպես է նաև մեր խելքը: Եթե այն չզբաղեցնենք որոշակի զսպող բանով, կսկսի դեսուդեն ընկնել երևակայության անծայրածիր դաշտերում. Ինչպես պզնձե ամանում ալիքվող ջուրը, անդրադարձնելով արևը կամ փայլող լուսընկան, արձակում է շողեր, որոնք ճախրում են դեսուդեն, թռչում վերև ու դիպչում բարձր առաստաղի զարդաքանդակներին:

Եվ ինչ անմտություն, ինչ զառացանք ասես, որ չի ծնի մեր բորբոքված միտքը,

Velut aegri somnia, vanae

Fingunter species (Հիվանդի երազների նման ստեղծվում են անիմաստ պատկերներ)

Կանխապես սահմանված նպատակ չունեցող հոգին իրեն դատապարտում է կործանման, քանզի, ինչպես ասվում է, ով ամեն տեղ է, նա ոչ մի տեղ չէ.

Quisquis ubique habitat, Maxime, nusquam habitat (Ով ապրում է ամեն տեղ, Մաքսիմ, նա չի ապրում ոչ մի տեղ):

ԱՇՈՒՆԸ ԱՅՍ՝ խոհակալած, հասունցած, գոյներու հրդեհներ վառած…. իմաստնանալու կոչ ու հրաւէր է կարծէք….Իսկ իմաստնանալու անչա՛փ ՊԱՀԱՆՋՔԸ ունինք մենք՝ ՀԱՅԵՐՍ, ի Մայր Հայաստան եւ ի Սփիւռս աշխարհի….Իմաստնանալու՝ մանաւանդ այս փորձութեան պահուն, երբ հայաջինջ հողմերը կը սպառնան մեր ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ՅԱՐԱՏԵՒՈՒՄԻՆ, մեր ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ԵՐԹԻՆ…Մի բուռ ժողովուրդ ենք ցրուած, մասնատուած, տարտղնուած, աշնան տերեւներուն պէս, իսկ քամին կը փչէ փոթորկայոյզ….ԲՌՈՒՆՑՔՈՒԻԼ Է ՊԷՏՔ, Սարդարապատեան օրերուն նման. թշնամին այս պարագային մեր մէջ է թաքնուած, մեր ԲԱԺԱՆ-ԲԱԺԱՆՈՒԹԵԱՆ, ԱՆՏԻՐՈՒԹԵԱՆ, ԱՆՂԵԿՈՒԹԵԱՆ, ԱՆԳԱՂԱՓԱՐՈՒԹԵԱՆ մէջ….Իսկ այդ գոյացած ՊԱՐԱՊԸ դիւրաւ կը լեցնեն պատեհապաշտները, օտարին ծառայողները, օտար ոյժերը…որոնք մեր մէջ կը թափանցեն հազար ու մէկ կերպարանքի տակ: ՍԹԱՓՈՒՄԻ ԺԱՄԸ ՀՆՉԱԾ Է….ԼԻՆԵԼ-ՉԼԻՆԵԼՈՒ ՍԱՐԴԱՐԱՊԱՏԵԱՆ ՀԵՐՈՍԱՄԱՐՏԻՆ ԸՆԴ ԱՌԱՋ….Հաւաքենք քարերը, ամփոփուինք…նախքան որ ձմեռը հասնի՝ ՍԱՍՏԿԱՍԱՌՈՅՑ, պատրաստուիլ է պէտք….

Երան Կույումջյանի ֆեյսբուքյան էջից

Ես կը հաւատամ ՄԱՐԴ ԷԱԿԻ մէջ գտնուող ՄԱՐԴԿԱՅՆՈՒԹԵԱՆ, թէկուզ վիրաւոր, թէկուզ այլասերուած, թէկուզ հիւանդացած ու ախտաւոր….Պիտի ամէն ինչ ընել՝ մարդուն մէջ ՄԱՐԴԸ գտնելու, ՄԱՐԴԸ արթնցնելու, ՄԱՐԴԸ կերտելու համար….Բուն ԴԱՍՏԻԱՐԱԿՈՒԹԵԱՆ վախճանական նպատակն ալ՝ ՄԱՏՂԱՇ ՀՈԳԻՆ ՄԱՐԴ ԴԱՐՁՆԵԼԸ ՉԷ՞….Ներկայիս ուսումնական ԾՐԱԳԻՐՆԵՐԸ այնքան շատ միտուած են յաջողութիւն ձեռքբերելու՝ միջազգային մակարդակի քննութեանց մէջ, որ կարծէք կ’անտեսուի ԴԱՍՏԻԱՐԱԿՈՒԹԵԱՆ էական հիմնախնդիրը….Լաւ է գիտելիքներ ամբարել, տարբեր լեզուներու իմացութիւն ունենալ, յաջողութիւն արձանագրել միջազգային որակուած քննութեանց մէջ….Սակայն, եթէ կրթութեան ԿԻԶԱԿԷՏ նկատուող՝ ՄԱՐԴԱԿԵՐՏՈՒՄԻ հիմնահարցը անտեսուի, կամ արժանի ուշադրութիւն չընծայուի անոր, յայնժամ մենք կ’ունենանք թերեւս լաւ մասնագէտներ, բայց ոչ՝ կեանքը ճիշդ ապրելու արուեստը ըմբռնած մարդ ու սերունդ….

Երան Կույումջյանի ֆեյսբուքյան էջից

ՀԱՅԵՑԻ ԿՐԹՈՒԹԻՒՆ….Հիմնաքարը ԱԶԳԻ ու ՀԱՅՐԵՆԻՔԻ ՃՇՄԱՐԻՏ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ…Ունի՞նք սակայն լաւապէս ծրագրաւորուած ՀԱՅԵՑԻ ԿՐԹՈՒԹԻՒՆ, որ իր մէջ ընդգրկէ ՀԱՅ մշակութային-բարոյական-հոգեւոր ԱՐԺԷՔՆԵՐՆ ու ԷՈՒԹԻՒՆԸ, ԱԶԳԱՃԱՆԱՉՄԱՆ ու ՀԱՅՐԵՆԱՃԱՆԱՉՄԱՆ ՀԻՄՆԱՏԱՐՐԵՐԸ, որպէս ԱԶԳԱՅԻՆ ԻՆՔՆԱՃԱՆԱՉՄԱՆ հիմնական աղբիւր մեր նոր սերունդին, որպէս ՀԱՅ ՀՈԳԻԻ եւ ՈԳԻԻ ներշնչման աղբիւր անոր համար….Առանց այդ խորունկ ինքնաճանաչման, հայ մատղաշ հոգիները պիտի մնան ենթակայ՝ ազատ շուկայական քաղաքակրթութեան վրայ հիմնուած «արժէքներ»ուն, որոնք այնքան ԱՆՅԱՐԻՐ են հայ հոգեւոր-մշակութային ՃՇՄԱՐԻՏ ԱՐԺԷՔՆԵՐՈՒՆ եւ անոնց վրայ հիմնուած ԱՊՐԵԼԱԿԵՐՊԻՆ հետ….

Մենք ՄԵՐԸ պիտի կառուցենք՝ հաստատ հիմքերու վրայ, ԶՈՀ չերթալու հմար այն ԱՀԵՂ ԼԱՓՈՒՄԻՆ, որ կը սպառնայ ջնջել ազգ ու ինքնութիւն, լեզու եւ մշակոյթ՝ ոչ միայն ՍՓԻՒՌՔԻ օտար ափերուն վրայ, այլ նաեւ՝ Մայր հայրենիքի մէջ, «րապիզ» երաժշտութենէն մինչեւ «շոու պիզնէս»ի կեղծ հրապոյրը, օտար լեզուներու ստրկութենէն մինչեւ օտարախօսութիւն եւ անկէ անդին….

ՀԱՅԵՑԻ ՃԻՇԴ ԿՐԹՈՒԹԻՒՆԸ մեր ԱՊԱԳԱՅԻ ԳՐԱՒԱԿԱՆՆ Է, ԱԶԳԻ ՈՒ ՀԱՅՐԵՆԻՔԻ ՅԱՐԱՏԵՒՄԱՆ ԲՈՒՆ ԵՐԱՇԽԻՔԸ…..

Երան Կույումջյանի ֆեյսբուքյան էջից

Մարդ էակը երբեմն ԱՆԾԱՆՕԹ է նոյնինքն ինքն իրեն….եւ թերեւս ամբողջ կեանք մը բաւարար չըլլայ որ մարդը ԼԻՈՎԻՆ, ԱՄԲՈՂՋՈՎԻՆ ճանչնայ ինքզինք….իր ՀՈԳԻԻ ամէնէն խոր շերտերով, թաքուն ծալքերով, գիտակից թէ ենթագիտակից տարածքներով….ԻՆՔՆԱՃԱՆԱՉՈՒՄ...Սա գործընթաց է, որ վերջ չունի երբեք….Իսկ առանց ԻՆՔՆԱՃԱՆԱՉՄԱՆ, մարդը ինչպէ՞ս պիտի ճանչնայ իր նմանին, իր մերձաւորին ու հեռաւորին….ՄԱՐԴԸ՝ իր ԶԳԱՑԱԿԱՆ, ՅՈՒԶԱ-ԻՄԱՑԱԿԱՆ, ՀՈԳԵԲԱՆԱԿԱՆ բոլոր կողմերով….ԱՌԵՂԾՈՒԱԾ ՄԸ՝ ԶՈՐ ԼԻԱՐԺԷՔ ՃԱՆՉՆԱԼՈՒ համար, կ’արժէ ամբողջ կեանք մը յատկացնել….եւ զայն աւելի ու աւելի լաւ ճանչնալու ընթացքին, աւելի ՄԱՐԴԱՆԱԼ, ՄԱՐԴԿԱՅՆԱՆԱԼ…..

***

Ուրիշ է մարդ էակը ԶԳԱԼ անմիջականօրէն, երբ դիմացդ է ան, երբ կը տեսնես անոր աչքերուն արտայայտութիւնը, ժպիտը, թախիծը, յուզումը….թէկուզ՝ արցունքը, զոր երբեք կարելի չէ ԿԵՂԾԵԼ…Երբ կը լսես անոր ձայնին երանգները, շեշտերը, երբ կը «լսես» անոր լռութիւնը….Այս բոլորը քեզի կը փոխանցեն ՄԱՐԴԸ՝ շնչող, բաբախող, կենսատրոփ էակը, որուն կրնաս նաեւ դպնալ, ձեռքի սեղմումով շօշափել զայն….Մեր զգայարանքները պիտի ԲԱՑ ըլլան ընկալելու ԿԵԱՆՔԸ, ՄԱՐԴՆ ու ԱՇԽԱՐՀԸ…Իսկ զգայարանքներուն փոխանցածը ԱՆՓՈԽԱՐԻՆԵԼԻ Է….

Երան Կույումջյանի ֆեյսբուքյան էջից

Վաղուց մոռցուած մեղեդի մը, երգի եղանակ մը….նոյնիսկ մոռցուած բոյր մը, համ մը՝ ի՛նչ անգին յիշատակներ կ’արթնցնէ մէջդ….Յիշատակներ՝ որոնք կարծէք դուրս կ’ելլեն մեր ենթագիտակցութեան խորերէն եւ նոր շունչով կը բաբախեն յանկարծ….Մարդ էակին ներաշխարհը ծալ-ծալ շերտեր ունի, յուշերու կուտակումներ, որոնք անթեղուած կը մնան, բայց չեն մեռնիր….Կը բաւէ որ մեր առօրեայէն գրգիռ մը՝ մեր զգայարանքներուն հպի, եւ ահա դարձեալ կը յայտնուին անոնք՝ իրենց վաղեմի տրոփիւնով, թարմութեամբ….իրենց մթնոլորտին մէջ կ’առնեն մեր էութիւնը համակ, տրամադրութիւն կը ստեղծեն….ՅԻՇԱՏԱԿՆԵՐԸ ՀՈԳԻԻՆ ԳԵՐԱԳՈՅՆ ՀԱՐՍՏՈՒԹԻՒՆՆ ԵՆ…..

***

Միջերկրական այս ափին, Նոյեմբեր-Դեկտեմբեր ամիսներուն, նոյնիսկ ձմռան եղանակին՝ հաճելի, մեղմ կլիման է տիրականը, անձրեւոտ օդը՝ հազուադէպ….իսկ օրհնաբեր անձրեւին այնքա՛ն կարօտը ունին արեւակէզ հողը, խանձուած դաշտերն ու արտերը՝ քիչ մը թարմանալու, քիչ մը կանաչնալու եւ նորոգուելու համար…Ահա կրկին պայծառ ու կապոյտ է այս վաղ նոյեմբերեան երկինքը, չկան անձրեւաբեր ամպերը….Իսկ հոգիիս եղանակը չի ներդաշնակուիր այս յամեցող, դեռ տաք ու գաղջ եղանակին….Ան կարօտը ունի աշնանային զովարար, բերք ու բարիք խոստացող անձրեւին, այնպէս ինչպէս արեւակէզ հողը ունի կարօտը ջուրի, անձրեւին պարգեւած կենարար, յորդառատ ջուրին…
ԱՇՈՒՆ ու ԱՆՁՐԵՒ….ՇՇՈՒԿ ՈՒ ՇՐՇԻՒՆ…ԹԱԽԾԱՆՈՅՇ ՄԵՂԵԴԻԻ մը հանգոյն կը դառնայ ՀՈԳԻԻՍ ԿԱՆՉ, ՍՐՏԻՍ ԿԱՐՕՏ….

Երան Կույումջյանի ֆեյսբուքյան էջից

ԱՐՏԱԳԱՂԹ….Կը մտածեմ ու կը մտածեմ այս բառ-հասկացութեան վրայ, կը փորձեմ խորասուզուիլ անոր իմաստի ներքին շերտերուն մէջ….Արտագաղթը միայն հայրենիքէն արտագաղթե՞լն է արդեօք, թէ՞՝ կարելի է մնալ հայրենիքին մէջ, սակայն ՍՐՏՈՎ ՈՒ ՀՈԳԻՈՎ ԱՐՏԱԳԱՂԹԵԼ, երբ հայ անհատը կը հեռանայ իր ազգային ԱՐԺԷՔՆԵՐՈՒ ամբողջութենէն, հայոց լեզուէն ու մշակոյթէն, հայ հոգեւոր-բարոյական արժէքներու տարածքէն եւ կը կլանուի օտար «չարժէքներով», խորթ ապրելակերպով, «րապիզ» երաժշտութենէն մինչեւ գռեհիկ, կիսամերկ հագուստ-կապուստն ու նիստուկացը, ապառողջ սննդատեսակներէն մինչեւ այլանդակուած «ազատութեան» թելադրած վարքն ու բարքը….Չմանրամասնեմ:
ՀԱՅՈՑ ՀԱՅՐԵՆԻՔԸ եւ ՀԱՅ ՀՈԳԻՆ այնքան շատ են վտանգուած այսօր, համաշխարհայնացման ազգաջինջ, ՀԱՅԱԿՈՒԼ հոսանքին ներքեւ, որ զայն դիմակայելու համար՝ հրամայական է զօրացնել ու զօրացնել մեր ԴԻՄԱԴՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆԸ, ՀՈՍԱՆՔՆ Ի ՎԵՐ ԿԱՐԵՆԱԼ ԹԻԱՎԱՐԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ….
ՀԱՒԱՏԱՐԻՄ ՄՆԱԼ ԻՆՔՆ ԻՐԵՆ, ԻՐ ԷՈՒԹԵԱՆ, ԻՆՔՆՈՒԹԵԱՆ, ՀԱՅ ՀՈԳԻԻՆ ու ՀԱՅ ՈԳԻԻՆ….ԱՀԱ ԱՅՆ ՄԱՐՏԱՀՐԱՒԷՐՆԵՐԸ, որոնք կը ցցուին մեր առջեւ, քանզի նոյնիսկ հայրենիքին մէջ մնալով, կարելի է նահանջել այդ բոլորէն եւ երթալ զառիթափն ի վար….ԱՐՏԱԳԱՂԹԵԼ ՀՈԳԵՊԷՍ ԵՒ ՈԳԵՊԷՍ….ՍԱ ՉԷ՞ ԱՄԷՆԷՆ ՍԱՐՍԱՓԵԼԻՆ….

***

ԱԶԳԱՅԻՆ ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆԸ ճիշդ ուղիի վրայ դնելու համար, չի բաւեր երբեք՝ անոր ժողովրդավարացումը, չի բաւեր՝ ազատ, արդար ընտրութեանց կայացումը, չի բաւեր միայն՝ օրէնքի գերակայութիւն հաստատելը….ԱԶԳԱՅԻՆ-ՊԵՏԱԿԱՆ ԱՐԺԵՀԱՄԱԿԱՐԳՆ է պետութեան թէ հասարակութեան ԿԵԱՆՔԻ ԲՈՒՆ ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹԻՒՆԸ, ԶԱՅՆ ՈՒՂՂՈՐԴՈՂԸ, ԱՆՈՐ ԳՈՅՈՒԹԵԱՆ ԻՄԱՍՏ ու ԱՐԺԷՔ ՊԱՐԳԵՒՈՂԸ…

Ազգային-պետական արժէքներու համակարգը պիտի դնել հոգեւոր-բարոյական-մշակութային ԱՐԺԷՔՆԵՐՈՒ հիման վրայ, հայ աւանդական արժէքները համապատասխանեցնելով ներկայ կեանքի պահանջքներուն եւ կարիքներուն հետ, առանց ԷԱՊԷՍ ՇԵՂՈՒԵԼՈՒ ազգային մեր տեսակը սահմանող ՀՈԳԵՒՈՐ-ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ԱՐԺԷՔՆԵՐԷՆ, ԱՊՐԵԼԱԿԵՐՊԷՆ, ԳԱՂԱՓԱՐԷՆ, ԻՏԷԱԼՆԵՐԷՆ….Այլապէս, այնքան դիւրին է ԶՈՀ երթալ՝ ներկայ սպառողական քաղաքակրթութեան դաւանած հակամշակոյթի «արժէքներուն», ԱԶԱՏ ՇՈՒԿԱՅԻ տնօրինումներուն….եւ կորսնցնել ԱԶԳԱՅԻՆ ԴԻՄԱԳԻԾ ԵՒ ԻՆՔՆՈՒԹԻՒՆ….այսինքն ԱՊԱՀԱՅԱՆԱԼ, ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅՆԱՑՄԱՆ ԱՀԵՂ ՅՈՐՁԱՆՔԻՆ ԱՆՁՆԱՏՈՒՐ….

Երան Կույումջյանի ֆեյսբուքյան էջից

ԲԱԳԱՐԱՆ

Հայոց հնագույն սրբավայր-բնակավայրերից է, անունն էլ բագին բառից է ծագում։ 885 թվականին այստեղ վերականգնվեց Հայոց պետականությունը և Աշոտ Ա Բագրատունին դարձավ թագավոր։
Հիմա խղճուկ գյուղ է սահմանի բերանին, աջ կողմում երևացող Ս. Շուշանիկ եկեղեցին ՀՀ տարածքում է, բուն բնակավայրը՝ Թուրքիայի։ 7-րդ դարի եկեղեցի է ունեցել, որն ավերված է հիմնովին։

Կարեն Մաթևոսյանի ֆեյսբուքյան էջից